52

3-2-4 علت وقوع فرایند پالایش در اساطیر بین النهرینی ……………………………………………………. 53

3-2-5 ابزار نجات نسل بشر در اساطیر بین النهرینی……………………………………………………………… 55

3-2-6 زمان وقوع فرایند پالایش در اساطیر بین النهرینی ……………………………………………………. 56

3-2-7 جغرافیای اسطوره ای فرایند پالایش در اساطیر بین النهرینی …………………………………. 58

3-2-8 سرانجام فرایند پالایش در اساطیر بین النهرینی…………………………………………………………. 58

3-3 بررسی فرایند پالایش جهان در اساطیر یونانی…………………………………………. 61

3-3-1 ترجمه ی متن باستانی فرایند پالایش جهان در اساطیر یونانی ……………………………….. 62

3-3-2 فرد نجات دهنده ی نسل بشر در اساطیر یونانی…………………………………………………………. 63

3-3-3 عامل به وجود آورنده ی فرایند پالایش جهان در اساطیر یونانی……………………………….. 65

3-3-4 علت وقوع فرایند پالایش در اساطیر یونانی ………………………………………………………………… 68

3-3-5 ابزار نجات نسل بشر در اساطیر یونانی ………………………………………………………………………… 72

3-3-6 زمان وقوع فرایند پالایش در اساطیر یونانی…………………………………………………………………. 73

3-3-7 جغرافیای اسطوره ای فرایند پالایش جهان در اساطیر یونانی……………………………………. 74

3-3-8 سرانجام فرایند پالایش در اسطوره های یونانی ………………………………………………………….. 75

3-4 بررسی فرایند پالایش جهان در اساطیر هندی ……………………………………….. 76

3-4-1 ترجمه متن باستانی فرایند پالایش در اساطیر هندی ………………………………………………. 77

3-4-2 فرد نجات دهنده ی نسل بشر در اساطیر هندی ……………………………………………………….. 77

3-4-3 عامل به وجود آورنده ی فرایند پالایش جهان در اساطیر هندی………………………………. 79

3-4-4 علت وقوع فرایند پالایش در اساطیر هندی…………………………………………………………………. 82

3-4-5 ابزار نجات نسل بشر در اساطیر هندی ……………………………………………………………………….. 83

3-4-6 زمان وقوع فرایند پالایش جهان در اساطیر هندی …………………………………………………….. 84

3-4-7 جغرافیای اسطوره ای فرایند پالایش در اساطیر هندی………………………………………………. 86

3-4-8 سرانجام فرایند پالایش جهان در اساطیر هندی………………………………………………………….. 87

3-5 بررسی فرایند پالایش جهان در اساطیر سامی…………………………………………. 87

3-5-1 توفان نوح و فرایند پالایش جهان به روایت تورات………………………………………………………. 88

3-5-2 فرد نجات دهنده ی نسل بشر در اساطیر سامی…………………………………………………………. 91

3-5-3 عامل به وجود آورنده ی فرایند پالایش جهان در اساطیر سامی………………………………. 92

3-5-4 علت وقوع فرایند پالایش در اساطیر سامی ………………………………………………………………… 92

3-5-5 ابزار نجات نسل بشر از توفان و سیل بزرگ در اساطیر سامی……………………………………. 93

3-5-6 زمان وقوع فرایند پالایش در اساطیر سامی ………………………………………………………………… 94

3-5-7 جغرافیای اسطوره ای فرایند پالایش جهان در اساطیر سامی …………………………………… 94

3-5-8 سرانجام فرایند پالایش جهان در اساطیر سامی …………………………………………………………. 95

فصل چهارم: نتیجه گیری

4-1 نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………… 98

4-2 محدودیت ها………………………………………………………………………………………………………………………. 102

4-3 پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………………….. 102

4-4 جدول تفاوت ها و شباهت های عناصر دخیل در فرایند پالایش جهان در اساطیر ایرانی، بین النهرینی، یونانی، هندی و سامی ………………………………………… 103

فهرست منابع

منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 105

منابع انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 109

مقدمه

1-1 کلیات

از آن جایی که موضوع مطرح شده در این پژوهش، جنبه ای اسطوره ای دارد، توضیح مختصری در مورد واژه ی اسطوره و اسطوره شناسی در این بخش ضروری می نماید.

ای برادر قصه چون پیمانه ای است

معنی اندر وی مثال دانه ای است

دانه ی معنی بگیرد مرد عقل

ننگرد پیمانه را گر گشت نقل(مولوی)

اسطوره ها آیینه هایی هستند که تصویرهایی را از ورای هزاره ها به نمایش می گذارند و آن جا که تاریخ وباستان شناسیراه به جایی نمی برند، اسطوره ها به کمک می آیند و فرهنگ بشر را از دوره ی باستان به زمان معاصر می آورند و اندیشه های بلند و منطق گسترده ی انسان هایی ناشناخته، اما صاحب اندیشه را در اختیار ما قرار می دهند (هینلز ، 1386: 9 ) .

در دنیای باستان، خدایان به ندرت موجوداتی فرا طبیعی و غیر ملموس و یا با موجودیت فرا طبیعی کاملاً جداگانه تلقی می شوند. مردم دنیای باستان بر این باور بودند که خدایان، انسان ها و طبیعت پیوندی ناگسستنی دارند و از قوانین یکسانی پیروی می کنند. بدین گونه است که در ابتدا میان دنیای خدایان و دنیای انسان ها، هیچ گونه جدایی از حیث هستی شناسی وجود نداشت. نفس وجودی خدایان باستانی از یک رودخانه، یک دریا، یک توفان و یا عواطف و احساسات بشری مانند عشق و خشم فراتر نبود. به گونه ای می توان چنین تلقی کرد که اسطوره به انسان ها کمک می کرد تا موقعیت خود را در جهان هستی بیابند. در دنیای امروزی واژه ی اسطوره اغلب برای توصیف و بیان موضوعی که واقعیت بیرونی ندارد به کار برده می شود اما در دنیای پیشا مدرن اسطوره رویدادی بود که به تعبیری زمانی اتفاق افتاده بود و همواره نیز تکرار می شد. اسطوره صورتی هنری است که به فراسوی تاریخ و آن چه در وجود بشر بی زمان است اشاره می کند. اسطوره شناسی واقعیت های عینی را بیان نمی کند اما در عین حال باورهای بشری را مدنظر دارد و به گونه ای باور ساز است (آرمسترانگ، 1390: 4).

واژه ی اسطوره، “myth”، برگرفته از واژه ی یونانی “mythos”، به معنی واژه یا داستان است. گاهی اوقات این واژه برای بیان موضوعی که بنا بر باور مردم نادرست و غیر واقعی است به کار می رود، اما اسطوره شناسی مجموعه ای از غیر واقعیات و دروغ ها نیست، بلکه مجموعه ای از واقعیت ها است.

1-8-7 زیست آشفتگی.. 16

1-9 زمین شیمی محیط های ساحلی و دریایی.. 17

1-9-1 زمین شیمی رسوبات دریایی.. 18

1-9-2 چرخه زیست زمین شیمیایی عناصر در محیط دریا 21

1-10 توزیع شیمیایی (گونه پذیری) فلزات سنگین در رسوبات… 23

1-10-1 تکنیک های استخراج ترتیبی.. 24

1-10-2 انواع روش های استخراج ترتیبی.. 25

1-10-3 یکدست کردن روندهای استخراج ترتیبی: روش BCR.. 28

1-10-4 انتقادهای وارد بر روشهای استخراج ترتیبی.. 29

1-10-5 اجزای استخراج پذیر در روش های رایج استخراج ترتیبی.. 29

1-10-5-1 کسر تبادل پذیر. 29

1-10-5-2 فاز کربناتی.. 30

1-10-5-3 فاز اکسیدهای آهن و منگنز، یا فاز کاهش پذیر. 30

1-10-5-4 فازهای آلی یا فاز اکسایش پذیر. 31

1-10-5-5 کسر قابل استخراج با اسید قوی یا فاز بازماندی.. 32

1-11 تأثیر شوری بر تحرک فلزات سنگین در رسوبات ساحلی.. 32

1-12 ارزیابی رسوبات آلوده 33

1-13 ضرورت انجام پژوهش در ارتباط با رسوبات آلوده 34

1-14 مطالعات پیشین.. 35

1-15 اهداف پژوهش…. 38

فصل دوم

2- ویژگی های عمومی، و زمین شناسی منطقه…. 42

2-1 مقدمه. 42

2-2 ویژگی های عمومی خلیج گواتر. 43

2-3 زمین شناسی.. 45

2-3-1 زمین شناسی محدوده مورد مطالعه. 45

2-3-1-1 واحد M^sm.. 46

2-3-1-2 واحد MP1^m.. 46

2-3-1-3 واحد P1^sc47

2-3-1-4 نهشته های ساحلی قدیمی کواترنر(Q^mt1) 48

2-3-1-5 واحد QP^l48

2-3-1-6 واحد Q^t1. 48

2-3-1-7 واحد Q^t2. 49

2-3-1-8 واحد Q^m.. 49

2-3-1-9 واحد Q^es49

2-3-1-10 واحد Q^Id. 49

2-4 جغرافیای دیرینه مکران ساحلی.. 50

2-5 زمین ریخت شناسی مکران ساحلی.. 50

2-5-1 رشته های ماسهای.. 52

2-5-2 رودخانه ها 53

2-5-3 پادگانه های دریایی.. 54

2-6 پارامترهای اقلیم شناختی منطقه. 57

2-6-1 دما 57

2-6-2 رطوبت… 57

2-6-3 بارش…. 57

2-6-4 باد. 58

2-7 ویژگی های عمومی دریای عمان.. 58

2-7-1 منشا رسوبات بستر دریای عمان.. 60

2-7-2 پدیده اقلیمی مونسون در دریای عمان.. 60

2-7-3 اقیانوس شناسی فیزیکی دریای عمان.. 62

2-7-4 توده های آبی.. 62

2-8 سوابق تاریخی مطالعات اقیانوس شناختی در دریای عمان.. 64

فصل سوم

3- روش های نمونه برداری، آماده سازی، تجزیه نمونه ها، و تحلیل آماری داده ها……. 68

3-1 انتخاب نقاط نمونه برداری.. 68

3-2 روش نمونه برداری از رسوبات… 73

3-3 آماده سازی نمونه ها 74

3-3-1 آماده سازی اولیه نمونه ها 74

3-3-2 مرحله دوم آماده سازی.. 76

3-4 اندازه گیری پارامترهای کیفی آب… 76

3-4-1 pH، EC، شوری، و دما 76

3-5 اندازه گیری پارامترهای کیفی رسوب… 77

3-5-1 دانه بندی رسوبات… 77

3-5-2 تعیین درصد رطوبت، ماده آلی، و کربنات در نمونه های رسوب… 79

3-5-3 اندازه گیریpH و EC رسوب… 81

3-5-4 اندازه گیری ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) 81

3-6 تجزیه های شیمیایی.. 83

3-6-1 تعیین غلظت کل عناصر در نمونه های رسوب… 83

3-6-2 تعیین غلظت سدیم در آزمایش تعیین CEC رسوب… 83

3-6-3 تعیین غلظت عناصر در هر کسر رسوب… 83

3-7 کسرپذیری عناصر جزئی رسوب بااستفاده از تجزیه استخراج ترتیبی.. 84

3-7-1 دستورالعمل استخراج ترتیبی.. 84

3-7-2 هضم با تیزاب سلطانی.. 84

3-7-3 مراحل استخراج ترتیبی.. 85

مرحله اول (قابل استخراج در اسید/ کسر تبادل پذیر) 85

مرحله دوم (کسر به آسانی کاهش پذیر) 85

مرحله سوم (کسر اکسایش پذیر) 85

مرحله چهارم (کسر بازماندی) 86

3-7-4 بازیابی روند استخراج ترتیبی.. 86

3-8 تحلیل داده ها 86

3-8-1 روش های آماری تحلیل داده ها 86

3-8-1-1 تحلیل توصیفی داده ها و تعیین ضرایب همبستگی.. 86

3-8-1-2 آنالیزهای چندمتغیره 87

الف) تحلیل مؤلفه اصلی (PCA) 87

ب) تحلیل خوشه ای (CA) 88

3-8-2 روش های آماری مرتبط با تحلیل زمین شیمیایی داده ها 88

3-8-2-1 مقایسه با غلظت های استاندارد جهانی و محلی.. 88

الف) استفاده از ترکیب شیل میانگین و پوسته قارهای بالایی به عنوان ماده مرجع.. 88

ب) استفاده از ترکیب زمینه طبیعی منطقه به عنوان ماده مرجع محلی.. 89

3-8-2-2 محاسبه شاخص های زمین شیمیایی.. 89

الف) ضریب غنی شدگی.. 90

ب) ضریب زمین انباشت… 91

ج) ضریب آلودگی (C_f) و درجه آلودگی (C_d). 92

د) شاخص بار آلودگی.. 93

ه) خطر بالقوه بوم شناختی (Erⁱ) و ضریب ریسک (RI) 93

و) استانداردهای کیفیت رسوب… 94

3-8-2-3 روش های محاسبه تحرک، زیست دسترس پذیری، و ریسک عناصر. 95

الف) ضریب تحرک عناصر. 95

ب) ضریب آلودگی انفرادی.. 96

ج) ضریب آلودگی کلی.. 96

د) کد ارزیابی ریسک… 96

فصل چهارم

4- ارزیابی زیست محیطی آلودگی رسوبات خلیج گواتر…. 100

4-1 مقدمه. 100

4-2 ویژگی های فیزیکوشیمیایی رسوبات خلیج گواتر. 100

4-2-1 بررسی پارامترهای فیزیکوشیمیایی در نمونه های رسوب سطحی.. 101

4-2-1-1 بافت نمونه های رسوب… 101

4-2-1-2 دما 103

4-2-1-3 شوری.. 104

4-2-1-3-1 نقش پارامترهای دما و شوری در توزیع فلزات سنگین در خلیج.. 104

4-2-1-4 EC نمونه های رسوب و آب روی رسوبات… 105

4-2-1-5 pH نمونه های رسوب سطحی و آب بالای رسوبات… 106

4-2-1-6 محتوای ماده آلی نمونه های رسوب… 107

4-2-1-7 محتوای کربنات نمونه های رسوب سطحی.. 108

4-2-1-8 ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) نمونه های رسوب سطحی.. 109

4-2-2 بررسی پارامترهای فیزیکوشیمیایی در مغزه های رسوبی.. 110

4-2-2-1 pH مغزه های رسوبی.. 110

4-2-2-2 EC مغزه های رسوبی.. 111

4-2-2-3 محتوای ماده آلی در مغزه های رسوبی.. 112

4-2-2-4 درصد کربنات مغزه های رسوبی.. 113

4-2-2-5 ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) مغزه های رسوبی.. 114

4-3 توزیع سطحی فلزات جزئی در نمونه های رسوب سطحی.. 115

4-3-1 روابط بین غلظت فلزات و پارامترهای فیزیکوشیمیایی آب و رسوب در نمونه های رسوب سطحی 118

4-4 بررسی غلظت فلزات سنگین در مغزه های رسوبی.. 123

4-4-1 روابط بین پارامترهای فیزیکوشیمیایی و توزیع فلزات در مغزه های رسوبی.. 127

4-5 زمین شیمی عناصر جزئی در رسوبات سطحی منطقه. 129

الف) آمار توصیفی.. 129

ب) مقایسه میانگین غلظت فلزات سنگین رسوبات سطحی خلیج گواتر با میانگین غلظت عناصر نمونه مرجع محلی و استانداردهای جهانی 130

ج) مقایسه میانگین غلظت فلزات سنگین رسوبات سطحی خلیج گواتر با میانگین غلظت عناصر در برخی از خلیج ها و سواحل جهان 133

4-6 ارزیابی سمناکی بوم شناختی فلزات سنگین در رسوبات خلیج گواتر. 134

4-7 همبستگی بین فلزات و پارامترهای زمین شیمیایی.. 137

4-8 تحلیل مؤلفه اصلی (PCA) 140

4-9 تحلیل خوشه ای (CA) 142

4-10 ارزیابی آلودگی زیستمحیطی فلزات سنگین در رسوبات سطحی خلیج گواتر. 143

4-10-1 ضریب غنی شدگی.. 143

4-10-1-1 ضریب غنی شدگی عناصر در نمونه های رسوب سطحی.. 143

4-10-1-2 محاسبه ضریب غنی شدگی عناصر برای مغزه های رسوبی.. 145

4-10-2 ضریب آلودگی و درجه آلودگی عناصر. 147

4-10-3 محاسبه شاخص زمین انباشت رسوبات خلیج گواتر. 152

4-10-3-1 محاسبه شاخص زمین انباشت برای نمونه های رسوب سطحی.. 152

4-10-3-2 محاسبه شاخص زمین انباشت (Igeo) برای مغزه های رسوبی.. 153

4-10-4 خطر بالقوه بومشناختی (Eri)، ضریب ریسک (RI)، و شاخص بار آلودگی (PLI) نمونه های سطحی 155

فصل پنجم

5- الگوی تفکیک فلزات سنگین در رسوبات سطحی برداشته شده از بخش ایرانی خلیج گواتر با استفاده از روش استخراج ترتیبی……… 160

5-1 مقدمه. 160

5-2 بررسی صحت و دقت نتایج تجزیه استخراج ترتیبی.. 161

5-3 گونه پذیری عناصر در رسوبات سطحی خلیج گواتر. 162

5-3-1 مس…. 162

5-3-2 سرب… 164

5-3-3 روی.. 165

5-3-4 منگنز. 167

5-3-5 کبالت… 169

5-3-6 کروم. 171

5-3-7 نیکل.. 172

5-3-8 وانادیم.. 173

5-3-9 آهن.. 175

5-4 شاخص های ارزیابی تحرک عناصر در رسوبات… 177

5-4-1 ضریب تحرک عناصر. 177

5-4-2 ضریب آلودگی انفرادی و کلی عناصر. 178

5-4-3 کد ارزیابی ریسک… 179

فصل ششم

6- نتیجه گیری و پیشنهادات…….. 183

6-1 مقدمه. 183

6-2 نتایج.. 183

6-3 پیشنهاداتی برای مطالعات آتی.. 189

فهرست منابع و مأخذ

منابع فارسی.. 191

منابع انگلیسی.. 194

پیوست ها

پیوست یک… 219

پیوست دو. 220

پیوست سه. 221

مقدمه

رسوبات، بخش اساسی و جدایی­ناپذیر سامانه­های آبگین هستند، چرا که زیر لایه­ای برای اندامگان­ها فراهم کرده، و به­وسیله برهمکنش با آب­های احاطه­کننده، نقش مهمی در سامانه­های آبگین ایفا می­کنند (Burden, et al., 2002). رسوبات را می­توان حامل، و منبع آلاینده­ها در سامانه­های آبگین تلقی کرد. آلاینده­ها ضرورتا توسط رسوب تثبیت نمی­شوند، اما ممکن است به­وسیله فرآیند­های زیست­شناختی و شیمیایی، در بخش رسوبی و ستون آب بازیابی شوند. رسوب، یک گرداورنده مهم برای آلاینده­های فلزی در سامانه­های آبگین است. امروزه، بسیاری از مواد شیمیایی انسان­زاد پس از ورود به سامانه­های آبگین، بر روی سطح رسوبات انباشته می­شوند. این آلاینده­ها ممکن است به­طور مستقیم توسط واحد­های صنعتی، و تصفیه­خانه­های فاضلاب شهری، و یا به­طور غیر­مستقیم، توسط رواناب­های آلوده مناطق شهری و کشاورزی در سامانه­های آب تخلیه شوند. در نتیجه، رسوبات بسیاری از بندر­های صنعتی، و نواحی ساحلی اطراف جهان، داری غلظت بالایی از فلزات سنگین هستند، که می­تواند نشانگر­ بسیار مهم آلودگی محیط­ آب باشد (Miller et al., 2000, Chen, et al., 2001, Feng, et al., 2004, Wang et al., 2007).

رسوبات آلوده می توانند حیات آبزیان در محیط دریا را به خطر بیندازند. آلاینده­های همراه­ با رسوب ممکن است توسط آبزیان، زیست­انباشت، و به زنجیره غذایی منتقل شوند. اندامگان­های کف­زی با رسوبات تماس مستقیم دارند، و میزان آلودگی رسوب ممکن است اثر بارزتری بر حیات آنها داشته باشد (Malins, et al., 1984). برخی از آلاینده­های رسوب، توسط کف­زیان در فرآیندی به نام زیست­انباشت جذب می­شوند. هنگامی که جانوران بزرگتر، از این اندامگان­های آلوده تغذیه می­کنند، مواد سمناک را ناخواسته وارد بدن خود می­کنند، و بدین ترتیب، با ورود به جانوران رده­بالاتر در زنجیره­غذایی، طی فرآیندی موسوم به زیست­بزرگسازی، غلظتهای بسیار بالایی از آلاینده­های بالقوه­سمناک در بدن آنها انباشته می­شود. ماهی ها، صدف ها، پرندگان آبزی، و پستانداران دریایی ممکن است غلظت­های خطرناکی از مواد شیمیایی سمناک را در بدن خود انباشته کنند (Begum, et al., 2009).

1-2 فلزات سنگین، مصارف، و منابع

فلزات سنگین، زیرمجموعه ای از عناصر بالقوه­سمناک موجود در جدول تناوبی هستند، كه اغلب ویژگی های فلزی دارند. تعاریف مختلفی بر اساس چگالی، عدد اتمی، عدد جرمی، و ویژگی های شیمیایی و سمناكی برای این دسته از عناصر ارائه شده­است. از آنجا كه این اصطلاح تعاریف مختلفی را شامل می شود، امروزه اصطلاحات دیگری همچون فلزات سمناک، و یا فلزات جزئی كاربرد بیشتری دارد (Sarkar, 2002). فلزات سنگین به دلیل سمناکی بالا، قابلیت زیست­انباشت، و ماندگاری زیاد، خطرات زیست­محیطی زیادی برای زیست­بوم­ها دارند (Tam and Wong, 2000; Clark et al., 1998). برخی از عناصر بالقوه­سمناک، عناصر ریزمغذی ضروری (Fe، Co، Cu، Zn، As، Se، Mo، Mn، Cr) هستند، که كمبود و بیشبود آنها به مسمومیت موجودات زنده منجر می شود. برخی دیگر نیز عناصر ریزمغذی غیرضروری (Cd، Hg، Pb) هستند، كه عدم مصرف آنها برای موجود زنده مشكل­ساز نیست، اما بیشبود، عدم دفع، و زیست­انباشت آنها منجر به مسمومیت می شود. فلزات، نقش حیاتی و ارزشمندی در توسعه صنعت، و پیشرفت فناوری دارند. از آنجا که این فلزات پس از مصرف، تجزیه نمی­شوند، و بنابراین در محیط زیست انباشته می شوند، غلظت بالای آنها به از­بین­رفتن تعادل در بوم سامانه­ها منجر شده، و مشكلات متعددی را به همراه خواهد داشت. عناصر As، Cd، Cr، Pb، و Hg، به دلیل ویژگی­های سرطان زایی، و دیگر مشكلات سلامتی و بهداشتی، بیش از سایر عناصر بالقوه­سمناک در سال­های اخیر مورد توجه قرار گرفته اند. فجایع بزرگ انسانی، مانند آنچه كه در میناماتای ژاپن (Hg)، بنگال غربی و بنگلادش (As)، و بیماری ایتای ایتای (Cd) در ژاپن اتفاق افتاد، و یا انواع بیماری­های عصبی و کُندذهنی كودكان (Pb)، دلیلی بر اهمیت بیشتر این عناصر است (Selinus et al., 2005). علاوه بر منابع طبیعی، كاربرد این عناصر در صنعت، معدن، و كشاورزی منجر به افزایش غلظت این عناصر در بوم سامانه های مختلف شده است، و در صورت عدم كنترل، تصفیه، و جداسازی این عناصر، بوم سامانه­ها با مشكلات متعددی مواجه خواهند شد.

در طبیعت، گونه های انحلال­پذیر فلزات، فراوان، و به آسانی دسترس­پذیر هستند. فراوانی معمولا فلزات دسترس­پذیر را به آنهایی که اعداد اتمی زیر 40 دارند، محدود می­کند. از دیدگاه آلودگی زیست­محیطی، فلزات ممکن است بر اساس سه معیار زیر رده­بندی شوند (Wood, 1974):

• غیربحرانی (Rb, Li, Sr, Al, Ca, K, Fe, Mg, Na)،

• سمناک، اما بسیار انحلال­ناپذیر، و یا بسیار کمیاب (Rh, Ba, Ru, Ir, Os, La, Ga, Ta, W, Zr, Hf, Ti)،

• بسیار سمناک، و نسبتا دسترس­پذیر (Bi, Sb, Pb, Ti, Hg, Cd, Ag, Te, Se, As, Cr, Sn, Zn, Cu, Ni, Co, Be).

1-5-2-2 حوضه­های نامتقارن.. 36

1-6 میانبارهای سیال.. 37

1-7 اهداف مطالعه. 41

فصل دوم: زمین شناسی عمومی.. 42

مقدمه……………….43

2-1 جغرافیایی طبیعی وریخت شناسی شمال غرب ایران.. 48

2-1-2 واحد زنجان.. 49

2-1-3 ناهمواری­های استان زنجان.. 50

2-1-3-1 کوه­های شمالی زنجان.. 50

2-1-3-2 کوه­های بخش مرکزی زنجان (کوه­های سلطانیه). 51

2-1-3-3 کوه­های جنوبی (قیدار و تپه­های سعید آباد-کرسف) 51

2-2 زمین­ساخت ناحیه­ای فلات ایران.. 52

2-3 تاریخچه زمین­شناختی شمال غرب ایران.. 55

2-3-1 پرکامبرین پایانی.. 55

2-3-2 پالئوزوئیک… 55

2-3-3 مزوزوئیک… 56

2-3-4 سنوزئیک… 56

2-4 فرگشت ساختاری ناحیه شمال غرب ایران.. 57

2-5 ویژگی­هایچینه شناسیمحدوده مورد مطالعه. 60

2-5-1 مزوزوئیک… 60

2-5-1-1 کرتاسه (K). 60

2-5-2 سنوزئیک… 61

2-5-2-1 سازند کرج.. 61

2-5-2-2 سازند قرمز زیرین.. 64

2-5-3 نئوژن.. 65

2-5-3-1 سازند قم.. 65

2-5-3-2 سازند قم در زنجان: 65

2-5-3-3 سازند قرمز بالایی(M_u¹). 71

2-5-3-4 واحد(M-Pl). 72

فصل سوم:روش کار. 73

مقدمه………..44

3-1 مطالعات دفتری وجمع­آوری اطلاعات… 75

3-2 مطالعات صحرایی.. 75

3- 4 مطالعات آزمایشگاهی.. 77

3-4-1 آماده سازی نمونه. 77

3-4-2 روش مطالعه میانبارهای سیال.. 79

فصل چهارم: توصیف هندسی چین­ها وگسل­های محدوده مورد مطالعه. 82

مقدمه…………..83

4-1 توصیف هندسی گسل­های محدوده مورد مطالعه. 84

4-1-1 گسل شرق قره­داغ. 84

4-1-2 گسل غرب قره­داغ. 85

4-1-3 گسل سهرورد. 87

4-1-4 گسل کوه­پلنگان.. 89

4-1-4 گسل لُت­چای.. 91

4-1-5 گسل تخته یورد. 92

4-1-6 گسل گوجالو. 93

4-1-7 گسل غرب حلب… 94

4-1-8 گسل حلب… 95

4-2 بررسی هندسی و جنبش شناختی چین­خوردگی­های محدوده مورد مطالعه 97

4-2-1 تاقدیس اوشتانیان.. 97

4-2-2 تاقدیس سهرورد. 106

4-2-2-1 تاقدیس قره داغ. 107

4-2-2-2 تاقدیس قمشلو. 109

4-2-3 ناودیس بهمن.. 109

4-2-4 ناودیس حلب… 114

4-3 رشد جانبی.. 114

4-3-2 تاقدیس قره داغ. 118

فصل پنجم: مطالعه میانبارهای سیال.. 119

مقدمه………43

5-1 تیپ A – میانبار سیال دو فازه مایع-گاز L+V(با شوری متوسط) 121

5-2 تیپB– میانبار سیال دو فازه گاز- مایع V+L (Gas rich)(با چگالی پایین): 122

5-3 تیپ C- دو فازه گاز + مایع حاوی CO2 L_CO2+V+Laq.. 122

5-4 تیپD – تك فازه –مایع L (Liquid ) 123

5-5 منشا میانبارهای سیال مطالعه شده در مقاطع بر اساس تقسیم بندی (یرماكوف 1965)124

5-7 اندازه میانبارهای سیال: 126

5-7-1 تركیب (Components): 126

5-7-2 انجماد( (Freezing: 126

5-8 حرارت دادن(Heating): 128

فصل ششم: بحث ونتیجه گیری.. 132

نتایج پتروگرافی سیالات درگیر…..133

6-1 تصحیح نقشه ساختاری براساس مطالعات صحرایی.. 133

6- 2 قطعه بندی ، رشد جانبی و اتصال چین­ها در محدوده مورد مطالعه. 133

6-3 تشخیص هندسه تاقدیس­ها با استفاده از نمودارهای Jemison (1987). 136

6-4 اتصال گسل­ها و رشد چین.. 139

6-5 نتایج مطالعات میانبارهای سیال.. 142

• فهرست منابع

• پیوست ها

• چکیده انگلیسی

مقدمه

عملکرد متقابل فرآیند­های درون زاد و برون زاد سبب تشکیل سیستم پویای نزدیک به سطح زمین شده است. مطالعه این سیستم پویا در دهه­های اخیر جهش چشمگیری را به همراه داشته که این موضوع دستاورد تحول عظیمی است که در ابزارهای مورد استفاده در بررسی این سیستم پویا بوجود آمده است. تصاویر ماهوار­ه­ای، روش­های سن سنجی، امکان مدل­سازی عددی فرایندهای زمین­شناختی و…. افق­های نوینی را پیش روی پژوهشگران این عرصه قرار داده است. بررسی پوسته زمین حاکی از آن است نیروهای زمین­ساختی فشاری باعث تشكیل ساختارهای زمین­شناسی نظیر چین و گسل و برونزد واحدهای سنگی از عمق به سطح می­شوند. تعیین فشار و دمای میانبارهای سیال[1] به دام افتاده در این ساختارهای متشكل از سنگ­های رسوبی بیانگر تغییر شرایط فیزیكی آن­ها از زمان نهشته شدن در حوضه تا دفن و برپایی مجدد است. تحلیل جنبش شناختی این ساختارها مستلزم بكارگیری مشاهدات مستقیم (تحلیل ساختاری-زمین­ریخت­شناسی) و آزمایشگاهی (میكروترموبارومتری) است. دگرریختی پوسته زمین در مناطق فشاری به طور معمول با چین خوردگی­ها و توسعه گسل های راندگی همراه می باشد که در یك حادثه دگرشكلی به وجود آمده اند و با هم مرتبط هستند (Calamita,1990). در برخی از این مناطق تحت رژیم فشارشی، گسل های رانده تظاهرات سطحی کمتری داشته و بیشتر مدفون می باشند ( Berberian, 1995).به همین دلیل تحلیل دگرریختی های در این مناطق، اغلب تحت عنوان تحلیل هندسی و جنبش شناختی گسل­های رانده و چین_­های مرتبط با آن­ها صورت می گیرد. چین­ها وگسل­های راندگی ساختارهای مهمی را به وجود می آورند كه محل مناسبی برای تله­های نفتی و همچنین كانی زایی در اثر مهاجرت سیالات می باشند, 2003) Mcclay). بسیاری از زمین ­شناسان نظیر ساپ (1985)، جامیسون (1987)، میترا (1990) در کارهای تحقیقاتی خود ارتباط ژنتیکی این دو فرایند را درسامانه­های چین خورده- رانده مورد مطالعه قرار داده­اند. در این مطالعات ارتباط هندسی و جنبش شناختی این گونه ساختارها با یكدیگر مورد بررسی قرار می گیرد.

نظریات متفاوتی در مورد ارتباط بین چین­ها وگسل­های راندگی بیان شده است:

2-2-3-2. یکپارچه­سازی داده………………………………………………………………….11

2-2-3-3. تبدیل داده……………………………………………………………………………..11

2-2-3-4. کاهش داده……………………………………………………………………………12

2-2-3-5. تصویرکردن برای کاهش بعد……………………………………………………12

2-2-4. داده­کاوی………………………………………………………………………………………13

2-2-5. پس­پردازش……………………………………………………………………………………14

2-2-6. کاربردهای داده­کاوی………………………………………………………………………14

2-3. داده­کاوی در پزشکی……………………………………………………………………………….14

2-4. بیماری تنفسی………………………………………………………………………………………….16

2-4-1. عفونت دستگاه تنفسی فوقانی…………………………………………………………….17

2-4-2. پنومونی…………………………………………………………………………………………17

2-4-3. بیماری مزمن انسدادی ریه…………………………………………………………………18

2-5. الگوریتم­های رده­بندی………………………………………………………………………………18

2-5-1. درخت تصمیم………………………………………………………………………………..19

2-5-1-1. CHAID…………………………………………………………………………….20

2-5-1-2. ID3……………………………………………………………………………………20

2-5-1-3. C5.0…………………………………………………………………………………..21

2-5-2. ماشین بردار پشتیبان………………………………………………………………………….21

2-5-3. شبکه­ی عصبی………………………………………………………………………………..24

2-5-4. Bagging…………………………………………………………………………………….25

2-5-5. AdaBoost…………………………………………………………………………………27

2-6. پیشینه­ی تحقیقات در بیماری­های تنفسی……………………………………………………….30

فصل3: داده­های نامتوازن……………………………………………………………………………………………32

3-1. مقدمه…………………………………………………………………………………………………….33

3-2. روش­های یادگیری در داده­های نامتوازن………………………………………………………33

3-2-1. نمونه­برداری……………………………………………………………………………………33

3-2-1-1. بیش­نمونه­برداری تصادفی…………………………………………………………34

3-2-1-2. زیرنمونه­برداری تصادفی…………………………………………………………..34

3-2-1-3. نمونه­برداری آگاهانه……………………………………………………………….34

3-2-1-3-1. EasyEnsemble……………………………………………………….35

3-2-1-3-2. ModifiedBagging………………………………………………….36

3-2-1-4. ترکیب نمونه­برداری و تولید داده……………………………………………….37

3-2-2. روش­های حساس به هزینه…………………………………………………………………39

3-3. معیارهای ارزیابی رده­بند در داده­های نامتوازن……………………………………………….41

3-4. معیارهای ارزیابی رده­بند در داده­های نامتوازن و چند رده­ای…………………………….44

3-4-1. میانگین­گیری میکرو………………………………………………………………………..46

3-4-2. میانگین­گیری ماکرو…………………………………………………………………………46

فصل4: پیش­پردازش داده­ها………………………………………………………………………………………..47

4-1. مقدمه…………………………………………………………………………………………………….48

4-2. جمع­آوری داده­ها…………………………………………………………………………………….48

4-3. ویژگی­های داده­ها……………………………………………………………………………………48

4-4. نحوه توزیع داده­ها براساس ویژگی­ها…………………………………………………………..51

4-4-1. نوع بیماری تنفسی……………………………………………………………………………51

4-4-2. سن……………………………………………………………………………………………….52

4-5. پیش­پردازش­های انجام شده……………………………………………………………………….53

4-5-1. حذف ویژگی­های اضافی………………………………………………………………….53

4-5-2. حذف یا اصلاح رکورد…………………………………………………………………….53

4-5-3. یکپارچه­سازی داده………………………………………………………………………….54

4-5-4. تبدیل مقادیر ویژگی………………………………………………………………………..55

4-5-4-1. تفسیر آزمایش­های انجام شده روی بیماران………………………………….55

4-5-4-2. WBC (White Blood Cell)……………………………………………56

4-5-4-3. چه چیزهایی باعث کاهش WBC می­شود؟………………………………..56

4-5-4-4. چه چیزهایی باعث افزایش WBC می­شود؟………………………………..56

4-5-4-5. جدول گسسته­سازی WBC……………………………………………………..57

4-5-4-6. RBC(Red Blood Cell)…………………………………………………57

4-5-4-7. چه چیزهایی باعث کاهش RBC می­شود؟…………………………………57

4-5-4-8. چه چیزهایی باعث افزایش RBC می­شود؟…………………………………58

4-5-4-9. جدول گسسته­سازی RBC………………………………………………………58

4-5-4-10. Hb (Hemoglobin)………………………………………………………..58

4-5-4-11. چه چیزهایی باعث کاهش هموگلوبین می­شود؟………………………….59

4-5-4-12. چه چیزهایی باعث افزایش هموگلوبین می­شود؟…………………………59

4-5-4-13. جدول گسسته­سازی هموگلوبین………………………………………………59

4-5-4-14. HCT (Hematocrit)……………………………………………………….59

4-5-4-15. چه چیزهایی باعث کاهش HCT می­شود؟……………………………….60

4-5-4-16. چه چیزهایی باعث افزایش HCT می­شود؟……………………………….60

4-5-4-17. جدول گسسته­سازی HCT…………………………………………………….60

4-5-4-18. Plt یا پلاکت­ها……………………………………………………………………60

4-5-4-19. چه چیزهایی پلاکت را کاهش می­دهد؟……………………………………61

4-5-4-20. چه چیزهایی پلاکت را افزایش می­دهد؟……………………………………61

4-5-4-21. جدول گسسته­سازی پلاکت……………………………………………………61

4-5-4-22. اجزای دیگر آزمایش خون……………………………………………………..61

4-5-4-23. جدول گسسته­سازی MCV، MCH و MCHC……………………..62

4-5-4-24. CRP (C-Reactive Protein)…………………………………………63

4-5-4-25. در چه شرایطی CRP افزایش پیدا می­کند؟……………………………….63

4-5-4-26. در چه شرایطی CRP کاهش پیدا می­کند؟……………………………….63

4-5-4-27. جدول گسسته­سازی CRP…………………………………………………….63

4-5-4-28. ESR (Erythrocyte Sedimentation Rate)…………………64

4-5-4-29. جدول گسسته­سازی ESR……………………………………………………..64

4-5-4-30. جدول گسسته­سازی BS (Blood Suger)…………………………….64

4-5-5. ویژگی داده­ها پس از پیش­پردازش نهایی……………………………………………..64

4-6 نمونه­برداری…………………………………………………………………………………………….67

فصل5: نتایج و یافته­های تحقیق……………………………………………………………………………………69

5-1. مقدمه…………………………………………………………………………………………………….70

5-2. رده­بندی…………………………………………………………………………………………………70

5-2-1. مقایسه­ی الگوریتم­های پایه………………………………………………………………..70

5-2-2. مقایسه­ی روش­های یادگیری در داده­های نامتوازن…………………………………74

فصل6: نتیجه­گیری و پیشنهادات…………………………………………………………………………………..79

6-1. مقدمه…………………………………………………………………………………………………….80

6-2. نتیجه­گیری……………………………………………………………………………………………..80

6-3. پیشنهادها………………………………………………………………………………………………..82

6-3-1. مجموعه­ی داده……………………………………………………………………………….82

6-3-2. داده­کاوی………………………………………………………………………………………82

مراجع…………………………………………………………………………………………………………………….83

پیوست الف: واژه­نامه انگلیسی به فارسی………………………………………………………………………. 92

فهرست جدول­ها

عنوان صفحه

جدول3-1: ماتریس اغتشاش برای مسائل دودویی…………………………………………………………..41

جدول3-2: ماتریس اغتشاش برای مسائل چند رده­ای………………………………………………………44

جدول4-1: ویژگی­های موجود در مجموعه داده اولیه……………………………………………………..49

جدول4-2: اسامی ویژگی­ها پس از برخی از مراحل پیش­پردازش………………………………………54

جدول4-3: رده­بندی فیلد سن به گروه سنی……………………………………………………………………55

جدول 4-4: رده­بندی فیلد آزمایش WBC…………………………………………………………………..57

جدول 4-5: رده­بندی فیلد آزمایش RBC…………………………………………………………………….58

جدول 4-6: رده­بندی فیلد آزمایش Hb………………………………………………………………………..59

جدول 4-7: رده­بندی فیلد آزمایش HCT…………………………………………………………………….60

جدول 4-8: رده­بندی فیلد آزمایش PLT……………………………………………………………………..61

جدول 4-9: رده­بندی فیلد آزمایش MCV…………………………………………………………………..62

جدول 4-10: رده­بندی فیلد آزمایش MCH…………………………………………………………………62

جدول 4-11: رده­بندی فیلد آزمایش MCHC……………………………………………………………..62

جدول 4-12: رده­بندی فیلد آزمایش CRP…………………………………………………………………..63

جدول 4-13: رده­بندی فیلد آزمایش ESR…………………………………………………………………..64

جدول 4-14: رده­بندی فیلد آزمایش BS……………………………………………………………………..64

جدول4-15: ویژگی­های مجموعه داده ثانویه پس از پیش­پردازش نهایی……………………………..65

فهرست شکل­ها

عنوان صفحه

شکل2-1: نمونه­ای از یک درخت تصمیم……………………………………………………………………..19

شکل2-2: یک مجموعه­ی آموزش دوبعدی که داده­های آن به صورت خطی قابل جداسازی است………………………………………………………………………………………………………………………22

شکل2-3: دو خط جداساز با حاشیه­های مختلف…………………………………………………………….23

شکل2-4: افزایش صحت مدل با استفاده از Bagging…………………………………………………..25

شکل2-5: شبه­کد الگوریتم Bagging………………………………………………………………………..26

شکل2-6: شبه­کد الگوریتم AdaBoost……………………………………………………………………..28

شکل3-1: شبه­کد الگوریتم EasyEnsemble…………………………………………………………….36

شکل3-2: شبه­کد الگوریتم ModifiedBagging………………………………………………………37

با فرض k=6

(b) تولید داده براساس فاصله­ی اقلیدسی…………………………………………………………38

شکل3-4: ماتریس هزینه­ی چندرده­ای………………………………………………………………………….40

شکل4-1: توزیع داده­ها براساس نوع بیماری تنفسی…………………………………………………………52

شکل4-2: توزیع داده­ها براساس سن…………………………………………………………………………….52

شکل4-3: نمونه­برداری طبقه­بندی شده…………………………………………………………………………68

شکل5-1: مقایسه­ی الگوریتم­های پایه (حاصل اعمال مدل روی مجموعه­ی آزمون)………………71

شکل5-2: مقایسه­ی کارایی الگوریتم­ها در تشخیص رده­های مختلف…………………………………72

شکل5-3: مقایسه­ی الگوریتم­های پایه (حاصل اعمال مدل روی مجموعه­ی آموزش)…………….73

شکل5-4: مقایسه­ی نتایج حاصل از روش­های یادگیری در داده­های نامتوازن روی مجموعه­ی آزمون…………………………………………………………………………………………………………………….75

شکل5-5: مقایسه­ی حساسیت روش­های یادگیری در داده­های نامتوازن روی مجموعه­ی آزمون به تفکیک رده­ها……………………………………………………………………………………………………….76

شکل5-6: مقایسه­ی دقت روش­های یادگیری در داده­های نامتوازن روی مجموعه­ی آزمون به تفکیک رده­ها…………………………………………………………………………………………………………76

شکل5-7: مقایسه­ی معیارF روش­های یادگیری در داده­های نامتوازن روی مجموعه­ی آزمون به تفکیک رده­ها………………………………………………………………………………………………………….78

2-1. مقدمه

در این تحقیق، داده­های مربوط به بیماری­های تنفسی با استفاده از روش­های داده­کاوی مورد بررسی قرار گرفته­اند. به همین جهت در این بخش پس از مرور مختصری بر روش­ها و مراحل داده­کاوی، به معرفی بیماری تنفسی و انواع آن و سرانجام الگوریتم­های داده­کاوی مورد استفاده در این تحقیق و همچنین پیشینه­ی تحقیقات انجام شده در بیماری­های تنفسی پرداخته­ایم.

2-2. داده­کاوی

تکنولوژی مدیریت پایگاه ­داده­های پیشرفته انواع مختلفی از داده­ها را می­تواند در خود جای دهد، در نتیجه تکنیک­های آماری و ابزار مدیریت سنتی برای آنالیز این داده­ها کافی نیست و استخراج دانش[1] از این مقدار حجیم یک چالش بزرگ تلقی می­شود. داده­کاوی کوششی برای به­دست آوردن اطلاعات مفید از میان این داده­هاست و رشد بی­رویه­ی داده­ها در سطح جهان اهمیت داده­کاوی را دو­ چندان کرده است.

پایگاه ­داده­های پزشکی، شامل انبوهی از اطلاعات بیماران و وضعیت پزشکی آنهاست. ارتباطات و الگوهای نهفته در این داده­ها می­تواند دانش جدیدی در حوزه علوم پزشکی تولید کند. به­طوری­که امروزه استخراج دانش مفید و فراهم کردن ابزارهای تصمیم­گیری برای تشخیص و معالجه­ی بیماری­ها، به یک موضوع ضروری تبدیل شده است.

2-2-1. مفهوم داده­کاوی

در یک تعریف غیر رسمی داده­کاوی فرآیندی است، خودکار برای استخراج الگوهایی که دانش را بازنمایی می­کنند، که این دانش به صورت ضمنی در پایگاه داده­های عظیم، انباردادهو دیگر مخازن بزرگ اطلاعات، ذخیره شده است. داده­کاوی به­طور همزمان از چندین رشته علمی بهره می­برد نظیر: تکنولوژی پایگاه داده، هوش مصنوعی، یادگیری ماشین، شبکه­های عصبی، آمار، شناسایی الگو، سیستم­های مبتنی بردانش، حصول دانش، بازیابی اطلاعات، محاسبات سرعت بالا و بازنمایی بصری داده .

2-2-2. مراحل داده­کاوی

داده­کاوی اغلب به­عنوان بخشی از فرآیند «کشف دانش از پایگاه­داده»، تلقی می­شود. کشف دانش از پایگاه داده، فرآیندی است که داده­های خام را به دانش مفید تبدیل می­کند که علاوه بر داده­کاوی، شامل دو مرحله­ی پیش­پردازش و پس­پردازش نیز می­باشد.

2-2-3. پیش­پردازش

هدف پیش­پردازش، تبدیل داده­های خام به قالبی است که برای تحلیل­های بعدی مناسب باشد. همچنین این مرحله به شناسایی ویژگی­ها و قطعات مختلف داده، کمک می­کند. از آنجائی­که داده­ها ممکن است با قالب­های مختلف و در پایگاه داده­های متفاوتی ذخیره شده باشند، اغلب زمان زیادی برای پیش­پردازش داده لازم است[5].

پیش­پردازش داده، یک محدوده­ی وسیع شامل استراتژی­ها و تکنیک­های مختلفی است که به­صورت بسیار پیچیده­ای با یک­دیگر در رابطه­اند و این ارتباطات پیچیده، معرفی رهیافت­ها و ایده­های اصلی پیش­پردازش را به­صورت منظم و ساخت­یافته بسیار مشکل می­کند.

وظایف پیش­پردازش عبارتند از: پاک­سازی داده­ها[8]، یکپارچه­سازی داده­ها[9]، تبدیل داده[10]، کاهش داده[11]، تصویر کردن و کاهش بعد[2].

2-2-3-1. پاک­سازی داده

خطاهای عملیاتی اغلب باعث می­شوند که داده­های به­دست آمده از منابع دنیای واقعی، پرغلط، ناقص و ناسازگار باشند. ابتدا لازم است، چنین داده­های بی­کیفیتی، تمیز شوند. وظایف اصلی پاک­سازی داده­ها عبارتند از:

• پرکردن ویژگی­هایی با مقدار گمشده[12] : رویکردهای مختلفی در برخورد با مقادیر گمشده وجود دارد که عبارتند از: حذف رکورد، پرکردن به­صورت دستی، جایگزینی با یک مقدار ثابت سراسری، جایگزینی با مقدار میانگین، جایگزینی با مقادیری با احتمال بالاتر (با استفاده از رابطه­های بیزی، درخت تصمیم­گیری یا پسانمایی[13] ).

• شناخت داده­های پرت[14] و هموار کردن داده­های نویزدار[15].

• اصلاح داده­های ناسازگار.

• رفع مشکل افزونگی که بر اثر یکپارچه­سازی داده­ها ایجاد شده است.

2-2-3-2. یکپارچه­سازی داده

داده­کاوی اغلب به یکپارچه­سازی داده (ادغام داده­ها از چندین منبع داده) نیاز دارد. همچنین ممکن است لازم باشد که داده­ها به شکل مناسب داده­کاوی تبدیل شوند. در این مرحله، داده­های چندین منبع را در یک مخزن منسجم ترکیب می­کنیم.

2-2-3-3. تبدیل داده

در این مرحله، داده­ها به شکل مناسب برای داده­کاوی تبدیل می­شوند. این مرحله، شامل بخش­های زیر می­باشد:

• هموارسازی: این بخش از تبدیل داده، با حذف نویز سروکار دارد.

• تجمیع: شامل عملیات تلخیص و تجمیع روی داده­هاست. مثل تبدیل فروش روزانه به فروش هفتگی یا ماهانه.

• تعمیم: جایگزینی داده­ی سطح پائین با مفاهیم سطح بالاتر. مثل تبدیل متغیر پیوسته­ی سن به یک مفهوم سطح بالاتر مثل جوان، میانسال یا مسن.

• ایجاد ویژگی[16] : گاهی برای کمک به فرآیند داده­کاوی لازم است که ویژگی جدیدی از روی ویژگی­های موجود ساخته شود.

• نرمال­سازی: نرمال­سازی شامل تغییر مقیاس داده­ها به گونه­ایست که آن­ها را به یک دامنه­ی کوچک و معین مثل ] 1،1-[ نگاشت کند. مهمترین روش­های نرمال­سازی عبارتند از: Min-Max، Z-Score و نرمال­سازی با استفاده از مقیاس­بندی اعشاری[17].

2-2-3-4. کاهش داده

روش­های کاهش داده، می­تواند برای به­دست آوردن یک بازنمایی کوچک­تر و کاهش­یافته از داده، که بسیار کم­حجم­تر از داده­های اصلی بوده و البته یکپارچگی داده­های اصلی را حفظ می­کند، به­کار می­رود. استراتژی­های کاهش داده، عبارتند از: تجمیع مکعبی داده[18]، انتخاب زیرمجموعه­ای از ویژگی­ها[19]، کاهش تعداد نقاط، گسسته­سازی و تولید سلسله مراتب مفهومی.

¹Knowledge Discovery

[2] Data Warehouse

[3] Knowledge-based System

[4] Knowledge-acquisition

[5] Information Retrieval

[6] High-performance Computing

[7] Data Visualization

⁶Data Cleaning

⁷Data Integration

2.6.2 سیاست هاو خط مشی ها 46

2.6.3 فرایندها 48

2.6.4 تکنولوژی… 50

2.7 چارچوب حاکمیت معماری سرویس گرا 56

2.7.1 چارچوب حاکمیت معماری سرویسگرا در دیدگاه WebMethods. 60

2.7.2 چارچوب حاکمیتمعماری سرویسگرا در دیدگاه IBM….. 61

2.7.3 چارچوب حاکمیت معماری سرویسگرا در دیدگاه Oracle.. 62

2.7.4 چارچوب حاکمیت معماری سرویسگرا در دیدگاه Software AG…. 63

2.8 خلاصه. 64

فصل سوم : روش تحقیق… 66

3.1 مقدمه. 82

3.2 اجزای چارچوب COBIT… 83

3.3 معیارهای سرویس های(اطلاعات) کبیت…. 84

3.4 سنجش عملکرد. 85

3.5 اهداف کنترلی… 88

3.6 نمودار افراد. 89

3.7 چالش هایی حاکمیت معماری سرویس گرا با آن مواجه است…. 90

3.8 سیستم مدیریت سیاست…. 93

3.8.1 تأثیر حاکمیت معماری سرویس گرا بر چرخه حیات سرویس….. 95

3.8.2 چرخه حیات سرویس….. 96

3.8.3 نقاط کنترلی زمان طراحی سرویس….. 97

3.8.4 نقاط کنترلی زمان اجرای سرویس….. 100

3.9 چرخه حیات حاکمیت…. 102

3.9.1 برنامه ریزی و سازماندهی(PO). 105

3.9.2 اکتساب وپیاده سازی… 110

3.9.3 تحویل و حمایت…. 115

3.9.4 نظارت و ارزیابی… 119

فصل چهارم : پیاده سازی و ارزیابی چارچوب… 123

4.1 مقدمه. 126

4.2 مدل بلوغ چارچوب حاکمیت پیشنهادی : 126

4.2.2 سطح های بلوغ فرایند حاکمیت…. 128

4.3 تعیین عنصر های ارزیابی چارچوب… 140

4.4 مولفه های چارچوب حاکمیت معماری سرویس گرا 143

4.5 تحلیل و ارزیابی چارچوب پیشنهادی… 145

4.6 مقایسه و تطبیق… 146

4.6.1 نتایج مقایسه. 150

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات… 151

5.2 کارهای آتی… 153

5.2.1 مطالعه در زمینه تشکیلات و تجهیزات مورد نیاز برای پشتیبانی از فرایند های حاکمیت : 154

5.2.2 بررسی امکان استفاده از روش کارت امتیازی متوازن(BSC) در ارزیابی بلوغ حاکمیت SOA وارائه نقشه راه SOA: 154

5.2.3 ارئه یک معیار برای ارزیابی مدل چارچوب حاکمیت SOA : 154

منابع و مآخذ.. 155

فهرست جدول ها

جدول 3.1 چالش هایی که بوسیله حاکمیت معماری سرویس گرا مورد توجه قرار می گیرند. 91

جدول 3.2 چارت RACI فرایند طرح SOA.. 106

جدول 3.3 چارت RACI فرایند تعریف معماری.. 107

جدول 3.4 چارت RACI فرایندمدیریت سرمایهگذاری.. 108

جدول 3.5 چارت RACIفرایند ساختار. 110

جدول 3.6 چارت RACI فرایند مدیریت سبد سرویس… 111

جدول 3.7 چارت RACI فرایند بهره وری.. 112

جدول 3.8 چارت RACI مدیریت سبد راه حل.. 113

جدول 3.9 چارت RACI فرایند پذیرش زیرساخت… 114

جدول 3.10 چارت RACI فرایند مدیریت سطح سرویس… 116

جدول 3.11 چارت RACI مدیریت انتشار و تغییر. 117

جدول 3.12 چارت RACI فرایند مدیریت اجرای سیاست ها و استاندارد. 118

جدول 3.13 چارت RACI فرایند شناسایی و تخصیص هزینه ها 119

جدول 3.14 چارت RACI نظارت و ارزیابی عملکرد SOA.. 120

جدول 3.1 چارت RACI فرایند نظارت و ارزیابی.. 121

جدول 3.16 چارت RACI فرایند مدیریت مشکل و حواث… 122

جدول 4.1 نگاشت بین چالش ها و مسائل موجود در پیاده سازی SOA و الزامات چارچوب حاکمیت SOA.. 141

جدول 4.2 ارزیابی کیفی چارچوب… 145

فهرست شکل ها

شکل 2.1 مؤلفه های پایه معماری سرویس گر. 16

شکل 2.2 لایه های داخلی معماری سرویس گرا 19

شکل 2.3 تجزیه فرایندهای حرفه به واحدهای سازنده اصلی(سرویس های حرفه) 20

شکل 2.4 ارتباط لایه سرویس های حرفه با لایه سرویس های نرم افزاری.. 22

شکل 2.5 ارتباط لایه سرویس های نرم افزاری با سیستم های موروثی.. 24

شکل 2.6 ابعاد مدل کوبیت… 30

شکل 2.7 فازهای مدل فرایندی کوبیت… 32

شکل 2.8 دیاگرام ارتباطات معماری سرویس گرا 33

شکل 2.9 نعریف حاکمیت معماری سرویس گرا از دیدگاه oracle. 35

شکل 2.10 الگوی مهندسی سرویس BITAM-SOA.. 42

شکل 2.11 همسویی حاکمیت سازمان،فناوری اطلاعات ومعماری سرویس گرا 43

شکل 2.12 مولفه های اصلی حاکمیت معماری سرویس گرا 44

شکل 2.13 میزان تاثیر هریک از گروههای اشخاص موثر در حاکمیت SOA براساس نظرسنجی شرکت oracle. 46

شکل 2.14 ارتباط پروتکل ها در وب سرویس… 56

شکل 2.15 مولفه های اصلی چارچوب حاکمیت معماری سرویس گرا و تاثیر آن بر چرخه حیات سرویس… 58

شکل 2.16 چرخه حیات حاکمیت معماری سرویس گرا از دیدگاه WebMethods. 61

شکل 2.17 چارچوب حاکمیت SOA در دیدگاه IBM… 62

شکل 2.18 نقاط کلیدی برای سیاست گذاری در چارچوب حاکمیت SOAدر دیدگاه Oracle. 63

شکل 3.1 روابط اجزا و بخش های مختلف کبیت… 83

شکل 3.2 نمونه هایی از اهداف… 86

شکل 3.3 نمونهای از معیارهای دستاورد احتمالی.. 87

شکل 3.4 نمونه ای از شاخص های عملکرد. 87

شکل 3.5 نمایش اهداف و شاخص ها 88

شکل 3.6 اجرای سیاست های زمان اجرا از طریق سیستم انتقال پیام. 100