2 . 2 . 2 . 2 . استان هرمزگان (از شرق به غرب)……………………………… 26

2 . 2 . 2 . 3 . استان بوشهر……………………………………….. 26

2 . 2 .3 . وسعت جنگل های مانگرو ایران………………………………………. 27

2 . 2 .4 . جنگل های مانگرو استان هرمزگان…………………………………… 30

2 . 2 . 4 . 1 . پراکنش…………………………………………… 31

2 . 2 . 4 . 2 . وسعت………………………………………….. 32

2 . 3 . تشریحپوشش گیاهی………………………………………… 34

2 . 3 .1 . عناصر درختی رویشگاه های مانگرو استان هرمزگان……………….. 34

2 . 3 . 1 . 1 . درخت حرا ……………………………………….34

2 . 3 . 1 . 2 . درخت چندل………………………………………… 38

2 . 3 .2 . فنولوژی گونه های حرا و چندل……………………….. 41

2 . 3 .3 . گونه های علفی همراه در رویشگاه های مانگرو استان هرمزگان……43

2 . 3 .4 . ساختار جنگل های مانگرو رویشگاه سیریك…………………………43

2 . 4 . تصمیمگیری………………………………………… 48

2 . 4 .1 . تصمیم گیری چند معیاری ( MCDM )…………………… 48

2 . 4 . 1 . 1 . مدلهای چند هدفه (MODM)…………………………. 48

2 . 4 . 1 . 1 . مدل های چند شاخصه (MADM)…………………….. 48

2 . 4 .2 . انواع مدلهای MADM………………………………………….

2 . 4 . 2 . 1 . روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)………………….. 50

2 . 4 .3 . معیارهای ارزیابی………………………………………… 53

2 . 4 .4 . نسبت سازگاری (C.R.) …………………………………..53

2 . 4 .5 . سامانه پشتیبانی تصمیم گیری (DSS) …………………..55

2 . 4 .6 . سامانه پشتیبانی تصمیم گیری مکانی (SDSS)………….. 56

3. مواد و روش ها………………………………………. 58

3 . 1 . مقدمه………………………………………. 58

3 . 2 . معرفی منطقه موردمطالعه……………………………………….. 58

3 . 2 .1 . موقعیت جغرافیایی………………………………………… 58

3 . 2 .2 . وضعیت آب و هوایی………………………………………… 59

3 . 2 .3 . خاکشناسی و محدودیت اراضی……………………………… 59

3 . 2 .4 . زمین شناسی………………………………………… 61

3 . 2 .5 . پوشش گیاهی و کاربری اراضی منطقه……………………. 61

3 . 3 . روش انجام کار………………………………………. 63

3 . 3 .1 . شناخت مسئله……………………………………….. 64

3 . 3 .2 . ابزار مورد استفاده………………………………………. 64

3 . 3 .3 . جمع آوری داده………………………………………. 64

3 . 3 .4 . آماده سازی داده ها………………………………………. 64

3 . 3 .5 . تشکیل پایگاه داده………………………………………. 65

3 . 3 .6 . معیارهای مؤثر در مکان یابی مناطق مستعد احیاء بیولوژیک جنگل های مانگرو…… 65

3 . 3 .7 . لایه های اطلاعاتی………………………………………… 65

3 . 4 . ایجاد لایه های اطلاعاتی………………………………………… 66

3 . 4 .1 . لایه ی شیب زمین………………………………………… 66

3 . 4 .2 . لایۀ کاربری اراضی (ساحلی)………………………………. 67

3 . 4 .3 . لایه ژئومورفولوژی………………………………………… 70

3 . 4 .4 . لایه خورهای ساحلی………………………………………… 72

3 . 4 .5 . لایه خط جزر ومد……………………………………….. 73

3 . 4 .6 . لایه پراکنش گونه های جنگلی مانگرو……………………….. 75

3 . 4 .7 . لایه پراکنش گل خورک…………………………………………. 77

3 . 4 .8 . لایه بافت خاک…………………………………………. 78

3 . 4 .9 . لایه EC…………………………………………

3 . 4 .10 . لایه هیدروگرافی (عمق آب)……………………………….. 80

3 . 4 .11 . لایه ارتفاع……………………………………….. 82

3 . 5 . وزن دهی به معیارها………………………………………. 82

3 . 6 . محاسبه نرخ سازگاری………………………………………… 83

4. نتایج………………………………………… 86

4 . 1 . قواعد تصمیم گیری یا روش های مختلف ترکیب لایه ها…………… 86

4 . 2 . تلفیق لایه های اطلاعاتی و اولویت بندی مکان ها……………….. 86

4 . 2 .1 . تعیین ارزش معیار شیب………………………………………. 86

4 . 2 .2 . تعیین ارزش معیار کاربری ساحلی…………………………. 87

4 . 2 .3 . تعیین ارزش معیار ژئومورفولوژی……………………………. 88

4 . 2 .4 . تعیین ارزش معیار خورهای ساحلی…………………………..90

4 . 2 .5 . تعیین ارزش معیار خط جزر و مد……………………………… 90

4 . 2 .6 . تعیین ارزش معیار پراکنش جنگل های مانگرو ……………….91

4 . 2 .7 . تعیین ارزش معیار پراکنش گل خورک………………………. 92

4 . 2 .8 . تعیین ارزش معیار بافت خاک…………………………………. 93

4 . 2 .9 . تعیین ارزش معیار هدایت الکتریکی……………………….. 94

4 . 2 .10 . تعیین ارزش معیار عمق آب…………………………….. 95

4 . 3 . ارزیابی نرخهای ناسازگاری در مدل Expert choice…………….

4 . 4 . تلفیق و آنالیز لایههای اطلاعاتی بر اساس ارزشهای بدست آمده از روش AHP……..

4 . 5 . آنالیز حساسیت…………………………………………. 97

4 . 6 . سناریوهای مختلف در صحت سنجی نقشه های حاصل از AHP…………..

4 . 6 .1 . سناریوی (1): صحت سنجی با استفاده از همپوشانی ساده (Fuzzy AHP)……100

4 . 6 .2 . سناریوی (2): صحت سنجی با استفاده از روش گامای فازی (Fuzzy AHP)……101

4 . 7 . تعیین مکان مناسب با استفاده از روش جمع فازی (FUZZY-AHP) و گامای فازی (FUZZY-GAMA)…102

5. بحث و نتیجه گیری………………………………………… 105

5 . 1 . مقدمه………………………………………. 105

5 . 2 . آزمون فرضیه ها………………………………………. 105

5 . 3 . نتیجه گیری و بحث…………………………………………. 105

5 . 4 . پیشنهادها………………………………………. 108

6. منابع و مراجع………………………………………… 110

چکیده:

جنگل های حرا در مناطق ساحلی جنوب کشور ایران قرار دارند و به دلیل کارکردهای بی شمار و ارزش های زیست محیطی حفاظت، احیاء و توسعه آن ها ضروریست. تصمیم گیری طریقه عمل در مسیری خاص، به صورت آگاها‏‏‏‏نه جهت نیل به اهداف می باشد تا بدین طریق گزینه ای مناسب در میان انواع گزینه ها انتخاب شود. یک مسئله مبتنی بر تصمیم گیری مکانی زمانی مطرح می شود که بین وضعیت مطلوب و موجود از دیدگاه تصمیم گیر اختلاف وجود داشته باشد. با توجه به مسئلۀ تصمیم گیری مکانی، ارزیابی صحیح روش ها و انتخاب مناسب ترین مکان جهت اجرای پروژه با توجه به شرایط حال حاضر یکی از مسائل مهمی است که پیش روی تصمیم گیران قرار دارد. ماهیت چند معیاره بودن تصمیم گیری، انتخاب فن آوری مناسب، فقدان اطلاعات کامل و به روز و کم تجربه بودن تصمیم گیران موجب پیچیدگی موضوع و ایجاد چالش درانتخاب روش تصمیم گیری و نهایتأ انتخاب مکان مناسب جهت اجرای پروژه می گردد. جنگل های حرا از جمله منابع پایدار می باشد که امروزه توجه زیادی را به خود معطوف کرده است. توانایی های سامانه اطلاعات جغرافیایی در زمینۀ مکان یابی سبب شده است تا در مکان یابی مناطق مستعد احیاء بیولوژیک مورد استفاده قرار گیرد. هدف از این بررسی مشخص کردن مناسب ترین مناطق جهت احیاء بیولوژیک جنگل های حرا با استفاده از روش تصمیم گیریچند معیارهمکانی در رویشگاه سیریک است. در این پژوهش مؤثرترین معیارها جهت مناطق مستعد احیاء بیولوژیک شامل عمق آب، پراکنش گونه های حرا و چندل، نقاط حضور گونه گل خورک، طبقات شیب، بافت خاک، هدایت الکتریکی، خط جزر و مد، ژئومورفولوژی ساحلی، کاربری اراضی (ساحلی) و خورها بودند. سپس با استفاده از نظر کارشناسان و با روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) معیارها پهنه بندی و وزن دهی شدند. قاعده های تصمیم گیری همپوشانی شاخص، تحلیل سلسله مراتبی، FUZZY AHP، جهت شناسایی مکان های بهینه مورد استفاده قرار گرفت. تفسیر خروجی ها بیانگر تفاوت در نتایج روش هاست. در نهایت جهت حصول اطمینان از صحت نتایج با کنترل زمینی بررسی شد. روش همپوشانی به عنوان بهترین قاعده تصمیم گیری جهت شناسایی مناطق مناسب جهت احیاء بیولوژیک جنگل های مانگرو در رویشگاه سیریک استان هرمزگان معرفی گردید.

فصل اول: مقدمه و کلیات

1- مقدمه

جنگل­های مانگرو اکوسیستم­هایی تالابی از اجتماعات ساحلی مناطق حاره­اند که نه به خشکی تعلق دارند و نه به دریا بلکه ارمغان مشترک دریا و خشکی به شمار می­روند. مانگرو در اصل یعنی درخت شناور ایستاده و ریشه آن پرتغالی است، مانگ به معنی درخت شناور، گرو به معنی ایستاده، جنگل­های مانگرو از اکوسیستم­های ویژه مناطق حاره­­اند و معمولأ با واژه­هایی مانند زیستگاه­های حیاتی، منحصربه فرد، حفاظتی، همیشه بهار و … توصیف می­شوند و این صفات حاکی از اهمیت آن ها از جنبه­های بوم­شناختی، زیست­محیطی و زیبا­شناسی است و بی­دلیل نیست که امروزه این جنگل­ها در کانون توجه سه معاهده بین­المللی زیست­محیطی یعنی کنوانسیون تالاب­ها، تنوع زیستی و میراث­های جهانی قرار دارد. نام دیگر این جنگل­ها جنگل­های جزر و مدی یا کشندی است.

جنگل­های مانگرو کانون تنوع زیستی هستند، زیرا به دلیل ویژگی­ها و موقعیت خاص خود برای گونه­های بی­شماری از بی­مهرگان تا مهره­داران خشکی­زی و آبزی زیستگاهی یگانه و منسجم فراهم می کنند و از مهم ترین زیستگاه­های پرندگان بومی و مهاجر آبزی به ویژه گونه­های کمیاب و درخطر تهدید به شمار می­روند به همین دلیل حفاظت آن ها ازنظر اولویت به وسیله سازمان­های ذیربط جهانی نیز مورد تأکید قرارگرفته است.

جنگل­های مانگرو را زیستگاه­های حساس می­نامند زیرا موقعیت اکوتونی آن ها اگرچه باعث شده از غنای زیستی هر دو اکوسیستم دریا و خشکی سود برده و به یکی از غنی­ترین اکوسیستم­های جهان تبدیل شوند، اما همین موقعیت نقطه آسیب­پذیری آن ها نیز محسوب می­شوند زیرا از هر دو سو می­توانند در معرض تهدید قرار بگیرند.

این جنگل­ها اکوسیستم­های حیاتی نیز می باشند زیرا کارکردهای آن ها قابل تبدیل به ارزش­های معمول مادی نبوده و تقریباً هیچ­گونه گزینه قابل جانشینی ندارند (ذاکری و موسوی، 1387).

جنگل های مانگرو تالاب های ساحلی پوشیده از درختان و درختچه های گرمسیری و نیمه گرمسیری در اراضی جزر و مدی سواحل آب های گرم، لب شور و شور بین مدارهای 30 درجه شمالی و 30 درجه جنوبی عرض جغرافیایی هستند. گیاهان مانگرو از گروه هیگروهالوفیت ها و از دسته هالوفیت های نهان دانه باتلاقی به شمار می آیند كه با استقرار بر روی زمین های سیلتی و پوشیده از رسوبات دانه ریز یك مرحله انتقالی از خشكی به دریا را تشكیل می دهند. وجه تمایز گونه های بومی جنگل های ماندابی مانگرو با گیاهان ساكن خشكی در خصوصیات ساختمانی، نیازمندی ها و بردباری های اكولوژیك و نحوه تجدید حیات آن ها است؛ بطوریكه به رغم تنوع گونه ای از حیث تاكسونومی، شباهت های ساختمانی یكسان دارند و در مناطق با شرایط اكولوژیك ویژه، فرماسیون های مشابه ایجاد می كنند (دانه كار، 1374/ ب).

1-1- بیان مسأله