فصل اول: مقدمه 2

1-1تیره گاو زبان (Boraginaceae)

3

فصل دوم : مرور بر منابع 5

2-1موقعیتتاکسونومیکیتیرهBoraginaceae

6

2-1-1ویژگی های قبیلهCynoglosseae

9

2-1-2ویژگی کلی جنسRindera

9

2-2ترکیبات اسیدهای چرب

22

2-3فیزیولوژی

22

2-4میکرومورفولوژی

23

2-5بررسی کروموزومیBoraginaceae s.str

23

2-6بررسی گرده شناسیBoraginaceae s.str

25

2-7تقسیمات تاکسونومیکی زیر تیرهBoraginoideae(Boraginaceae s.str)

26

2-8مطالعات مولکولی DNA

27

2-9تولید مثل و گرده افشانی

27

2-10مطالعات پیشین تیرهBoraginaceae s.str:

28

2-11اختصاصات بیوشیمیایی و شیمیایی تیره

29

2-12کاربرد اقتصادی تیره

29

2-13مصارف اقتصادی و دارویی

30

2-14 برخی از توالی های ژنی مورد استفاده در سیستماتیک مولکولی

31

2-14-1 توالی هایDNAهسته­ای

31

2-15PCRاساس مارکرها

32

2-15-1اجزای واكنش زنجیره ای پلیمراز(PCR)

33

2-15-2آغازگر

33

2-15-3 آنزیم

34

2-15-4الگو

34

فهرست مطالب

عنوان	صفحه
2-15-5 دزاكسی ریبونوكلئوزید تری فسفات ها	34
2-15-6كلرید منیزیم	34
2-15-7 بافر	35
2-15-8 مراحل تكثیر	35
2-16 درخت فیلوژنتیک	35
فصل سوم: مواد و روش ها 37
3-1مطالعه منابع	38
3-2مطالعه هر بار یومی	38
3-3استفادهازDNAدرسیستماتیکمولکولی	38
3-4بررسی روابط فیلوژنی بر اساس صفات مولکولی	40
3-4-1استخراج DNAاز برگ	40
3-4-2تکثیر قطعات مورد نظر با استفاده از واکنش زنجیره ای پلیمر از	42
3-4-3الکتروفورزژل آگارز	43
3-4-4تعیین توالی مناطق تکثیر شده	45
3-5آنالیز فیلوژنی	45
3-5-1روش ماکزیمم پارسیمونی	46
3-5-2روش Bayesian	46
3-5-3مقایسه دو روش آنالیزی ماکزیمم پارسیمونی و Bayesian	47
فصل چهارم: بحث و نتیجه گیری 49
4-1 انالیز ماکزیمم پارسیمونی	50
4-2 انالیز Bayesian	52
4-3 فیلوژنی قبیله Cynoglosseae	54
4-4 روابط فیلوژنی جنسRindera	55
منابع	61

 

فهرست شکل ها

عنوان	صفحه
شکل 1-1	7
شکل 1-2	8
شکل 1-3	25
شکل 1-4	28
شکل 1-5	39
شکل 1-6	44
شکل 1-7	44
شکل 1-8	45
شکل 1-9	45
شکل1-10	51
شکل1-11	53

فهرست جداول

عنوان	صفحه
جدول 1-1 گزارش عدد پایه کروموزومی تعدادی از گونه هایBoraginaceaeدر ایران	24
جدول 1-2 مقایسه دریچه دانه گرده بین قبیله هایBoraginaceae s.str	26
جدول 1-3 تاکسون های مورد استفاده برای تکثیر قطعه – جدول nrDNA ITS	40
جدول 1-4 توالی آغازگر های مورد استفاده برای تکثیر قطعه – جدولnrDNA ITS	42
جدول1-5 ترکیبات مورد استفاده برای مخلوط کلیpcr	42
جدول 1-6 برنامه مورد استفاده برای واکنش PCR قطعه ITS nrDNA	43

چکیده

تیره گاوزبان دارای 100 جنس و 1600 گونه بوده و دارای پراکنش جهانی می باشد. این تیره هم اکنون در گروه EuasteridsI واقع شده ودر بین راسته های این گروه جایگاهی ندارد. از مهمترین قبیله های تیره

1-6-1-3- کمک به بهبود گردش خون. 16

1-6-1-4- کمک به هضم مواد غذایی.. 16

1-6-1-5- بو زدایی.. 17

1-6-1-6- قاعده‏آور. 17

1-6-1-7- محرک.. 17

1-6-1-8- کرم‏زدا 17

1-6-2- نکات مهم در استفاده و نگهداری ترخون. 18

1-7- اثرات فارماکولوژیکی ترکیبات گیاه ترخون. 18

1-7-1- خواص کومارین های موجود در ترخون. 18

1-7-2- خواص استرول های گیاهی موجود در ترخون. 20

1-7-3- خواص فلانوئیدهای موجود در ترخون. 22

1-8- غده تیروئید. 24

1-8-1- آناتومی و بافت شناسی غده 24

1-8-2- هورمون های تیروئید. 25

1-8-3- سنتز و ترشح هورمون های متابولیك تیروئید. 26

1-8-3-1- به دام انداختن یدید. 26

1-8-3-2- تشکیل و ترشح تیروگلبولین.. 28

1-8-3-3- هیدرولیز تیروگلبولین.. 29

1-8-3-4- اكسیداسیون یدید. 29

1-8-3-5- یددار شدن تیروزین و تشکیل هورمون تیروئید. 30

1-8-4- سنتز T₃،T₄. 30

1-8-5- هورمون TRH.. 31

1-8-6- سنتز TSH.. 32

1-8-7- اعمال فیزیولوژیك هورمون های تیروئید. 33

1-8-8- اثرات هورمون تیروئید بر مكانیسم های اختصاصی بدن. 33

1-8-8-1- تحریك متابولیسم كربوهیدرات.. 33

1-8-8-2- تحریك متابولیسم چربی.. 34

1-8-8-3- تأثیر روی چربی های پلاسما و كبد. 34

1-8-8-4- افزایش نیاز به ویتامین ها 34

1-8-8-5- افزایش متابولیسم پایه. 34

1-8-8-6- كاهش وزن بدن. 34

1-8-9- اثر هورمون تیروئید بر دستگاه قلب و عروق. 35

1-8-10- افزایش حركات گوارشی.. 35

1-8-11- اثرات تحریكی بر دستگاه اعصاب مركزی.. 35

1-8-12- اثر بر عملكرد عضلات.. 36

1-8-13- لرزش عضلانی.. 36

1-8-14- اثر بر روی خواب.. 36

1-8-15- اثر هورمون تیروئید بر عملكرد جنسی.. 36

1-8-16- اثرات بیولوژیک… 37

1-8-17- بیماری های تیروئید. 37

1-8-17-1- كم كاری تیروئید. 37

1-8-17-2- پركاری تیروئید. 38

1-8-17-3- بیماری خود ایمنی تیروئید. 38

1-8-17-4-گواتر و توده های تیروئید. 38

1-8-17-5- التهاب تیروئید. 39

1-8-18- تیروئید و تشخیص آن. 39

فصل دوم: مواد و روش کار

2-1- مواد ،وسایل و دستگاههایی که طی انجام تحقیق مورداستفاده قرار گرفتند. 42

2-1-1- مواد مصرفی و ترکیبات شیمیایی.. 42

2-1-2- وسایل ،لوازم و دستگاههای غیر مصرفی.. 42

2-2- حیوانات مورد استفاده و نحوه نگهداری آنها 44

2-3- گروه بندی حیوانات.. 45

2-4- روش تهیه و تجویز عصاره 47

2-4-1- روش تهیه عصاره برگ گیاه ترخون. 47

2-4- 2- روش تجویز دارو. 48

2-5- روش بیهوش کردن حیوانات وخون گیری.. 49

2-5-1- بیهوش کردن حیوانات.. 49

2-5-2- خون گیری.. 50

2-6- روش تهیه سرم و نگهداری آن. 51

2-7- روش خارج کردن تیروئید و تهیه و آماده سازی مقاطع بافتی.. 51

2-8- آماده سازی نمونه های بافتی تیروئید جهت مطالعات میکروسکوپی.. 51

2-8-1- مرحله تثبیت.. 51

2-8-2- مرحله آبگیری.. 51

2-8-3- مرحله شفاف کردن. 52

2-8-4- مرحله جایگزینی.. 52

2-8-5- مرحله قالب گیری.. 52

2-8-6– برش بافت.. 53

2-8-7- چسبانیدن برش ها بر روی لام. 53

2-8-8- استقرار برش ها بر روی لام. 53

2-8-9- خشک کردن و نگهداری لام ها 53

2-8-10- روش رنگ آمیزی هماتوکسیلین و ائوزین.. 54

2-8-10-1- آماده کردن رنگ آمیزی برش ها 55

2-8-10-2- زدودن مواد مختلف در برش ها 55

2-8-10-3- آب گیری.. 55

2-8-10-4- شفاف کردن. 56

2-8-11- چسباندن. 56

2-9- بررسی ها و روش های تجزیه وتحلیل آماری.. 56

فصل سوم: نتایج

3-1- تاثیر عصاره برگ گیاه ترخون بر وزن بدن. 59

3-2- تاثیرعصاره برگ گیاه ترخون بر غلظت پلاسمایی هورمون TSH.. 62

3-3- تاثیر عصاره برگ گیاه ترخون بر غلظت پلاسمایی هورمون T₄. 65

3-4- تاثیر عصاره برگ گیاه ترخون بر غلطت پلاسمایی هورمون T₃. 68

3-5- نتایج مربوط به میانگین ضخامت دیواره فولیکول ها 71

3-6- نتایج مربوط به میانگین تعداد فولیکول های فعال بافت تیروئید. 74

3-7- نتایج مربوط به میانگین تعداد فولیکول های غیر فعال بافت تیروئید. 80

فصل چهارم: بحث و نتیجه گیری

4-1- تاثیر عصارههیدروالکلیبرگ گیاه ترخون بر وزن بدن. 85

4-2- تاثیر عصاره هیدروالکلی برگ گیاه ترخون بر غلظت پلاسمایی هورمونTSH.. 88

4-3- تاثیر عصاره هیدروالکلی برگ گیاه ترخون بر غلظت پلاسمایی هورمون T₄. 90

4-4- تاثیر عصاره هیدروالکلی برگ گیاه ترخون بر غلظت پلاسمایی هورمون T₃. 91

4-5- تاثیر عصاره هیدروالکلی برگ گیاه ترخون بر ضخامت دیواره فولیکول ها 93

5-6- تاثیر عصاره هیدروالکلی برگ گیاه ترخون بر تعداد فولیکول های فعال بافت تیروئید. 94

4-7- تاثیر عصاره هیدروالکلی برگ گیاه ترخون بر تعداد فولیکول های غیر فعال بافت تیروئید. 95

پیشنهادات به عنوان دورنمای تحقیقات آینده 96

نتیجه گیری کلی.. 97

منابع. 98

فهرست جداول

جدول 3-1- مقایسه میانگین وزن بدن در گروه های کنترل و شاهد. 59

جدول 3-2- مقایسه میانگین وزن بدن در گروه های تجربی.. 60

جدول 3-3- مقایسه میانگین غلظت سرمی هورمون TSHدر گروه های کنترل و شاهد. 62

جدول 3-4- مقایسه میانگین غلظت سرمی هورمون TSHدر گروه های تجربی.. 63

جدول 3-5- مقایسه میانگین غلظت سرمی هورمون T₄در گروه های کنترل و شاهد. 65

جدول 3-6- مقایسه میانگین غلظت سرمی هورمون T₄در گروه های تجربی.. 66

جدول 3-7- مقایسه میانگین غلظت سرمی هورمون T₃در گروه های کنترل و شاهد. 68

جدول 3 -8- مقایسه میانگین غلظت سرمی هورمون T₃در گروه های تجربی.. 69

جدول 3-9- مقایسه میانگین ضخامت دیواره فولیکول ها در گروه های کنترل و شاهد. 71

جدول 3-10- مقایسه میانگین ضخامت دیواره فولیکول ها در گروه های تجربی.. 72

جدول 3-11- مقایسه میانگین تعداد فولیکول های فعال بافت تیروئید در گروه های کنترل و شاهد74

جدول 3-12- مقایسه میانگین تعداد فولیکول های فعال بافت تیروئید در گروه های تجربی.. 77

جدول 3-13- مقایسه میانگین تعداد فولیکول های غیر فعال بافت تیروئید در گروه های کنترل و شاهد 80

فهرست نمودارها

نمودار 3-1- نتایج مربوط به میانگین وزن بدن در گروه کنترل و شاهد………………………. 60

نمودار 3-2- نتایج مربوط به میانگین وزن بدن در گروه های تجربی…………………………. 61

نمودار 3-3- نتایج مربوط به میانگین غلظت هورمون TSHدر گروه کنترل و شاهد…………. 63

نمودار 3-4- نتایج مربوط به میانگین غلظت هورمون TSHدر گروه های تجربی……………. 64

نمودار 3-5- نتایج مربوط به میانگین غلظت هورمون T₄در گروه کنترل و شاهد…………….. 66

نمودار 3-6- نتایج مربوط به میانگین غلظت هورمون T₄در گروه های تجربی………………. 67

نمودار 3-7- نتایج مربوط به میانگین غلظت هورمون T₃در گروه کنترل و شاهد…………….. 69

نمودار 3-8- نتایج مربوط به میانگین غلظت هورمون T₃در گروه های تجربی………………. 70

نمودار 3-9- نتایج مربوط به میانگین ضخامت دیواره فولیکول ها در گروه کنترل و شاهد……. 72

نمودار 3-10- نتایج مربوط به میانگین ضخامت دیواره فولیکول در گروه های تجربی……….. 73

نمودار 3-11- نتایج مربوط به میانگین تعداد فولیکول های فعال بافت تیروئید در گروه کنترل و شاهد 75

نمودار 3-12- نتایج مربوط به میانگین تعداد فولیکول های فعال بافت تیروئید در گروه های تجربی 77

نمودار 3-13- نتایج مربوط به میانگین تعداد فولیکول های غیر فعال بافت تیروئید در گروه کنترل و شاهد 81

نمودار 3-14- نتایج مربوط به میانگین تعداد فولیکول های غیر فعال بافت تیروئید در گروه های تجربی 82

فهرست اشکال

شکل1-1- گیاه ترخون. 11

شکل1-2- گل گیاه ترخون. 12

شکل1-3- برگ گیاه ترخون. 14

شکل1-4- ساختار شیمیایی کومارین.. 19

شکل1-5- نمونه ای از فیتواسترول. 21

شکل1-6- ساختار شیمیایی فلاونوئید. 23

شکل1-7- غده تیروئید. 24

شکل1-8- ظاهر میکروسکوپی غده تیروئید. 25

شکل1-9- مکانیسم های سلولی تیروئید در انتقال یدید، تشکیل تیروکسین و تری تیرونین و رهایش تیروکسین و تری یدوتیرونین به داخل خون . 27

شکل1-10- تیروگلبولین.. 28

شکل1-11- سنتز T₃، T₄ 31

شکل2-1- جایگاه نگهداری حیوانات.. 45

شکل2-2- روش وزن کشی حیوانات مورد آزمایش… 45

شکل2-3- روش تجویز دارو. 49

شکل2-4- روش خونگیری از موش… 50

شکل3-1- میکروگراف فولیکول های فعال بافت تیروئید گروه کنترل، بزرگنمایی ×10. 76

شکل3-2- میکروگراف فولیکول های فعال بافت تیروئید گروه شاهد، بزرگنمایی ×10. 76

شکل3-3- فتو میکروگراف فولیکول های فعال بافت تیروئید در گروه تجربی1، بزرگنمایی ×10. 78

شکل3-4- فتومیکروگراف فولیکول های فعال بافت تیروئید در گروه تجربی2، بزرگنمایی ×10. 79

شکل3-5- فتو میکروگراف فولیکول های فعال بافت تیروئید در گروه تجربی3، بزرگنمایی ×10. 79

چکیده

گیاه ترخون از تیره گل آفتابگردان و دارای ترکیبات بیشمار و تاثیر گذار از جمله فلانوئیدها، کومارین ها، روتین و فیتواسترول ها می باشد. فلانوئیدها دارای خواص ضد سرطانی، ضد توموری و استروژنی هستند. کومارین ها نیز دارای خاصیت آنتی آندروژن هستند. در این مطالعه اثرات گیاه ترخون بر روی هورمون های تیروئیدی( T₃، T₄) و TSH درموش صحرایینر بالغ بررسی شده است. برای این منظور تعداد 40 سر موش صحرایی نر بالغ از نژاد ویستار با وزن تقریبی 230-200 گرم به صورت زیر تقسیم شدند:

گروه کنترل: هیچ دارویی دریافت نکردند.

2 مواد و روش­ها…………………..25

2-1 حیوان.25

2-2 تولید رویان آزمایشگاهی26

2-2-1 استحصال اسپرم. 26

2-2-1-1 آماده­سازی محیط و قطره­ها 26

2-2-1-2 جابجایی مهره­ی گردنی.. 27

2-2-1-3 تشریح موش نر و جداسازی اپیدیدیم. 28

2-2-1-4 جمع­آوری و ظرفیت­پذیری اسپرم. 29

2-2-2 استحصال تخمک… 31

2-2-2-1 تحریک تخمک­گذاری.. 31

2-2-2-1-1 تزریق داخل صفاقی.. 31

2-2-2-2 آماده­سازی محیط و قطره­ها 32

2-2-2-3 جابجایی مهره­ی گردنی.. 32

2-2-2-4 تشریح موش ماده و جداسازی لوله­ی تخم­بر. 32

2-2-2-5 جداسازی توده­ی تخمک-کومولوس… 33

2-2-3 لقاح آزمایشگاهی.. 34

2-2-3-1 آماده­سازی محیط و قطره­ها 34

2-2-3-2 لقاح.. 35

2-2-4 کشت آزمایشگاهی.. 35

2-2-4-1 آماده­سازی محیط و قطره­ها 35

2-2-4-2 کشت رویان. 36

2-3 تولید رویان درون­تنی37

2-3-1 تحریک تخمک­گذاری و جفت اندازی موش­ها 37

2-3-2 آماده­سازی محیط و قطره­ها 37

2-3-3 جابجایی مهره­ی گردنی.. 37

2-3-4 تشریح موش ماده و جداسازی لوله­های رحمی.. 37

2-3-5 استحصال بلاستوسیست… 38

2-4 سوراخ کردن مصنوعی بلاستوسیست39

2-4-1 آماده­سازی محیط و قطره­ها 39

2-4-2 آماده­سازی و تنظیم دستگاه ریز­دستکاری.. 40

2-4-3 روش کار. 40

2-5 انجماد رویان41

2-5-1 انجماد شیشه­ای.. 41

2-5-1-1 آماده­سازی محیط و قطره­ها 41

2-5-1-2 روش کار. 42

2-5-2 یخ­گشایی.. 43

2-5-2-1 آماده­سازی محیط و قطرات… 43

2-5-2-2 روش کار. 44

2-6 بررسی بیان ژن.45

2-6-1 استخراج RNA از بلاستوسیست… 45

2-6-2 ساخت cDNA.. 46

2-6-3 طراحی پرایمر. 47

2-6-4 رقیق­سازی پرایمرها 47

2-6-5 واکنش زنجیرهای پلیمراز. 48

2-6-6 ژل الکتروفورز محصولات PCR.. 49

2-6-7 واکنش زنجیرهای پلیمراز در زمان واقعی.. 49

2-7 طراحی آزمایش52

2-7-1 کاهش مایع بلاستوسل رویان­های درون­تنی موش، قبل از انجماد شیشه­ای52

2-7-2 کاهش مایع بلاستوسل رویان­های برون­تنی موش، قبل از انجماد شیشه­ای..52

2-7-3 آنالیز آماری.. 52

3 نتایج.54

3-1 کاهش مایع بلاستوسل رویان­های درون­تنی موش قبل از انجماد شیشه­ای……………54

3-1-1 نرخ زنده­مانی و خروج از زونا 54

. 56

3-1-2-1 واکنش زنجیرهای پلیمراز. 56

3-1-2-2 واکنش زنجیرهای پلیمراز در زمان واقعی.. 57

3-2 کاهش مایع بلاستوسل رویان­های برون­تنی موش قبل از انجماد شیشه­ای.62

3-2-1 نرخ زنده­مانی و خروج از زونا 62

. 64

4 بحث و نتیجه­گیری67

5 فهرست منابع..76

6 پیوست­ها83

فهرست جداول

جدول ‏1‑1: ترکیبات محیط HTF. 14

جدول ‏1‑2: ترکیبات محیط KSOM.. 16

جدول ‏2‑1: محلول­های مورد نیاز برای انجماد شیشه­ای بلاستوسیست موش.. 42

جدول ‏2‑2: محلول­های مورد نیاز برای یخ­گشایی بلاستوسیست موش.. 44

جدول ‏2‑3: مواد مورد استفاده جهت ساخت cDNA. 46

جدول ‏2‑4: چرخه­های حرارتی ساخت cDNA. 46

جدول ‏2‑5: مشخصات پرایمرهای طراحی شده 47

جدول ‏2‑6: مواد مورد نیاز جهت انجام واکنش زنجیره­ای پلیمراز 48

جدول ‏2‑7: چرخه­های حرارتی مراحلPCR 48

جدول ‏2‑8: مواد مورد نیاز جهت انجام Real Time PCR. 50

جدول ‏2‑9: چرخه­های حرارتی Real Time PCR. 50

جدول ‏3‑1: میزان زنده­مانی و میزان خروج از زونای بلاستوسیست درون­تنی موش.. 55

جدول ‏3‑2: میزان زنده­مانی و میزان خروج از زونای بلاستوسیست برون­تنی موش. 63

فهرست اشکال

شکل ‏1‑1: مراحل مختلف تکوین پیش از لانه­گزینی در موش.. 2

شکل ‏1‑2: بخش­های مختلف لوله­ی تخم­بر. 3

شکل ‏1‑3: فرایند گامت­زایی. 4

شکل ‏1‑4: اسپرم و تخمک پستانداران. 5

شکل ‏1‑5: قطبیت رویان موش. 6

شکل ‏1‑6: تقسیم مرحله­ی 8 به 16 سلولی. 7

شکل ‏1‑7: تشکیل حفره­ی بلاستوسل. 7

شکل ‏1‑8: آرایش سیستم­های انتقالی در سلول­های تروفواکتودرم 8

شکل ‏1‑9: بلاستوسیست در حال خروج از زونا 9

شکل ‏1‑10: مسیر تمایز رده تروفواکتودرم در موش. 10

شکل ‏1‑11: جدایی دو رده سلولی اندودرم اولیه و اپی­بلاست در سه مرحله 11

شکل ‏1‑12: دخالت مسیر پیام­رسان FGF/MAPK 13

شکل ‏1‑13: فرایند شیشه­ای شدنمحیط انجماد. 21

شکل ‏1‑14: روش­های مختلف سوراخ کردن مصنوعی حفره­ی بلاستوسل. 24

شکل ‏2‑1: قفس­های دارای سیستم تهویه­ی مجزا 26

شکل ‏2‑2: پتری دیش استحصال اسپرم 27

شکل ‏2‑3: جابجایی مهره­های گردنی. 28

شکل ‏2‑4: تشریح موش نر 29

شکل ‏2‑5: جمع­آوری اسپرم 30

شکل ‏2‑6: نحوه­ی جمع­آوری اسپرم­های زنده از حاشیه­ی قطره­ی محیط کشت.. 30

شکل ‏2‑7: نحوه­ی ترزیق داخل صفاقی موش.. 31

شکل ‏2‑8: پتری دیش استحصال تخمک.. 32

شکل ‏2‑9: جداسازی لوله­ی تخم­بر. 33

شکل ‏2‑10: جداسازی توده­ی تخمک-کومولوس.. 34

شکل ‏2‑11: پتری دیش IVF. 34

شکل ‏2‑12: تخمک-کومولوس­های مجزا 35

شکل ‏2‑13: نحوه­ی قطره­گذاری محیط KSOM در پلیت کشت رویان. 36

شکل ‏2‑14: جداسازی لوله­های رحمی. 38

شکل ‏2‑15: استحصال بلاستوسیست از لوله­ی رحمی. 39

شکل ‏2‑16: پتری دیش ریز دستکاری. 40

شکل ‏2‑17: نحوه­ی سوراخ کردن حفره­ی بلاستوسیست.. 41

شکل ‏2‑18: نحوه­ی قطره­گذاری محلول­های انجماد شیشه­ای. 42

13

2-5 انواع مراکز خدمات درمانی…………………………………………………………………………………………………………. 13

2-5-1 اراضی خدمات درمانی……………………………………………………………………………………………………………. 13

2-5-2 سرانه کاربری درمانی……………………………………………………………………………………………………………… 14

2-6 بیمارستان………………………………………………………………………………………………………………. 15

2-6-1 مکان یابی بیمارستان………………………………………………………………………………………………………………. 15

2-6-2 ویژگی های موثر در انتخاب مکان بیمارستان……………………………………………………………………….. 15

2-7 معیارهای مکان یابی بیمارستان………………………………………………………………………………………………….. 17

2-7-1 نزدیکی به مراکز مسکونی………………………………………………………………………………………………………. 17

2-7-2 فاصله از مراکز صنعتی…………………………………………………………………………………………………………… 18

2-7-3 فضاهای سبز……………………………………………………………………………………………………………….. 18

2-8 روش های تعیین اولویت گزینه ها…………………………………………………………………………………………….. 18

2-8-1 روش ترکیب خطی وزنی (WLC)………………………………………………………………………………………… 18

2-8-2 فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)…………………………………………………………………………………… 19

2-8-2-1 چارچوب مفهومی فرآیند تحلیل سلسله مراتبی……………………………………………………………… 19

2-8-2-2 ساختن سلسله مراتبی………………………………………………………………………………………………………. 19

2-9 روش AHP………………………………………………………………………………………………………………………………….. 20

فصل سوم: روش تحقیق

3-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………. 23

3-2 موقعیت جغرافیایی اردبیل…………………………………………………………………………………………………………. 23

3-3 ویژگی های جغرافیایی………………………………………………………………………………………………………………… 24

3-4 تاریخچه شهر اردبیل…………………………………………………………………………………………………………………… 25

3-5 ساختار جمعیتی و اجتماعی اردبیل………………………………………………………………………………………….. 26

3-5-1 جمعیت شهری اردبیل…………………………………………………………………………………………………………… 26

3-5-2 تعداد خانوار در شهر اردبیل…………………………………………………………………………………………………… 26

3-5-3 بعد خانوار در شهر اردبیل……………………………………………………………………………………………………… 27

3-6 کاربری زمین شهری……………………………………………………………………………………………………………………. 27

3-6-1 وضعیت نظام کاربری اراضی اردبیل………………………………………………………………………………………. 29

3-6-1-1 دسترسی به خدمات درمانی……………………………………………………………………………………………… 30

3-6-1-2 کاربری تجاری…………………………………………………………………………………………………………………….. 31

3-6-1-3 کاربری آموزشی………………………………………………………………………………………………………………….. 31

3-6-1-4 کاربری ورزشی……………………………………………………………………………………………………………………. 32

3-7 وضعیت کالبدی زیر ساخت ها و خدمات موجود……………………………………………………………………… 32

3-7-1 برخورداری از شبکه آب و فاضلاب……………………………………………………………………………………….. 32

3-7-2 برخورداری از شبکه تلفن و مخابرات……………………………………………………………………………………. 33

3-7-3 برخورداری از شبکه برق………………………………………………………………………………………………………… 33

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل و بیان نتایج حاصله از تحقیق

4-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………… 35

4-2 تعریف معیارها و تهیه لایه های مورد نظر…………………………………………………………………………………. 35

4-3 طبقه بندی مجدد داده ها…………………………………………………………………………………………………………… 36

4-3-1 نزدیکی به مراکز مسکونی………………………………………………………………………………………………………. 37

4-3-2 دسترسی به شبکه های ارتباطی اصلی……………………………………………………………………………….. 38

4-3-3 نزدیکی به فضای سبز شهری………………………………………………………………………………………………… 41

4-3-4 فاصله از کارگاه های صنعتی…………………………………………………………………………………………………. 43

4-3-5 فاصله از مراکز بیمارستانی موجود………………………………………………………………………………………… 44

4-3-6 فاصله از رودخانه…………………………………………………………………………………………………………………….. 46

4-3-7 نقشه کاربری اراضی شهری……………………………………………………………………………………………………. 48

4-4 روش AHP………………………………………………………………………………………………………………………………….. 52

4-5 همپوشانی (Overlay) کردن لایه های اطلاعاتی با استفاده از GIS……………………………………….. 55

فصل پنجم:بحث و تفسیر و نتیجه گیر و جمع بندی

5-1 نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………. 58

5-2 پاسخ به سوالات تحقیق……………………………………………………………………………………………………………… 59

5-3 پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………………. 60

منابع و مآخذ 63

چکیده

موضوع دسترسی به خدمات شهری از جمله مسائل مهمی است كه ابعاد گوناگون امور شهری را تحت تأثیر قرار می دهد. خدمات بهداشتی- درمانی نمونه ای از این دسته است كه الزام در دسترسی مناسب به آن ها برای تمامی افراد ضروری می باشد. تصمیم گیری برای مكانیابی مراكز خدمات بهداشتی – درمانی از جمله بیمارستان نه تنها از نظر نحوه ارائه خدمات و تحمیل هزینه ها به استفاده كنندگان حائز اهمیت است بلكه خود در توسعه شهر و تعیین الگوی توزیع مكانی تقاضا برای سكونت تأثیر قابل ملاحظه ای دارد. در این مطالعه، هدف عمده سنجش میزان كمبود بیمارستان ها در سطح شهر اردبیل، چگونگی توزیع جغرافیایی و مكانیابی بهینه این مراكز با توجه به استانداردها و ضوابط علمی بوده است. سپس با بهره گیری از امكانات سامانه اطلاعات جغرافیایی و تجزیه و تحلیل داده­ها و در نهایت با بهره گیری از شاخص همپوشانی برای مكانیابی بهینه فضاهای شهری به منظور احداث بیمارستان در این شهر اقدام شد. در این پژوهش داده های مكانی از روی نقشه های رقومی تهیه و داده های توصیفی نیز با استفاده از آمار و پژوهش های کتابخانه ای جمع آوری گردید. سپس برای هر یك از عوامل تأثیرگذار در مكانیابی بیمارستان، لایه های مرتبطه (مراکز مسکونی، فضای سبز، شبکه ارتباطی، کاربری اراضی، فاصله از مراکز صنعتی، فاصله از مراکز بیمارستانی موجود، فاصله از رودخانه) تهیه شد و در هر لایه حریم كاربری ها مشخص گردید؛ سپس با توجه به میزان تأثیر هر یك از معیارها و مقایسات زوجی به روش AHP و به کمک نرم افزار Expert choice وزن لایه ها محاسبه شد، نهایتاً با بهره گیری از نتایج حاصل از تلفیق لایه های اطلاعاتی، زمین های شهر اردبیل برای انتخاب مكان مناسب احداث بیمارستان در 4 دسته از عالی تا ضعیف تقسیم بندی گردید. نتایج حاصله نشان می دهند كه توزیع فعلی بیمارستان در منطقه مورد مطالعه متناسب با توزیع جمعیت نیست وبیشتر بیمارستان ها در قسمتهای مركزی شهر متمركز هستند. ضمناً مكان های تعیین شده برای بیمارستان، از نظرزمان دسترسی برای شهروندان مناسب می باشد.

کلمات کلیدی: بیمارستان، مکان یابی، اردبیل،AHP، GIS

مقدمه

در دهه اخیر به ویژه با توجه به هزینه های بالای خدمات پزشکی ناشی از توسعه و تکامل تکنولوژی پزشکی و نیز مشکلاتی که از نظر تامین مالی این هزینه ها برای اغلب دولت ها فراهم بوده است، سیاست گذاران و دولتمردان پذیرفته اند که بهداشت و درمان یک مسئله اجتماعی صرف نبوده و باید جنبه های اقتصادی نیز مورد توجه و بررسی قرار گیرد. لازم به ذکر است که در کشور ایران بیش از 5 درصدتولید ناخالص داخلیو 5 تا 10 درصد هزینه های دولت به این بخش اختصاص یافته است(فرح آبادی و همکاران،1389). بنابراین این پایان نامه برآن است که به مسئله جا نمایی مکان های بهینه جهت استقرار مراکز درمانی در شهر اردبیل پرداخته تا در صورت مهیا بودن شرایط مالی برای مسئولان در مکان های مناسب مراکز بیمارستانی احداث گردد تا شهروندان دسترسی راحت تری به مراکز درمانی بویژه بیمارستانی داشته باشند.

1. اما بررسی ها نشان می دهد که بیش از نیمی از منابع ملی بهداشتی در کشورهای مختلف به هدر می روند و در کشورهای توسعه نیافته، منابع محدود به صورت ناکارآمد مصرف می شوند و اعتبارات عمومی صرف خدماتی می شود که تناسب و اثر بخشی لازم را ندارند لذا ارزیابی عملکرد واحد های ارائه دهنده خدمات سلامتی، امروزه به موضوع بسیار مهمی تبدیل شده و استفاده از نتایج ارزیابی ها، به عنوان یک ابراز مدیریتی غیر قابل چشم پوشی، برای تمام مدیران در سطوح مختلف سیستم سلامت عمومیت یافته است(فرح آبادی و همکاران،1389).

1. شهرنشینی روندی مثبت است و شهرها موتور توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هستند. لیکن در شهرهای کنونی کیفیت زندگی شهری از نظر آسایش، ایمنی و زیبایی با افت شدید رو به رو گردیده است. متاسفانه برنامه ریزی شهری معاصر نه تنها نتوانسته است بر این مشکلات فائق آید بلکه گاهی خود به تشدید آن ها کمک کرده است(کریمی،1385).

• بیان مسئله

• دسترسی به خدمات درمانی را می توان از دو بعد فقدان کاربری و عدم قرارگیری مناسب آن مورد بررسی قرار داد، فقدان یک فعالیت نیاز به احداث یک کاربری در یک منطقه است اما عدم قرارگیری مناسب مقوله ای است که یک فعالیت مکان یابی مناسبی نداشته و منجر به اتلاف وقت، انرژی، هزینه رفت و آمد، کاهش دسترسی، اجبار به استفاده بیشتر از اتومبیل و… می گردد (خاکپور و همکاران، 1390). شهر اردبیل به عنوان مرکز استان اردبیل و به واسطه عواملی از قبیل مهاجرت روستا-شهری رشد فزاینده طبیعی جمعیت و نظایر اینها، با افزایش بیش از حد جمعیت و در نتیجه رشد فیزیکی بی برنامه در برخی از مناطق شهری مواجه بوده است. در حالی که از نظر توزیع فضایی بهینه ومکان گزینیعادلانه برای کاربری های خدمات عمومی مخصوصا خدمات بهداشتی و درمانی که دسترسی سریع و به موقع و راحت به آن ها دارای اهمیت است، فضای متناسبی در نظر گرفته نشده است. معمولا استقرار بسیاری از عناصر شهری و عمدتا انتفاعی بیشتر تابع ساز و کار های اقتصادی رقابت آزاد است، اما عناصر شهری عمومی غیر انتفاعی را نمی توان یکسره به ساز و کارهای اقتصادی بازار واگذار کرد، بلکه لازم است برای جبران ناکارآمدی های باراز به تصمیم ها و سیاست های مبتنی بر منافع تمسک جست که وظیفه اصلی برنامه ریزان و واحدهای خدمات عمومی بهداشتی و درمانی از آن جمله اند(یکانی فرد،1380). بنابراین، می توان گفت که برنامه ریزان می کوشند توزیع مراکز خدماتی را در محیط های شهری بهینه سازند و این توزیع متناسب با توزیع جمعیت و با میزان تقاضا در نقاط مختلف شهر باشد.

1. سیستم اطلاعات جغرافیایی تکنیکی کمی در تصمیم گیری، تعیین روندها و مکان یابی است که در مطالعات مربوط به مکان و سطوح مختلف برنامه ریزی به کار گرفته می شوند، روی آوردن به سیستم اطلاعات جغرافیایی امروزه از جمله کا رآترین شیوه ها برای ارتقای سیاست گذاری و نیز بهبود برنامه ریزی و اجرای طرح های شهری به شمار می رود. بنابراین برخوداری از یک شبکه اطلاعات جغرافیایی پیشرفته و کامل، بهترین زمینه را برای برنامه ریزی های گوناگون فراهم می آورد و موجب افزایش بهره وری در اجرای طرح ها، حتی در بخش های مختلف خدمات شهری می شود (احمدی و همکاران، 1390).

1. از آن جایی که ایجاد مراکز خدماتی جدید مستلزم صرف هزینه های زیادی می باشد، بنابراین تعیین بهترین مکان این مراکز به نحوی که تعداد بیشتری از شهروندان از خدمات آن بهره مند شوند، بسیار مهم است. عدم انتخاب محل بهینه برای ایجاد یک بیمارستان مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد که از سال های گذشته در شهرهای بزرگ کسب شده است و حاکی از آن است که مکان یک بیمارستان نزدیک فضای سبز و پارک ها و دور از مناطق تجاری و شلوغ انتخاب گردد، راههای دسترسی به آن مناسب باشد یا به عبارت دیگر در نزدیکی را ه های اصلی شهر قرار داشته باشد، به مراکز با تراکم جمعیتی بالا نزدیک باشد تا تعداد بیشتری از شهروندان از خدمات آن بهره مند شوند و در نهایت در فاصله مناسبی از مراکز بیمارستانی موجود باشد تا توزیع خدمات درمانی در دورن شهر مناسب باشد (فرح آبادی و همکاران، 1390).

• اهداف تحقیق

1. ارایه گزارشی از وضعیت و مشکلات وضع موجود شهر اردبیل در خصوص تعداد و نحوه توزیع مکان های مراکز بیمارستانی.

1. ارایه الگوی علمی و مناسب در جهت مکان گزینی صحیح بیمارستان با استفاده از GIS.

• اهمیت تحقیق

1. تخصیص بهینه و صحیح مکان یابی بیمارستان می تواند بسیاری از مسایل و مشکلات شهری را حل کند. به طوری که هر چقدر شهر بزرگتر باشد وضعیت تخصیص مکان یابی و توزیع آن پیچیده تر می گردد. با توجه به اینکه مطالعه موردی تحقیق حاضر، شهر اردبیل می باشد و توسعه شهر نیز روندی تصاعدی دارد بنابراین دقت در مکان یابی بیمارستان بسیار با اهمیت و ضروری است. از این رو توجه به فضاهای مورد نیازی که ضامن سلامت جسم و روح شهروندان است، در برنامه ریزی و ساختار شهر ضروری به نظر می رسد. در این زمینه نحوه توزیع، سازگاری و مطلوبیت، کمبودها و نارسایی هایی مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد.

• سوالات تحقیق

1-5-2- استفاده های بالقوه بیواندیکاتورها 16

1-5-3- ویژگی های بیواندیکاتورها 16

1-6- آبسنگ های مرجانی.. 21

1-6-1- ضرورت مطالعه آبسنگ های مرجانی.. 22

1-6-2- جایگاه آبسنگ های مرجانی در رده بندی تکاملی موجودات… 23

1-6-2-2- رده …….…………………..Anthozoa23

1-6-2-3-.Faviidae……….24

1-6-2-3- خانواده Poritidae….24

24

‏ 1-6-4- فاکتورهای محدودکننده توزیع آبسنگ های مرجانی.. 25

‏1-6-5- انواع آبسنگ های مرجانی.. 26

‏1-6-6- فرآیند رشد در آبسنگ های مرجانی.. 26

1-6-7- روش های مختلف ته نشینی کربنات کلسیم در مرجان های سخت در طول رشد. 27

1-6-8- ساختمان مرجان های سخت… 28

1-6-8-1- ساختارداخلی.. 28

1-6-8-2- اسکلت مرجان های سخت… 30

1-6-9- بیماری در مرجان های سخت… 31

1-6-10- پدیده سفید شدگی در مرجان های سخت… 32

1-6-11- آبسنگ های مرجانی ایران.. 32

1-6-12- تهدیدات مختلف در مقابل آبسنگ های مرجانی.. 34

‏1-6-12-3- عوامل طبیعی.. 37

1-7- اهمیت تحقیق.. 37

1-8- اهداف… 40

1-9- فرضیه های آماری.. 40

1-10- پیشینه تحقیق.. 41

1-10-1- کاربرد مرجان های سخت Scleractinian جهت بررسی فلزات سنگین.. 41

فصل دوم(مواد و روش ها)

2-1- عملیات میدانی.. 53

2-1-1- انتخاب مکان نمونه برداری.. 53

2-1-2- نمونه برداری.. 54

2-2- عملیات آزمایشگاهی.. 56

2-2-1- دستگاه های مورد نیاز 56

2-2-2- مواد مورد نیاز 57

2-2-3- شناسایی مرجان های سخت… 58

2-2-4- آماده سازی نمونه ها 58

2-2-4-1- شستن لوازم آزمایشگاهی.. 60

2-2-5- هضم نمونه ها 61

2-2-5-1- هضم نمونه های مرجان.. 61

2-2-5-2- هضم نمونه های رسوب… 65

2-2-6- روش های اندازه گیری فلزات سنگین.. 65

2-2-6-1- انتخاب روش…. 66

2-2-6-2- محدودیت ها و مشکلات کار با دستگاه طیف سنجی جذب اتمی.. 67

2-2-6-3- کنترل کیفی.. 68

2-2-7- سنجش مقادیر فلزات در نمونه ها 69

2-3- تجزیه و تحلیل های آماری.. 72

فصل سوم (نتایج)

3-1- نتایج.. 75

3-2- نرمال بودن داده ها 75

3-3- نتایج مربوط به سطوح فلزات در بافت اسکلتی مرجان های خانواده های Faviidae و Poritidae و رسوبات پیرامونی آنها 75

3-3-1- غلظت عنصر نیکل دربافت اسکلتی مرجان های خانواده های Faviidae و Poritidae و رسوبات پیرامونی آنها بین ایستگاه های پارک زیتون، جزایر ناز و منطقه شیب دراز جنوب جزیره قشم.. 77

3-3-2- غلظت عنصر کادمیوم دربافت اسکلتی مرجان های خانواده های Faviidae و Poritidae و رسوبات پیرامونی آنها بین ایستگاه های پارک زیتون، جزایر ناز و منطقه شیب دراز جنوب جزیره قشم.. 77

3-3-3- غلظت عناصر نیکل و کادمیوم دربافت اسکلتی مرجان های خانواده Faviidae و Poritidae در هریک از ایستگاه های پارک زیتون، جزایر ناز و منطقه شیب دراز جنوب جزیره قشم.. 79

3-4- نتایج مربوط به سطوح فلزات به صورت نمودار 79

3-5- مقایسه ایستگاه ها ازلحاظ غلظت فلزات نیکل و کادمیوم بدون درنظرگرفتن نوع و خانواده نمونه ها 84

3-6- نتایج مربوط به ارتباط سطوح فلزات نیکل و کادمیوم دربافت اسکلتی مرجان های خانواده Faviidae و Poritidae و رسوبات پیرامونی آنها در هر ایستگاه و همبستگی های معنی دار 84

3-7- مقایسه ایستگاه ها از لحاظ غلظت فلزات نیکل و کادمیوم به عنوان متغیر همزمان.. 84

فصل چهارم(بحث و نتیجه گیری کلی)

4-1- غلظت عناصر نیکل و کادمیوم دربافت اسکلتی مرجان های خانواده های Faviidae و Poritidae و رسوبات پیرامونی آنها بین ایستگاه های پارک زیتون، جزایر ناز و منطقه شیب دراز جنوب جزیره قشم.. 87

4-2- ارتباط سطوح فلزات نیکل و کادمیوم دربافت اسکلتی مرجان های خانواده Faviidae و Poritidae و رسوبات پیرامونی آنها در هر ایستگاه و همبستگی های معنی دار 88

4-3- عناصر نیکل و کادمیوم در مرجان های خلیج فارس…. 97

4-3-1- عناصر نادر در اسکلت کربنات کلسیمی مرجان ها 97

4-3-2- ورود عناصر نادر به کانیهای کربناته اسکلتی.. 97

4-4- تاثیر آلودگی های نفتی بر روی مرجان های خلیج فارس…. 101

4-5- آلودگیهای نفتی در خلیج فارس…. 104

4-5-1-آلودگی های نفتی حاصل از نشت نفت به محیط حین بهره برداری.. 105

4-5-2- آلودگیهای نفتی حاصل از سوانح ناشی از جنگ و آسیب دیدن نفتکش ها 106

4-5-3- مسیر حرکت لکه های نفتی ایجاد شده در حادثه های نوروز و جنگ خلیج فارس و آلودگی سواحل 107

4-6- نفت در رسوبات… 108

4-7- آلودگی به وجود آمده در اثر اشتعال چاههای نفت کویت در جنگ خلیج فارس…. 109

4-8- نتیجه گیری نهایی.. 110

4-9- پیشنهادات… 112

منابع فارسی و انگلیسی.. 114

فهرست جداول صفحه

جدول 1-1: فهرستی از صنایع به همراه فلزات سنگین احتمالی در پساب… 5

جدول 1-2: انتشار و فلزات کم مقدار در جو سطح جهان. 9

جدول 1-3: انتقال فلزات از هوا به سطح دریا ( برحسب نانوگرم بر سانتیمتر مربع) 10

جدول1-4: مقایسه اختصاصات بیواندیکاتورها و بیومارکرها 17

جدول 1-5: نمونه هایی از میزان فلزات توسط ارگانیزم های مختلف… 18

جدول 1-6: روش های اصلی مورد استفاده در پایش زیستی.. 20

جدول1-7: جزایر مرجانی خلیج فارس…. 33

جدول1-8: وسعت ودرجه بندی تهدیدات بروی آبسنگ های مرجانی نواحی مختلف دنیا 34

جدول 1-9: خلاصه ای از مطالعات منتخب پیشین بر روی غلظت فلزات سنگین در مرجان ها….

جدول2-3: شرایط زمانی و دمایی نمونه در دستگاه جذب اتمی کوره گرافیتی(SHIMADZU,AA 670G). 71

جدول3-1: برخی از گزینه های آمار توصیفی(میانگین، مقدار انحراف از معیار استاندارد، دامنه تغییرات داده ها و ماکزیمم و مینیمم همه داده ها) برای بررسی و مقایسه غلظت عناصر نیکل و کادمیوم دربافت اسکلتی مرجان های خانواده Faviidae و Poritidae و رسوبات پیرامونی آنها در هریک از ایستگاه های پارک زیتون، جزایر ناز و منطقه شیب دراز جنوب جزیره قشم. 76

جدول 3-2: نتایج حاصل از مقایسه عناصر نیکل و کادمیوم در دربافت اسکلتی مرجان خانواده Faviidae بین ایستگاه های پارک زیتون، جزایر ناز و منطقه شیب دراز جنوب جزیره قشم (میانگین ± انحراف از معیار) 78

جدول 3-4: نتایج حاصل از مقایسه عناصر نیکل و کادمیوم رسوبات پیرامونی مرجان ها بین ایستگاه های پارک زیتون، جزایر ناز و منطقه شیب دراز جنوب جزیره قشم (میانگین ± انحراف از معیار) 79

جدول 4-1: کاربری نواحی ساحلی و دریا و فشارهای اصلی محیطی در خلیج فارس…………………….102

جدول 4-2: عمده ترین وقایع اخیر نشت نفت در خلیج فارس………………106

فهرست شکل ها صفحه

شکل 1-1: شکل شماتیک از آنتوزوا (b) برش عرضی از قسمت دهانی پولیپ مرجان و قسمت های تشکیل دهنده……..29