2 – 3 – 1 – مفهوم ژئواکونومیک. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

2– 3 – 2 – مفهوم ژئوکالچر. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

2 – 3 – 3 – مفهوم ژئوپلیتیک انتقادی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

2 -4 – نقش دریاها در توسعه اقتصادی. . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

2– 4 – 1 – مفهوم ساحل و ویژگی های آن. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

2 – 4 – 2 – مفهوم بندر و ویژگی های آن. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

2– 4 – 3 – انواع بنادر. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

2 – 4 – 4 – پیشینه بنادر ایران. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

2 – 4 – 5 – مهمترین بنادر ایران. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

فصل سوم : مشخصات جغرافیایی منطقه مورد مطالعه

3-1- موقعیت جغرافیایی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

3-2- وسعت. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

3-3-توپوگرافی. . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

3-4- جمعیت و تنوع قومی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

3-5- ویژگی جغرافیایی دریاچه کاسپین. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

3-5-1- ویژگی سواحل. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

3-5-2- ویژگی بنادر. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

فصل چهارم : یافته های تحقیق

4-1- نقش بنادر گیلان در توسعه روابط ایران با کشورهای همسایه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

4-2- نقش بنادر گیلان در توسعه ژئواکونومی کشور. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

4-3-چشم انداز ژئوپلیتیک بنادر استان گیلان. . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

4-3-1- پیشینه تاریخی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

4-3-2- وضعیت موجود. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

4-3-3- چشم انداز آینده. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

4-4- نقش بنادر گیلان در شرایط خاص ژئوپلیتیک ایران. . .. . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . 73

4-4-1- رابطه ایران و کشورهای حوزه قفقاز. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

4-4-2- رابطه ایران و کشورهای آسیای مرکزی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

4-4-3- رابطه ایران و روسیه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

4-5- تحلیل ژئوپلیتیک مشکلات و تنگناهای توسعه بنادر استان گیلان. . . . . . .. . . . . . . . . . . 86

فصل پنجم : نتیجه گیری و ارزیابی فرضیه ها

5-1- مقدمه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

5-2- ارزیابی فرضیه اول. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

5-3- ارزیابی فرضیه دوم. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

5-4- نتیجه گیری. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

منابع و مآخذ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

 

 

 

 

 

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول شماره 2-1- تفاوت های ژئوپلیتیک سنتی و ژئوپلیتیک انتقادی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

جدول شماره 3-1- جمعیت شهرستان بندرانزلی برمبنای سرشماری های 35 الی 85. . . . . . . . . . . . . . 55

جدول شماره 3-2- مشخصات بخش های مختلف ساحل ایران در دریای کاسپین . . . . . . . . . . . . . . 60

جدول شماره 4-1- تعداد کشتی های وارده به تفکیک بنادر طی سالهای 75 الی 88.. . . . . . . . . . . . . 64

جدول شماره 4-2- وزن و ارزش كالای تجاری وارده به سرزمین اصلی از مناطق آزاد در سال 1390. . . . . . . . . . 68

جدول شماره 4-3- وضعیت انبار و محوطه بندری. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . 71

جدول شماره 4-4- تعداد و مشخصات اسکله ها. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . 71

جدول شماره 4-5-میزان صادراتو واردات ایران و آذربایجان. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

جدول شماره 4-6- میزان صادرات و واردات ایران و ترکمنستان. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

جدول شماره 4-7- میزان صادرات و واردات ایران و قزاقستان. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

جدول شماره 4-8- تبادلات تجاری ایران و روسیه بر اساس آمارهای اداره فدرال گمرك روسیه. . . . . . . . . . . . 85

جدول شماره 4-9- میزان صادرات و واردات ایران و روسیه. . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

فهرست اشکال و نمودار ها

عنوان صفحه

نمودار شماره 2-1- روابط متقابل جغرافیا، قدرت و سیاست. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

نمودار شماره 2-2- رابطه مستقیم ژئواکونومی با قدرت و جغرافیا. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

شکل شماره 3-1- طبقه بندی سواحل ایرانی دریای کاسپین و نیمرخ های فلاتقاره آن. . . . . . . . . . . . 58

نمودار شماره4-1- نمودار مقایسه ای کشتی های وارده به بندرانزلی و کل کشور طی سالهای 75 الی 88. . . . . . . . 65

نمودار شماره 4-2- مقایسه ارزش كالای تجاری وارده به کشور ازطریق مناطق آزاد و منطقه آزاد انزلی. . . . . . . . . 68

شکل شماره 4-1- کشورهای حوزه دریای کاسپین. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

نمودار شماره 4-3- میزان صادرات و واردات ایران و آذربایجان. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

نمودار شماره 4-4- میزان صادرات و واردات ایران و ترکمنستان. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

21-8-4.الگوها و مدلهای خودگردانی حكومت محلی……………………………………………… 9

1-8-5.رابطه حكومت محلی با حكومت مركزی……………………………………………………… 10

1-8-6.رابطه حكومت محلی با شوراهای اسلامی……………………………………………………. 13

1-8-7.رابطه شوراهای اسلامی و شهرداری……………………………………………………………. 15

1-8-8.مكان و فضای جغرافیایی………………………………………………………………………… 16

1-8-9.رویكردهای تقسیماتی نظامهای حكومتی……………………………………………………… 16

1-8-10.نظام حكومتی بسیط یا متمركز………………………………………………………………… 17

فهرست مطالب

عنوان صفحه

1-8-11.نظام های حكومتی فدرال………………………………………………………………………. 18

1-8-12.نظامهای حكومتی ناحیه ای…………………………………………………………………….. 19

1-8-13.نظام حكومتی محلی…………………………………………………………………………….. 20

1-8-14.تقسیمات كشوری و مدیریت نواحی سیاسی………………………………………………. 21

1-8-15.تقسیمات كشوری و مدیریت اداری…………………………………………………………. 21

1-8-16.مفاهیم مرتبط با تقسیمات كشوری…………………………………………………………… 22

1-8-17.شاخص های موجود در تقسیمات كشوری ایران…………………………………………. 24

1-8-18.مفاهیم مرتبط با مدیریت سیاسی فضا……………………………………………………….. 25

1-8-19.سازماندهی سیاسی فضا…………………………………………………………………………. 26

1-8-20.عوامل شكل گیری روابط فضایی…………………………………………………………….. 27

فصل دوم – مرور منابع

2-1-نظریه های ناحیه بندی و تقسیمات كشوری……………………………………………………. 29

2-2-مروری بر سازماندهی سیاسی فضا در ایران…………………………………………………….. 32

2-3- ژئوكالچر به­عنوان زیربنای ژئوپلیتیك (ژئوپلیتیك فرهنگی)……………………………….. 36

2-4-تقابل جغرافیای فرهنگی انقلاب اسلامی با جغرافیای سیاسی غرب………………………. 37

2-5-روند تکوین و شکل گیری جغرافیای فرهنگی ………………………………………………… 41

2-6-نظریه نظام جهانی …………………………………………………………………………………… 41

2-7-تعریف نظام جهانی………………………………………………………………………………….. 42

2-8-انواع نظام بین الملل………………………………………………………………………………….. 43

2-9-تمایزات دو نظام……………………………………………………………………………………… 43

2-10-تاریخچه پیدایش نظام جهان سرمایه داری…………………………………………………….. 44

2-11-مناطق سه گانه در نظریه نظام جهانی…………………………………………………………… 44

2-12-چگونگی پیدایش نابرابری در سه منطقه……………………………………………………….. 47

2-13-تناقضات نظام جهانی………………………………………………………………………………. 47

2-14-فرهنگ؛ راه حل کاهش تناقضات……………………………………………………………….. 48

2-15-جنبش های ضد نظام………………………………………………………………………………. 50

فهرست مطالب

عنوان صفحه

2-16-نقد و بررسی………………………………………………………………………………………… 50

2-17-رویکردهای جدید به تحولات بین المللی……………………………………………………… 52

2-18-پارادایم جهانی شدن در تحولات نظام بین الملل……………………………………………… 54

2-19-وضعیت جدید جهانی: ابعاد و ویژگی ها …………………………………………………….. 57

2-20-دیدگاه ژئوکالچر ……………………………………………………………………………………. 60

2-21-ژئوکالچر و ژئو پلیتیک…………………………………………………………………………….. 60

2-22-ژئوكالچر به­ عنوان زیربنای ژئوپلیتیك (ژئوپلیتیك فرهنگی)……………………………….. 65

2-23-بررسی ابعاد فرهنگی نظریه جهانی شدن والرشتاین: با تاکید بر آثار اخیرتر……………. 69

2-24-بررسی و نقد آثار والرشتاین : با تاکید بر مقایسه تطبیقی آثار اولیه و اخیر…………….. 72

2-25-نقاط قوت …………………………………………………………………………………………… 78

2-26-نقاط ضعف………………………………………………………………………………………….. 78

2-27-تعریف شورا…………………………………………………………………………………………. 80

2-28-تاریخچه درآمد شوراها و حقوق شهروندی…………………………………………………… 80

2-29-انقلاب اسلامی و شوراها………………………………………………………………………….. 81

2-30-بررسی ابعاد فرهنگی نظریه جهانی شدن والرشتاین…………………………………………. 81

2-31-موقعیت ژئو كالچر ایران در جهان امروز………………………………………………………. 89

2-32-سوابق تحقیق………………………………………………………………………………………… 93

فصل سوم – روش اجرای تحقیق

3-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………. 96

3-2- داده ها و روش کار…………………………………………………………………………………. 96

3-2-1- داده­ها………………………………………………………………………………………………. 96

3-2-2-روش کار…………………………………………………………………………………………… 96

3-3-بررسی عوامل طبیعی شهر انزلی…………………………………………………………………… 97

3-3-1-موقعیت جغرافیایی شهر بندر انزلی…………………………………………………………… 97

3-3-2-توپوگرافی………………………………………………………………………………………….. 99

3-3-3-زمین شناسی……………………………………………………………………………………….. 99

فهرست مطالب

عنوان صفحه

3-3-4-منابع آب …………………………………………………………………………………………… 99

3-3-5-خاک…………………………………………………………………………………………………. 100

3-3-6-پوشش گیاهیو جانوری………………………………………………………………………… 101

3-4-ویژگی های اجتماعی جمعیتی…………………………………………………………………….. 101

3-4-1- جمعیت و خانوار………………………………………………………………………………… 101

3-4-2- بعد خانوار…………………………………………………………………………………………. 101

3-4-3-میزان رشد و افزایش جمعیت………………………………………………………………….. 102

3-4-4- تراکم جمعیت…………………………………………………………………………………….. 104

3-5- بررسی ویژگی های اقتصادی…………………………………………………………………….. 105

3-5-1- زراعت …………………………………………………………………………………………….. 105

3-5-2- باغداری……………………………………………………………………………………………. 106

3-6-سیاسی………………………………………………………………………………………………….. 107

3-6-1-دیدگاه ها ………………………………………………………………………………………….. 109

3-6-2-هدف ……………………………………………………………………………………………….. 109

3-6-3-خط مشی…………………………………………………………………………………………… 110

3-6-4-فعالیت های گروه…………………………………………………………………………………. 110

فصل چهارم – تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق

4-1- تحلیل پرسشنامه……………………………………………………………………………………… 112

4-1-1-مشخصات فردی………………………………………………………………………………….. 112

4-1-2-سوالات اصلی……………………………………………………………………………………… 118

فصل پنجم –بحث و نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1.بحث……………………………………………………………………………………………………… 142

5-2.نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………… 142

5-3.آزمون فرضیات………………………………………………………………………………………… 145

5-4.پیشنهادات………………………………………………………………………………………………. 145

فهرست مطالب

عنوان صفحه

منابع و ماخذ………………………………………………………………………………………………….. 146

پرسشنامه ……………………………………………………………………………………………………… 149

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول شماره 3-1 تعداد جمعیت و خانوار و بعد خانوار طی سالهای (1385-1365)……….. 102

جدول شماره 3-2 تعداد و تراکم جمعیت شهرستان بندرانزلی (سالهای 1365 تا 1385)……. 104

جدول شماره 3-3 تغییرات مساحت کاربری اراضی زراعی و باغی در بندرانزلی طی

سالهای 81-1379………………………………………………………………………………………….. 106

جدول شماره 3-4 بهره برداری های کشاورزی بر حسب نوع محصول، تعداد و میزان

تولید در شهرستان بندرانزلی سال زراعی 1381 ( محصولات درختی)………………………… 107

جدول شماره 4-1 جنسیت پاسخ دهندگان…………………………………………………………….. 112

جدول شماره 4-2 وضعیت تاهل پاسخ دهندگان…………………………………………………….. 113

جدول شماره 4-3 سن پاسخ دهندگان………………………………………………………………….. 114

جدول شماره 4-4 میزان تحصیلات پاسخ دهندگان………………………………………………….. 115

جدول شماره 4-5 وضعیت اشتغال پاسخ دهندگان…………………………………………………… 116

جدول شماره 4-6 نوع دین پاسخ دهندگان……………………………………………………………. 117

جدول شماره 4-7 ارزیابی شورا توسط پاسخ دهندگان……………………………………………… 118

جدول شماره 4-8 وابستگی به شهرداری ……………………………………………………………… 119

جدول شماره 4-9 ترویج هویت ملی…………………………………………………………………… 120

جدول شماره 4-10 رابطه شهر های حومه توسعه فرهنگی…………………………………………. 121

جدول شماره 4-11 رابطه کشور های همسایه با توسعه فرهنگی………………………………….. 122

جدول شماره 4-12 مقوله های اجتماعی……………………………………………………………….. 123

جدول شماره 4-13 ساختار فرهنگی …………………………………………………………………… 124

جدول شماره 4-14 ساختار سیاسی – مدیریتی ……………………………………………………… 125

جدول شماره 4-15مدیریت شهری…………………………………………………………………….. 126

جدول شماره 4-16 سازمانهای دولتی…………………………………………………………………… 127

جدول شماره 4-17 فرهنگ سازی………………………………………………………………………. 128

جدول شماره 4-18 آموزش شهروندی…………………………………………………………………. 129

جدول شماره 4-19 مشارکت مردمی……………………………………………………………………. 130

جدول شماره 4-20 مدارس……………………………………………………………………………….. 131

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول شماره 4-21 دانشگاه………………………………………………………………………………. 132

جدول شماره 4-22 مساجد……………………………………………………………………………….. 133

جدول شماره 4-23نماز جمعه…………………………………………………………………………… 134

جدول شماره 4-24 خدمات شهری……………………………………………………………………… 135

جدول شماره 4-25 خدمات تفریحی…………………………………………………………………… 136

جدول شماره 4-26 اقتصادی……………………………………………………………………………… 137

جدول شماره 4-27 اماکن تاریخی………………………………………………………………………. 138

جدول شماره 4-28 اماکن زیارتی……………………………………………………………………….. 139

جدول شماره 5-1 عوامل موثر در نقش شورای اسلامی و توسعه فرهنگی……………………… 144

فهرست نمودارها

عنوان صفحه

نمودار شماره 3-1 تعداد جمعیت شهرستان بندرانزلی طی سال های 85-1365……………….. 102

نمودار شماره 3-2 تعداد خانوار شهرستان بندرانزلی طی سالهای 85- 1365…………………… 103

نمودار شماره 3-3 بعد خانوار شهرستان بندرانزلی طی سالهای 85-1365………………………. 103

نمودارشماره 3-4 نرخ رشد جمعیت شهرستان بندرانزلی طی سالهای 85-1355…………….. 104

نمودار شماره 3-5 تراکم جمعیت شهرستان بندرانزلی طی سالهای 85-1365………………….. 105

نمودار شماره 4-1 جنسیت پاسخ دهندگان…………………………………………………………….. 112

نمودار شماره 4-2 وضعیت تاهل پاسخ دهندگان…………………………………………………….. 113

نمودار شماره 4-3 سن پاسخ دهندگان………………………………………………………………….. 115

نمودار شماره 4-4 میزان تحصیلات پاسخ دهندگان………………………………………………….. 116

نمودار شماره 4-5 وضعیت اشتغال پاسخ دهندگان…………………………………………………… 117

نمودار شماره 4-6 نوع دین پاسخ دهندگان……………………………………………………………. 118

نمودار شماره 4-7 ارزیابی شورا توسط پاسخ دهندگان……………………………………………… 119

نمودار شماره 4-8 ارزیابی شورا توسط پاسخ دهندگان……………………………………………… 120

نمودار شماره 4-9 ترویج هویت ملی…………………………………………………………………… 121

نمودار شماره 4-10 رابطه شهر های حومه توسعه فرهنگی…………………………………………. 122

نمودار شماره 4-11 رابطه کشور های همسایه با توسعه فرهنگی………………………………….. 123

نمودار شماره 4-12 مقوله های اجتماعی……………………………………………………………….. 124

نمودار شماره 4-13 ساختار فرهنگی …………………………………………………………………… 125

نمودار شماره 4-14 ساختار سیاسی – مدیریتی ……………………………………………………… 126

نمودار شماره 4-15 مدیریت شهری…………………………………………………………………….. 127

نمودار شماره 4-16 سازمانهای دولتی…………………………………………………………………… 128

نمودار شماره 4-17 فرهنگ سازی………………………………………………………………………. 129

نمودار شماره 4-18 آموزش شهروندی…………………………………………………………………. 130

نمودار شماره 4-19 مشارکت مردمی……………………………………………………………………. 131

نمودار شماره 4-20 مدارس……………………………………………………………………………….. 132

نمودار شماره 4-21 دانشگاه………………………………………………………………………………. 133

فهرست نمودارها

عنوان صفحه

نمودار شماره 4-22 مساجد……………………………………………………………………………….. 134

نمودار شماره 4-23 نماز جمعه…………………………………………………………………………… 135

نمودار شماره 4-24 خدمات شهری……………………………………………………………………… 136

نمودار شماره 4-25 خدمات تفریحی…………………………………………………………………… 137

نمودار شماره 4-26 اقتصادی……………………………………………………………………………… 138

نمودار شماره 4-27 اماکن تاریخی………………………………………………………………………. 139

نمودار شماره 4-28 اماکن زیارتی……………………………………………………………………….. 140

نمودار شماره 5-1 عوامل موثر در نقش شورای اسلامی و توسعه فرهنگی……………………… 14

فهرست نقشه ها

عنوان صفحه

نقشه شماره 3-1 نقشه سیاسی و شهرستان بندر انزلی……………………………………………….. 98

2-5-1-3 عوامل حوضه‎ای.. 12

2-5-1-4 زمین شناسی و خاک شناسی حوضه. 13

2-5-1-5 ویژگی هایپوشش گیاهیحوضه. 14

2-6. عوامل ناشی از بهره برداری و دخالت انسان. 14

2-6-1. بهره برداری نادرست از منابع طبیعی.. 14

2-6-2. تجاوز به حریم رودخانه. 15

2-6-3. برداشت بی رویه شن و ماسه. 15

2-6-4. تخلیه آشغال، زباله و فاضلاب به رودخانه ها 15

2-6- 5. نامناسب بودن سازه ها 15

2-7. انواع سیل.. 16

2-7-1. سیل ناگهانی.. 16

2-7-2. سیل رودخانه ای.. 16

2-7-3. سیل ساحلی.. 17

2-7-4. دلیل انسانی.. 17

2-7-5. سیل ناگهانی شهر. 18

2-7-6. مشخصات سیل. 18

2-7-7. پیش بینی سیل های رودخانه ای.. 18

فصل سوم: داده‎ها و روش‎ها

3-1. داده ها 20

3-1-1. بررسی آمار و اطلاعاتهواشناسی.. 20

3-1-2. بررسی آمار و اطلاعات هیدرولوژی.. 21

3-2. روش کار. 22

فصل چهارم: یافته های تحقیق

4-1. واحد های ژئومورفولوژی حوضه ذیلکی رود. 24

4-1-1. واحد کوهستانی.. 25

4-1-2. واحد فلات ها و پایکوههای پر شیب: 26

4-2. شیب حوضه. 29

4-3. زمین شناسی حوضه ذیلکی رود. 30

4-4. خاکهای حوضه ذیلکی رود. 33

4-4-1. گروه هیدرولوژیکی خاکها 34

4-5. پوشش گیاهی حوضه ذیلکی رود. 36

4-5-1. تیپ توسکا _ لرگستان. 37

4-5-2. تیپ ممرز. 37

4-5-3. تیپ راش _ ممرزستان. 37

4-5-4. تیپ راش خالص… 37

4-6.فیزیوگرافیحوضه آبریزذیلکی رود. 40

4-6-1. خصوصیات فیزیکی حوضه ها 40

4-6-2. واحد ژئومورفیکی حوضه ای.. 41

4-6-3. خصوصیات هندسی یا ژئومتری حوضه. 42

4-6-3-1. واحد هیدرولوژیک… 42

4-6-3-2. مساحت حوضه. 42

4-6-3-3. محیط حوضه. 43

4-6-3-4. شبکه رودخانه ها 44

4-6-3-5 شکل حوضه آبخیز. 50

4-6-3-6 ارتفاع حوضه (پستی و بلندی) 53

4-6-3-7. شیب حوضه. 56

4-7. اقلیم. 62

4-7-1. بررسی شبکه ایستگاههای هواشناسی و هیدرومتری: 62

4-7-2. بررسی داده های بارش… 63

4-7-3. انتخاب پایه زمانی مشترک یا دوره شاخص آماری.. 64

4-7-4. روشهای غیرنموداری (روش آزمون همگنی دادههای آماری”ران تست”) 64

4-7-5. انحراف معیار بارندگی حوضه. 65

4-7-6. ضریب تغییرات.. 65

4-7-7. بارندگی ماهیانه. 66

4-7-8. توزیع فصلی بارش و رژیم باراندگی.. 67

4-7-9. تغییرپذیری بارندگی حوضه. 68

4-7-10. ضریب تغییرات ماهانه بارش… 69

4-7-11. احتمال وقوع ودوره بازگشت باران در حوضه ذیلکی رود. 70

4-7-12. حداکثر بارندگی 24 ساعته حوضه. 71

4-7-13. حداکثر بارش محتمل. 72

4-7- 14. فرسایندگی باران در حوضه ذیلکی رود. 72

4-7-15. رژیم حرارتی حوضه. 73

4-7-16. روند تغییرات میانگین ماهانه دما 74

4-7-17. تغییرات روزانه و فصلی دما 75

4-7- 18. رژیم فصلی دما در حوضه. 75

4-7-19. تعداد روزهای یخبندان حوضه. 76

4-7-20. پتانسیل حرارتی (درجه _ روز) 77

4-7-21. رطوبت.. 78

4-7-22. تبخیر. 78

4-7-22-1. تبخیروتعرق پتانسیل به روش تورنت وایت (etiaW htnrohT) 79

4-7-22-2. تبخیر و تعرق واقعی.. 80

4-7-23. نوع اقلیم حوضه ذیلکی رود. 80

4-7-23-1. روش دمارتن اصلاح شده 81

4-7-23-2. سیستم طبقه بندی آمبرژه 82

3-8-24. نمودارهای اقلیمی.. 82

4-7-24-1. منحنی آمبروترمیک… 82

4-8. هیدرولوژی.. 83

4-8-1. بررسی آبدهی ماهانه حوضه ذیلکی رود. 83

4-8-2. بررسی آبدهی فصلی حوضه ذیلکی رود. 84

. تداوم جریان رودخانه ای.. 85

. حجم آب جاری شده 86

. ارتفاع آب جاری شده 87

4-8-6. برآورد دبی حداکثر سیلاب حوضه ذیلکی رود…………………………………………………………. 87

4-8- 7. توزیع گامبل (Cumble) 88

4-8-8. تعیین ضریب روانآب و نگهداشت حوضه. 90

4-8-9. بررسی پدیده سیل و اثرات آن در حوضه آبریز ذیلکی رود. 94

4-8-10. اثرات سیلاب در حوزه آبریزذیلکی رود. 94

4-8-11. اندازه گیری دبی سیل. 95

4-8-12. محاسبه و تحلیل دبی متوسط سیل. 96

4-8-13. بررسی رابطه دبی سیلاب با مساحت حوضه. 96

4-8-14. برآورد حداکثر دبی سیلاب در حوضه آبریز ذیلکی رود. 97

4-8-15. برآورد دبی میانگین سیلاب بر مبنای عوامل محیطی در حوضه آبریز ذیلکی رود. 98

4-8-16. بررسی پارامترهای موثر مستقل. 99

4-8-17. بررسی رابطه بین ارتفاع و پوشش گیاهی و سیل. 101

4-8-18. پوشش جنگل و جلوگیری از سیل در شمال ایران. 101

4-8-19. نحوه استفاده از اراضی و پوشش گیاهی منطقه. 101

4-8-20. عوامل زمین شناسی.. 102

4-8-21. بر آورد دبی حداکثر دبی لحظه ای (دبی پیک) 102

فصل پنجم: نتیجه گیری

5-1. آزمون فرضیه ها 106

5-2. نتیجه گیری.. 107

5-3. پیشنهادها 113

منابع و ماخذ. 115

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول 3-1 مشخصات ایستگاههای محدوده مورد مطالعه و اطراف آن. 21

جدول 3-2 مشخصات جغرافیایی ایستگاه هیدرومتری اوستا قاسم محله در رودخانه ذیلکی.. 21

جدول 4-1 طبقات شیب و درصد مساحت مربوط به هر طبقه. 30

جدول 4-2 گروههای هیدرولوژیکی خاکها 34

جدول 4-3 مشخصات کلاس های مختلف در حوضه ذیلکی.. 36

جدول 4-4 مشخصات رتبه بندی آبراهه ها در حوضه آبریز ذیلکی رود. 47

جدول 4-5 مشخصات تعداد انشعابات آبراهه ها در حوضه آبریزذیلکی رود. 48

جدول 4-6 مشخصات ایستگاههای محدوده مورد مطالعه و اطراف آن. 63

جدول 4-7 برآورد متوسط بارش ماهانه و سالانه حوضه ذیلکی رود از سال (1386_1357) 66

جدول 4-8 توزیع فصلی بارش حوضه و درصد آن به کل سال. 67

جدول 4-9 تغییرات میانگین سالانه ایستگاههای اطراف حوضه. 68

جدول 4 -10 تغییرات ماهانه بارندگی (V. C) و انحراف معیار (D. S) حوضه ذیلکی رود. 69

جدول 4-11 احتمال وقوع بارندگی سالانه و دوره برگشت حوضه ذیلکی رود به روش ویبول. 70

جدول 4-12 نتایج تحلیل بارندگی 24 ساعته واحتمال وقوع بارندگی درحوضه ذیلکی رود. 71

جدول 4-13 فرسایندگی باران در ماههای مختلف سال در حوضه ذیلکی رود به روش فورنیه. 73

جدول 4-14 داده های درجه حرارت حوضه ذیلکی رود. 73

جدول 4-15 روند تغییرات ماهیانه دما، انحراف معیاروضریب تغییرات حوضه ذیلکی رود. 74

جدول 4-16 رژیم فصلی و درصد حرارت حوضه آبریزذیلکی رود. 75

جدول 4-17 تعداد روزهای یخبندان بر حسب ماههای سال در حوضه ذیلکی رود. 77

جدول 4-18 محاسبه درجه _ روز و مقداررذوب برف در حوضه آبریز ذیلکی رود. 77

جدول 4-19 میانگین رطوبت نسبی حوضه ذیلکی رود. 78

جدول 4-20 مقادیر تبخیر و تعرق پتاسیل حوضه آبریز ذیلکی رود به روش تورنت وایت.. 79

جدول 4-21 میانگین تبخیر از طشت در ایستگاه درازلات.. 80

جدول 4-22 طبقه بندی اقلیمی و محدوده ضریب خشکی به روش دمارتن.. 81

جدول 4-23 جریان ماهانه و متوسط سالانه حوضه آبریز ذیلکی رود ایستگاه شیرآباد در دوره 30 ساله. 84

جدول 4-24 میانگین فصلی دبی ایستگاه شیرآباد. 85

جدول 4-25 برآورد حجم جریان ماهانه و متوسط سالانه حوضه آبریز ذیلکی رود در ایستگاه شیرآباد در دوره 30 ساله 86

جدول 4-26 برآوردارتفاع متوسط روانآب ماهانه و سالانه حوض ذیلکی ایستگاه شیرآباد به میلیمتر. 87

جدول 4-27 دوره برگشت های سالانه از دبی های حداکثر لحظه ای سالیانه. 88

جدول 4-28 برآورددبی حداکثرلحظه ای به روش گامبل دردوره برگشت 2تا100ساله ایستگاه ذیلکی رود. 89

جدول 4-29 برآورد ضریب روانآب ماهانه و سالانه حوضه ذیلکی رود. 91

جدول 4-30 برآورد ضریب نگهداشت ماهانه و سالانه حوضه ذیلکی رود. 92

جدول4-31 آبدهی ایستگاه شهر بیجار با دوره برگشتهای مختلف و توزیعهای مختلف آماری (مترمکعب بر ثانیه) 96

جدول 4-32 روابط رگرسیون آبدهی با مساحت برای ماههای مختلف سال و متوسط آبدهی سالیانه. 97

جدول 4-33 نتایج تحلیل فراوانی سیلاب در ایستگاه شهر بیجار ذیلکی رود برحسب مترمکعب بر ثانیه. 98

جدول 4-34 دبی پیک ایستگاه سیاه جعفر لیسار در دوره اماری مشترك (1374-1388) 103

جدول 4-35 حداکثر دبی آبدهی اوج حوضه آبریزذیلکی رود با دوره بازگشت های مختلف به متر مکعب بر ثانیه (سال آبی 1374-1388) 104

جدول 4-36 دبی ویژه سیل به روش هورتون (متر مکعب در ثانیه در کیلو متر مربع) 104

جدول 4-37 مقادیر دبی حداکثر سیلاب حوزه با استفاده از روش دیکن (مترمکعب بر ثانیه) 104

جدول4-38 مقادیر دبی پیک سیلاب حوزه ذیلکی به روش فولر با دورههای بازگشت مختلف… 104

جدول 4-39 مقادیر دبی ویژه حوزه ذیلکی رود (متر مكعب بر ثانیه بر كیلومتر مربع) 104

جدول 5-1 گروههای هیدرولوژیکی خاکها 111

فهرست نمودارها

عنوان صفحه

نمودار 1-1 دلیل طبیعی سیل. 17

نمودار 4-1 روند کاهش و افزایش متوسط باراندگی ماهانه حوضه ذیلکی رود. 67

نمودار 4-2 توزیع درصد بارش فصلی در حوضه آبریز ذیلکی رود. 68

نمودار 4-3 رژیم حرارتی حوضه ذیلکی رود. 74

نمودار 4-4 رژیم فصلی و متوسط دما حوضه آبریز ذیلکی رود. 76

نمودار 4-5 نمودار آمبروترمیک حوضه ذیلکی رود. 83

نمودار 4-6 توزیع ماهانه دبی در ایستگاه شیرآباد. 84

نمودار 4-7 توزیع فصلی جریان آب به درصد ایستگاه شیرآباد. 85

فهرست اشکال

عنوان صفحه

شکل 4-1 تعیین تعداد دنباله های مجاز به روش آزمون ران تست حوضه ذیلکی رود. 64

فهرست نقشه ها

عنوان صفحه

نقشه 4-1 توپوگرافی حوضه ی ذیلکی.. 28

نقشه 4-2 زمین شناسی حوضه ذیلکی.. 32

نقشه 4-3 خاک حوضه ی ذیلکی.. 35

نقشه 4-4 کاربری اراضی و پوشش گیاهی حوضه ذیلکی.. 39

نقشه 4-5 شبکه آبهای حوضه آبریز ذیلکی رود. 45

نقشه 4-6 رتبه بندی حوضه ذیلکی.. 49

نقشه 4-7 نقشه هیپسومتری.. 55

چکیده

سیل یکی از مخرب ترین بلایای طبیعی است که معمولاً با خسارت های جانی و مالی فراوانی همراه است. سیل همه ساله در گوشه و کنار کشور خسارات زیادی را به منابع اقتصادی وارد می آورد. وقوع سیل و خسارات ناشی از آن در ایران طی سال های اخیر روند افزایشی داشته است؛ حال آن که به آن توجه زیادی نشده است. هر ساله بخشی از بنا ها و تاسیساتی که در پایین دست رودخانه های کشور قرار دارند به دلیل وقوع طغیان های فصلی و آزاد سازی جریان های بزرگ تر از ظرفیت سالم رودخانه ها متحمل خسارات فراوانی می شوند. وقوع سیل در یک حوضه آبریز تابع متغیرهای زیادی است این متغیرها هر ساله از شرایط و مقدار ثابتی برخوردار نیستند. در این تحقیق سعی شده تا تاثیر ویژگی های ژئومرفولوژیک به خصوص شیب و پوشش گیاهی در سیل خیزی از طریق مقایسه میزان تاثیرگذاری متغیرهای مؤثر در حوضه مورد بررسی و مقایسه قرار گیرد. روش تحقیق بر پایه روش تحلیلی استوار بوده است و تکنیک کار، کمیت پذیری هر یک از متغیرهای مؤثر در سیل خیزی (پوشش گیاهی، شیب، و…) بوده است. با بررسی شرایط طبیعی ملاحظه می شود که زمینه های طبیعی بسیار مساعدی برای وقوع سیل وجود دارد. با این وجود در حوضه ذیلکی رود به دلیل شیب زیاد و نیز غلبه سا یر متغیر های مورد بررسی، نیروی برشی آب زیادتر شده و در نتیجه قدرت فرسایشی جریان افزایش می یابد و از اینرو سیل خیزی در این حوضه زیاد می باشد. نتایج بدست آمده نشان می دهد که حوضه ذیلکی رود از نظر ویژگی های مرفومتریک به شکل دایره نزدیک ترمی باشد و بدیهی است این حوضه از قابلیت سیل خیزی نیز برخوردار است.

با توجه به خصوصیات فیزیکی حوضه مثل مساحت، شیب زیاد، نفوذ پذیری کم، پایین بودن زمان تمرکز، به همراه عوامل موثر دیگر نظیر قطع بی رویه جنگل ها، تخریب اراضی مرتعی بر اثر چرای مفرط و… بویژه در سالهای اخیر باعث شده تا ارتفاع رواناب حوضه درحد بالای قرار گیرد و هر از چند سال سیلابهای مخرب باعث بوجود آوردن مشکلاتی برای حوضه آبخیز ذیلکی رود گردد. با استفاده از روش‎های برآورد سیلاب، دبی سیلاب با دوره بازگشت‎های بیش از10 سال حجم سیلاب زیادتری تولید می کند.

واژگان کلیدی:حوضه آبخیز، سیل، حوضه ذیلکی رود، عوامل محیطی، پوشش گیاهی، شیب

فصل اول کلیات تحقیق

1-12-5- همگرایی …………………………………………………………………………………………….. 9

1-12-6- ارمنستان …………………………………………………………………………………………….. 10

1-12-7- جمهوری اسلامی ایران …………………………………………………………………………… 10

1-12-8- قفقاز………………………………………………………………………………………………….. 10

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل دوم : مبانی نظری تحقیق

2-1- مفهوم ژئوپلیتیک…………………………………………………………………………………………. 13

2-1-1- تعریف و ویژگی ها…………………………………………………………………………………. 13

2-1-2- عوامل تاثیر گزار بر ژئوپلیتیک…………………………………………………………………….. 13

2-1-2-1- عوامل ثابت………………………………………………………………………………………… 14

2-1-2-2- عوامل متغیر………………………………………………………………………………………… 16

2-2- موقعیت ژئوپلیتیک کشورها……………………………………………………………………………. 17

2-2-1- موقعیت محصور در خشکی……………………………………………………………………….. 18

2-2-2- موقعیت دسترسی به دریاها و اقیانوس ها………………………………………………………. 18

2-3- موقعیت ژئوپلیتیک شوروی (سابق…………………………………………………………………… 19

2-3-1- جمهوری های حوزه بالتیک……………………………………………………………………….. 20

2-3-2- جمهوری های قفقاز…………………………………………………………………………………. 20

2-3-3- جمهوری های آسیای مرکزی……………………………………………………………………… 25

2-4- موقعیت جمهوری های قفقاز پس از فروپاشی شوروی (سابق………………………………… 25

2-4-1- استقلال جمهوری های قفقاز………………………………………………………………………. 27

2-4-2- تحلیل نقش ایران در جمهوری های قفقاز……………………………………………………… 28

2-4-3- تحلیل نقش ترکیه در جمهوری های قفقاز……………………………………………………… 30

2-4-4- تحلیل نقش روسیه در جمهوری های قفقاز……………………………………………………. 32

2-5- تحلیل بحران های مختلف در قفقاز…………………………………………………………………. 33

2-6- تحلیل چشم انداز ژئوپلیتیک جمهوری های قفقاز……………………………………………….. 35

فصل سوم : تحلیل ژئوپلیتیک جمهوری ارمنستان

3-1- تاریخ جغرافیای ارمنستان………………………………………………………………………………. 37

3-1-1- دین و فرهنگ………………………………………………………………………………………… 39

3-1-2- موقعیت ژئوپلیتیک ارمنستان……………………………………………………………………….. 41

3-1-2-1- موقعیت ارمنستان قبل از شوروی (سابق…………………………………………………….. 42

فهرست مطالب

عنوان صفحه

3-1-2-2- موقعیت ارمنستان در زمان شوروی (سابق…………………………………………………… 44

3-1-2-2- 1- مناقشه قره باغ………………………………………………………………………………… 44

3-1-2-3- موقعیت ارمنستان پس از فروپاشی شوروی (سابق………………………………………… 46

3-1-2-3- 1- موقعیت جغرافیایی ارمنستان………………………………………………………………. 49

3-1-2-3- 2- موقعیت نسبی ارمنستان…………………………………………………………………….. 49

………………………………………………………………………………………………………………………. 3-1-2-3-3- وسعت و شکل………………………………………………………………………………………………………………… 50

3-1-2-3-4-توپوگرافیو مرزهای سیاسی………………………………………………………………. 51

3-1-2-3-5- اقوام و جمعیت……………………………………………………………………………….. 52

3-1-2-3-6- فرصتها و تهدیدهای ژئوپلیتیک……………………………………………………………. 53

3-3- تحلیل چشم انداز ژئوپلیتیک ارمنستان………………………………………………………………. 57

فصل چهارم: یافته های تحقیق

4-1-نقش ارمنستان در پیوند ایران با قفقاز………………………………………………………………… 60

4-1-1- پیوند ایران با گرجستان……………………………………………………………………………… 61

4-1-2- پیوند ایران با بالکان………………………………………………………………………………….. 64

4-1-3- پیوند ایران با روسیه…………………………………………………………………………………. 68

4-2- نقش ارمنستان در عدم یکپارچگی پان ترکیسم……………………………………………………. 70

4-2-1- عدم یکپارچگی اقتصادیارمنستان………………………………………………………………….. 72

4-2-2- عدم یکپارچگی سیاسی و نظامی ارمنستان……………………………………………………… 73

4-2-3- عدم یکپارچگی فرهنگی اجتماعی ارمنستان……………………………………………………. 75

4-3- جایگاه ایران در استراتژی جمهوری ارمنستان……………………………………………………… 76

4-3-1-حجم مبادلات تجاری ایران و ارمنستان………………………………………………………….. 80

4-3-2-جایگاه ژئواکونومیک یارمنستان…………………………………………………………………….. 83

4-3-3- جایگاه ژئوکالچر ارمنستان………………………………………………………………………….. 84

4-3-4-جایگاه امنیتی ارمنستان……………………………………………………………………………….. 85

4-3-5-جایگاه زیست محیطی……………………………………………………………………………….. 87

فهرست مطالب

عنوان صفحه

4-4- چشم اندازروابط ژئوپلیتیک ایران و ارمنستان در منطقه و قفقاز……………………………….. 89

فصل پنجم: ارزیابی فرضیه ها ونتیجه گیری

5-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………….. 96

5-2- بررسی سئوالات تحقیق و پاسخ به فرضیات………………………………………………………. 97

5-3- پیشنهادات تحقیق……………………………………………………………………………………….. 101

5-3-1- پیشنهادت مبتنی بر یافته های پژوهش…………………………………………………………… 101

5-3-2-1- تلاش برای ارتقاء هر بیشتر روابط سیاسی بین دو کشور………………………………… 101

5-3-2-2- توسعه روابط تجاری بین دو کشور…………………………………………………………… 101

5-3-2-3- همکاری در بخشهای نظامی فنی و علمی…………………………………………………… 101

5-3-2-4- فعالتر نمودن رایزنهای فرهنگی و بازرگانی در جمهوری ارمنستان…………………….. 102

5-3-2-5- حمایت مالی و اعتباری دولت ایران در زمینه خدمات فنی و مهندسی از شرکتهای داخلی جهت حضور قوی در بازار کشورهای منطقه و………………………………………………………………………………………… 102

5-3-2-6- پیشنهاد به سایر محققین………………………………………………………………………… 102

فهرست منابع و ماخذ………………………………………………………………………………………….. 104

چکیده:

پایان نامه حاضربه مطالعه نقش جمهوری ارمنستان درتوسعه ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران در حوزه قفقاز پرداخته و در این مسیر ضمن بررسی رویکردهای مختلف در زمینه روابط بین الملل و قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای به مطالعه ویژگی های ، ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی منطقه وروابط سیاسی، تجاری، امنیتی، فرهنگی و …فی مابین جمهوری اسلامی ایران وجمهوری ارمنستان و سایر کشورهای حوزه قفقاز می پردازد.تحولات ساختار نظام بین الملل درسال 1991 و تغییر نظام دو قطبی، معادلات جهانی را به خصوص دربرخی مناطق اصلی جهان به گونه ای بنیادین تغییر داد.بیشترین این تأثیر در منطقه اورآسیا که زمانی قلمروی شوروی محسوبمی گردید، رخ داد.ظهور واحدهای مستقل، گذشته از تغییر نقشه جغرافیایی جهان، محاسبات ژئوپولیتیکی و ژئواستراتژیکی جدیدی برای منطقه از جمله حوزه قفقاز جنوبی به دنبال داشت.قفقاز، منطقه اتصال اروپا وآسیا و محل تلاقی تمدن های بزرگ، یکی از مناطق مهم ژئوپولیتیکی وژئواکونومیکی جهان به شمارمی رود. روسیه با نگاه امنیتی درصدد تثبیت موقعیت سیاسی، اقتصادی و نظامی گذشته خود در قفقاز است و ایالات متحده نیز با سرمایه گذاری های اقتصادی و راهبری ژئوپولیتیک انرژی به دنبال توسعه نفوذ و منافع خود می باشد. همچنین قفقاز عرصة فعالیت بازیگرانی چون ترکیه، اسرائیل و اتحادیه اروپا است که با اهداف اقتصادی و سیاسی وارد این منطقه شده اند. در این میان، عوامل درون منطقه ای از جمله معادلات انرژی، بحران ها و مناقشات قومی، تحولات سیاسی و اجتماعی کشورهای این حوزه و بی ثباتی اقتصادی درگذار به اقتصاد آزاد نیز زمینه های مساعدی برای رقابت های شدید منطقه ای و جهانی فراهم آورده است. جمهوری ارمنستان یکی ازکشورهای حوضه قفقاز جنوبی و دارای مرز مشترک با ایران است.این کشورعلیرغم عدمدسترسی به آبهای آزاد و محاصره اقتصادی توسط دو کشور همجوار (جمهوری آذربایجان و ترکیه)، دارای موقعیت ژئوپلیتیک خاصی درمنطقه بوده و روابط دوستانه ای نیز با جمهوری اسلامی ایران دارد. دراین پایان نامه با هدف تبیین نقش ارمنستان درتوسعه ژئوپلیتیک ایران در منطقه و تحلیل عوامل واگرا و همگرا درروابط دو کشور از طریق بررسی اطلاعات گردآوری شده اینگونه استدلال شده استکه توسعه فعالیت های دیپلماتیک ، تجاری ، امنیتی و… فی ما بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ارمنستان ، سبب ایجاد ثبات ، امنیت و توسعه ژئوپلیتیکی ایران در منطقه گردیده واز سوی دیگر به استناد چنین استدلالی، توسعه روابط بین دو کشور سبب کاهش دخالت و ایجاد تنش توسط قدرت های منطقه ای نظیر ترکیه (در اجرای اهداف بلند پروازانه خود (پان ترکیسم))،خواهد گردید.

کلید واژه: ژئوپلیتیک، قفقاز،جمهوری اسلامی ایران،ارمنستان ، پان ترکیسم.

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول 2-1-مشخصات سیاسی کشور های حوزه آسیای مرکزی……………………………………… 26

جدول 4-1- فهرست اسامی استان ها و مناطق خود مختار گرجستان……………………………….. 62

جدول 4-2- مبادلات بازرگانی ایران و ارمنستان…………………………………………………………. 80

جدول 4-3- آمارصادراتسال 1392 کشور ارمنستان به جمهوری اسلامی ایران…………………….. 81

جدول 4-4- آمار صادرات سال 1392 جمهوری اسلامی ایران به کشور ارمنستان………………… 81

جدول 4-5- مهمترین اقلام وارداتی ارمنستان از جهان…………………………………………………. 81

جدول 4-6- مهمترین اقلام صادراتی ایران به ارمنستان…………………………………………………. 82

جدول 4-7- مهمترین اقلام وارداتی ایران از ارمنستان………………………………………………….. 82

فهرست نقشه ها

عنوان صفحه

نقشه 2-1- تصویر مرز ایران – روسیه تزاری در قفقاز پیش از پیمان نامه گلستان وترکمانچای.. 34

نقشه 3-1- موقعیت ارمنستان…………………………………………………………………………………. 38

نقشه 3-2- موقعیت جغرافیایی قره باغ…………………………………………………………………….. 46

نقشه 3-3- توپوگرافی جمهوری ارمنستان…………………………………………………………………. 51

نقشه 3-4- نقشه سیاسی ارمنستان………………………………………………………………………….. 53

نقشه 4-1- نقشه عمومی کشور گرجستان………………………………………………………………….. 64

نقشه 4-2- نقشه عمومی شبه جزیره بالکان………………………………………………………………… 67

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………….18

2-2 تعاریف……………………………………………………………………………………………………………………………………………..18

2-2-1 خطر……………………………………………………………………………………………………………………………………………18

2-2-2 مخاطرات طبیعی……………………………………………………………………………………………………………………….19

2-2-3بحران………………………………………………………………………………………………………………………………………….19

2-2-4مدیریت بحران……………………………………………………………………………………………………………………………20

2-2-5واکنش بحران…………………………………………………………………………………………………………………………….20

2-2-6پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران…………………………………………………………………………………………20

2-2-6-1پایگاه های ویژه………………………………………………………………………………………………………………….20

2-2-6-2 پایگاه های چندمنظوره……………………………………………………………………………………………………20

2-2-7مکان یابی………………………………………………………………………………………………………………………………21

2-2-8 تقسیم بندی کلی بحران ها………………………………………………………………………………………………..21

2-2-9 ارزیابی بحران………………………………………………………………………………………………………………………23

2-2-10 جنبه های اجتماعی و مشارکت در ریسک………………………………………………………………………24

2-2-11 هدف از ایجاد پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران……………………………………………………….26

2-2-12 كاركرد های پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران………………………………………………………………….27

2-2-13 مدیریت و کارکنان پایگاه های چند منظوره………………………………………………………………….27

2-2-14 سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)…………………………………………………………………………………28

2-3 پویش تاریخی مکان یابی………………………………………………………………………………………………………29

2-4 نظریه های مکان یابی……………………………………………………………………………………………………………29

2-4-1 نظریه ی وان تونن……………………………………………………………………………………………………………30

2-4-2 نظریه مکان یابی بر مبنای مسائل زیست محیطی………………………………………………………….30

2-4-3 تئوری آکتور…………………………………………………………………………………………………………………….30

2-5 کاربرد مدل در جغرافیا………………………………………………………………………………………………………..31

2-6 مدل های مکان یابی……………………………………………………………………………………………………………32

2-6-1 مدل منطق بولین……………………………………………………………………………………………………………33

2-6-2 مدل همپوشانی شاخص ها…………………………………………………………………………………………….33

2-6-3 مدلمنطق فازی……………………………………………………………………………………………………………34

2-6-4مدل احتمالیبیزین………………………………………………………………………………………………………34

2-6-5 مدل های وزن دهی به معیارها…………………………………………………………………………………….35

2-6-6 مدل سطح جاذبه………………………………………………………………………………………………………….35

2-6-7 مدل های روی هم گذاری و ترکیب لایه های اطلاعاتی با هم دیگر……………………………..36

2-6-8 مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) …………………………………………………………………….38

2-6-9 مدل مکانیابی تخصیص…………………………………………………………………………………………………….38

2-7 شاخص های مکان یابی………………………………………………………………………………………………………..39

2-7-1 ماتریس سازگاری…………………………………………………………………………………………………………….39

2-7-2 ماتریس ظرفیت……………………………………………………………………………………………………………….40

2-7-3 ماتریس مطلوبیت…………………………………………………………………………………………………………….40

2-7-4 ماتریس وابستگی…………………………………………………………………………………………………………….40

2-8 توابع GIS…………………………………………………………………………………………………………………………….41

2-8-1 توابع پیوستگی………………………………………………………………………………………………………………..41

2-8-2 عملیات همسایگی…………………………………………………………………………………………………………..42

2-8-3 پلیگون های تیسن………………………………………………………………………………………………………….42

2-9 کاربرد GIS در مدیریت بحران……………………………………………………………………………………………43

2-10مکان گزینیبه روش GIS ……………………………………………………………………………………………..43

2-11 جمع بندی……………………………………………………………………………………………………………………….44

فصل سوم : روش شناسی و ویژگی های جغرافیایی

3-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………..46

3-2 سؤالات پژوهشی ……………………………………………………………………………………………………………..47

3-3 متغیر های استفاده شده……………………………………………………………………………………………………47

3-4 روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..48

3-4-1 اصول فرآیند تحلیل سلسله مراتبی…………………………………………………………………………..49

3-4-2 مزایای فرآیند تحلیل سلسله مراتبی………………………………………………………………………..49

3-4-3 مراحل فرآیند تحلیل سلسله مراتبی…………………………………………………………………………….51

3-4-3-1 برپایی یک ساختار و قالب درختی و رده ای…………………………………………………………….51

3-4-3-2 تبیین ضریب اهمیت معیارها و زیر معیارها از طریق مقایسه زوجی…………………….51

3-4-3-3 عملیات وزن دهی معیارها………………………………………………………………………………………..52

3-4-3-4 برقراری سازگاری در قضاوت ها………………………………………………………………………………..54

3-5 نرم افزار Expert choice……………………………………………………………………………………………….54

3-6 معرفی قلمرو پژوهش………………………………………………………………………………………………………….55

3-6-1 ویژگی های جغرافیای طبیعی…………………………………………………………………………………………55

3-6-1- 1 وضعیت آب و هوای شهر سمیرم……………………………………………………………………………..55

3-6-1- 2 منابع آب و نحوةتأمین آن برای شهر……………………………………………………………………….56

3-6-1-2- 1 آبهای زیر زمینی…………………………………………………………………………………………………..56

3-6-1-2- 2 آبهای سطحی……………………………………………………………………………………………………….57

3-6-1- 3 توپوگرافیو ژئومورفولوژی شهرستان……………………………………………………………………….57

3-6-1-3- 1 زمین شناسی وضعیت لرزه خیزی در شهرستا……………………………………………………..58

3-6-1-3-2 مهمترین گسل های شهرستان سمیرم…………………………………………………………………..60

3-6-1-3-3 زمین لرزه های ثبت شده ………………………………………………………………………………………61

3-6-1-4پوشش گیاهیمنطقه…………………………………………………………………………………………………62

3-6-2 حدود و وسعت شهر سمیرم…………………………………………………………………………………………….62

3-6-3 ویژگی های جغرافیای انسانی…………………………………………………………………………………………63

3-6- 3-1 جغرافیای تاریخی………………………………………………………………………………………………………63

3-6-3-1-1 پیشینة تاریخی……………………………………………………………………………………………………….63

3-6-3-1- 2 وجه تسمیه…………………………………………………………………………………………………………..64

3-6-3- 2 ترکیب قومی و زبان مردم سمیرم…………………………. ………………………………………………..65

3-6-3- 3 تحولات جمعیتی شهرستان………………………………………………………………………………………65

3-6-3-3-1 ترکیب جنسی جمعیت……………………………………………………………………………………………66

3-6-3-3-2 توزیع جمعیت شاغل در شهر سمیرم سال 1390……………………………………………….67

3-6-3-4 بخش های عمدة اقتصادی شهرستان…………………………………………………………………………67

3-6-3-4-1 کشاورزی………………………………………………………………………………………………………………….67

3-6-3-4-2 خدمات……………………………………………………………………………………………………………………68

3-6-3-4-3 صنعت……………………………………………………………………………………………………………………..69

3-6-3-4-4 معادن………………………………………………………………………………………………………………………69

3-7 جمع بندی……………………………………………………………………………………………………………………………..69

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل اطلاعات جهت مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران

4-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………72

4-2 معرفی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران………………………………………………………………………….72

4-3 شناسایی معیارهای مؤثر در مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران…………………….73

4-3-1 معیار سازگاری…………………………………………………………………………………………………………………….75

4-3-1-1 کاربری مسکونی……………………………………………………………………………………………………………..76

4-3-1-2 بیمارستان……………………………………………………………………………………………………………………….78

4-3-1-3 فضای سبز………………………………………………………………………………………………………………………80

4-3-1-4 کاربری فرهنگی……………………………………………………………………………………………………………..81

4-3-1-5 کاربری ورزشی……………………………………………………………………………………………………………….82

4-3-1-6 آتش نشانی……………………………………………………………………………………………………………………..82

4-3-1-7 آموزشی…………………………………………………………………………………………………………………………..84

4-3-2 معرفی زیرمعیارهای ناسازگار………………………………………………………………………………………………85

4-3-2-1 جایگاه توزیع بنزین و گاز……………………………………………………………………………………………….85

4-3-3 معیار دسترسی………………………………………………………………………………………………………………………..85

4-3-4 تراکم جمعیت…………………………………………………………………………………………………………………………87

4-3-5 مساحت کاربری……………………………………………………………………………………………………………………..88

4-3-6 گسل………………………………………………………………………………………………………………………………………88

4-4 معرفی سایر پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران……………………………………………………………………..90

4-4-1 هلال احمر……………………………………………………………………………………………………………………………..90

4-4-2 داروخانه…………………………………………………………………………………………………………………………………92

4-4-3 مرکز پلیس……………………………………………………………………………………………………………………………92

4-5 آماد ه سازی لایه های اطلاعاتی………………………………………………………………………………………………..93

4-6 وزن دهی به معیارها و زیر معیارها در مدل AHP…………………………………………………………………94

4-7 تشکیل ماتریس مقایسات زوجی معیارهای مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….95

4-8 تلفیق AHP با سیستم اطلاعات جغرافیایی( GIS) …………………………………………………………….100

4-9 جمع بندی……………………………………………………………………………………………………………………………..101

فصل پنجم : پاسخ به سؤالات پژوهشی، نتیجه گیری و ارائه ی پیشنهادات

5-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………..104

5-2 پاسخ به سؤالات پژوهشی………………………………………………………………………………………………………104

5-3 نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………..106

5-4 پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………..111

ضمائم…………………………………………………………………………………………………………………………………………….113

منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………………………………………………….119

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول 3-1 معیارها و ضوابط مکان یابی مراکز امداد رسانی…………………………………………………………………48

جدول 3-2 طیف درجه بندی در فرایند تحلیل سلسله مراتبی…………………………………………………………..52

جدول 3-3 محاسبه وزن ها در روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی……………………………………………………..53

جدول 3-4 شاخص تصادفی بودن (R.I) ……………………………………………………………………………………………..54

جدول 3-5 نسبت جنسی در شهر سمیرم (1385 – 1335) …………………………………………………………..66

جدول 3-6 توزیع جمعیت شاغل در بخش های مختلف اقتصادی در شهر سمیرم سال 1390……….67

جدول 4-1 شعاع دسترسی به تجهیزات مدیریت بحران……………………………………………………………………….73

جدول 4-2 معیارها و ضوابط مکان یابی مراکز امداد رسانی…………………………………………………………………..74

جدول 4-3 ماتریس مقایسات زوجی معیارهای مکان یابی پایگاه های مدیریت بحران………………………95

جدول 4-4 ماتریس مقایسات زوجی زیر معیارهای معیار کاربری سازگار……………………………………………97

جدول 4-5 ماتریس مقایسات زوجی زیر معیارهای معیار کاربری ناسازگار…………………………………………98

جدول 4-6 ماتریس مقایسات زوجی زیر معیارهای معیار دسترسی ………………………………………………….98

 

فهرست نقشه ها

عنوان صفحه

نقشه 4-1 پراکندگی کاربری مسکونی در شهر سمیرم…………………………………………………………………64

نقشه 4-2 پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران شهر سمیرم……………………………………………………….66

نقشه 4-3 طبقه بندی خیابان ها در شهر سمیرم…………………………………………………………………………77

نقشه 4-4 طبقه بندی انواع تراکم ها در شهر سمیرم…………………………………………………………………..79

نقشه 4-5 مکان های پیشنهادی برای پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران شهر سمیرم……….92

فهرستنمودارها

عنوان صفحه

نمودار 4-1 نمودار سلسله مراتبی پارامترهای قابل بررسی جهت مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………75

نمودار 4-2 وزن نسبی معیارهای مکان یابی پایگاه هایپشتیبانی مدیریت بحران…………………………………96

نمودار 4-3 وزن نسبی زیر معیارهای معیار کاربری های سازگار……………………………………………………………97

نمودار 4-4 وزن نسبی زیر معیارهای معیار کاربری های ناسازگار…………………………………………………………98

نمودار 4-5 وزن نسبی زیر معیارهای معیار دسترسی …………………………………………………………………………..99

نمودار 4-6 وزن نهایی عناصر مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران………………………………….99

مقدمه

بلایای طبیعی همواره به عنوان پدیده ای طبیعی در طول حیات كره زمین وجود داشته و خواهند داشت. وقوع بلایای طبیعی نظیر سیل، زلزله، طوفان و غیره در اغلب موارد اثرات مخربی بر سکونتگاه های انسانی و تلفات سنگینی بر ساكنان آن ها گذاشته اند. ساختمان ها و زیرساخت های این گونه مناطق را نابود ساخته و پیامدهای ناگوار اقتصادی و اجتماعی بر شهرها و كشورها تحمیل كرده است. با وجود پیشرفت­های علمی فراوان، هنوز بشر قادر به جلوگیری و مقاومت در برابر این رخدادهای طبیعی نیست (قنواتی و همکاران، 1388: 16). مدیریت بلایای طبیعی و توسعه پایدار، امروزه به عنوان موضوعی یکپارچه در نظر گرفته می­شود. با توجه به محدود بودن منابع، توسعه واقعی بدون یکپارچگی با برنامه های کاهش بلایای طبیعی امکان پذیر نخواهد بود(هادیزاده، 1386: 29). زلزله بعنوان یك پدیده طبیعی به خودی خود نتایج نامطلوبی در پی ندارد. آنچه از این پدیده یك فاجعه می سازد، عدم پیشگیری از تأثیر و عدم آمادگی جهت مقابله با عواقب آن است. بنابراین، یكی از ضروری ترین اقدامات به كارگیری “اصول مدیریت بحران” است(شادی طلب،124:1371). اقدامات مدیریت بحران را می توان در سه بخش 1- پیشگیری 2- واکنش 3- بازسازی خلاصه کرد(درابک، 1383: 190) از همین رو عنوان مهم ترین بحث در استراتژی کاهش اثرات زلزله است(مك نامارا،689:1387). پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران به ویژه در شرایط بحرانی نقش بسیار مهمی را در سازماندهی و مدیریت بحران بر عهده دارند، لذا لازم است که با بررسی دقیق و مطالعه ای جامع، مکانی مناسب برای احداث این نوع از کاربری ها در سطح شهر سمیرم انتخاب گردد تا در جهت ارتقاء کارآمدی و بهره برداری از آن مؤثر واقع شود. در پهنه بندی خطر زمین لرزه در ایران، شهر سمیرم یکی از شهرهای ایران است که در جایگاه پهنه بندی با خطر نسبی بالایی قرار دارد. گسل شمال غربی – جنوب شرقی سمیرم در مجاورت بلافصل شهر قرار گرفته و در مناطقی نیز، شهر در امتداد این گسل بنا شده است(طرح جامع شهر سمیرم، 1379: 20).

هدف این پژوهش انتخاب مناسب ترین مكان جهت استقرار پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران در سطح شهر سمیرم می باشد.

فصل اول این مجموعه شامل طرح تحقیق می باشد. در این فصل به بیان مسأله، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف، سؤالات پژوهشی، پیشینه و مشکلات و محدودیت های تحقیق پرداخته شده است. در فصل دوم مفاهیم و مبانی نظری موضوع ذکر شده است. در فصل سوم روش تحقیق استفاده شده در پژوهش و معرفی قلمرو پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل چهارم ضمن تجزیه و تحلیل و معرفی معیارهای مؤثر در مکان یابی این پایگاه ها به مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران در شهر سمیرم پرداخته شد و در نهایت در فصل پنجم پاسخ به سؤالات پژوهشی، نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات صورت گرفته است.