2-8 تبار شناسی و زمینه تاریخی سرمایه اجتماعی ……………………………………………………………….. 43

2-9 بررسی نظریه های پیرامون سرمایه اجتماعی ………………………………………………………………… 47

2-9-1 عوامل ساخت سرمایه اجتماعی ………………………………………………………………………………. 47

2-9-1-1 عوامل نهادی ………………………………………………………………………………………………….. 47

2-9-1-2 عوامل خودجوش ……………………………………………………………………………………………. 48

2-9-1-3 عوامل بیرونی ………………………………………………………………………………………………… 48

2-9-1-4 عوامل طبیعی ………………………………………………………………………………………………… 49

2-10 سرمایه اجتماعی در پژوهش حاضر …………………………………………………………………………. 49

2-10-1 عضویت در گروه هاو شبکه ها ……………………………………………………………………………… 50

2-10-2 اعتماد و اتحاد ………………………………………………………………………………………………….. 51

2-10-3 فعالیت های اشتراکی ………………………………………………………………………………………….. 55

2-10-3-1 مشارکت اجتماعی ………………………………………………………………………………………… 56

2-10-4 اطلاعات و ارتباطات …………………………………………………………………………………………. 60

2-10-5 وابستگی و شمول اجتماعی …………………………………………………………………………………. 61

2-10-6 توانمند سازی و فعالیت سیاسی …………………………………………………………………………….. 62

2-11 پیشینه پژوهش …………………………………………………………………………………………………….. 63

2-12 جمع بندی پیشینه تحقیق ………………………………………………………………………………………….. 71

فصل سوم : روش تحقیق

3-1 روش پژوهش ………………………………………………………………………………………………………. 75

3-2 جامعه آماری پژوهش …………………………………………………………………………………………….. 75

3-3 نمونه و روش نمونه گیری …………………………………………………………………………………………. 75

3-4 ابزار گردآوری داده های پژوهش …………………………………………………………………………………77

3-5 روایی پایایی پرسش نامه …………………………………………………………………………………………… 80

3-5-1 مشارکت درورزش های تفریحی…………………………………………………………………………….. 80

3-5-2 سرمایه اجتماعی …………………………………………………………………………………………………… 80

3-5-3 تعیین پایایی پرسش نامه ها ……………………………………………………………………………………….. 81

3-6 متغیر های پژوهش ………………………………………………………………………………………………….. 82

3-7 روش های آماری …………………………………………………………………………………………………… 82

فصل چهارم : یافته های پژوهش

4-1 توصیف ویژگی های فردی آزمودنی های پژوهش ………………………………………………………….. 85

4-1-1 جنسیت ………………………………………………………………………………………………………………. 85

4-1-2 سن ……………………………………………………………………………………………………………………. 86

4-1-3 شغل ………………………………………………………………………………………………………………….. 86

4-1-4 وضعیت تحصیلی ………………………………………………………………………………………………….87

4-1-5 میزان درآمد ………………………………………………………………………………………………………. 87

4-1-6 زمان فراغت در طول روز………………………………………………………………………………………. 88

4-1-7 اولویت بندی هایی که برای اوقات فراغت در نظر دارند ………………………………………………… 90

4-2 شاخص های توصیفی مربوط به متغیر های پژوهش ……………………………………………………….. 90

4-2-1 توصیف مشارکت در ورزش های تفریحی آزمودنی های پژوهش ……………………………………. 90

4-2-2 توصیفابعاد سرمایهاجتماعی آزمودنی ها …………………………………………………………………. 91

4-3 بررسی نرمال بودن توزیع متغیرها …………………………………………………………………………… 97

4-4 آزمون فرضیه های پژوهش …………………………………………………………………………………… 98

4-4-1 فرضیه اول ………………………………………………………………………………………………………… 98

4-4-2 فرضیه دوم ……………………………………………………………………………………………………….. 99

4-4-3 فرضیه سوم ……………………………………………………………………………………………………….. 100

4-4-4 فرضیه چهارم …………………………………………………………………………………………………….. 101

4-4-5 فرضیه پنجم ……………………………………………………………………………………………………… 102

4-4-6 فرضیه ششم ……………………………………………………………………………………………………… 103

4-4-7 فرضیه هفتم ……………………………………………………………………………………………………… 104

4-4-8 فرضیه هشتم …………………………………………………………………………………………………….. 105

فصل پنجم :بحث ونتیجه گیری

5-1 خلاصه پژوهش ………………………………………………………………………………………………….. 108

5-2 نتایج پژوهش ……………………………………………………………………………………………………. 109

5-2-1 نتایج توصیفی …………………………………………………………………………………………………… 109

5-2-2 نتایج آزمون فرضیه ها …………………………………………………………………………………………. 111

5-3 بحث و نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………. 112

5-4 پبشنهادات برخاسته از پژوهش ……………………………………………………………………………… 117

5-5 پیشنهاداتی که برای پژوهش آینده ……………………………………………………………………….. 120

فهرست منابع ……………………………………………………………………………………………………………..122

پیوست ها

پیوست 1 پرسش نامه مشخصات فردی ……………………………………………………………………………. 137

پیوست 2 پرسش نامه سرمایه اجتماعی ……………………………………………………………………………… 138

پیوست 3 پرسش نامه مشارکت در ورزش های تفریحی ……………………………………………………….. 141

چکیده:

هدف از تحقیق حاضرتعیین ارتباط بین مشارکت در ورزش های تفریحی و ابعاد سرمایه اجتماعی در جوانان 29-15 سال شهر تهران بود. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر محاسبه و نمونه گیری به روش تصادفی خوشه ای انجام شد. تحقیق حاضر توصیفی و از نوع همبستگی بود. ابزار جمع آوری اطلاعات، بخش سوم پرسشنامه جامع فعالیت جسمانی سازمان بهداشت جهانی و پرسش نامه شش بعدی گروترت بود. هر دو ابزار به روش سه مرحله ای ترجمه شدند. روایی صوری و محتوایی آنها توسط گروهی از متخصصین حوزه علوم اجتماعی ومدیریت ورزشیبررسی وتأیید شد. برای محاسبه پایایی از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که این مقدار برای سرمایه اجتماعی 84/0 و برای مشارکت ورزشی 782/0 بود. به منظور تجزیه وتحلیل داده های تحقیق از آمارتوصیفی(میانگین، فراوانی، درصد، انحراف معیار) و آمار استنباطی (آزمونk-s، همبستگی اسپیرمن و پیرسون و رگرسیون تک متغیره) استفاده گردید. بر اساس یافته های تحقیق بین مشارکت در ورزش با عضویت در گروه ها وشبکه ها، اعتماد و اتحاد، فعالیت های اشتراکی و همکاری، وابستگی و پیوستگی اجتماعی، توانمندسازی و شرکت در فعالیت های سیاسی ارتباط معنی دار و مثبتی مشاهده شد. اما متغیر مشارکت در ورزش های تفریحی با میزان اطلاعات و ارتباطات رابطه معنی داری را نشان نداد. نتایج رگرسیون نشان داد که مشارکت در ورزش های تفریحی پیش بین معنی داری برای سرمایه اجتماعی است. با فراهم ساختن و تدارک سرمایه اجتماعی از طریق اطلاع رسانی و آگاه سازی به منظور افزایش اعتماد و اتحاد، آموزش جامعه پذیری مشارکت، همبستگی های اجتماعی در بین جوانان، حمایت ازکانون های فرهنگی، برگزاری مسابقات ورزشی باهدف شادی بخشی، تأمین امنیت جوانان به منظور حضور داوطلبانه در نهادها، ارتقای گروه های محلی، زمینه سازی، ایجاد و تقویت نهادهای اجتماعی از روش های افزایش سرمایه اجتماعی است.

فصل اول: مقدمه و کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

سرمایه اجتماعی[1] با دامنه ی وسیعی از مفاهیم خود در 20 سال گذشته به طور فزاینده ای توجه متخصصان و اندیشمندان علوم اجتماعی را به خود جلب کرده است. این سرمایه منشاء گروه هایی است که به طور خودجوش و داوطلبانه سازمان می یابند و وجود آن برای کار کرد صحیح نهادهای عمومی و رسمی نیز ضروری و حیاتی است. شبکه ها و هنجارهای اجتماعی مرتبط با سرمایه اجتماعی از طریق شکل های متفاوت مشارکت در فعالیت های مدنی و ارتباطی که شامل تعامل های شخصی است، خلق می شوند و از این طریق موجب افزایش اعتماد و تعامل می شوند. به طور کلی پیامدهای سودآورش در سطح فردی، ارتقاء بهداشت، ایجاد و بهبود فرصت های کارآفرینی و در سطح اجتماع افزایش هماهنگی وانسجام اجتماعیو توسعه ی اقتصادی و اجتماعی و کاهش نرخ جرم و جنایت و رویه های دموکراتیک است (پارسامهرو همکاران، 1392). همواره در جامعه ای که از نعمت سرمایه اجتماعی چشم گیر برخوردار است همکاری آسان تر به نظر می رسد (شارع پور و حسینی راد، 1387). امروزه این امر مسلم است که رسیدن به توسعه، جامعه مدنی، معیارهای جهان شمول و بستر مناسب برای زیست اجتماعی تنها با وجود سرمایه اجتماعی شکل می گیرد. فوکویاما[2] زندگی در جامعۀ دارای سرمایه اجتماعی را ساده دانسته و نارسایی ها و مشکلات رو به رشد کشورهای غربی را ناشی از فرسایش و تحلیل رفتن این سرمایه، به خصوص منبع اصلی آن یعنی خانواده می داند (محققی، 1385).

از سوی دیگر عاملی که سبب می شود از میان عناصر مختلف اجتماعی در درون یک جامعه، ورزش به طور گسترده مورد توجه بیشتر محققان سرمایه اجتماعی قرار گیرد این است که فعالیت های اجتماعی در سطح غیر سازمان یافته این قابلیت را دارند که می توانند باعث انگیزش، الهام بخشی و ایجاد روحیه ی اجتماعی در جامعه شوند. ورزش می تواند به عنوان وسیله ای برای ایجاد روابط دوستانه و ارتباط اجتماعی جدید به ویژه بین طبقات مختلف از لحاظ مذهب و قومیت مورد استفاده قرار گیرد. این افراد می توانند شامل ورزشکاران، مشارکت کنندگان غیر ورزشکار (تماشاچیان) نیز باشد و در نهایت می تواند به افزایش هنجارهای اعتماد و تعامل منجر می شود.

پوتنام[3] مشهورترین نظریه پرداز سرمایه اجتماعی معتقد است که بیشتر ورزش ها با توجه به ماهیتشان فعالیتی ارتباطی محسوب شده و مشارکت در ورزش شامل شرکت آگاهانه افراد به صورت مشارکت کننده و تماشاچی می شود که با هم ارتباط متقابل دارند و در اثر این روابط متقابل پاداش های اجتماعی میان آنها مبادله می شود. پوتنام عضویت و مشارکت در گروه های دارای نظم افقی (مانند باشگاه های ورزشی، اتحادیه های داوطلبانه و …) و شبکه های مشارکت مدنی را یکی از اشکال ضروری سرمایه اجتماعی می داند (پارسامهرو همکاران، 1392).

2-1- بیان مسئله

تمدن و پیشرفت روزافزون فناوری های مدرن، پدیده ای به نام فقر حرکتی را با خود به همراه آورده است. برون رفت از وضع موجود، نیازمند ابزارهای درخور و شایسته از جمله فعالیت های ورزشی به عنوان یک ابزار چند بعدی با تأثیرات گسترده بهداشتی، اقتصادی، اجتماعی، کمک به اوقات فراغت سالم و ایجاد نشاط و شادابی است (رضوی و طاهری، 1388). ورزش های تفریحی می تواند کم تحرکی زندگی روزمره را در اوقات فراغت جبران کند و از مناسب ترین و شاید ضروری ترین گونه های گذران اوقات فراغت در عصر حاضر است. (جلالی فراهانی، 1390). کارکرد اجتماعی ورزش در توسعه و تحکیم روابط اجتماعی، کارکرد زیربنایی و بنیادی است که در کل ساختار جامعه و روابط موجود در اقشار و آحاد اجتماعی اثرات قابل توجهی بر جای می گذارد(کریمیان و همکاران، 1392).

ازسوی دیگر یکی از فعالیت هایی که افراد می توانند در اوقات فراغت خود انجام دهند برقراری ارتباط با دیگر افراد به دلایل مختلف باشد؛ اما به موازات افزایش جمعیت روابط چهره به چهره کارکرد خود را از دست داده و جای خود را به نوع دیگری از روابط می دهند. به اعتقاد زیمل[1] نتیجه چنین شرایطی ناپایداری روابط و کاهش اعتماد اجتماعی است. سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیم چند وجهی در علوم اجتماعی است که در اوایل قرن بیستم به صورت علمی و آکادمیک مطرح و از سال 1980 وارد متون علوم سیاسی و جامعه شناسی شد. کاربرد مفهوم سرمایه اجتماعی بصورت آنچه که امروزه مدنظر است به تدریج در دهه 1990 رایج شده است (شیخی، 1393).

در بسیاری از کشورهای غربی مردم برای جزئی ترین مسائل اشتراکی جامعه، گروه و انجمن تشکیل می دهند. اما در کشورهای جهان سوم کم بودن این ارتباطات و البته کارایی نامطلوب و غیر کارکردی کانون ها و انجمن های صنفی یا گروهی، قابل توجه و ملموس است. (محققی، 1385). در این میان ورزش به عنوان یک پدیده اجتماعی و فرهنگی شناخته شده است که افراد را در یک شبکه اجتماعی که دارای روابط اجتماعی پیچیده هستند به تعامل و کنش متقابل وا داشته و عرصه ظهور رفتارها، نگرش ها، بازنمایی های معنا دار در قرن حاضر شده است. (فتحی، 1388).

سرمایه اجتماعی و شبکه های اجتماعی، یکی از عوامل محیطی تعیین کننده سطح سازگاری و سلامت جامعه محسوب می شوند، به این دلیل که فعالیت ها و تحرکات اجتماعی، فعالیت های بدنی بیشتری را می طلبد تا فعالیت هایی که در انزوای اجتماعی قراردارد (ترکانو پارسامهر، 1391 ).

این پژوهش از تقسیم بندی شش بعدی گروترت[2] استفاده خواهد کرد که به شرح زیر می باشد:

1- گروه ها و شبکه ها:

گروه ها می توانند گروه های رسمی سازمان یافته یا گروه های غیررسمی و داوطلبی باشند. این گروه ها طیف وسیعی از تنوع را در خود جای داده اند(گروترت،2004 ). انجام فعالیت های داوطلبی به دلیل انتقال دانش و اعتماد شخصی، موجب افزایش رشد اجتماعی و ارتقای ارزش بشری در جامعه می شود(رضوی و طاهری، 1388).

2- اعتماد و اتحاد

این بعد کمی پا را فراتر از اعتماد و اتحاد متعارف در جوامع می گذارد، به دنبال آن است تا نشان دهد افراد تا چه اندازه حاضرند به همسایگان، مقامات دولتی، محلی و یا مرکزی اعتماد کنند (گروترت،2004 ). اعتماد از پیش شرط های اساسی برای توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی هر جامعه ای محسوب می شود. با بسط و گسترش فرهنگ اعتماد می توان به جای ارزش های منفی مانند دروغ، کلاهبرداری، چاپلوسی، نفاق و غیره، ارزش های اخلاقی مثبت مانند صداقت، راست گویی، انصاف، امانت داری، تعهد و شهامت را در جامعه پروراند (حیدرآبادی، 1390).

3- فعالیت اشتراکی و همکاری

این مقوله بررسی می کند که افراد یک جامعه ی کوچک مثل خانواده در بروز مشکلات به دیگر جوامع بزرگ تر کمک کرده و در پروژه های دسته جمعی شرکت می کنند؛ و در پاسخ به بحران های به وجود آمده همکاری های لازم را انجام می دهند( گروترت،2004 ). در همین رابطه وزارت ورزش و جوانان اعلام می دارد که مشارکت های اجتماعی و توسعه فعالیت های بشر دوستانه جوانان می تواند آسیب های اجتماعی را کاهش دهد و به کنترل و پیش گیری از آسیب های فضای مجازی منجر شود (درگاه وزارت ورزش و جوانان،1393).

4- اطلاعات و ارتباطات

این بعد کاوش می کند تا نشان دهد که افراد برای به دست آوردن اطلاعات مهم که در طول روز به آن احتیاج دارند از چگونه منابع اطلاعاتی استفاده می کنند. استفاده از منابعی همچون گروه ها و انجمن ها، خویشاوندان، دوستان و همسایگان نشان دهنده ارتباطات بالای افراد است و منابعی اطلاعاتی همچون رادیو، تلویزیون، روزنامه و اینترنت ارتباط پایین افراد را نشان می دهد(گروتروت،2004 ).

5- وابستگی و شمول اجتماعی