2-9-1-5- عناصر غذایی.. 17

2-9-1-5-1- نیتروژن. 18

الف) تأثیر فرم جذب نیتروژن بر پارامترهای مورفولوژیکی.. 20

ب) تاثیر فرم جذب نیتروژن بر پارامترهای فیزیولوژیکی.. 22

2-9-1-5-2- فسفر. 24

2-9-1-5-3- پتاسیم. 25

2-9-2-عوامل گیاهی و زراعی.. 25

2-9-2-1-گونه گیاهی و مراحل مختلف رشد. 25

2-9-2-2- عملیات به زراعی.. 26

2-9-3- عوامل زنده وغیر زنده 27

:

3-4-1- اندازه گیری طول ساقه اصلی و قطر گل.. 33

3-4-3- وزن تر و خشک اندام هوایی.. 33

3-4-4- سنجش رنگیزه های فتوسنتزی.. 34

3-4-5- سنجش کارتنوئید کل.. 34

3-4-6- تعیین میزان قندهای محلول کل.. 34

3-4-7- سنجش اسید آمینه پرولین.. 35

36

3-4-9- تعیین میزان آب نسبی برگ (RWC) 36

3-4-10- تعیین فنول کل گل.. 37

3-4-11- تعیین مقدار اسانس کل.. 37

3-4-13- سنجش ترکیبات اسانس…. 38

:

4-1-1- اثر سطوح مختلف ازت بر تعداد گل در بوته. 40

4-1-2- تأثیر کاربرد نسبتهای مختلف نیترات به آمونیوم بر تعداد گل.. 41

4-1-3- اثرمتقابل غلظت ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر تعداد گل در بوته. 42

4-2-1- اثر سطوح مختلف ازت بر تعداد برگ… 44

4-2-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر تعداد برگ… 45

4-2-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر تعداد برگ… 45

4-3-1- اثر سطوح مختلف ازت بر تعداد غنچه. 47

4-3-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر تعداد غنچه. 48

4-3-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر تعداد غنچه. 48

4-4-1- اثر سطوح مختلف ازت بر ارتفاع بوته. 50

4-4-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر ارتفاع بوته. 50

4-4-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر ارتفاع بوته. 51

4-5-1- اثر سطوح مختلف ازت بر قطر گل.. 53

4-5-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر قطر گل.. 54

4-5-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر قطر گل.. 54

4-6-1- اثر سطوح مختلف ازت بر وزن تر گل.. 56

4-6-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر وزن تر گل.. 56

4-6-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر وزن تر گل.. 57

4-7-1- اثر سطوح مختلف ازت بر وزن خشک گل.. 59

4-7-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر وزن خشک گل.. 60

4-7-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر وزن خشک گل.. 60

4-8-1- اثر سطوح مختلف ازت بر کلروفیل (a، b و کل) 62

4-8-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر کلروفیل (a، b و کل) 63

4-8-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر کلروفیل (a، b و کل) 64

4-9-1- اثر سطوح مختلف ازت بر کارتنوئیدها 66

4-9-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر کارتنوئیدها 67

4-9-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر کارتنوئیدها 67

4-10-1- اثر سطوح مختلف ازت بر محتوای نسبی آب برگ… 69

4-10-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر محتوای نسبی آب برگ… 70

4-10-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر محتوای نسبی آب برگ… 70

4-11-1- اثر سطوح مختلف ازت بر پراکسید هیدروژن. 72

4-11-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر پراکسید هیدروژن. 73

4-11-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر پراکسید هیدروژن. 74

4-12-1- اثر سطوح مختلف ازت بر محتوای پرولین.. 75

4-11-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر محتوای پرولین.. 76

4-12-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر محتوای پرولین.. 77

4-13-1- اثر سطوح مختلف ازت بر قند محلول. 79

4-13-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر قند محلول. 79

4-13-3- اثرمتقابل سطوح مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر قند محلول. 80

4-14-1- اثر سطوح مختلف ازت بر فنول کل.. 82

4-14-2- تأثیر کاربرد نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم بر فنول کل.. 82

1-3-5-6- حل کنندگی.. 19

1-3-6-ویژگی های فارماکولوژیک و بیولوژیک ساپونین ها 19

1-3-6-1- فعالیت ضد میکروبی.. 19

1-3-7-کاربرد ساپونین ها و عصاره های ساپونینی در صنایع غذایی.. 20

1-4-تعریف امولسیون. 21

1-4-1-انواع اموسیون ها 21

1-4-2-امولسیون ها در مواد غذایی.. 23

1-4-3-آماده سازی امولسیون. 23

1-4-4-تقسیم بندی امولسیفایرها 24

1-4-5-اندیس HLB.. 24

1-4-6-عوامل موثر در انتخاب امولسیفایرها 26

1-4-7-امولسفایرهای مورد مصرف در مواد غذایی و کاربرد آنها 26

. 29

2-1- تاریخچه ماءالشعیر. 30

2-2- معرفی محصول. 32

2-2-1- جو. 33

2-2-1-1- ترکیبات دانه جو. 33

2-2-1-2- آنزیم های دانه جو: 34

2-2-1-3- نگهداری جو : 34

2-2-2- مالت… 35

2-2-2-1- انواع مالت… 36

2-2-2-2- ترکیب شیمیایی و ارزش تغذیه ای مالت… 36

2-2-2-3- موارد استفاده مالت… 37

2-2-3- عصاره مالت… 37

2-2-4- ماءالشعیر. 38

2-2-4-1- خواص ماءالشعیر. 39

2-3- بررسی تکنولوژی و روش های تولیدو عرضه محصول در کشور و مقایسه آن با دیگر کشورها 43

2-3-1- روش تولید در ایران و اروپا 43

2-3-1-1- روش معمول در ایران. 43

2-3-1-2- روش معمول در اروپا 44

2-3-2- فرآیندتولید مالت… 44

2-3-2-1- دریافت جو. 45

2-3-2- 2- تمیز کردن و دانه بندی جو. 45

2-3-2- 3- دانه بندی جو. 46

2-3-2- 4- ذخیره جو. 48

2-3-2-5- شستشو و خیس کردن دانه. 49

2-3-2- 6- فرآیند رشد. 51

2-3-2- 7- فرآیند خشک کردن. 53

2-3-2-8- تمیزکردن و آسیاب کردن. 54

2-3-2-9- نگهداری مالت: 55

2-3-3- فرآیند تولید عصاره مالت ماءالشعیر و واحدپرکنی.. 55

2-4- تعیین نقاط قوت وضعف تکنولوژی های مرسوم درفرآیند تولید محصول. 56

2-4-1- مزایای متدولوژی تولید منتخب ودلایل انتخاب آن. 56

2-4-2- ضایعات تولیدی تکنولوژی.. 58

2- 1 – کف ها 63

70

3-1- مواد مورد استفاده 71

3-2- روش ها 71

3-2-1- آماده سازی ریشه چوبک برای فرآیند عصاره گیری.. 72

3-2-2- فرآیند عصاره گیری.. 73

3-2-2-1- چربی زدایی.. 73

3-2-2-2- عصاره گیری به روش متداول. 73

3-2-3- خصوصیات اندازه گیری شده برای تیمارها در فاز اول تحقیق.. 74

3-2-3-1- شاخص تشکیل امولسیون (E24) 74

3-2-3-2- توانایی تشکیل کف (Fh). 75

3-2-4- آزمایشات شیمیایی ماءالشعیر. 75

3-2-5- روش تهیه ماءالشعیر. 75

3-2-6- خصوصیات اندازه گیری شده برای تیمار ها در فاز دوم تحقیق.. 76

3-2-6-1- خصوصیات اندازه گیری شده در مورد ماءالشعیر. 76

3-2-7 – ارزیابی حسی.. 83

3-2-8- طرح آماری و تجزیه وتحلیل داده ها 84

.. 85

4-1- مقدمه. 86

4-2- ویژگیهای ماءالشعیر های مورد استفاده در آزمون. 86

4-3- تاثیر عصاره چوبک برویژگی های کیفی ماءالشعیربدون الکل ساده (لایت ). 88

4-4- تاثیر عصاره چوبک برویژگی های کیفی ماءالشعیربدون الکل طعم دار (لیمویی). 88

4-5- پایداری کف… 89

4-6- مقایسه امولسیفایر عصاره چوبک با ساپونین کیلایا و پروپیلن گلیکول آلژینات در ماءالشعیر بدون الکل طعم دار (لیمویی) 90

4-7- مقایسه امولسیفایر عصاره چوبک با ساپونین کیلایا و پروپیلن گلیکول آلژینات در ماءالشعیر بدون الکل ساده (لایت ) 94

4-8- نتیجه گیری و پیشنهادات… 97

.. 100

در این کار تحقیقاتی بررسی اثر ساپونین گیاه چوبک بر روی پایداری و افزایش میزان کف در ماءالعشیر انجام شده است . همان طور که می دانیم ریشه گیاه چوبک منبعی سرشار از ترکیبات ساپونینی به طوریکه مهمترین و فعال ترین ترکیبات موجود در آن محسوب می شوند . ساپونین ها فعالیت سطحی و بین سطحی بالایی دارند، به عنوان عامل امولسیون کننده عمل می کنند و در آب کف پایدار تشکیل می دهند از این رو می توان خصوصیات امولسیون کنندگی عصاره چوبک را تابعی از میزان حضور ساپونین ها درآن قلمداد کرد . ساپونین ها و عصاره های ساپونینی با منشا گیاهی در فرآوری مواد غذایی مختلف کاربردهای متنوعی دارند از جمله در ایران و ترکیه در تهیه برخی حلواهای سنتی و صنعتی از عصاره چوبک و سایر گیاهان مشابه آن به عنوان یک امولسیفایر استفاده می گردد . جهت افزایش پایداری یک سیستم امولسیونی باید کشش سطحی که ما بین دو مایع غیر قابل اختلاط وجود دارد را کاهش داد که در صنایع غذایی از یکسری عوامل فعال سطحی بنام امولسیفایر بدین منظور استفاده می شود . در حال حاضر در کشور امولسیفایرها یکی از پرکاربردترین ترکیبات مورد استفاده در فرمولاسیون های مواد غذایی محسوب می شوند . بدین منظور ابتدا ریشه چوبک از شهرستان تربت حیدریه جمع آوری و سپس عملیات عصاره گیری انجام ومحلول هایی با غلظت های 0.05،0.1 ، 0.2 و 0.3 گرم برلیتر از عصاره خشک شده را تهیه و به مایع ماءالشعیر قبل از پاستوریزاسیون اضافه کرده و عمل پاستوریزایسیون را انجام می دهیم . پس از گذشت مدتی میزان کف و پایداری آن را سنجیده و با نمونه فاقد عصاره گیاه چوبک مقایسه انجام شده و مشاهده گردید که افزودن ساپونین گیاه چوبک توانایی پایداری و افزایش میزان کف در ماءالعشیر را دارد.

کلید واژه : ماءالشعیر ، ساپونین ، چوبک ،کف زایی

1-1- گیاه شناسی چوبک

نام عمومی چوبک به تعدادی از گیاهان گفته می شود که در قدیم از ریشه آنها به علت داشتن ماده ساپونین ، مانند صابون برای شستن و تمیز کردن لباس استفاده می کرده اند. این گیاهان از خانواده میخک[1] می باشند. تعدادی از آنها که بصورت درختچه و دارای ریشه ضخیمی هستند و بیشتر در ایران می رویند از جنس آکانتافیلوم[2] و تعدای دیگر که یکساله و چند ساله ولی علفی می باشند از جنس ساپوناریا[3]هستند که بیشتر در اروپا می رویند ولی معدودی از آنها در ایران نیز دیده می شوند(میرحیدر،1377 ).

در مجموع 61 گونه از جنس آکانتافیلوم در دنیا وجود دارد که از این تعداد 33 گونه در ایران قابلیت رشد کردن دارد و 23 گونه نیز بومی این منطقه به حساب می آید ( غفاری ، 2004 ) . براساس منابع موجود بیشتر این گونه ها در قسمت های شرقی ایران ( استان خراسان ) و نواحی مجاورآن ( افغانستان و ترکمنستان) شناسایی شده اند ( هویر، 1967 ، اسچین ،1988).

1-1-1- انواع چوبک

از انواع چوبک می توان چوبک تماشایی ، کرک غده ای ، هراتی ، تنک ، چرک ، خاردار ، زبر و بلوچستانی را نام برد که هرکدام ویژگی های مخصوص به خود را دارد .

1-1-2- خواص و کاربردها

2-2-1-4- دهانه 17

2-2-1-4-2- گلخانه­های مجزا 17

2-2-1-4-3- گلخانه­های دوقلو- 18

2-2-1-4-4- گلخانه­های به هم پیوسته 18

2-2-2- مزایای کشت گلخانه­ای- 19

2-3- خیار 20

2-3-1- ازدیاد خیار 21

2-3-2- شرایط محیطی رشد خیار 21

2-3-3- برداشت و نگهداری خیار 22

2-4- گوجه­فرنگی- 23

2-4-1- ارقام گوجه­فرنگی- 23

2-4-2- شرایط محیطی رشد گوجه­فرنگی- 24

2-4-3- برداشت و نگهداری گوجه­فرنگی- 25

2-5- توت­فرنگی- 25

2-5-1- ارقام توت­فرنگی- 25

2-5-2- ازدیاد توت­فرنگی- 26

2-5-3- شرایط محیط و خاک رشد توت­فرنگی- 27

2-5-4- برداشت و نگهداری توت­فرنگی- 28

2-6- انرژی- 29

2-6-1- شاخص­های انرژی- 29

2-6-1-1- نسبت انرژی- 30

2-6-1-2- بازده خالص انرژی- 30

2-6-1-3- بهره­وری انرژی- 31

2-6-2- شدت انرژی- 31

2-7- مروری بر تحقیقات انجام شده 32

2-7-1- مروری بر پژوهش­های کاربردی محصولات گلخانه­ای در ایران- 32

2-7-2- مروری بر پژهش­های کاربردی محصولات گلخانه­ای در سایر کشورها 36

فصل سوم: مواد و روش‎ها صفحات: 54-41

3-1- مقدمه 42

3-2- اطلاعات مربوط به گلخانه­های استان زنجان- 42

3-3- موقعیت جغرافیایی استان زنجان- 44

3-4- مراحل مطالعات انرژی- 45

3-4-1- انرژی ماشین- 45

3-4-2- انرژی سوخت– 46

3-4-3- انرژی کارگری- 46

3-4-4- انرژی کود 47

3-4-5- انرژی سموم شیمیایی- 48

3-4-6- انرژی آبیاری- 48

3-4-7- انرژی حمل و نقل- 49

3-5- بخش اقتصادی- 50

3-6- اندازه­گیری میدانی- 50

3-6-1- اندازه­گیری فاصله گلخانه تا مراکز فروش– 50

3-6-2- اندازه­گیری آب مصرفی 51

3-6-3- اندازه­گیری پارامترهای ساختمانی گلخانه­ها 51

3-7-نرم­افزار SPSS- 51

فصل چهارم: نتایج و بحث صفحات: 83-55

4-1- مقدمه 56

4-2- انرژی مصرفی تولید توت­فرنگی در گلخانه هیدروپونیک– 56

4-3- انرژی مصرفی تولید خیار در گلخانه خاکی- 61 4-4- انرژی مصرفی تولید گوجه­فرنگی در گلخانه خاکی 66

4-5- برآورد درآمد و هزینه تولید توت­فرنگی- 69

4-6- برآورد درآمد و هزینه تولید خیار 72

4-7- برآورد درآمد و هزینه تولید گوجه­فرنگی- 75

4-8- تجزیه و تحلیل- 78

4-8-1- اثر مساحت زمین و نوع محصول بر کارایی انرژی هیدروپونیک– 78

4-8-2- اثر مساحت زمین و نوع محصول بر کارایی انرژی خیار و گوجه­فرنگی- 79

4-8-3- اثر مساحت زمین و نوع کشت گلخانه­ای بر کارایی انرژی- 81

فصل پنجم: نتیجه­گیری و پیشنهادها صفحات: 88-84

5-1-مقدمه 85

5-2-بحث– 85

5-3-نتیجه­گیری کلی- 87

5-4-پیشنهادها 88

منابع89

فهرست شكل‎ها

شکل 2-1- شماتیکی از تولید محصول در گلخانه­های خاکی–11

شکل 2-2- شماتیکی از تولید محصول در گلخانه­های هیدروپونیک—12

شکل 2-3- نمایی از ریشه محصول تولیدی در گلخانه­های هیدروپونیک—12

شکل 2-4- استفاده از محلول در کشت محصول در گلخانه­های هیدروپونیک—13

شکل 2-5- تولید محصول خیار در گلخانه­های خاکی–20

شکل 2-6- تولید محصول گوجه­فرنگی در گلخانه­های خاکی–24

شکل 2-7- تولید محصول توت­فرنگی در گلخانه­های هیدروپونیک—26

شکل 3-1- سیمای استان زنجان–44

شکل 4-1- سهم انرژی مصرفی تولید توت­فرنگی در گلخانه­های هیدروپونیک—57

شکل 4-2- نهاده­های مصرفی تولید توت­فرنگی در سطوح زیر 3000 مترمربع–58

شکل 4-3- نهاده­های مصرفی تولید توت­فرنگی در سطوح بالای 3000 مترمربع–59

شکل 4-4- شاخص­های انرژی و اقتصادی در تولید توت­فرنگی–60

شکل 4-5- مقدار مصرف انرژی عملیات­های مختلف تولید توت­فرنگی–60

شکل 4-6- سهم انرژی مصرفی برای تولید خیار در گلخانه­های خاکی–62

شکل 4-7- سهم نهاده­های مصرفی تولید خیار در سطوح زیر 3000 مترمربع–63

شکل 4-8- سهم نهاده­های مصرفی تولید خیار در سطوح بین 3000 تا 5000 مترمربع–63

شکل 4-9- سهم نهاده­های مصرفی تولید خیار در سطوح بالای 5000 مترمربع–64

شکل 4-10- شاخص­های انرژی و اقتصادی در تولید خیار 65

شکل 4-11- مقدار مصرف انرژی عملیات­های مختلف تولید خیار 65

شکل 4-12- سهم انرژی مصرفی برای نهاده­های تولید گوجه­فرنگی–66

شکل 4-13- سهم نهاده­های مصرفی تولید گوجه­فرنگی در سطوح زیر 3000 مترمربع–67

شکل 4-14- سهم نهاده­های مصرفی تولید گوجه­فرنگی در سطوح بالای 3000 مترمربع–67

شکل 4-15- شاخص­های انرژی و اقتصادی در تولید گوجه­فرنگی–68

شکل 4-16- مقدار مصرف انرژی عملیات­های مختلف تولید گوجه­فرنگی–69

شکل 4-17- برآورد هزینه برای نهاده­های تولید توت­فرنگی در گلخانه­های هیدروپونیک—70

شکل 4-18- سهم هزینه در تولید توت­فرنگی در گلخانه­های هیدروپونیک—71

شکل 4-19- شاخص اقتصادی در تولید توت­فرنگی در گلخانه­های هیدروپونیک—72

شکل 4-20- برآورد هزینه برای نهاده­های تولید خیار در گلخانه­های خاکی- 72

شکل 4-21- سهم هزینه در تولید خیار در سطوح زیر 3000 مترمربع در گلخانه­های خاکی- 73

شکل 4-22- سهم هزینه در تولید خیار در سطوح بین 3000 تا 5000 مترمربع- 74

شکل 4-23- سهم هزینه در تولید خیار در سطوح بالای 5000 مترمربع–74

شکل 4-24- شاخص اقتصادی در تولید خیار در گلخانه­های خاکی–75

شکل 4-25- برآورد هزینه برای نهاده­های تولید گوجه­فرنگی در گلخانه­های خاکی–76

شکل 4-26- سهم هزینه در تولید خیار در سطوح زیر 3000 مترمربع 76

شکل 4-27- سهم هزینه در تولید خیار در سطوح بالای 3000 مترمربع–77

شکل 4-28- شاخص اقتصادی در تولید گوجه­فرنگی در گلخانه­های خاکی–77

فهرست جداول‎

جدول 3-1-دوره کشت محصولات مورد بررسی استان زنجان- 43

جدول 3-2-پرسشنامه بررسی مصرف انرژی در گلخانه 52

جدول 4-1-تجزیه واریانس کارایی انرژی در دو سطح مساحت و دو سطح نوع محصول- 78

جدول 4-2-مقایسه میانگین کارایی انرژی در سطوح مختلف نوع محصول- 79

جدول 4-3-تجزیه واریانس کارایی انرژی در دو سطح مساحت و دو سطح نوع محصول- 80

3-3- عملیات تهیه زمین، کاشت، داشت و برداشت محصول…………………………………………………………….38

3-4- صفات اندازه گیری شده……………………………………………………………………………………………………….41

3-4-1- صفات فیزیولوژیک……………………………………………………………………………………………………..41

3-4-1-1- فلوروسانس کلروفیل……………………………………………………………………………………………41

عنوان………………………………………………………………………………………صفحه

3-4-1-2- میزان کلروفیل نسبی (عدد اسپد)………………………………………………………………………………….42

3-4- 2- صفات مرفولوژیک…………………………………………………………………………………………………….42

3-4-2-1- قطر و تعداد ساقه………………………………………………………………………………………………..42

3-4-2-2- ارتفاع بوته………………………………………………………………………………………………………….42

3-4-2-3- قطر غده…………………………………………………………………………………………………………….42

3-4-3- عملکرد و اجزا آن………………………………………………………………………………………………………42

3-4-3-1- تعداد غده در واحد سطح…………………………………………………………………………………..42

3-4-3-2- وزن غده در واحد سطح……………………………………………………………………………………..43

3-4-3-3- تعداد و وزن غده در بوته…………………………………………………………………………………….43

3-4-3-5- عملکرد غده در هکتار………………………………………………………………………………………..43

3-4-3-6- ماده خشک کل در واحد سطح…………………………………………………………………………….43

3-4-3-7- شاخص برداشت در واحد سطح……………………………………………………………………………43

3-4-4- صفات بیوشیمیایی و کیفی ………………………………………………………………………………………….43

3-4-4-1- پروتئین خام و نیتروژن……………………………………………………………………………………….44

3-4-4-2- فسفر و پتاسیم………………………………………………………………………………………………….44

3-4-4-3- نشاسته……………………………………………………………………………………………………………..44

3-4-4-4- روغن خام، قند و فیبر…………………………………………………………………………………………44

3-4-4-5- درصد ماده خشک …………………………………………………………………………………………….45

3-5– نرم افزارها و روش های تجزیه آماری مورد استفاده…………………………………………………………………45

فصل چهارم

نتایج و بحث

4-1- نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین…………………………………………………………………………………47

4-1-1- تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات مرفولوژیک …………………………………………………..47

عنوان………………………………………………………………………………………………………………صفحه

4-1-2- تجزیه واریانس صفات فیزیولوژیک………………………………………………………………………………51

4-1-3- تجزیه واریانس و مقایسه میانگین عملکرد و اجزای عملکرد ………………………………………………52

4-1-4- تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات کیفی و بیوشیمیایی…………………………………………..61

4-2- تجزیه همبستگی ساده برای صفات اندازه گیری شده……………………………………………………………….69

نتیجه گیری و پیشنهادات………………………………………………………………………………………………75

منابع مورد استفاده……………………………………………….. …………………………………78

مقدمه

تولید محصولات کشاورزی ارگانیک (پاک) یک اصل بنیادین در کشاورزی پایدار است و جلوگیری از آلودگی بیش از حد آب و خاک به سموم و کودهای شیمیایی در راستای تولید غذای سالم برای هر کشوری از اهمیت زیادی برخوردار است. مواد غذایی ارگانیک موادی هستند که در آنها میزان سموم کشاورزی حاصل از آفت کش ها و کودهای شیمیایی کمترین مقدار را داشته و میزان عناصر غذایی آنها زیاد باشد (Lairon, 2009). تولید محصولات ارگانیک کشاورزی از دو جنبه بهداشت و سلامت انسانی و حفظ محیط زیست اهمیت بسیار زیادی دارد. محصولات غیرارگانیک آلوده به مواد مضر سرطانزایی مثل نیترات ها هستند. در تحقیقات سال های اخیر، تجمع نیترات در سبزیجات غده ای مثل سیب زمینی افزایش بیشتری نشان داده است (UN, 2003).

سیب زمینی (Solanumtuberosum L.) محصولی است که هر ساله در ایران در سطح وسیع کشت می شود (شریفی و همکاران، 1384) که بعد از گندم دومین غذای اصلی مردم است (پارساپور و لامع، 1383). در دهه های گذشته هر ساله مقادیر زیادی از محصول سیب زمینی کشورمان به کشورهای همسایه از جمله عراق صادر می شد که هم اکنون به دلیل آلودگی های نیتراتی این صادرات متوقف شده و یا به کمترین میزان خود رسیده است (سایت غذا و سلامت، 1391). به جز کیفیت محصول، بازار پسندی و اندازه غده های سیب زمینی به شدت به مصرف کودهای نیتروژن دار وابسته است و کاهش مصرف کود نیتروژن رسیدن و برداشت محصول را به تاخیر می اندازد (Zebarthet al., 2007). بنابراین مدیریت نیتروژن و دیگر عناصر غذایی اهمیت زیادی در این محصول دارد؛ به همین دلیل استفاده از کودهای آلی مناسب که ضمن دارا بودن مقدار کافی نیتروژن و سرعت لازم در اختیار گذاشتن آن برای گیاه، به حفظ بهداشت محیط نیز کمک نمایند از جایگاه مهمی برخوردار شده اند (Zebarthet al., 2007).کودهای آلی از تجمع نیترات ها در غده سیب زمینی که برای سلامتی انسان مضرند جلوگیری می کنند. همچنین سیب زمینی یک گیاه صنعتی است زیرا بخش قابل توجهی از سیب زمینی تولیدی، در صنایع غذایی و غیره مورد استفاده قرار می گیرد که توجه به كیفیت سیب زمینی از نقطه نظر مصرف صنعتی رو به افزایش است؛ در نتیجه تولید سیب زمینی هایی كه از نظر صنایع تبدیلی مرغوب باشند از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

مطالعات حاکی از برتری برخی ارقام سیب زمینی برای تولید محصول ارگانیک است؛ زیرا این ارقام در مقابل آفات و بیماری ها مقاوم تر بوده و به فاکتورهای محیطی موثر در رشد مثل کودها پاسخ بهتری می دهند (Bradshawet al., 2007). از آنجایی که اثر متقابل رقم و کودهای آلی و تنوع استفاده از این کودها در تولید محصولات زراعی به خصوص در گیاه سیب زمینی کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است و همین طور ضرورت تولید محصول پاک برای صادرات و دیگر مصارف خوراکی و صنعتی در کشور وجود دارد، لذا این تحقیق با اهداف زیر انجام گردید:

1- مقایسه ارقام سیب زمینی از نظر پاسخ به منابع مختلف کود

2- مقایسه کاربرد منابع مختلف کودهای شیمیایی و آلی بر ویژگی‏های رویشی و عملکرد غده

3- ارزیابی ویژگی‏های کیفی غده سیب زمینی در پاسخ به کاربرد منابع مختلف کود

همچنین فرض های تحقیق عبارت بودند از:

• بین رقم های سیب زمینی از نظر پاسخ به مواد آلی مورد بررسی تفاوت معنی دار وجود خواهد داشت.

• بین سطوح مختلف کودهای آلی از نظر تاثیر بر عملکرد سیب زمینی تفاوت معنی دار وجود خواهد داشت.

• کودهای آلی نسبت به کود شیمیایی برتری معنی داری در رشد و عملکرد سیب زمینی دارند.

• اثر متقابل کود و رقم برای عملکرد کمی و کیفی سیب زمینی معنی دار می گردد.

آب…………………………………………………………………………………………………………………….18

3-4-5- نشت یونی……………………………………………………………………………………………………………………18

3-4-6- افزایش درجه بریکس (درصد ساکارز موجود در ساقه)………………………………………………………19

3-4-7- رنگیزه کاروتنویید گلبرگ……………………………………………………………………………………………….19

3-4-8- کلروفیل a، b و کل برگ………………………………………………………………………………………………..20

3-4-9- نسبت باز شدن گل ها……………………………………………………………………………………………………20

3-4-10- اندازه گیری اتیلن………………………………………………………………………………………………………..21

3-4-11- شمارش باکتری ساقه و محلول گلجا……………………………………………………………………………..21

3-4-12- پراکسیده شدن لیپیدها………………………………………………………………………………………………….22

3-4-13-آنزیم پراکسیداز POD………………………………………………………………………………………………….22

3-4-14- آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز SOD……………………………………………………………………………….22

3-5- تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………………………………………….22

فصل چهارم: نتایج و بحث…………………………………………………………………………………………………………23

4-1- عمر گلجایی……………………………………………………………………………………………………………………..24

4-2- جذب آب…………………………………………………………………………………………………………………………27

4-3- کاهش وزن تر…………………………………………………………………………………………………………………..29

4-4- افزایش درجه بریکس…………………………………………………………………………………………………………30

4-5- نسبت باز شدن گل­ها…………………………………………………………………………………………………………32

4-6- درصد ماده خشک……………………………………………………………………………………………………………..33

6-7- نشت یونی………………………………………………………………………………………………………………………..35

4-8- رنگیزه کاروتنویید گلبرگ……………………………………………………………………………………………………36

4-9- کلروفیل a………………………………………………………………………………………………………………………..37

4-10- کلروفیل b………………………………………………………………………………………………………………………38

4-11- کلروفیل کل…………………………………………………………………………………………………………………….39

4-12- شمارش باکتری محلول گلجا…………………………………………………………………………………………….41

4-13- شمارش باکتری انتهای ساقه……………………………………………………………………………………………..42

4-14- اندازه گیری اتیلن…………………………………………………………………………………………………………….44

4-15- پراکسیداسیون لیپیدها MDA (مالون دی آلدئید)………………………………………………………………..47

4-16- آنزیم های آنتی اکسیدانی………………………………………………………………………………………………….48

4-16-1- سوپر اکسید دیسموتاز (SOD)…………………………………………………………………………………….48

4-16-2- پراکسیداز (POD)………………………………………………………………………………………………………49

نتیجه گیری کلی…………………………………………………………………………………………………………………………51

پیشنهادها…………………………………………………………………………………………………………………………………..51

منابع………………………………………………………………………………………………………………………………………….52

فهرست جداول

جدول 4-1- تجزیه واریانس اثر شکاف و نانو ذرات نقره بر صفات اندازه گیری شده…………………………25

جدول 4-2- مقایسه میانگین اثر متقابل شکاف و نانوذرات نقره بر صفات اندازه گیری شده…………………25

جدول 4-3- مقایسه میانگین اثر شکاف بر صفات اندازه گیری شده………………………………………………….26

جدول 4-4- مقایسه میانگین اثر نانو ذرات نقره بر صفات اندازه گیری شده………………………………………26

جدول 4-6- تجزیه واریانس اثر شکاف و نانو ذرات نقره بر اتیلن، میزان مالون دی آلدئید و آنزیم های آنتی اکسیدانی……………………………………………………………………………………………………………………………………45

جدول 4-7- مقایسه میانگین اثر شکاف و نانو ذرات نقره بر اتیلن، میزان مالون دی آلدئید و آنزیم های آنتی اکسیدانی……………………………………………………………………………………………………………………………………45

جدول 4-8- مقایسه میانگین اثر نانو ذرات نقره بر اتیلن، میزان مالون دی آلدئید و آنزیم های آنتی اکسیدانی……………………………………………………………………………………………………………………………………46

جدول 4-9- مقایسه میانگین اثر شکاف بر اتیلن، میزان مالون دی آلدئید و آنزیم های آنتی اکسیدانی……….46

فهرست اشکال

شکل 1-1- گل آلسترومریا…………………………………………………………………………………………………………….3

شکل 3-1- شکاف انتهای ساقه……………………………………………………………………………………………………15

شکل 3-2- نحوه قرار دادن پلات ها…………………………………………………………………………………………….15

شکل 3-3- روز اول عمر گلجایی………………………………………………………………………………………………..17

شکل 3-4- پایان عمر گلجایی……………………………………………………………………………………………………..17

شکل 3-5- اندازه گیری نشت یونی با دستگاه EC سنج…………………………………………………………………18

شکل 3-6- اندازه گیری درجه بریکس………………………………………………………………………………………….19

شکل 3-7- اندازه گیری کاروتنویید گلبرگ……………………………………………………………………………………19

شکل 3-8- استخراج کلروفیل……………………………………………………………………………………………………..20

شکل 3-9- اندازه گیری اتیلن………………………………………………………………………………………………………21

شکل 3-10- کشت باکتری………………………………………………………………………………………………………….21

شکل 4-1- اثر تیمارهای مکانیکی و نانو ذرات نقره بر روی عمر گلجایی…………………………………………24

شکل 4-2- اثر تیمارهای مکانیکی و نانو ذرات نقره بر روی جذب آب…………………………………………….28

شکل 4-3- اثر تیمارهای مکانیکی و نانو ذرات نقره بر روی کاهش وزن تر………………………………………29

شکل 4-4- اثر تیمارهای مکانیکی و نانو ذرات نقره بر روی درجه بریکس……………………………………….31

شکل 4-5- اثر تیمارهای مکانیکی و نانو ذرات نقره بر روی نسبت باز شدن گل­ها…………………………….32

شکل 4-6- اثر تیمارهای مکانیکی و نانو ذرات نقره بر روی ماده خشک…………………………………………..33

شکل 4-7- اثر تیمارهای مکانیکی و نانو ذرات نقره بر روی نشت یونی……………………………………………35

شکل 4-8- اثر تیمارهای مکانیکی و نانو ذرات نقره بر روی رنگیزه کاروتنویید………………………………….36

شکل 4-9- اثر تیمارهای مکانیکی و نانو ذرات نقره بر روی کلروفیل a……………………………………………38

شکل 4-10- اثر تیمارهای مکانیکی و نانو ذرات نقره بر روی کلروفیل b………………………………………….39

شکل 4-11- اثر تیمارهای مکانیکی و نانو ذرات نقره بر روی کلروفیل کل………………………………………..40

شکل 4-13- اثر تیمارهای مکانیکی و نانو ذرات نقره بر روی باکتری محلول…………………………………….41

شکل 4-13- اثر تیمارهای مکانیکی و نانو ذرات نقره بر روی باکتری انتهای ساقه………………………………42