1-8-2. سابقه صدور سند در کشور. 12
1-9. محدوده مورد مطالعه. 14
10-10. محدودیت ها وتنگناهای تحقیق.. 14
1-11. واژهها و مفاهیم. 15
فصل دوم: روش شناسی وتکنیک های تحقیق
2-1.توسعه روستایی.. 19
2-2. راهبردهای توسعه روستایی.. 21
2-3. اهدف و ضرورتهای توسعه روستایی.. 22
2-4. اهداف توسعه روستایی.. 26
2-5. سابقه صدور سند. 27
2-5-1. سابقه صدور سند در جهان. 27
2-5-2. صدور سند روستایی در ایران. 34
2-5-2-1. ملاحظات و مصوبات قانونی طرح صدور سند روستایی در ایران. 34
2-5-2- 2. نظام مدیریت و برنامهریزی توسعه و عمران روستاهای کشور و اهداف آن. 36
2-6 . نظام مدیریت املاک روستایی کشور از روزگار باستان تا دوره معاصر. 37
2-7. بازتابها واثرات صدور سند. 41
2-7-1. اثرات اجتماعی – اقتصادی.. 41
2-7-2. اثرات كالبدی.. 41
2-7-3. اثرات مدیریتی – نهادی.. 41
فصل سوم: ویژگیهای جغرافیایی
3-1. ویژگیهای طبیعی.. 43
3-1-1. موقعیت جغرافیایی بخش مرکزی رشت… 43
3-1-2 .زمین شناسی.. 44
3-1-3.توپوگرافی.. 47
3-1-4. اقلیم. 49
3-1-4-1. طبقه بندی اقلیمی محدوده مورد مطالعه. 50
3-1-5 . پوشش ابری.. 50
3-1-6 . فشار وباد. 51
3-1-7 . منابع آب منطقه. 52
3-1-7-1. آب های سطحی.. 52
3-1-7-2. آبهای زیر زمینی.. 52
3-1-8 . خاک.. 55
3-1-9.پوشش گیاهی.. 57
3-2. ویژگیهای جمعیتی واجتماعی.. 59
3-2-1. پیشینه تاریخی محدوده مورد مطالعه. 59
3-2-2 . تعداد، توزیع و تراکم خانوار، جمعیت، بعد خانوار و تحولات آن………………………………. 61
3-2-3. ترکیب جنسی.. 60
3-2-4. ترکیب سنی.. 60
3-2-5. مهاجرت… 61
3-2-6. میزان سواد. 62
3-2-7. رشد جمعیتی.. 63
3-2-8. ویژگیهای اقتصادی.. 64
3-2-8-1. اشتغال. 64
3-2-8-2 . توزیع شغلی.. 65
فصل چهارم: یافتههای تحقیق
4-1. پیشینه محتوایی طرح صدور سند روستایی در ایران. 77
4-2. یافته های توصیفی.. 82
4-2-1 مشخصات فردی و عمومی پاسخگویان. 83
4-2-2. اثرات اقتصادی صدور سند روستایی.. 91
4-2-3 . بررسی اثرات اجتماعی صدور سند روستایی.. 105
4-2-4. بررسی اثرات کالبدی صدور سند روستایی.. 122
4-2-5. بررسی اثرات مدیریتی صدور سند روستایی(ویژه مدیر روستا) 129
4-3. یافته های تحلیلی.. 133
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1. نتیجه گیری.. 139
5-2. پیشنهادها 139
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 1-1 . روستاهای مشمول سند بخش مرکزی شهرستان رشت… 9
جدول 1-2. روستاهای نمونه مشمول سند بخش مرکزی شهرستان رشت… 10
جدول 3-1. تقسیمات سیاسی بخش مرکزی شهرستان رشت… 43
جدول 3-2 ایستگاه هایهواشناسیواقع در بخش مرکزی رشت… 49
جدول 3-3- متوسط باران –دما و رطوبت ایستگاه رشت… 50
جدول 3-4 .جمعیت، تعداد خانوار و بعد خانوار به تفکیک بخش و دهستان طی سالهای1375-1385-1390بخش مرکزی رشت… 60
جدول3-5 . ترکیب جنسی محدوده مورد مطالعه. 60
جدول 3-6 جمعیت باسواد ودرصد باسوادی در بخش مرکزی شهرستان رشت… 63
جدول 3-7 جمعیت محدوده مورد مطالعه. 63
جدول 3-8 سطح زیر کشت –تولید وعملکرد درهکتار محصولات کشاورزی.. 67
جدول 3-9. سطح زیر کشت وتولید انواع محصولات باغی محدوده مورد مطالعه. 68
جدول 3-10. تعداد روستاهای دارای برق به تفکیک دهستان. 71
جدول 3-11. تعداد روستاهای دارای آب به تفکیک دهستان. 71
جدول 3-12. تعداد روستاهای برخوردار از مخابرات و ارتباطات به تفکیک دهستان در بخش مرکزی شهرستان رشت 71
جدول 3-13 تعداد روستاها براساس نوع راههای ارتباطی به تفکیک دهستان. 72
جدول 3-14. تعداد، درصد و سرانه خدمات بهداشتی و درمانی بخش به تفکیک دهستان. 73
جدول 3-15. تعداد مراکز آموزشی در مقاطع مختلف بخش به تفکیک دهستان. 73
جدول 3-16. تعداد و درصد مراکز فرهنگی و مذهبی بخش به تفکیک دهستان. 74
جدول 3-17. تعداد، مراکز اداری بخش به تفکیک دهستان. 74
جدول 3-18. تعداد مراکز ورزشی بخش به تفکیک دهستان. 75
جدول 4-1 روند صدور سند اماكن روستایی استان گیلان به تفكیك شهرستان. 79
جدول 4-2 روند صدور سند اماكن روستایی شهرستان رشت… 80
جدول 4-3 روند صدور سند اماكن روستایی بخش مركزی شهرستان رشت… 82
جدول 4-4. تركیب پاسخگویان بر حسب جنس… 83
جدول 4-5. مشخصات جامعه آماری بر اساس سن افراد پاسخگو. 84
جدول 4-6. مشخصات جامعه آماری بر اساس تاهل افراد پاسخگو. 85
جدول 4-7. مشخصات جامعه آماری بر اساس بعد خانوار. 86
جدول 4-8. مشخصات و جامعه آماری براساس وضعیت سواد افراد پاسخگو. 87
جدول 4-9. مشخصات و جامعه آماری براساس میزان تحصیلات افراد پاسخگو. 88
جدول 4-10. مشخصات جامعه آماری براساس وضعییت شغلی افراد پاسخگو. 88
جدول 4-11. مشخصات جامعه آماری براساس نوع شغل افراد پاسخگو. 89
جدول 4-12. مشخصات جامعه آماری براساس محل تولد افراد پاسخگو. 90
جدول 4-13. مشخصات جامعه آماری براساس محل سکونت افراد پاسخگو. 90
جدول 4-14. میزان تاثیر صدور سند در ایجاد اشتغال. 92
جدول 4-15. میزان تاثیر صدور سند در افزایش درآمد روستاییان. 93
جدول 4-16. میزان تاثیر صدور سند در افزایش کارگاههای تولیدی.. 94
جدول 4-17. میزان تاثیر صدور سند در افزایش کارگاههای خدماتی.. 95
جدول 4-18. میزان تاثیر صدور سند در افزایش میزان سرمایه گذاری در بخش خصوصی.. 96
جدول 4-19. میزان تاثیر صدور سند در استفاده ازتسهیلات بانکی.. 98
جدول 4-20. میزان تاثیر صدور سند روستایی در جذب اعتبارات دولتی.. 99
جدول 4-21 میزان تاثیر صدور سند روستایی در افزایش بهای زمین در داخل بافت روستا 100
جدول 4-22. میزان تاثیر صدور سند روستایی در افزایش بهای مسکن.. 101
جدول 4-23. میزان تاثیر صدور سند روستایی بر حجم گردش مالی(مبادله پول)در روستاها 102
جدول 4-24 تاثیر صدور سند روستایی در تغییر ارزش زمین از مصرفی به مبادلهای.. 103
جدول 4-25. تاثیر صدور سند روستایی بر رشد اقتصادی وعمران وآبادی روستا 104
جدول 4-26. تاثیر صدور سند روستایی در افزایش روحیه همکاری و مشارکت روستاییان. 106
جدول 4-27. ارزیابی چگونگی پیگیری دهیار روستا در خصوص صدور سند روستایی.. 107
جدول 4-28. میزان نقش صدور سند روستایی درتسریع رفع مشکلات ومعضلات روستاییان. 108
جدول4-29. میزان استفاده از نیروهای بومی محلی در مراحل صدور سند روستایی.. 109
جدول 4-30. تاثیر صدور سند روستایی در تقویت هویت اجتماعی روستاییان. 110
جدول4-31. میزان مشارکت اعضای شورای اسلامی روستادر مراحل صدور سند روستایی.. 111
جدول 4-32. میزان همکاری نهادها وادارات دولتی در مراحل صدور سند روستایی.. 112
جدول 4-33. میزان تاثیر صدور سند روستایی در افزایش رفاه اجتماعی.. 113
جدول 4-34. میزان تاثیر صدور سند درجلوگیری از مهاجرت روستائیان به شهر. 114
جدول 4-35. میزان تاثیر صدور سند روستایی در تحکیم روابط خویشاوندی.. 115
جدول 4-36. میزان تاثیر صدور سند روستایی در مهاجرت از شهر به روستا 116
جدول4 -37. میزان تاثیر صدور سند روستایی در مراجعه روستاییان به خویشاوندان جهت ضمانت ووثیقه. 117
جدول 4-38. میزان تأثیر صدور سند روستایی در مراجعه خویشاوندان به نزد روستائیان جهت ضمانت ووثیقه 118
جدول 4-39 . میزان تاثیر صدور سند روستایی در فروش واحدهای روستایی.. 119
جدول 4-40. میزان تاثیر صدور سند روستایی درکاهش جرایماختلافات ملکی درروستا 120
جدول 4-41. میزان تاثیر صدور سند روستایی در کاهش میزان طلاق به واسطه اختلافات ملکی درروستا 121
جدول 4-42. میزان تاثیر صدور سند روستایی در افزایش اجاره بها واحدهای مسکونی وتجاری.. 122
جدول 4-43. میزان تاثیرصدور سند روستایی در تغییرات کالبد. 123
جدول 4-44. میزان تاثیر صدور سند روستایی در افزایش کیفیت بنا 124
جدول 4-45. میزان تاثیر صدور سند روستایی در جلوگیری از تخریب اراضی کشاورزی.. 125
جدول4-46. میزان تاثیر صدور سند روستایی در احداث واحدهای مسکونی وتجاری.. 126
جدول4-47. میزان تاثیر صدور سند روستایی در ایجاد فضای سبز. 127
جدول 4-48. میزان تاثیر سند روستایی در افزایش سطح زیر بناء واحدهای مسکونی.. 128
جدول4-49. میزان تاثیر صدور سند روستایی در ایجاد محیطی مناسب جهت سکونت… 129
جدول 4-50. میزان تاثیرصدور سند در ثبت تعداد معاملات انجام شده درروستا 130
جدول 4-51. میزان تاثیرصدور سند در تهیه اطلاعات ملکی درروستا 131
جدول4-52. میزان تاثیرصدور سند در جلب اعتماد روستائیان به بنیاد مسکن.. 132
جدول 4-53. میزان تاثیرصدور سند در سرعت بخشیدن به اجرای طرح های عمرانی.. 133
فهرست اشکال
عنوان صفحه
شکل 2-1. تقسیم بندی دوره های مختلف نظام مدیریت روستایی کشور. 37
شکل 3-1 . نقشه موقعیت جغرافیایی بخش مرکزی شهرستان رشت… 44
شکل 3-2 . نقشه زمین شناسی بخش مرکزی شهرستان رشت… 46
شکل 3-3 . نقشه توپوگرافی بخش مرکزی رشت… 48
شکل 3-1 نمایی از آبندان عمومی در دهستان لاکان -روستای سقالکسار. 53
شکل 3-4 نقشه شبکه آب بخش مرکزی رشت… 54
شکل 3-6 نقشه پوشش گیاهی بخش مرکزی شهر رشت… 58
شکل 3-2- نمایی از باغات چای در دهستان لاکان –روستای نارنج کل.. 68
شکل 3-3- محصولات باغی در دهستان لاکان- روستای نارنج کل.. 69
شكل 4-1. درصد تركیب پاسخگویان بر حسب جنس… 83
شکل 4-2. مشخصات جامعه آماری بر اساس سن افراد پاسخگو. 84
شکل 4-3. مشخصات جامعه آماری بر اساس تاهل افراد پاسخگو. 85
شکل 4-4. مشخصات جامعه آماری بر اساس بعد خانوار. 86
شکل 4-5. مشخصات و جامعه آماری براساس وضعیت سواد افراد پاسخگو. 87
شکل 4-6. مشخصات و جامعه آماری براساس میزان تحصیلات افراد پاسخگو. 88
شکل 4-7. مشخصات جامعه آماری براساس وضعییت شغل افراد پاسخگو. 89
شکل 4-8. مشخصات جامعه آماری براساس نوع شغل افراد پاسخگو. 89
شکل 4-9. مشخصات جامعه آماری براساس محل تولد افراد پاسخگو. 90
شکل 4-10. مشخصات جامعه آماری براساس محل سکونت افراد پاسخگو. 91
شکل 4-11. میزان تاثیر صدور سند در ایجاد اشتغال. 92
شکل 4-12. میزان تاثیر صدور سند در افزایش درآمد روستاییان. 93
شکل4-13. میزان تاثیر صدور سند در افزایش کارگاههای تولیدی.. 95
شکل 4-14. میزان تاثیر صدور سند در افزایش کارگاههای خدماتی.. 96
شکل 4-15. میزان تاثیر صدور سند در افزایش میزان سرمایه گذاری در بخش خصوصی.. 97
شکل 4-16. میزان تاثیر صدور سند در استفاده از تسهیلات بانکی.. 98
شکل 4-17. میزان تاثیر صدور سند روستایی در جذب اعتبارات دولتی.. 99
شکل 4-18. میزان تاثیر صدور سند روستایی در افزایش بهای زمین در داخل بافت روستا 100
شکل 4-19. میزان تاثیر صدور سند روستایی در افزایش بهای مسکن.. 101
شکل 4-20. میزان تاثیر صدور سند روستایی بر حجم گردش مالی(مبادله پول)در روستاها 102
شکل 4-21. تاثیر صدور سند روستایی در تغییر ارزش زمین از مصرفی به مبادلهای.. 104
شکل 4-22. تاثیر صدور سند روستایی بر رشد اقتصادی وعمران وآبادی روستا 105
شکل 4-23. تاثیر صدور سند روستایی در افزایش روحیه همکاری و مشارکت روستاییان. 106
شکل 4-24. ارزیابی چگونگی پیگیری دهیار روستا در خصوص صدور سند روستایی.. 107
شکل 4-25. میزان نقش صدور سند روستایی درتسریع رفع مشکلات ومعضلات روستائیان. 108
شکل 4-26. میزان استفاده از نیروهای بومی محلی در مراحل صدور سند روستایی.. 109
شکل 4-27. تاثیر صدور سند روستایی در تقویت هویت اجتماعی روستاییان. 110
شکل4-28. میزان مشارکت اعضای شورای اسلامی روستادر مراحل صدور سند روستایی.. 111
شکل4-29. میزان همکاری نهادها وادارات دولتی در مراحل صدور سند روستایی.. 112
شکل4-30. میزان تاثیر صدور سند روستایی در افزایش رفاه اجتماعی.. 113
شکل 4- 31. میزان تاثیر صدور سند درجلوگیری از مهاجرت روستائیان به شهر. 114
شکل 4-32. میزان تاثیر صدور سند روستایی در تحکیم روابط خویشاوندی.. 115
شکل4-33. میزان تاثیر صدور سند روستایی در مهاجرت از شهر به روستا 116
شکل 4-34. میزان تاثیر صدور سند روستایی در مراجعه روستاییان به خویشاوندان جهت ضمانت ووثیقه. 117
شکل 4-35. میزان تاثیر صدور سند روستایی در مراجعه خویشاوندان به نزد روستائیان جهت ضمانت ووثیقه 118
شکل 4-36. میزان تاثیر صدور سند روستایی در فروش واحدهای روستایی.. 119
شکل 4-37. میزان تاثیرصدور سند روستایی در کاهش جرایم اختلافات ملکی درروستا 120
شکل 4-38. میزان تاثیر صدور سند روستایی در کاهش میزان طلاق به واسطه اختلافات ملکی درروستا 121
شکل 4-39. میزان تاثیر صدور سند روستایی در افزایش اجاره بها واحدهای مسکونی وتجاری.. 122
شکل 4-40. میزان تاثیرصدور سند روستایی در تغییرات کالبدی.. 123
شکل 4-41. میزان تاثیر صدور سند روستایی در افزایش کیفیت بنا 124
شکل4-42. میزان تاثیر صدور سند روستایی در جلوگیری از تخریب اراضی کشاورزی.. 125
شکل 4-43. میزان تاثیر صدور سند روستایی در احداث واحدهای مسکونی وتجاری.. 126
شکل 4-44. میزان تاثیر صدور سند روستایی در ایجاد فضای سبز. 127
شکل4-45. میزان تاثیر سند روستایی در افزایش سطح زیر بناء واحدهای مسکونی.. 128
شکل 4-46. میزان تاثیر صدور سند روستایی در ایجاد محیطی مناسب جهت سکونت… 129
شکل 4-47. میزان تاثیرصدور سند در ثبت تعداد معاملات انجام شده درروستا 130
شکل 4-48 میزان تاثیرصدور سند در تهیه اطلاعات ملکی درروستا 131
شکل 4-49. میزان تاثیرصدور سند در جلب اعتماد روستائیان به بنیاد مسکن.. 132
شکل 4-50. میزان تاثیرصدور سند در سرعت بخشیدن به اجرای طرح های عمرانی.. 133
چکیده
فضاهای روستایی بخشی از جوامع انسانی هستند و توسعه پایدار و یکپارچه ملی معطوف به توسعه پایدار در سطح منطقهای، شهری و روستایی است. در همین راستا برنامه دوم، سوم و چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی، عمران روستایی را یکی از اهداف خود قرار داده و برای رسیدن به آن یکی از راهکارهای اجرایی را صدور سند اماکن روستایی در نظر گرفته است. صدور سند بر اساس تقاضای جمعی روستاییان و برداشت نقشه تفكیكی روستا با مشخصات ثبتی، تحدید حدود و تعیین مالكیت قانونی املاك صورت می گیرد. تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و مبنای روش آن توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری این تحقیق شامل روستاهای بخش مرکزی شهرستان رشت است که طی سالهای 90-1375 اقدام به صدور سند برای آنها شده است که بر این اساس از مجموع روستاهای بخش مرکزی شهرستان رشت تعداد 20 روستا تاکنون از این مزیت برخوردار شده و با توجه به موضوع تحقیق، روستاهایی که از زمان صدور سند آنها حدود 5 سال گذشته انتخاب شده که شامل 10 روستا میباشد. حجم نمونه با استفاده از جدول استاندارد شده مورگان 375 پرسشنامه تعیین و به روش نمونه گیری تصادفی- سهمیهای توزیع آنها صورت گرفته است. متغیرهای تحقیق شامل صدور سند مالکیت به عنوان متغییر مستقل و اثرات اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و مدیریتی به عنوان متغیر وابسته میباشند. همچنین در این پژوهش روایی پرسشنامه از طریق نظر متخصصان و کارشناسان امر و پایایی پرسشنامه با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ در بخش اثرات اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و مدیریتی بدست آمده است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که صدور سند اماکن روستاییاز نظر ساکنان مناطق روستایی در زمینههای اقتصادی، اجتماعی و کالبدی موفق بوده و نتایج خوبی را بهمراه داشته است. این طرح هم چنین در برگیرنده مجموعه فعالیتهای حقوقی و فنی تهیه و تنظیم مدارك و نقشه های لازم جهت صدور اسناد اماكن روستایی است.
واژگان كلیدی:مالکیت، سند، ثبت، مسکن روستایی، توسعه روستایی، بخش مرکزی، شهرستان رشت.
مقدمه
مالكیت زمین همواره یكی از مهمترین ابزار كسب قدرت در روستاهای ایران بوده است. تحولات اجتماعی- اقتصادی دهه 40 و 50 اگرچه سبب گردید تا ساختار مالكیت از بزرگ مالكی به خرده مالكی تغییر یابد ولی هنوز در كنار ارزش اقتصادی، ارزش اجتماعی – سیاسی زمین از جایگاهی ویژه در روستاها برخوردار است.
امروزه از نظر حقوقی مهمترین راه تثبیت مالكیت برخورداری از سند است. در كشور ما اگر چه توجه به تعیین مالكیت و صدور سند بطور رسمی سابقه ای 75 ساله دارد ولی جامعه روستایی از این حیث همانند سایر جوانب از جامعه شهری كشورعقب تر است بطوریكه تا سالهای اخیر صدورسند مالكیت مشاع برای روستاها سبب شده تا غالب اماكن روستایی از سند مالكیت رسمی بهره مند نباشند. این وضعیت نه تنها سبب كاهش تعلق روحی – روانی روستاییان به زادگاه شان (باتوجه به شكاف زندگی شهری و روستایی) شده است بلكه سطح برخورداری روستاییان از تسهیلات و. . . را كاهش داده است.
از اینرو توجه به تثبیت مالكیت و صدور سند قانونی جهت كاهش شكاف بین زندگی شهری و روستایی از اهمیت ویژه ای برخوردار گردیده است. بطوریكه دولت جمهوری اسلامی از برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور برنامه صدور سند اماكن روستایی را از طریق بنیاد مسكن انقلاب اسلامی و سازمان ثبت و اسناد كشور در دستور كار خود قرار داده است.