• تعریف مفاهیم و اصطلاحات کلیدی 7

1-12-1- اثربخشی 8

1-12-2- مقررات 8

1-12-3- ضوابط و مقررات شهرسازی 8

1-12-4- طرح تفصیلی 9

1-12-5- بافت فرسوده شهری 9

1-12-6- ضوابط ارتفاع 10

عنوانصفحه

1-12-7- ضوابط سایه اندازی 10

1-12-8- نوسازی 11

1-12-9- بهسازی 12

1-13- جمع بندی و نتیجه گیری 12

 

فصلدوم: مبانی نظری تحقیق

2-1- مقدمه 14

2-2- توسعه پایدار 15

2-2-1- توسعه پایدار شهری 15

2-2-2- شاخص های توسعه پایدار شهری 17

2-2- 2-1- شاخص سیاسی 17

2-2-2- 2- شاخص های اجتماعی – فرهنگی 17

2-2-2-3- شاخص های اقتصادی 18

2-2-2-4- شاخص فناوری 19

2-2-2-5- شاخص زیست محیطی 19

2-3- بررسیبافت های شهری20

2-3-1- بافت تاریخی 20

2-3 -2- بافت قدیم 21

2-3-3- بافت پیرامونی یا بافتهای با اسكان غیررسمی 21

2-3-4- بافت فرسوده 21

2-3-4-1-بافت های دارای میراث های شهری 22

2-3-4-2- بافت های شهری(فاقد میراث شهری) 22

2-3-4-3- بافت های حاشیه ای (سكونتگاههای غیررسمی ) 22

عنوانصفحه

2-3-5- ویژگی عمومی بافتهای فرسوده 23

2-3- 5- 1- عمر ابنیه 23

2-3- 5- 2- دانه بندی و تعداد طبقات 23

2-3- 5- 3- نوع مصالح 23

2-3- 5- 4- وضعیت دسترسی ها 23

2-3-5- 5- وضعیت خدمات و زیر ساختهای شهری 24

2-4- دیدگاههای نظری در زمینه بهسازی و نوسازی بافتهای شهری 24

2-4-1- اوژن ویوله لودو ( 1879- 1814 م ) 24

2-4-2- جان راسکین (1900- 1818م) 25

2-4-3- کامیلیو سیت (1843-1904م) 26

2-4-4- کامیلو بویی تو (1914-1836) 26

2-4-5- لوکا بلترامی ( 1933-1854) 27

2-4-6- لودویکو کوارونی (1987-1911) 28

2-4-7- گوستاو جیووانی (1873-1947) 29

2-4-8- پاتریس گدس(1854-1932م ) 29

2-4-9- شارل اوارد ژانره مشهور به لوكوربوزیه (1887 -1965 م) 30

2-4-10- کوین لینچ (1984-1918 م ) 31

2-4-11- کنزو تانگه (1913) 32

2-4-12- ادموند بیکن (1910- 2005 ) 32

2-5- روشهای مداخله در زمینه بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده 33

2-5-1- روش حفاظتی – بهداشتی 34

2-5-2- روش حفاظتی – تزیینی 34

2-5-3- روش بازسازی شهری 34

2-5-4- روش مرمتی معماری – شهری برای فضاهای محدود 35

عنوانصفحه

2-5-5-روش جامع مرمت شهری 35

2-6- جمع بندی و نتیجه گیری 36

 

فصل سوم : مبانی فنی تحقیق

3-1- مقدمه 38

3-2- روشهای تعیین ارتفاع 39

3-2 -1- روش گاباری 39

3-2 -2-روش سطح اشغال زمین و طبقات 40

3-2-3-روش سطح فضای باز 41

3-2-4- روش سطح آشکاری آسمان 41

3-2-5- روش شاخص روشنایی 43

3-3- عوامل و مولفه های موثر بر ارتفاع پذیری ساختمانها 44

3-3-1- عوامل و مولفه های عام و کلی 45

3-3-1-1- عوامل و مولفه های طبیعی – اقلیمی موثر در ارتفاع پذیری ساختمانها 45

3-3-1-1-1- عرض جغرافیایی وموقعیت سالیانه خورشید( نقاط اوج و حضیض سالیانه خورشید) 45

3-3-1-1-2- موقعیت خورشید 46

3-3-1-1-3- اقلیم و شرایط آب و هوایی منطقه 48

3-3-1-1-4-توپوگرافیو شیب زمین 50

3-3-1-2- عوامل ومولفه های حقوقی و قانونی(ضوابط و مقررات شهرسازی طرح تفصیلی) ارتفاع پذیری ساختمان ها 51

3-3-1-2-1- منطقه بندی ارتفاعی شهر 52

3-3-1-2-2- حرایم و محدودیتهای ارتفاعی 52

3-3-2- عوامل و مولفه های خاص و موضعی 53

3-3-2-1- ویژگی ها و مشخصات فضایی – کالبدی فردی پلاک و ساختمان 54

عنوانصفحه

3-3-2-1-1- جهت گیری قطعات و دانه بندیهای شهری نسبت به خورشید یا رون 54

3-3-2-1-2- نسبت طول به عرض زمین 59

3-3-2-1-3- الگوی کالبدی ساخت مسکن 60

3-3-2-1-4- مساحت زمین 61

3-3-2-1-5- مقطع و شکل طبقاتی ساختمانهای سایه پذیر 61

3-3-2-1-6- شکل همجواری ساختمان با ساختمانهای پیرامون 64

3-3-2-1-7 – نحوه قرار گیری ، نسبت و چیدمان باز شوها و پنجره های جبهه جنوبی ( جبهه اصلی )

ساختمانهای شمالی 65

3-3-2-1-8- سطح اشغال 66

3-3-2-1-9- شکل سطح اشغال (ترکیب توده و فضا ) 66

3-3-2-1-10- جهت گیری پلاک نسبت به معبر یا دسترسی پلاک به معبر 74

3-3-2-2- ویژگیها و مشخصات فضایی – کالبدی گروهی پلاک ها و ساختمانهای همجوار و بافت 77

3-3-2-2-1- الگوی شبکه معابر 78

3-3-2-2-2- عرض معابر 78

3-3-2-2-3- جهت معابر 79

3-4- جمع بندی و نتیجه گیری 79

فصل چهارم : مروری بر تجارب طرح های توسعه شهری در جهان

4-1- مقدمه 82

4-2- نگرشی به تاریخچه طرح های توسعه شهری در جهان 83

4-2-1- تجارب انگلستان 89

4-2-2- تجارب فرانسه 93

4-2-3- تجارب کشور آلمان 96

4-2-4-تجارب کشور ایالات متحده آمریکا 98

عنوانصفحه

4-2-5- تجارب چین 100

4-2-6- تجارب ژاپن 100

4-3- جمع بندی و نتیجه گیری 106

 

فصل پنجم : جایگاه طرح های توسعه شهری در نظام برنامه ریزی شهری ایران

5-1- مقدمه 108

5-2- بررسی اصطلاحات قانونی 109

5-2-1- قانون 109

5-2-1-1- قانون اساسی 109

5-2-1-2- قانون عادی 109

5-2-1-3- آیین نامه 110

5-2-1-4- تصویب نامه 110

5-2-1-5- بخشنامه 110

5-3- تجارب ایران در نظام برنامه ریزی شهری 111

5-4- نظام طرحهای توسعه شهری در ایران 117

5-4-1- طرح های جامع 118

5-4-2- طرح های توسعه و عمران شهر و حوزه نفوذ 118

5-4-3- طرح های هادی شهری 119

5-4-4- طرح های جزئیات شهرسازی 119

5-4-5- طرح های آماده سازی زمین 120

5-4-6- طرح های شهرستان 120

5-4-7- طرح های منطقه شهری 121

5-4-8- طرح های بهسازی و نوسازی بافتهای قدیم 121

5-4-9-طرح های تفصیلی122

عنوانصفحه

5-5- جمع بندی و نتیجه گیری 123

فصل ششم : ضوابط و مقررات ارتفاع پذیری بافت های شهری

6-1- مقدمه 125

6-2- ضوابط و مقررات عام سایه اندازی بافت های شهری 126

6-2-1- تصویب طرح های ملی موثر در توسعه شهرها 126

6-2-2- ضوابط منطقه بندی و تعیین تراکم های ساختمانی و کاربری اراضی در طرح های توسعه

شهری 126

6-2-3- ضوابط و مقررات افزایش تراکم و بلند مرتبه سازی 127

6-2-4- ضوابط و مقررات منطقه بندی مسكونی شهرها به مجتمع آپارتمانی، چندخانواری و تك واحدی در جهت حفظ حقوق همسایگی در واحدهای مسكونی به لحاظ تأمین نور، آفتاب و عدم اشراف 129

6-2-5- كنترل تراكم ساختمانی و تعیین سطح اشغال در مناطق مسكونی ( براساس حفظ سرانه فضای باز، تشویق بلندمرتبه سازی، كاهش سطح زیربنای مسكونی و عدم تفكیك ) 130

6-2-6- ارتفاع ساختمان ( تعداد طبقات روی پیلوت ) با توجه به عرض ترافیکی گذرهای اطراف 131

6-2-7- احداث ساختمان های (6) طبقه و بیشتر در شهر تهران 132

6-2-8- جلوگیری از افزایش محدوده شهرها 133

6-2-9- موضوع بافت های فرسوده شهری 133

6-2-10- شاخصهای شناسایی بافت های فرسوده شهری 134

6-2-11- اعطای تراکم تشویقی در بافتهای فرسوده شهری 134

6-2-12- آیین نامه اجرایی قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن 135

6-3- ضوابط و مقررات خاص ارتفاع پذیری بافت های شهری 136

6-3-1- مقدمه 136

6-3-2- ضوابط و مقررات ساختمانی و شهرسازی طرح تفصیلی شهر اصفهان 136

عنوانصفحه

6-3-3- تعریف مفاهیم 138

6-3-4- ضوابط و مقررات عمومی 140

6-3-4-1- مشرفیت، معماری و نحوه استقرار بناها 141

6-3-4-2- پارکینگ ها 143

6-4- جمع بندی و نتیجه گیری 143

 

بخش دوم : تجزیه و تحلیل یافته ها و ارائه راهکارهای پیشنهادی تحقیق

 

فصل هفتم : شناخت اجمالی نمونه موردی

7 -1- مقدمه 147

7-2- معرفی اجمالی شهر اصفهان 148

7 -2-1 موقعیت جغرافیایی شهر اصفهان 148

7-2-2- توپوگرافی شهر اصفهان 148

7-3- مهمترین عناصر اقلیمی در شهر اصفهان 149

7-3-1- درجه حرارت 150

7-3-2- ساعات آفتابی 151

7-3-3- موقعیت خورشید 152

7-3-4- سایر عناصر اقلیمی 156

7-4- بررسی تحولات جمعیتی در سرشماریهای رسمی کشور 156

7-5- تاریخچه شکل گیری ساختار فضایی – کالبدی شهر اصفهان 160

7-6- شناخت بافت فرسوده در سطح مناطق شهری اصفهان 164

7 -7- طرح های توسعه شهری در اصفهان 168

7-7-1- طرح های جامع کوکس (1338 ه.ش ) 169

عنوانصفحه

7-7-2- طرح جامع و تفضیلی ارگانیک 170

7-7-3- طرح منطقه اصفهان 172

7-7-4- طرح تجدید در طرح جامع وتفضیلی ارگانیک 173

7-7-5- طرح بازنگری طرح تفصیلی 174

7-8- جمع بندی و نتیجه گیری 176

فصل هشتم : تجزیه و تحلیل یافته ها

8-1- مقدمه 179

8-2- تدوین مدل نظری و تجریدی عوامل و مولفه های موثر در ارتفاع پذیری ساختمانها در شهر

اصفهان 180

8-2-1- عوامل و مولفه های عام و کلی 181

8-2-1-1- عوامل و مولفه های طبیعی – اقلیمی موثر در ارتفاع پذیری ساختمانها 181

8-2-1-1-1- عرض جغرافیایی و موقعیت سالیانه خورشید(نقاط اوج و حضیض سالیانه خورشید) 182

8-2-1-1-2- موضع یا مسیر حرکت روزانه خورشید 182

8-2-1-1-3- اقلیم و شرایط آب و هوایی منطقه 182

8-2-1-1-4- توپوگرافی و شیب زمین 183

8-2-1-2- عوامل و مولفه های حقوقی و قانونی ( ضوابط و مقررات شهرسازی طرح تفصیلی ) ارتفاع پذیری ساختمان ها 184

8-2-1-2-1- پهنه بندی ارتفاعی 184

8-2-1-2-2- حرایم و محدودیتهای ارتفاعی 185

8-2-2- عوامل و مولفه های خاص و موضعی 185

8-2-2-1- ویژگی ها و مشخصات فضایی – کالبدی فردی 185

8-2-2-1- جهت گیری قطعات و دانه های شهری نسبت به خورشید یا رون 186

8-2-2- 2- نسبت طول به عرض زمین 186

عنوانصفحه

8-2-2- 3- الگوی کالبدی ساخت مسکن 188

8-2-2- 4- مساحت زمین 188

8-2-2- 5- شکل ساختمان 189

8-2-2- 6- سطح اشغال 189

8-2-2- 7- شکل سطح اشغال 190

8-2-2- 8- جهت گیری پلاک نسبت به معبر 190

8-2-2- 9- نسبت بازشوها در جبهه اصلی ساختمان 191

8-2-3- ویژگیها و مشخصات فضایی – کالبدی گروهی پلاک ها و ساختمانهای همجوار و بافت 191

8-2-3-1- الگوی شبکه معابر 191

8-2-3-2- عرض معابر 192

8-2-3-3- جهت معابر 192

8-3- تدوین مثال واره های ارتفاع پذیری ساختمانها 193

8-3-1- مثال واره های شماره 1 196

8-3-2- مثال واره های شماره 2 203

8-3-3- مثال واره های شماره 3 208

8-3-4- مثال واره های شماره 4 214

8-3-5- مثال واره های شماره 5 220

8-3-6- مثال واره های شماره 6 226

8- 4- تحلیل مدل نظری و تجریدی ارتفاع پذیری ساختمانها در نمونه های عملی بافت شهری اصفهان 232

8-4-1- نمونه منظم بافت فرسوده شهری 233

8-4-2- نمونه نامنظم بافت فرسوده شهری 239

8-5- جمع بندی و نتیجه گیری 245

عنوانصفحه

فصل نهم : نتیجه گیری و ارائه راهکارهای پیشنهادی

9-1- مقدمه 247

9- 2- مروری بر مطالعات پیشین 248

9-3- بررسی سوال و فرضیه تحقیق 248

9-4- ارائه راهکارهای پیشنهادی مرتبط با موضوع تحقیق 251

9-4-1- تغییر نسبت طول به عرض 251

9-4-2- اضافه کردن ارتفاع پیلوت یا زیرزمین به ارتفاع ساخت قطعه جنوبی 252

9-4-3- اضافه کردن ارتفاع پنجره ارتفاع ساخت قطعه جنوبی 252

9-4-4- اضافه نمودن میزان عقب نشینی جبهه شمالی به ارتفاع بنا (تغییر در نحوه استقرار بنا در قطعه) 253

9-4-5- تغییر و اصلاح ضابطه سایه اندازی 40% طول پلاک شمالی به رعایت 40 % طول خود همان پلاک 253

9-4-6- تغییر در استانداردهای ساعات نیاز به بهره مندی از نور خورشید 254

9-5- بررسی راهکارهای پیشنهادی در مثال واره های ارتفاع پذیری ساختمانها 254

9-5-1- مثال واره های شماره 1 راهکارهای اجرایی پیشنهادی 254

9-5-2 مثال واره های شماره 2 راهکارهای اجرایی پیشنهادی 257

9-6- محدودیتها و مشکلات تحقیق 261

9-7- پیشنهادات تحقیقات بعدی 263

9-8- جمع بندی و نتیجه گیری 263

بخشسوم : منابع و ماخذ

فهرست منابع 265

عنوانصفحه

فهرست جداول

جدول 3-1 : مزایا و معایب گونه های مختلف واحدهای مسکونی 62

جدول 4-1 : تحول پارادایم های شهرسازی در قرن بیستم 88

جدول 4–2 : توزیع مسوولیت های برنامه ریزی در سطوح مختلف دولت 94

جدول 4-3 : انواع طرح های متداول در آلمان 97

جدول 4-4 : مرجع تصویب طرح های مختلف در چین 101

جدول 4-5 : ویژگیهای اصلی نظاممدیریت توسعهشهری در کشورهای مورد مطالعه 104

جدول 4-6 : ویژگیهای اصلی نظام مدیریت توسعه شهری در کشورهای مورد مطالعه 105

جدول 5-1 : سطوح تصمیم گیری سلسله مراتب طرحهای توسعه کالبدی ( سطح ملی – محلی ) 114

جدول 5-2 : تعاریف، ویژگیها، محتوا و وظایف طرح های جامع توسعه و عمران شهری 115

جدول 6-1 : حداقل فضای باز به ازای هر واحد مسکونی بر اساس تعداد طبقات 131

جدول 6-2 : ارتفاع ساختمان ( تعداد طبقات روی پیلوت ) با توجه به عرض ترافیکی گذرهای اطراف

آن 132

جدول 7-1 : رژیم حرارتی فصلی ایستگاههواشناسیاصفهان 150

جدول 7-2 : میانگین تعداد ساعات آفتابی در اصفهان 152

جدول 7-3 : تعیین درجات موقعیت خورشید در آسمان برای اول فروردین ، تیر ، مهر و دی 155

جدول 7-4 : جمعیت شهر اصفهان از سال 1335 الی 1385 156

جدول 7-5 : تغییرات خانوار در شهر اصفهان 157

جدول 7-6 : جمعیت، درصد جمعیت ، بعد خانوار و نسبت جنسی در مناطق چهارده گانه شهر اصفهان در سال 85 166

جدول 7-7 : مساحت مناطق شهر اصفهان و بافتهای فرسوده آن 168

جدول 8-1 : عوامل و مولفه های عام و کلی ارتفاع ساختمانها در شهر اصفهان 193

جدول 8-2 : عوامل و مولفه های خاص و موضعی ارتفاع پذیری ساختمانها در شهر اصفهان 195

جدول 8-3 : ارتفاع ساختمان جنوبی بدون ایجاد سایه اندازی نامطلوب برروی ساختمان شمالی در مثال واره شماره 1 199

جدول 8-4 : میزان ارتفاع مجاز در مثال واره اول براساس موقعیت خورشید 202

جدول 8-5 : ارتفاع ساختمان جنوبی بدون ایجاد سایه اندازی نامطلوب برروی ساختمان شمالی در مثال واره شماره 2 207

جدول 8-6 : میزان ارتفاع مجاز در مثال واره دوم براساس موقعیت خورشید 208

جدول 8-7 : ارتفاع ساختمان جنوبی بدون ایجاد سایه اندازی نامطلوب برروی ساختمان شمالی در مثال واره شماره 3 213

جدول 8-8 : میزان ارتفاع مجاز در مثال واره سوم براساس موقعیت خورشید 214

جدول 8-9 : ارتفاع ساختمان جنوبی بدون ایجاد سایه اندازی نامطلوب برروی ساختمان شمالی در مثال واره شماره 4 219

جدول 8-10 : میزان ارتفاع مجاز در مثال واره چهارم براساس موقعیت خورشید 220

جدول 8-11 : ارتفاع ساختمان جنوبی بدون ایجاد سایه اندازی نامطلوب برروی ساختمان شمالی در مثال واره شماره 5 225

جدول 8-12 : میزان ارتفاع مجاز در مثال واره پنجم براساس موقعیت خورشید 226

جدول 8-13 : ارتفاع ساختمان جنوبی بدون ایجاد سایه اندازی نامطلوب برروی ساختمان شمالی در مثال واره شماره 6 231

جدول 8-14 : میزان ارتفاع مجاز در مثال واره ششم براساس موقعیت خورشید 232

جدول 8-15 : عوامل و مولفه های خاص و موضعی ارتفاع پذیری ساختمانها در بلوک منظم از بافت فرسوده منطقه 4 شهر اصفهان 235

جدول 8-16 : ارتفاع پذیری قطعات در بافت منظم از بافت فرسوده منطقه 4 شهر اصفهان براساس موقعیت

خورشید 236

جدول 8-17 : عوامل و مولفه های خاص و موضعی ارتفاع پذیری ساختمانها در بلوک نامنظم از بافت فرسوده منطقه 3 شهر اصفهان 241

جدول 8-18 : ارتفاع پذیری قطعات در بافت نامنظم از بافت فرسوده منطقه 3 شهر اصفهان براساس موقعیت

خورشید 242

جدول 9-1 : ارتفاع ساختمان جنوبی بدون ایجاد سایه اندازی نامطلوب برروی ساختمان شمالی در مثال واره شماره 1 راهکارهای پیشنهادی 259

جدول 9-2 : ارتفاع ساختمان جنوبی بدون ایجاد سایه اندازی نامطلوب برروی ساختمان شمالی در مثال واره شماره 2 راهکارهای پیشنهادی 262

عنوانصفحه

فهرست اشکال

شکل 1-1 : حریم سایه اندازی بنا 11

شکل 3-1 : روش گاباری در تعیین ارتفاع ساختمانها 40

شکل 3-2 : روش سطح اشغال زمین و طبقات در تعیین ارتفاع ساختمانها 42

شکل 3-3 : روش سطح آشکاری آسمان در تعیین ارتفاع ساختمانها 43

شکل 3-4 : روش شاخص روشنایی در تعیین ارتفاع ساختمانها 44

شکل 3-5 : زاویه ارتفاع و زاویه سمت خورشید 48

شکل 3- 6 : جهت ساختمان در رابطه با اقلیم 56

شکل 3-7 : رون راسته در شهرسازی 57

شکل 3-8 : رون اصفهانی در شهرسازی 58

شکل 3-9 : رون کرمانی در شهرسازی 59

شکل 3-10 : الگوی اول (ساختمان یک طرفه ) شکل سطح اشغال 67

شکل 3-11 : الگوی دوم شکل سطح اشغال 67

شکل 3-12 : الگوی سوم ( ساختمان یک طرفه ) شکل سطح اشغال 68

شکل 3-13 : الگوی چهارم شکل سطح اشغال 69

شکل 3-14 : الگوی پنجم شکل سطح اشغال 70

شکل 3-15 : الگوی ششم (ساختمان دو طرفه مجزا ) شکل سطح اشغال 71

شکل 3-16 : الگوی هفتم ( ساختمان U شکل ) شکل سطح اشغال 72

شکل 3-17 : الگوی هشتم (ساختمان حیاط مرکزی ) شکل سطح اشغال 73

شکل 3-18 : جهت گیری پلاک نسبت به معبر 75

شکل 5-1 : مدل سلسله مراتبی قوانین شهری 111

شکل 6-1 : حریم اشراف و حریم سایه اندازی مجاز بنا 139

شکل 6-2 : تعیین محدوده شهر قدیم و منطقه تاریخی شهر اصفهان 141

شکل 6-3 : نحوه جانمایی بنا در حاشیه معابر با عرض بیست متر و بیشتر شمالی – جنوبی 142

شکل 8-1 : رون اصفهانی در شهرسازی 187

شکل 8-2 : انواع الگوهای متعارف شکل سطح اشغال 190

شکل 8-3 :موقعیت قطعه سایه انداز(قطعه جنوبی)وقطعه سایه پذیر در مثال واره شماره1 196

شکل 8-4 : موقعیت ساخت در قطعه سایه انداز ( قطعه جنوبی ) و سایه پذیر( قطعه شمالی ) در مثال واره اول 198

شکل 8-5 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره اول در اول تابستان در ساعات 9 صبح الی 12 ظهر 200

شکل 8-6 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره اول در اول زمستان در ساعات 9 صبح الی 12 ظهر 201

شکل 8-7 :موقعیت قطعه سایه انداز(قطعه جنوبی)وقطعه سایه پذیردر مثال واره شماره 2 203

شکل 8-8 : موقعیت ساخت در قطعه سایه انداز ( قطعه جنوبی ) و سایه پذیر( قطعه شمالی ) در مثال واره دوم 204

شکل 8-9 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره دوم در اول فصل تابستان در ساعات 9 صبح الی 12 ظهر 205

شکل 8-10 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره دوم در اول فصل زمستان درساعات 9 صبح الی 12 ظهر 206

شکل 8-11:موقعیت قطعه سایه انداز(قطعه جنوبی)وقطعه سایه پذیردرمثال واره شماره 3 209

شکل 8-12 : موقعیت ساخت در قطعه سایه انداز ( قطعه جنوبی ) و سایه پذیر( قطعه شمالی ) در مثال واره سوم 210

شکل 8-13 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره سوم در اول فصل تابستان درساعات 9 صبح الی 12 ظهر 211

شکل 8-14 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره سوم در اول فصل زمستان درساعات 9 صبح الی 12 ظهر 212

شکل 8-15 :موقعیت قطعه سایه انداز(قطعه جنوبی)وقطعه سایه پذیر در مثال واره شماره 4 215

شکل 8-16 : موقعیت ساخت در قطعه سایه انداز ( قطعه جنوبی ) و سایه پذیر( قطعه شمالی ) در مثال واره چهارم 216

شکل 8-17 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره چهارم در اول فصل تابستان در ساعات 9 صبح الی 12 ظهر 217

شکل 8-18 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره چهارم در اول فصل زمستان در ساعات 9 صبح الی 12 ظهر 218

شکل 8-19:موقعیت قطعه سایه انداز(قطعه جنوبی)وقطعه سایه پذیر در مثال واره شماره 5 221

شکل 8-20 : موقعیت ساخت در قطعه سایه انداز ( قطعه جنوبی ) و سایه پذیر( قطعه شمالی ) در مثال واره پنجم 222

شکل 8-21 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره پنجم در اول فصل تابستان در ساعات 9 صبح الی 12 ظهر 223

شکل 8-22 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره پنجم در اول فصل زمستان درساعات 9 صبح الی 12 ظهر 224

شکل 8-23:موقعیت قطعه سایه انداز(قطعه جنوبی)وقطعه سایه پذیر در مثال واره شماره 6 227

شکل 8-24 : موقعیت ساخت در قطعه سایه انداز ( قطعه جنوبی ) و سایه پذیر( قطعه شمالی ) در مثال واره ششم 228

شکل 8-25 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره ششم در اول فصل تابستان درساعات 9 صبح الی 12 ظهر 229

شکل 8-26 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره ششم در اول فصل زمستان در ساعات 9 صبح الی 12 ظهر 230

شكل 9-1 : موقعیت قطعه سایه انداز ( قطعه جنوبی ) و قطعه سایه پذیر در مثال واره شماره 1 راهکارهای اجرایی پیشنهادی 255

شکل 9-2 : موقعیت ساخت در قطعه سایه انداز ( قطعه جنوبی ) و سایه پذیر( قطعه شمالی ) در مثال واره اول با ارتفاع 12.8 و 13.6 متر 256

شكل 9-3 : موقعیت قطعه سایه انداز ( قطعه جنوبی ) و قطعه سایه پذیر در مثال واره شماره2 راهکارهای اجرایی پیشنهادی 258

شکل 9-4 : موقعیت ساخت در قطعه سایه انداز ( قطعه جنوبی ) و سایه پذیر( قطعه شمالی ) در مثال واره دوم با ارتفاع 14.40 و 15.20 260

عنوانصفحه

فهرست نقشه ها

نقشه 7-1 : شهرستانهای موجود در استان اصفهان و جایگاه شهر اصفهان 149

نقشه 7-2 : اصفهان در دوره صفویه ( 1006 تا 1136 میلادی ) 161

نقشه 7-3 : ساختار شهر صفوی 161

نقشه 7-4 : ساختار شهر اصفهان دوره معاصر 162

نقشه 7-5 : محورهای توسعه شهر اصفهان در دوره صفویه 164

نقشه 7-6 : توزیع جمعیت در مناطق چهاده گانه شهر اصفهان 165

نقشه 7-7 : بافتهای فرسوده مصوب در کل مناطق شهر اصفهان 167

نقشه 8-1 : موقعیت جغرافیایی بلوک منظم از بافت فرسوده منطقه 4 شهر اصفهان 234

نقشه 8-2 : ارتفاع قطعات بر اساس ضوابط طرح های تفصیلی در بافت منظم از بافت فرسوده منطقه 4 شهر اصفهان 237

نقشه 8-3 : موقعیت جغرافیایی بلوک نامنظم از بافت فرسوده منطقه 3 شهر اصفهان 240

نقشه 8-4 : ارتفاع قطعات بر اساس ضوابط طرح های تفصیلی در بافت نامنظم از بافت فرسوده منطقه 3 شهر اصفهان 243

عنوانصفحه

فهرست نمودار

نمودار 3-1 : مدل نظری عوامل و مولفه های موثر بر ارتفاع پذیری ساختمانها 47

نمودار 4-1 : ساختار توسعه و عمران در انگلستان 91

نمودار 7-1 : رژیم حرارتی ایستگاه سینوپتک اصفهان 151

نمودار 7-2 : نمودار مسیر خورشید برای عرض جغرافیایی ˚32 153

نمودار 7-3 : ترسیم مسیر خورشید در آسمان برای عرض جغرافیایی ˚32 154

نمودار 7-4 : تغییرات نرخ رشد سالانه جمعیت در شهر اصفهان طی سالهای 1335- 1385 157

نمودار 7-5 : تغییرات بعد خانوار در شهر اصفهان طی سالهای 1335- 1385 158

نمودار 7-6 : تعدادمردان وزنان درشهراصفهان در سال1385 به درصد 159

نمودار 7-7 : هرم سنی شهراصفهان درسال 1385 159

نمودار 8-1 : عوامل و مولفه های عام و کلی ارتفاع پذیری ساختمان ها 180

نمودار 8-2 : عوامل و مولفه های طبیعی– اقلیمی ارتفاع پذیری در شهر اصفهان 181

نمودار 8-3 : عوامل و مولفه های حقوقی و قانونی ضوابط و مقررات شهرسازی طرح تفصیلی ارتفاع پذیری ساختمان ها 184

نمودار 8-4 : عوامل و مولفه های خاص و موضعی سایه اندازی ساختمانها 185

2-2-3-1- مدیریت بحران شهری… 15

2-2-3-2- چرخه مدیریت بحران.. 15

2-2-3-3- چرخه اصلی مدیریت بحران.. 16

2-2-3-4- مراحل مدیریت بحران.. 16

2-2-4- زلزله. 17

2-2-5- ایمنی… 17

2-2-6- آسیب پذیری… 17

2-2-7- شهر. 18

2-2-8- آسیب پذیری شهری… 18

2-2-8-1- عوامل مؤثر در آسیب پذیری شهر. 20

2-2-8-2- ساختار شهر و آسیب­پذیری… 21

2-2-8-3- بافت شهر و آسیب­پذیری… 21

2-2-8-4- شکل شهر و آسیب پذیری… 23

2-2-8-5- تراکم­های شهری و آسیب پذیری… 23

2-2-8-6- آسیب پذیری تأسیسات و زیر ساختهای شهری… 24

2-2-9-مدیریت شهری… 24

2-2-10- برنامه­ریزی… 25

2-2-10-1- برنامه­ریزی فضایی… 25

2-2-10-2- برنامه­ریزی شهری… 25

2-2-10-2-1- نقش برنامه­ریزی شهری در کاهش آسیب پذیری شهرها در برابر خطرات زلزله. 26

2-2-11- کاربری اراضی شهری… 26

2-2-11-1- برنامه ریزی کاربری اراضی شهری… 26

2-2-11-2- ارتباط بین کاربری زمین و آسیب­پذیری در برابر زلزله. 27

2-2-12- امداد رسانی… 28

2-2-12-1- فضاهای امدادرسانی هنگام زلزله. 28

2-2-13- دسترسی… 29

2-2-14- شبکه ارتباطی شهر. 29

2-2-14-1- آسیب پذیری شبکه ارتباطی… 29

2-2-15- مکان یابی… 30

2-2-16- سیستم اطلاعات جغرافیایی… 31

2-3- رهیافت­ها و رویکردها 31

2-3-1- رهیافت های گوناگون پیرامون آسیب­پذیری… 31

2-3-1-1- رهیافت غالب…. 32

2-3-1-2- رهیافت اقتصاد سیاسی… 32

2-3-2- دیدگاه­های آسیب­پذیری… 33

2-3-2-1- دیدگاه زیست فیزیکی… 33

2-3-2-2- دیدگاه ساخت اجتماعی… 33

2-3-2-3- دیدگاه ترکیبی… 34

2-3-3- دیدگاه­های مدیریت بحران.. 34

2-3-3-1- دیدگاه سنتی… 34

2-3-3-2- دیدگاه قانون طبیعی… 34

2-3-3-3- دیدگاه تعاملی… 35

2-3-4- رویکردهای مدیریت بحران.. 35

2-3-4-1- رویکرد بحران گریزی… 35

2-3-4-2- رویکرد بحران ستیزی… 36

2-3-4-3- رویکرد بحران پذیری… 36

2-4- مدل­های ارزیابی آسیب­پذیری… 36

2-4-1- مدل های وزن دهی به معیارها : 36

2-4-1-1- فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP). 37

2-4-1-2- مدل تحلیل شبکهای (ANP). 38

2-4-2- مدل های ریاضی تلفیق لایه های اطلاعاتی… 39

2-4-2-1- مدل منطق بولین : 40

2-4-2-2- مدلمنطق فازی: 41

2-4-2-3- مدل TOPSIS.. 43

2-4-2-4- مدل VIKOR… 44

2-4-3- مدل تحلیل شبکه. 45

2-4-4- شاخص میانگین نزدیک ترین همسایه. 46

…………….. فصل سوم: معرفی منطقه مورد مطالعه.. 48

3-1- مقدمه. 49

3-2- خصوصیات جغرافیایی و اقلیمی شهر. 49

3-2-1- موقعیت جغرافیای شهر. 49

3-2-1-1- موقعیت و مختصات جغرافیایی… 50

3-2-1-2- وضعیتتوپوگرافیپیرانشهر. 50

3-2-1-3- درصد و جهت شیب در شهر پیرانشهر. 51

3-2-2- وضعیت زمین شناسی پیرانشهر. 52

3-2-2-1- واحدهای زمین ساختی… 52

3-2-2-2- كرتاسه در زیر پهنه پیرانشهر. 54

3-2-2-3- تكتونیك و لرزه خیزی منطقه پیرانشهر. 55

3-2-2-4- گسل پیرانشهر. 57

3-2-3- واحدهای هیدرولوژیکی شهر پیرانشهر. 58

3-2-3-1- آب های سطحی… 58

3-2-3-2- آبهای زیر زمینی… 60

3-2-4- ویژگی های اقلیمی شهر پیرانشهر. 60

3-2-4-1- بارندگی… 61

3-2-4-2- دما 62

3-2-4-3- رطوبت نسبی… 62

3-2-4-4- تابش….. 63

3-2-4-5- باد. 64

3-3- ویژگی های جمعیتی و اجتماعی شهر پیرانشهر. 65

3-3-1-1- ساختار سنی و جنسی جمعیت…. 66

3-3-2- بعد خانوار. 67

3-3-3- وضع سواد. 68

3-3-4- تراکم ناخالص جمعیتی به تفکیک محلات شهر. 68

3-4- ویژگی های کالبدی و کاربری اراضی… 70

3-4-1- الگوی مالکیت…. 74

3-4-2- نظام کلی تراکم ساختمانی… 74

3-4-3- تعداد طبقات… 76

3-4-4- کیفیت بنا 77

3-4-5- مصالح بنا 79

3-4-6- قدمت بنا 80

3-5- نتیجه­گیری… 82

…………….. فصل چهارم: یافته­های تحقیق و تجزیه و تحلیل آن.. 83

4-1- مقدمه. 84

4-2- ارزیابی آسیب­پذیری شهر پیرانشهر در برابر زلزله. 84

4-2-1- آسیب پذیری کالبدی… 84

4-2-1-1- لایه همجواری کاربری اراضی شهری… 84

4-2-1-2- سایر لایه­های ارزیابی آسیب­پذیری… 88

4-2-1-3- تهیه نقشه آسیب پذیری… 90

4-2-2- آسیب پذیری محله های شهر. 92

4-2-2-1- آسیب­پذیری ناشی از قدمت ابنیه. 92

4-2-2-2- آسیب­پذیری ناشی از مصالح بنا 93

4-2-2-3- آسیب­پذیری ناشی از تعداد طبقات… 94

4-2-2-4- آسیب­پذیری ناشی از عرض معبر. 94

4-2-2-5- آسیب­پذیری ناشی از درجه محصوریت…. 95

4-2-2-6- آسیب­پذیری ناشی از ریزدانگی قطعات… 96

4-2-2-7- آسیب­پذیری ناشی از کاربری­ها 96

4-2-2-8- برآورد آسیب­پذیری محلات با استفاده از شاخص نهایی… 98

4-3- ارزیابی و تحلیل مراکز امداد و نجات در شهر پیرانشهر. 100

4-3-1- تحلیل و مکانیابی ایستگاه­های آتش­نشانی… 100

4-3-1-1- شاخص­های مؤثر در استقرار بهینه ایستگاه­های آتش­نشانی… 101

4-3-1-2- ترکیب و تلفیق نهایی لایه­ها 104

4-3-2- ارزیابی، تحلیل مراکز درمانی و مکانیابی بیمارستان.. 106

4-3-2-1- توزیع و پراکنش مراکز درمانی موجود. 106

4-3-2-2- بررسی وضع موجود بیمارستان شهر پیرانشهر و شعاع عملکرد آن.. 108

4-3-2-3- مکانیابی بیمارستان­های جدید.. 109

4-3-2-3-1- پارامترهای موثر در مکانیابی بیمارستان.. 109

4-3-2-3-2- ترکیب و تلفیق نهایی لایه­ها 112

4-3-3- مکانیابی بهینه ی پایگاه های اسکان موقت…. 113

4-3-3-1- لایه فضای سبز، اراضی بایر و مراکز آموزشی… 114

4-3-3-2- لایه مراکز انتظامی، مراکز درمانی و آتش­نشانی… 115

4-3-3-3- لایه­های تراکم جمعیت، دسترسی به معابر، آسیب­پذیری و همجواری… 116

4-3-3-4- تلفیق لایه­ها و تهیه نقشه نهایی مکانیابی پایگاه­های اسکان موقت…. 117

4-4- نتیجه­گیری… 118

…………….. فصل پنجم: نتیجه­گیری­ آزمون فرضیات و ارایه پیشنهادات…. 119

5-1- مقدمه. 120

5-2- بررسی و آزمون فرضیه ها 120

5-2-1- فرضیه اول: 120

5-2-2- فرضیه دوم. 122

5-2-3- فرضیه سوم. 123

5-3- نتیجه گیری… 126

5-4- ارایه پیشنهادها 127

فهرست شکل ها

شکل

صفحه

شکل شماره (‏2‑1): چرخه مدیریت جامع بحران 16

شکل شماره (‏2‑2): چارچوب نظری آسیب­پذیری 19

شکل شماره (‏2‑3) : اصول جبر بولی 41

شکل شماره (‏2‑4) : برد تابع عضویت یک مجموعه فازی… 42

شکل شماره (‏2‑5) : تابع عضویت یک مجموعه فازی… 42

شکل شماره (‏3‑1) : موقعیت پیرانشهر در سطح کشور، استان و شهرستان.. 50

شکل شماره (‏3‑2) : توپوگرافی شهر پیرانشهر و حومه آن 51

شکل شماره (‏3‑3) : درجه شیب در پیرانشهر و حومه. 52

شکل شماره (‏3‑4) : گسل ها و لرزه خیزی منطقه 57

شکل شماره (‏3‑5): وضعیت رطوبت نسبی ایستگاه پیرانشهر 63

شکل شماره (‏3‑6) : موقعیت و زوایای تابش خورشید در عرض 37 درجه شمالی 64

شکل شماره (‏3‑7) : نواحی و محلات 15 گانه شهر پیرانشهر. 69

شکل شماره (‏3‑8) : کاربری اراضی شهر پیرانشهر 73

شکل شماره (‏3‑9) : تعداد طبقات در شهر پیرانشهر. 77

شکل شماره (‏3‑10) : کیفیت بنا در شهر پیرانشهر 78

شکل شماره (‏3‑11) : مصالح بنا در شهر پیرانشهر 80

شکل شماره (‏3‑12) : قدمت بنا در شهر پیرانشهر. 81

شکل شماره (‏4‑1) : وزندهی فاصله مناسب کاربری­ها 87

شکل شماره (‏4‑2) : لایه نهایی ارزش­گذاری شده برای ارزیابی آسیب­پذیری… 89

شکل شماره (‏4‑3) : مدل کلی وزن دهی معیارها در مدل ANP.. 90

شکل شماره (‏4‑4) : نقشه آسیب­پذیری کالبدی شهر پیرانشهر. 91

شکل شماره (‏4‑5) : سطح بندی محلات شهر بر اساس 7 شاخص آسیب­پذیری 98

شکل شماره (‏4‑6) : آسیب­پذیری محلات شهر پیرانشهر 99

شکل شماره (‏4‑7) : شعاع عملکرد ایستگاه آتش­نشانی 102

شکل شماره (‏4‑8) : لایه­های وزن دهی شده. 104

شکل شماره (‏4‑9) : وزن نهایی شاخص­های مکانیابی ایستگاه­های آتش­نشانی… 105

شکل شماره (‏4‑10) : مکان­های بهینه برای احداث ایستگاه آتش­نشانی… 106

شکل شماره (‏4‑11) : توزیع مراکز درمانی در شهر پیرانشهر. 107

شکل شماره (‏4‑12) : الگوی توزیع مراکز درمانی در شهر پیرانشهر با استفاده از مدل نزدیک ترین همسایه. 108

شکل شماره (‏4‑13) : شعاع عملکرد بیمارستان امام خمینی شهر پیرانشهر 109

شکل شماره (‏4‑14) : وزن دهی فاصله مناسب کاربری­ها جهت مکان­یابی بیمارستان 112

شکل شماره (‏4‑15) : ارزش­گذاری برای احداث بیمارستان.. 113

شکل شماره (‏4‑16) : وزن دهی فاصله مناسب اراضی بایر، فضای سبز و مراکز آموزشی با استفاده از منطق OR 115

شکل شماره (‏4‑17): وزن دهی فاصله مناسب مراکز درمانی، انتظامی و آتش­نشانی با استفاده از منطق SUM 116

شکل شماره (‏4‑18) : وزن­دهی لایه­ها با منطق فازی 117

شکل شماره (‏4‑19) : ارزش­گذاری برای ایجاد پایگاه­های اسکان موقت…. 118

شکل شماره (‏5‑1): وضعیت دسترسی به خدمات امداد و نجات 121

شکل شماره (‏5‑2): عرض معابر شهر پیرانشهر 124

شکل شماره ( ‏5‑3): عرض معابر شهر پیرانشهر 125

 

فهرست جداول

جدول شماره (‏2‑1) : متغیرهای مؤثر بر آسیب پذیری شهرها در برابر بحران .. 19

جدول شماره (‏2‑2) : رابطه اندازه قطعه­ها و درجه آسیب­پذیری… 22

جدول شماره (‏2‑3) : رابطه درجه آسیب­پذیری و انواع بافت­های شهری… 23

جدول شماره (‏2‑4) : خصوصیات روش های عمده وزن دهی به معیارها 37

جدول شماره (‏2‑5) : اهمیت نسبت ها در روش مقایسه زوجی… 38

جدول شماره (‏3‑1) : میزان بارندگی شهر پیرانشهر در یک دوره 29 ساله. 61

جدول شماره (‏3‑2) : تغییرات ماهیانه دمای شهر پیرانشهر در یک دوره 29 ساله. 62

جدول شماره (‏3‑3) : رشد جمعیت شهر پیرانشهر. 65

جدول شماره (‏3‑4) : ساختار جمعیتی شهر پیرانشهر. 66

جدول شماره (‏3‑5) : توزیع خانوارها بر حسب بعد خانوار در پیرانشهر. 67

جدول شماره (‏3‑6) : وضعیت باسوادی در پیرانشهر. 68

جدول شماره (‏3‑7) : تراکم جمعیت محلات و نواحی پیرانشهر. 70

جدول شماره (‏3‑8) : وضعیت موجود کالبدی شهر پیرانشهر. 73

جدول شماره (‏3‑9) : درصد تراکم ساختمانی مسکونی پیرانشهر به تفکیک محلات 15 گانه. 75

جدول شماره (‏3‑10) : تعداد طبقات بناهای شهر پیرانشهر. 76

جدول شماره (‏3‑11) : کیفیت بناهای شهر پیرانشهر. 77

جدول شماره (‏3‑12) : مصالح بناهای شهر پیرانشهر. 79

جدول شماره (‏3‑13) : قدمت بناهای شهر پیرانشهر. 80

جدول شماره (‏4‑1) : طبقه­بندی و وزندهی کاربری­های شهری… 86

جدول شماره (‏4‑2) : وزن نهایی معیارهای همجواری کاربری ها 87

جدول شماره (‏4‑3) : وزن نهایی معیارهای آسیب­پذیری… 88

جدول شماره (‏4‑4) : وزن نهایی شاخص­های آسیب­پذیری شهر پیرانشهر. 90

جدول شماره (‏4‑5) : ضریب تأثیر شاخص قدمت بنا با استفاده از مدل AHP.. 92

جدول شماره (‏4‑6) : وضعیت محلات شهر پیرانشهر در شاخص قدمت بنا 92

جدول شماره (‏4‑7) : ضریب تأثیر شاخص های مصالح با استفاده از مدل AHP.. 93

جدول شماره (‏4‑8) : وضعیت محلات شهر پیرانشهر در شاخص مصالح.. 93

جدول شماره (‏4‑9) : ضریب تأثیر شاخص تعداد طبقات با استفاده از مدل AHP.. 94

جدول شماره (‏4‑10) : وضعیت محلات شهر پیرانشهر در شاخص تعداد طبقات… 94

جدول شماره (‏4‑11) : ضریب تأثیر شاخص عرض معبر با استفاده از مدل AHP.. 94

جدول شماره (‏4‑12) : وضعیت محلات شهر پیرانشهر در شاخص عرض معبر. 95

جدول شماره (‏4‑13) : ضریب تأثیر شاخص درجه محصوریت با استفاده از مدل AHP.. 95

جدول شماره (‏4‑14) : وضعیت محلات شهر پیرانشهر در شاخص درجه محصوریت…. 95

جدول شماره (‏4‑15) : ضریب تأثیر شاخص ریزدانگی با استفاده از مدل AHP.. 96

جدول شماره (‏4‑16) : وضعیت محلات شهر پیرانشهر در شاخص ریزدانگی… 96

جدول شماره (‏4‑17) : ضریب تأثیر شاخص کاربری با استفاده از مدل AHP.. 97

جدول شماره (‏4‑18) : وضعیت محلات شهر پیرانشهر در شاخص کاربری… 97

جدول شماره (‏4‑19) : ضریب تأثیر شاخص نهایی با استفاده از مدل AHP.. 98

جدول شماره (‏4‑20) : وضعیت محلات شهر پیرانشهر در شاخص نهایی با استفاده از مدل VIKOR… 99

جدول شماره (‏4‑21) : طبقه­بندی فاصله مناسب از شبکه ارتباطی… 103

جدول شماره (‏4‑22) : طبقه­بندی تراکم جمعیت…. 103

جدول شماره (‏4‑23) : طبقه­بندی محصوریت معابر. 104

جدول شماره (‏4‑24) : ضریب تأثیر شاخصها با استفاده از مدل AHP.. 105

جدول شماره (‏4‑25): اولویت بندی نقاط با استفاده از TOPSIS.. 106

جدول شماره (‏4‑26) : سازگاری کاربری درمانی با سایر کاربری­های شهری… 110

………………….. 23

7-2-3-نگرش ارگانیستی(ارگانیکی)……………………………………………………………………………….. 24

8-2- مکاتب و نظریات در مورد بافت قدیم……………………………………………………………………. 25

8-2-1-نظریه اوژن ویوله سودو……………………………………………………………………………………….. 25

8-2-2-نظریه جان راسکین…………………………………………………………………………………………….. 25

8-2-3-نظریه محافظه کاران……………………………………………………………………………………………. 25

8-2-4-نظریه رادیکال………………………………………………………………………………………………………. 26

8-2-5-نظریه عقلانی……………………………………………………………………………………………………….. 26

9-2-صنعت گردشگریدر جهان…………………………………………………………………………………….. 26

10-2-اولویت های گردشگری و گردشگرها در ایران…………………………………………………….. 27

11-2-تجارب جهانی در مورد بافت قدیم……………………………………………………………………….. 28

11-2-1-کشور ایتالیا……………………………………………………………………………………………………….. 29

12-2-تجارب ایرانی در مورد بافت قدیم………………………………………………………………………… 29

12-2-1-بافت یزد…………………………………………………………………………………………………………….. 29

12-2-12-تجربه منطقه 12 تهران…………………………………………………………………………………. 29

13-2-جایگاه ایران در گردشگری جهانی……………………………………………………………………….. 30

14-2-بافت قدیمی شهرهای ایران………………………………………………………………………………….. 30

15-2-توسعه درون شهری………………………………………………………………………………………………. 31

16-2-انواع گردشگری……………………………………………………………………………………………………… 31

17-2-جاذبه های گردشگری…………………………………………………………………………………………… 32

18-2 گردشگری و توسعه پایدار……………………………………………………………………………………… 32

19-2-موانع اجتماعی و خدماتی،اجرایی در بخش گردشگری…………………………………….. 34

20-2-تأثیرات اقتصادی-اجتماعی توریسم(توریسم و ایجاد اشتغال)…………………………… 34

21-2-شهرهای خشک ایران و قابلیت های توریستی آن……………………………………………… 35

22-2-نومونه ای از عناصر مشخص و اصلی شهر در دوره ایرانی-اسلامی…………………… 35

22-2-1-مسجد………………………………………………………………………………………………………………… 35

22-2-2-بازار…………………………………………………………………………………………………………………….. 37

22-2-3-ارگ و بارو…………………………………………………………………………………………………………. 38

22-2-4-کاروانسراها………………………………………………………………………………………………………… 39

22-2-5-محله ها……………………………………………………………………………………………………………… 40

22-2-6-آب انبارها………………………………………………………………………………………………………….. 40

23-2-بررسی جایگاه بافت تاریخی در سازمان فضایی و ساختار کالبدی شهر امروز….. 41

24-2-شناخت عناصر، ومحوطه های با ارزش تاریخی-فرهنگی،کالبدی-مذهبی………. 42

25-2-تدقیق اهداف کلی ساماندهی و مداخله در بافت قدیم……………………………………… 43

26-2-نقاط­ضعف و راهکارهای احیاء بافت قدیم……………………………………………………………. 45

27-2-روش های مرمت شهری……………………………………………………………………………………….. 45

28-2-نقاط ضعف……………………………………………………………………………………………………………… 46

29-2-راهکارها جهت تجدید حیات و باز زنده سازی……………………………………………………. 46

30-2-گردشگری شهری و آثار آن بر سیما و فضای شهری…………………………………………. 47

31-2-ضمانت توسعه پایدار گردشگری شهری با حفاظت بافت های قدیمی……………… 50

32-2-بافت قدیمی فرهنگ نامه آموختنی یا واژگان دور ریختنی………………………………. 53

33-2-اجزا و عناصر شهری بافت قدیمی……………………………………………………………………….. 54

33-2-1-چگونگی تغییر و تحولات بافت قدیم……………………………………………………………… 57

34-2-مدلSWOT ………………………………………………………………………………………………………. 59

فصل سوم: منطقه مورد مطالعه

1-مطالعات جغرافیایی شهر سمنان…………………………………………………………………………………. 63

1-3-موقع جغرافیایی شهرستان سمنان…………………………………………………………………………. 63

2-3-موقع جغرافیایی شهر سمنان………………………………………………………………………………….. 65

3-3-زمین شناسی منطقه مورد مطالعه…………………………………………………………………………. 65

3-3-1-گسل ها………………………………………………………………………………………………………………… 66

3-3-1-1-گسل سمنان…………………………………………………………………………………………………… 66

3-3-2-ناهمواری ها…………………………………………………………………………………………………………. 66

3-3-2-1-عوارض زمین………………………………………………………………………………………………….. 66

3-3-2-2-شیب………………………………………………………………………………………………………………… 66

3-3-3-توپوگرافی…………………………………………………………………………………………………………….. 67

4-3- مطالعات اقلیمی……………………………………………………………………………………………………… 67

5-3-بررسی پارامترهای اقلیم شناسی در شهر سمنان…………………………………………………. 67

5-3-1-دما………………………………………………………………………………………………………………………… 68

5-3-2-یخبندان……………………………………………………………………………………………………………….. 68

5-3-3-میزان بارندگی……………………………………………………………………………………………………… 69

5-3-4-رطوبت نسبی……………………………………………………………………………………………………….. 70

5-3-5-وضعیت باد…………………………………………………………………………………………………………… 72

5-3-5-1-گلباد سمنان……………………………………………………………………………………………………. 72

6-3-طبقه بندی اقلیمی…………………………………………………………………………………………………… 73

7-3-پوشش گیاهی………………………………………………………………………………………………………….. 74

8-3-منابع آب…………………………………………………………………………………………………………………… 74

8-3-1-منابع آب زیرزمینی…………………………………………………………………………………………….. 74

8-3-1-1-قنات………………………………………………………………………………………………………………… 74

8-3-1-2-چاه…………………………………………………………………………………………………………………… 75

8-3-1-3-چشمه……………………………………………………………………………………………………………… 75

8-3-2-منابع آب سطحی………………………………………………………………………………………………… 75

9-3-معادن………………………………………………………………………………………………………………………… 76

2-ویژگی های انسانی منطقه مورد مطالعه……………………………………………………………………… 76

10-3-تغییرات و تحولات جمعیتی در شهرستان و شهر سمنان………………………………… 76

11-3-بررسی ساختار سنی جمعیت شهر سمنان………………………………………………………… 77

11-3-1-بعد هرم سنی…………………………………………………………………………………………………… 78

12-3-ترکیب جمعیت در بافت قدیم…………………………………………………………………………….. 79

12-3-1-ترکیب سنی و جنسی بافت قدیم شهر سمنان…………………………………………….. 80

13-3-ساختمان جنسی جمعیت……………………………………………………………………………………. 80

14-3-بررسی تعداد و بعد خانوار در شهر سمنان…………………………………………………………. 81

15-3-ویژگی های کیفی جمعیت…………………………………………………………………………………… 81

15-3-1-زادو ولد……………………………………………………………………………………………………………… 81

15-3-2-مرگ و میر………………………………………………………………………………………………………… 81

15-3-3-مهاجرت…………………………………………………………………………………………………………….. 81

15-3-4-ازدواج و طلاق…………………………………………………………………………………………………… 82

16-3-نظام استقرار ساکنین بافت قدیم شهر سمنان……………………………………………………. 82

16-3-1-روند جابجایی جمعیت درون شهری در بافت قدیم……………………………………….. 82

17-3-تحولات جمعیتی…………………………………………………………………………………………………… 83

3-ویژگی انسانی منطقه مورد مطالعه………………………………………………………………………………. 84

18-3-بررسی­وضعیت درصد اشتغال در بخشهای مختلف اقتصادی…………………………….. 84

19-3-ساختار اقتصادی سمنان……………………………………………………………………………………….. 85

20-3-نسبت جمعیت فعال و بیکاران شهر سمنان……………………………………………………….. 86

21-3-ویژگی بخش های اقتصادی………………………………………………………………………………….. 87

21-3-1-کشاورزی……………………………………………………………………………………………………………. 87

21-3-2-صنعت و معدن…………………………………………………………………………………………………. 89

21-3-3-خدمات………………………………………………………………………………………………………………. 89

22-3-گردشگری در شهر سمنان……………………………………………………………………………………. 90

22-3-1-تعداد جهانگردان خارجی استفاده کننده از هتل ها در استان سمنان………… 90

23-3-بررسی میزان و انواع مشاغل دربافت قدیمی سمنان…………………………………………. 91

23-3-1-بررسی مشاغل و اصناف قدیمی در بازار سمنان……………………………………………. 93

24-3-وجه تسمیه شهر سمنان………………………………………………………………………………………. 94

25-3-شناخت و تحلیل ساختار کالبدی بافت قدیم در برابرجدید(شهر سمنان)……….. 96

26-3-جاذبه های تاریخی و فرهنگی شهر سمنان………………………………………………………… 97

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………. 103

1-4-معرفی داده ها…………………………………………………………………………………………………….. 103

2-4-پیدایش شهر سمنان………………………………………………………………………………………….. 103

2-4-تعیین محدوده بافت بافت قدیمی شهر سمنان………………………………………………. 105

3-4-شناخت و معرفی ساختار بافت قدیمی شهر سمنان………………………………………. 105

4-4-شناخت عناصر،فضاها و محوطه های با ارزش­تاریخی-فرهنگی،کالبدی ومذهبی………………. 109

4-4-1-ارزشمندی بناها بر اساسفرهنگی و اجتماعی……………………………………………… 110

4-4-2-ارزشمندی بناها به دلیل دارا بودن جنبه هایی از مهارتهای ویژه در ساخت بنا……………. 110

4-4-3-ارزشمندی بنا به دلیل تعلقات آیینی و نمادین و ارتباط با آداب و سنن ملی و مذهبی… 110

4-4-4-ارزشمندی بناهای قدیمی به دلیل قابلیت استفاده از آن برای عملکرد امروزی…………….. 110

5-4-عناصر ارزشمند بافت قدیمی از نظرباستان شناسیو علمی………………………… 111

5-4-1-قلعه ها……………………………………………………………………………………………………………. 111

5-4-2-برج………………………………………………………………………………………………………………….. 114

5-4-3-آتشگاه…………………………………………………………………………………………………………….. 115

5-4-4-کاروانسراها و رباط­ها……………………………………………………………………………………… 115

5-4-5-تیمچه ها………………………………………………………………………………………………………… 117

5-4-6-دارالحکومه………………………………………………………………………………………………………. 118

5-4-7-ارگ…………………………………………………………………………………………………………………. 118

5-4-8-مساجد……………………………………………………………………………………………………………. 120

5-4-9-مدارس قدیمی………………………………………………………………………………………………. 125

5-4-10-امامزاده و بقاع متبرکه………………………………………………………………………………… 125

5-4-11-آرامگاه­ها و معابر………………………………………………………………………………………….. 134

5-4-12-بازارها…………………………………………………………………………………………………………… 137

5-4-13-حمام­ها………………………………………………………………………………………………………… 142

5-4-14-آب انبارها…………………………………………………………………………………………………….. 145

5-4-15-آسیاب های آبی………………………………………………………………………………………….. 150

5-4-16-میادین و راسته های شهر سمنان……………………………………………………………… 150

5-4-17-معابر بافت قدیم………………………………………………………………………………………….. 151

5-4-18-محله ها………………………………………………………………………………………………………… 153

5-4-19-نمونه ای از خانه های قدیمی……………………………………………………………………. 153

5-4-19-1-خانه های قدیمی فامیلی……………………………………………………………………….. 153

5-4-19-2-خانه قدیمی دکتر معتمد………………………………………………………………………. 154

5-4-19-3-خانه قدیمی رنجبران……………………………………………………………………………… 154

5-4-19-4-خانه قدیمی کلانتر………………………………………………………………………………… 155

5-4-19-5-خانه قدیمی تدین………………………………………………………………………………….. 155

6-4-گذرهای محله ای……………………………………………………………………………………………….. 155

7-4-شکل توده ساختمانی خانه های قدیمی………………………………………………………….. 158

8-4-بررسی چگونگی پراکنش مکان های با ارزش در ساختار کالبدی شهر دیروز وامروز………….. 160

9-4-محیط طبیعی و آثار آن بر کالبد بافت قدیمی………………………………………………… 163

9-4-1-محیط طبیعی و مصالح ساختمانی بافت قدیم……………………………………………. 164

9-4-2-محیط طبیعی و شبکه معابر بافت قدیم……………………………………………………… 164

10-4-بررسی نقش و عملکرد اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی بافت قدیم در ارتباط با شهر…………. 165

10-4-1-بررسی نقش اقتصادی بافت قدیم……………………………………………………………… 165

10-4-2-بررسی نقش اجتماعی-فرهنگی بافت قدیم……………………………………………… 165

11-4-چرخه احیاء و بهسازی بافت قدیمی سمنان…………………………………………………. 166

12-4-میزان تأسیسات و تجهیزات و امکانات رفاهی موجود در بافت قدیم………….. 167

13-4- تعداد بازدید کنندگان از موزه حمام پهنه(حمام حضرت)………………………….. 169

2-تجزیه و تحلیل یافته ها………………………………………………………………………………………….. 169

14-4-بررسی اثرات گردشگری عناصر بافت قدیم…………………………………………………… 169

14-4-1- بررسی اثرات اقتصادی گردشگری عناصر بافت قدیم…………………………….. 169

14-4-2- بررسی اثرات اجتماعی،فرهنگی و مذهبی پتانسیل های گردشگری عناصر بافت قدیم. 171

15-4-تحلیل با استفاده از SWOT ………………………………………………………………………. 173

15-4-1-عوامل داخلی مؤثر بر گردشگری در بافت مطالعه شده…………………………… 173

15-4-2- عوامل خارجی مؤثر بر گردشگری در بافت مطالعه شده………………………… 174

16-4-تحلیل نقاط قوت،ضعف، فرصت ها و تهدیدها………………………………………………. 183

17-4-اولویت بندی نهایی………………………………………………………………………………………….. 187

فصل پنجم: آزمون فرضیات،پیشنهادات و نتیجه گیری

1-5- آزمون فرضیات ………………………………………………………………………………………………………. 193

2-5-تنگناها ومشکلات……………………………………………………………………………………………………… 195

3-5- پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………… 196

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………….. 200

فرست جداول

عنوان صفحه

فصل دوم

1-2- کانون ها و قطبهای عمده توریستی جهان…………………………………………………………… 27

2-2-اولویت های گردشگری در ایران……………………………………………………………………………… 27

3-2-اولویت گردشگران در ایران……………………………………………………………………………………… 28

4-2-انواع مکان های گردشگری……………………………………………………………………………………… 28

5-2-اثارت مثبت و منفی فرهنگی و اجتماعی گردشگری…………………………………………… 35

فصل سوم

1-3- تقسیمات سیاسی شهرستان سمنان سال 1387………………………………………………… 63

2-3-مشخصات ایستگاه شهر سمنان………………………………………………………………………………. 67

3-3-میزان دمای شهر سمنان در طولانی مدت(2005-1965)…………………………………… 68

4-3-میانگین و آستانه های بارندگی ماهانه سمنان در طولانی مدت(2005-1965).. 69

5-3-میزان رطوبت سمنان(2005-1965)…………………………………………………………………….. 70

6-3-ساعات آفتابی در شهر سمنان سال 1387……………………………………………………………. 71

7-3-طبقه بندی اقلیمهای مختلف در طبقه بندی دمارتن…………………………………………… 73

8-3-تعداد و میزان تخلیه سالانه قناتهای دشت سمنان در سال 53الی72……………….. 75

9-3-تغییرات جمعیت شهرستان و شهر سمنان طی سالهای 85-1335…………………… 76

10-3-جمعیت به تفکیک گروههای عمده سنی شهر سمنان85-1375…………………… 77

11-3-گروههای سنی پنج ساله شهر سمنان سال 1385……………………………………………. 78

12-3-درصد ترکیب سنی جمعیت کشور و شهرستان در سال 1385گروه سنی به درصد 78

13-3-روند تغییرات جمعیتی بافت قدیمی در مقایسه با کل شهر در فاصله سالهای75-1365 79

14-3-درصد ترکیب سنی جمعیت کشور،استان و شهرستان و شهر سمنان در سال1385 80

15-3-تعداد و بعد خانوار شهر سمنان طی 1385-1365…………………………………………… 81

16-3-وضعیت مهاجران شهرستان سمنان طی دهه 1385-1365…………………………….. 82

17-3-مقایسه تحولات جمعیت شهرستان سمنان طی سالهای1385-1345……………. 84

18-3-تعداد شاغلین بر حسب گروههای فعالیت اقتصادی1385-1355……………………. 85

19-3-ترکیب جمعیت فعال و غیر فعال شهر سمنان در سال 1385………………………… 86

20-3-سطح زیر کشت اراضی کشاورزی شهرستان سمنان و مقایسه آن با استان در سال 1386-1385…..87

21-3-سطح زیر کشت تولید زراعت سالانه شهرستان سمنان و مقایسه با سال 1385……….. 87

22-3-سطح زیر کشت و میزان تولید و عملکرد محصولات دائمی استان و شهرستان سمنان سال85 88

23-3-مقایسه سطح زیر کشت،میزان تولید محصولات دائمی شهرستان سمنان با استان در سال85 88

24-3-تعداد بهره برداری انواع دام سمنان و شهرستان در سال1385……………………….. 89

25-3-وضعیت ناحیه شهرک صنعتی سمنان در سال 1388……………………………………… 89

26-3-تعداد پروانه های ساختمانی صادر شده برای احداث بنا بر حسب نوع استفاده در نقاط شهری سمنان……100

27-3-تعداد گردشگران خارجی در طی سالهای 1387-1380…………………………………… 90

28-3-ویژگی های مشاغل رایج در بازار سمنان سال 1387……………………………………….. 91

29-3-وضع موجود کاربری های بافت قدیم به درصد…………………………………………………… 93

30-3-منابع و پتانسیل های موجود گردشگری شهر سمنان……………………………………….. 98

فصل چهارم

1-4-میزان تأسیسات و امکانات رفاهی موجود در بافت قدیم سال1388…………………… 168

2-4-تعداد بازدیدکنندگان در موزه حمام پهنه(حمام حضرت)……………………………………. 169

3-4-تعداد فعالان و غیرفعالان شهر سمنان در سال 1385…………………………………………. 170

4-4-ماتریس عوامل داخلی مؤثر بر گردشگری عناصر بافت قدیم……………………………….. 174

5-4-ماتریس عوامل مؤثر بر گردشگری عناصر بافت قدیمی………………………………………… 180

6-4-عوامل اصلی تأثیرگذار بر توریسم بافت قدیم عناصر و اجزا فرصتها،تهدیدها در توسعه توریسم از دیدگاه دو گروه مشارکت کنندگان……………………………………………………………………………………………………………………………… 183

7-4-اولویت بندی نهایی عوامل مؤثر(نقاط قوت،ضعف)………………………………………………… 187

فهرست نمودارها

عنوان صفحه

فصل دوم

1-2- عوامل مؤثر در ساختار گردشگری…………………………………………………………………………. 22

فصل سوم

1-3- بارندگی طولانی مدت شهر سمنان(2005-1965م)…………………………………………… 70

2-3-وضعیت رطوبت نسبی ایستگاه سمنان(2005-1965م)……………………………………… 71

3-3-ساعات آفتابی ماهیانه شهر سمنان سال 1387……………………………………………………. 71

4-3-گلباد شهر سمنان در سال 1387………………………………………………………………………….. 72

5-3-تغییرات جمعیتی شهر سمنان طی سالهای 1385-1335…………………………………. 76

6-3-درصد شهرنشینی شهرستان سمنان در سال 1385…………………………………………….. 77

7-3-درصد جمعیت به تفکیک گروههای سنی سال 1385-1375……………………………. 77

8-3-هرم سنی در سال 1385……………………………………………………………………………………….. 79

9-3-تعداد شاغلان شهر سمنان به تفکیک بخشهای اقتصادی در سال 1385…………… 84

10-3-نسبت درصد اشتغال شاغلان در بخشهای مختلف اقتصادی 1385…………………. 85

فهرست اشکال

عنوان صفحه

فصل اول

1-1- گونه شناسی گردشگری شهری…………………………………………………………………………….. 9

فصل دوم

1-2-ابعاد گردشگری………………………………………………………………………………………………………… 22

2-2-عناصر تشکیل دهنده گردشگری……………………………………………………………………………. 33

3-2-ماتریسSWOT و نحوه تعیین استراتژی……………………………………………………………. 60

4-2-ارزیابی درونی و بیرونی مدلSWOT …………………………………………………………………. 60

5-2-شمای برنامه ریزی استراتژیک با استفاده از SWOT ……………………………………….. 61

فصل چهارم

1-4-نمودار چرخه احیاء و بازسازی بافت قدیمی………………………………………………………….. 167

فهرست نقشه ها

عنوان صفحه

فصل سوم

1-3-نقشه موقعیت شهرستان سمنان در استان…………………………………………………………….. 64

2-3-نقشه وجه تسمیه شهر سمنان در سال 1334…………………………………………………….. 95

فصل چهارم

1-4-نقشه ناحیه بندی شهر سمنان……………………………………………………………………………….. 104

2-4-نقشه شهر سمنان ومحدوده بافت قدیم در شهر سمنان………………………………………. 107

3-4- نقشه موقع عناصر موجود در بافت قدیم(شهر سمنان)……………………………………….. 157

4-4-نقشه محدوده پراکنش با ارزش بافت قدیم شهر سمنان و بازار(ستون فقرات)….. 163

فهرست عکسها

عنوان صفحه

فصل دوم

1-2-نمونه ای از مرمت یکی از عناصر بافت قدیمی در نیاسر……………………………………… 37

2-2-نمونه ای از استفاده کاروانسرا جهت جذب گردشگر…………………………………………….. 39

3-2-استفاده از حمام کرناسیون به عنوان موزهمردم شناسی(دزفول)جهت جذب گردشگر…………….. 40

4-2-نمونه ای از ساباط های محلی در نیاسر…………………………………………………………………. 42

5-2-مرمت مقبره حاج کمال در نیاسر…………………………………………………………………………… 46

6-2-نمونه ای از مرمت آسیاب آبی در نیاسر به منظور جذب گردشگر……………………… 47

7-2-احیاء آتشکده زرتشتیان در نیاسر…………………………………………………………………………… 47

8-2-نمونه ای از مرمت آسیاب آبی در نیاسر………………………………………………………………… 48

9-2-نمونه ای از بهسازی خانه قدیمی در نیاسر……………………………………………………………. 49

فصل چهارم

1-4-نماهایی از بافت قدیم شهر سمنان…………………………………………………………………………. 111

2-4-نمایی از دز چرمنه…………………………………………………………………………………………………… 112

3-4-نمایی از قلعه شرقی پاچنار…………………………………………………………………………………….. 112

4-4- نمایی از قلعه غربی پاچنار…………………………………………………………………………………….. 112

5-4- نماهایی ازداخل و خارج برج چهل دختر……………………………………………………………… 114

6-4- نمایی از محل خراب شده آتشگاه سمنان……………………………………………………………. 115

7-4-نماهایی از سر در و داخل کاروانسرای ناسار(نیمه مخروب و در حال مرمت)…….. 117

8-4-نمایی از تیمچه سلطانی………………………………………………………………………………………….. 117

9-4-نمایی از دارلحکومه سمنان(خانه کلانتر)……………………………………………………………….. 118

10-4-نمایی قدیمی و جدید دروازه ارگ سمنان و قسمت های مختلف آن……………… 120

11-4-تصویر جدید از قسمت وضوخانه و سقف آن و تصویر قدیمی از مسجد امام سمنان……………… 122

12-4-نمایی از مسجد جامع شهر سمنان……………………………………………………………………… 123

13-4-نمایی از منار سلجوقی………………………………………………………………………………………….. 124

14-4-نمایی از مسجد جامع زاوغان……………………………………………………………………………….. 125

15-4-نمایی از امامزاده یحیی…………………………………………………………………………………………. 127

16-4-نمایی از امامزاده علی بن جعفر……………………………………………………………………………. 128

17-4نمایی از امامزاده اشرف…………………………………………………………………………………………… 129

18-4-نمایی از بقاع متبرکه علویان………………………………………………………………………………… 130

19-4-نمایی از سردرهای بقعه متبرکه پیر علمدار……………………………………………………….. 132

20-4-نمایی از بقعه متبرکه سید مرسلین…………………………………………………………………….. 133

21-4-نمایی از آرامگاه پیرنجم الدین……………………………………………………………………………… 135

22-4-نمایی از آرامگاه حکیم الهی…………………………………………………………………………………. 136

23-4-نمایی از جایگاه قدیمی مقبره طوطی(هیئت حضرت ابوالفضل فعلی)……………… 137

24-4-نمایی از بازار عمومی و بازار مرده های سمنان………………………………………………….. 139

25-4-نمایی از بازار شمالی سمنان………………………………………………………………………………… 140

26-4-نمایی از بازار جنوبی سمنان………………………………………………………………………………… 141

27-4-نمایی از بازار جلوخان سمنان………………………………………………………………………………. 141

28-4-نمایی از حمام حضرت………………………………………………………………………………………….. 143

29-4-نمایی سر در حمام نخست…………………………………………………………………………………… 144

30-4- نمایی سر در حمام ناجی……………………………………………………………………………………. 145

31-4-نمایی از قسمت های مختلف یک آب انبار…………………………………………………………. 146

32-4-نمایی از آب انبار ناسار………………………………………………………………………………………….. 147

33-4-نمایی از آب انبار کارخانه……………………………………………………………………………………… 147

34-4-نمایی از آب انبار توکلی……………………………………………………………………………………….. 148

35-4-نمایی از آب انبار پاچنار……………………………………………………………………………………….. 149

36-4-نمایی از آسیاب آبی………………………………………………………………………………………………. 150

37-4-نمایی از میدان شریعتی(تیرانداز سابق)………………………………………………………………. 151

38-4-نمایی از سر در و ایوان از خانه قدیمی فامیلی…………………………………………………… 154

39-4-نمایی از خانه قدیمی فامیلی(در حال تخریب)…………………………………………………… 154

40-4-نمایی از خانه قدیمی دکتر معتمد(قبل و بعد از تخریب)…………………………………. 154

41-4-نمایی از خانه قدیمی کلانتر………………………………………………………………………………… 155

42-4-نمایی از خانه قدیمی تدین………………………………………………………………………………….. 155

43-4-نمایی از معابر و ساباط محله های قدیمی…………………………………………………………… 156

44-4-نمونه ای از سقف های گنبدی منازل قدیمی شهر سمنان………………………………. 159

45-4-نمایی از ایوان خانه های قدیمی………………………………………………………………………….. 159

46-4-نمایی از دالان های خانه های قدیمی…………………………………………………………………. 160

47-4-نمایی از هشتی خانه های قدیمی……………………………………………………………………….. 160

چکیده:

همانطور که می دانیم با افزایش چشمگیر جمعیت و توسعه مدرن و صنعتی شدن شهرها، مشکلات افراد بیشتر، که در کنار این مشکلات مسئله فراغت افراد مطرح شد با توجه به کمبود امکانات فراغتی در جامعه ما باعث شد دست اندرکاران و برنامه ریزان شهری را به فکر انداخت تا به منظور غلبه بر این مشکل راهکارهایی را ارئه کنند که یکی از این راهکارها برای غلبه بر چنین مشکلاتی،استفاده از منابع فراوان و غنی بود که باعث جذب گردشگر شود تا بتواند حضوری فعالانه داشته و در رقابت با کشورهای دیگر در این عرصه سهمی شایسته و درخور داشته باشند.

البته کشور ایران با توجه به پیشینه تاریخی گرانبها و موقعیت جغرافیایی خود دارای ظرفیتهای فرهنگی و تاریخی زیادی برای رسیدن به توسعه در زمینه گردشگری می باشد. که برای رسیدن به این اهداف نیاز به تأمین زیرساختهای مناسب، مدیریت بهینه و همکاری دستگاههای ذیربط می باشد تا جامعه ایران بتواند با توجه به ضعف هایی که در این زمینه ها دارد موفق بشود.

بنابراین نباید این مسائل را از برنامه ریزی شهری جدا بدانیم. از بعد اقتصادی، گردشگری به عنوان یکی از عوامل بهبود و رشد اقتصادی است. زیرا با فراهم کردن زیرساخت ها در این زمینه باعث ایجاد اشتغال، درآمدزایی، ارزش افزوده منابع محیط می شود. که گردشگری نه تنها از لحاظ اقتصادی بلکه از لحاظ ارائه خدمات و همچنین از بعد فرهنگی تأثیرات بسیار مهمی دارد. زیرا باعث اثباتارزشهای فرهنگیجوامع، معرفی ارزشهای بومی منطقه و گشودن جوامع بر روی مردم جوامع خارجی و توسعه ظرفیتهای مناطق
می شود که به همین دلیل است که نباید مقوله گردشگری را از برنامه ریزی شهری جدا بدانیم.

بافت قدیمی نیز به عنوان یکی از قطبهای گردشگری در شهر سمنان نیازمند توجه و امکان نظر بیشتر بوده تا در گردشگری به نحو مطلوب ایفای نقش نمایند.

که در این راستا فرضیات تحقیق به شرح ذیل تنظیم شده است:

الف) به نظر می رسد شناخت ظرفیتهای توریستی عناصر و اجزای فرهنگی بافت قدیم(تبلیغات کارا)
می تواند نقش مؤثری درتوسعه گردشگریمنطقه مورد مطالعه داشته باشد.

ج) به نظر می رسد سرمایه گذاری مناسب (در راستای تأسیسات وتجهیزات زیربنایی) ­می تواند نقش مؤثری در توسعه گردشگری شهر سمنان ایفا نماید.

در این پژوهش سعی شده تا در کنار مطالعات کتابخانه ای و برداشت های میدانی و استفاده از آمار و اطلاعات سازمان های مختلف و همچنین مقالات و تحقیقات مختلف و در نهایت تجزیه و تحلیل با استفاه از مدلSWOT دیدگاه جامع تری نسبت به مقوله گردشگری کسب گردد. که در این موضوع با توجه به تجزیه و تحلیل اطلاعات و آگاهی از مشکلات راهکارهایی جهت بر طرف کردن آنها ارائه شده که هر چند برنامه و راهکار به تنهایی نمی تواند باعث حل فوری مشکلات باشد.

اما با توجه به برنامه ریزی در این مقوله به خصوص تفکیک نکردن آن از موضوع برنامه ریزی شهری می توان گاهی در جهت کم کردن مشکلات در این زمینه برداشت.

مقدمه:

گردشگری امروزه به یکی از مهمترین منابع در اقتصاد کشورها تبدیل شده است که اکنون نسبت به سایر بخشهای اقتصادی رشد بیشتری داشته است. که نه تنها از لحاظ اقتصادی باعث ایجاد اشتغال و درآمد و . . . شده بلکه باعث آشنایی با فرهنگ ها، مبارزه با بیکاری، مفاسد اجتماعی و افزایش رفاه جامعه شده است. به طوری که در زمینه اقتصادی و اجتماعی آنقدر دارای اهمیت می باشد. که اقتصاد دانان به این صنعت ((صادرات نامرئی)) می گویند.( سقایی،اکتبر2009،سایت مطالعات گردشگری،)

اهمیت گردشگری در عصر حاضر بیش از همه وابسته به چرخه اقتصادی آن می باشد که قابلیت بالایی در زمینه پویایی اقتصاد محلی و بین المللی دار می باشد به گون های که مصرف گردشگری، سرمایه گذاری دولتی و خصوصی و همچنین صادرات در صنعت گردشگری درسال 2004 شهری معادل 9/5 درصد در حدود 5/5 تریلیون دلار داشته است. (گلی،1387، سایت­آفتاب)

که گردشگری برای کشورهایی که در زمینه تولید و صادرات در سطح جهانی موفقیتی نداشته اند می تواند یکی از صنایع مهم محسوب شود. هرچند ایران در جایگاه گردشگری جهان موفقیت چندانی نداشته، اما دارای منابع غنی در زمینه گردشگری می باشد. با توجه به گزارش خبرگزاری میراث فرهنگی رتبه ایران درگردشگری جهانی در سال 1388 از بین 183 کشور 137 می باشد، این رتبه تأیید می کند کشور ایران در این زمینه رشد چندانی نداشته است. تحقیقات نشان داده است کشورهایی که سلطه دولت را از فعالیتها و عرصه گردشگری کاهش داده اند، با تقاضای زیادی در این صنعت مواجه شده اند که بدون مشارکت بخش خصوصی و حمایت دولت و عواملی دیگر از جمله برقراری امنیت جانی ، مالی گردشگران خارجی و ایجاد زیرساختها و امکانات رفاهی مطلوب در این زمینه و تبلیغات منظم و هماهنگ ((مدرن)) و . . . توسعه گردشگری امکان پذیر نیست. در ایران صنعت گردشگری نیازمند برنامه ریزی کلان و بلند مدت، استاندارد سازی و همچنین استفاده از تجارت جهانی در بومی سازی خدمات و سرویسهای صنعت گردشگری می تواند کمک شایانی به فعالان این عرصه کند. (گلی،1387، سایت­آفتاب)

که ایران در این زمینه باید تلاش کند زیرا نه تنها باعث توسعه اقتصادی و تولید درآمد می شود بلکه باعث ایجاد زیرساختهای مناسب و غنی شدن فرهنگ جامعه و حفظ محیط به دلیل بیداری مردم و آگاهی آنها نسبت به ارزش میراث منطقه خود شده و آگاهی و اطلاعات مردم نیز در این زمینه افزایش می یابد. که از میان کشورهایی که بیشترین موفقیت را در جذب گردشگر داشته، کشور سوئیس بوده که با استفاده از ظرفیتها و توانهای بالفعل و بالقوه خود توانسته موقعیت برتری را در این زمینه داشته باشد. (گلی،1387، سایت­آفتاب)

بنابراین صنعت گردشگری با این که بعد از صنعت نفت واتومبیل سازی در رتبه سوم در میان صنایع جهان است اما باز هم مهمترین صنعت می باشد. زیرا نفت حاصل فرآیند طبیعی است و مانند صنعت ماشین سازی زوال پذیر می باشد و نمی توان با استفاده از آنها آینده روشن را ترسیم نمود اما صنعت گردشگری صنعتی است پایدار و هر چه جامعه پیشرفت کند، و رو به زندگی ماشینی آورد این صنعت اهمیت خود را بیشتر نمایان می کند. ( سقایی،اکتبر2009،سایت مطالعات گردشگری،)

در جریان گردشگری شهرهایی مورد توجه گردشگران قرار می گیرند که چند جاذبه یا لااقل یکی از آنها را همچون وجود زیارتگاه، آثار علمی، فرهنگی و تاریخی، امکانات تفریحی و اقامت، تسهیلات ارتباطی و وجود بازارهای متنوع و خرید و فروش دارا باشند.با این وجود جریان گردشگری شهری را نمی توا تنها در وجود جاذبه ها خلاصه نمود. به گونه ای که گردشگری به عنوان یک محصول حاصل درهم تنیدگی عوامل مختلفی می باشد که هر یک در جریان گرشگری تأثیرات بسزایی دارند.علاوه بر آن شناخت گردشگری نیز در زمینه گردشگری شهری دارای اهمیت است. شناخت گردشگری در رابطه با ماهیت و الگوی فضامندی آن کمک می کند تا در تطبیق پذیری ،جریان گردشگری با مکانمندی محلی روندی رو به توسعه درونزا بپیماید در حالی که تنها در نظر گرفتن سودآوری گردشگری بدون شناخت می تواند چالش های بسیاری را برای ساکنان محلی شکل دهد. ( سقایی،اکتبر2009،سایت مطالعات گردشگری،)

پس همانطور که گفتیم نتیجه می گیریم که ایران نیز با توجه به پتانسیل های مناسب و با سابقه تمدنی چند هزار ساله و جاذبه های تاریخی مانند تخت سلیمان، تخت جمشید، ارگ بم، سلطانیه ، نقش جهان، گنبد سلطانیه، چغازنبیل، پاسارگاد، بیستون، و . . . که توسط کنوانسیون میراث جهانی به ثبت رسیده و همچنین اماکن مذهبی،گردشگران خارجی و داخلی زیادی را جذب کرده است. ( سقایی،اکتبر2009،سایت مطالعات گردشگری)

که همه اینها همانطور که در مطالب پیشین گفته شد با مدیریتی بهینه و همکاری دستگاههای ذیربط با یک برنامه ریزی کلان و بلند مدت به همراه ایجاد خدمات و زیرساختهایی نظیر جاده های مناسب، برق، شبکه و تسهیلات حمل ونقل، تلفن ، هتل و امکانات رفاهی مطلوب و. . . می تواند نتایج مثبتی در این زمینه داشته باشد.

طرح مسئله:

گردشگری معادل فارسی و کاملاً دقیق واژه tourism در زبان های انگلیسی، فرانسه و آلمانی است که به صورت مصطلح در زبان فارسی به صورت جهانگردی ترجمه شده است.ریشه این واژه از اصلاح tomus یونانی و لاتین گرفته شده است.که از یونان به اسپانیا و سپس به فرانسه و انگلیس وارد شده است، که یکی ازمعانی آن گردش کردن یا گشتن است که به صورت اسم مصدرtourism یا گردشگری درآمده است.این اصطلاح توریست(tourist) که در اکثر زبان های زنده دنیا این واژه در تلفظ مفهومی مشترک دارد از قرن نوزدهم معمول شده است که در گذشته اشراف زادگان فرانسه می بایست برای تکمیل تحصیلات وکسب تجربه های لازم زندگی اقدام به مسافرت می نمودند که این جوانان در آن زمان توریست نامیده می شدند.و بعدها این اصطلاح در فرانسه برای کسانی به کار میرفت که برای سرگرمی، وقت گذرانی و گردش به فرانسه سفر می کردند.کم کم توریت به زبان های دیگر هم وارد شد و از آن واژه توریست به وجود آمد. از همان زمان توریست و توریسم به بعضی از مسافرتها و مسافرینی گفته می شد که هدف آنها استراحت و گردشگری و سرگرمی و آشنایی با مردم بود و نه کسب درآمد و اشتغال به کار. www.hamshahrionline.ir))

گردشگری در هر دوره با اهداف متفاوتی انجام می شد که متناسب با آن دوره بود برای مثال در بعضی دوره­ها به منظور آشنایی با شیوه حکومت و زندگی مردم بوده است. گردشگری در زمان های مختلف به یک مفهوم بوده اما نامهای متفاوتی از آن داشته اند برای نمونه: “گردشگری مجموعه پدیده ها و ارتباطات ناشی از کنش متقابل میان گردشگران سرمایه، دولتها و جوامع مدزبان، دانشگاهها و سازمان های غیردولتی،سه فرآیند جذب، حمل ونقل وپذیرایی و کنترل گردشگران و دیگر بازدیدکنندگان است.(پاپلی یزدی،سقایی، 1385؛ص12)

البته باید گفته شود که گردشگری حتی در زمان های قدیم هم وجود داشته اما به صورت کلمه گردشگری به کار نمی رفته است. همانطور که می دانیم در گذشته افراد معدودی از اوقات فراغت لذت می بردند که حال به صورت مذهبی بوده که بیشتر به صورت زائران مکان­های مذهبی بودند و حتی در زمان پادشاهان مسافرتها به منظور آشنایی پادشاه با شیوه های مختلف حکومت و زندگی مردم بود. در زمان های مختلف این مسافرتها برای مثال در زمان قرون وسطی یا پیش از میلاد مسیح و یا انقلاب صنعتی تا به امروز گردشگری با اهداف مختلفی انجام می شده که حال به صورت گردشگری از آن یاد می شد.(کاظمی، 1385، ص7)

اما واژه گردشگری توسط افراد و سازمان های مختلف تعریف شده است که شامل:

” گردشگری عبارت است از فعالیت افرادی که برای استراحت و کار و دیگر دلایل به خارج از محیط سکونت معمول خویش سفر کرده و حداکثر برای یک سال متوالی در آن جا اقامت می کنند.”
( سقایی،اکتبر2009،سایت مطالعات گردشگری)

و اما “گردشگری داخلی(یا بومی): اشخاص مقیم یک کشور که حداکثر برای مدت دوازده ماه به محلی در کشور خودشان که خارج از محیط معمول زندگی خودشان می باشد سفر کنند و هدف اصلی آن ها از این سفر انجام کاری نیست که سرانجامش دریافت مزد از کشور مورد بازدید باشد. ( سقایی،اکتبر2009،سایت مطالعات گردشگری)

پایایی…………………………………………………………………………………………….17

1-15-1-روایی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….17

1-15-2-پایایی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..17

1-16-محدودیت های تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………………19

ا-17-نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………19

1-18-ساختار کلی پایان نامه……………………………………………………………………………………………………………………………………………..20

 

فصل دوم مفاهیم و مبانی نظری

2-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..22

2-2- بخش اول: مباحث مربوط بهمدیریت شهری……………………………………………………………………………………………..23

2-2-1-مدیریت ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………23

2-2-2-مدیریت شهری ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………25

2-2-3-ارتباط برنامه ریزی شهری و مدیریت شهری ………………………………………………………………………………………………………….29

2-2-4-مدیریت شهری یکپارچه ………………………………………………………………………………………………………………………………………30

2-2-5-لزوم دیدگاه سیسمتی در مدیریت شهری …………………………………………………………………………………………………………….34

2-2-6-کاربرد مفهوم یکپارچگی مدیریت سازمانی در مدیریت شهری ……………………………………………………………………………….36

2-2-7-سابقه مدیریت شهری در کشور های مختلف جهان ……………………………………………………………………………………………….38

2-2-8-مدل های مدیریت شهری………………………………………………………………………………………………………………………………………41

2-2-9-اهداف کلان نظام جامع مدیریت مجموعه های شهری در ایران ……………………………………………………………………………….44

2-3- بخش دوم: مباحث مربوط به حکمروایی…………………………………………………………………………. 47

2-3-1-تعریف حکمروایی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..47

2-3-2-حکمروایی و حکومت ………………………………………………………………………………………………………………………………………….58

2-3-3-شاخص های حکمروایی خوب شهری ……………………………………………………………………………………………………………………63

2-3-4-شاخص های حکمروایی در ایران ………………………………………………………………………………………………………………………….71

2-3-5-ابعاد مختلف حکمروایی شهری …………………………………………………………………………………………………………………………..74

2-3-6-اهداف حکمروایی خوب ……………………………………………………………………………………………………………………………………..75

2-3-7-مراحل اجرایی حکمروایی خوب ………………………………………………………………………………………………………………………….75

2-3-8-رویکرد ها و استراتژی های عمده حکمروایی کلان شهری …………………………………………………………………………………….76

2-3-9-خاستگاه نظری رویکرد حکمروایی شهری …………………………………………………………………………………………………………..78

2-3-10-جایگاه حکم روایی شهری در تئوری های پایه حکومت و قدرت شهری ………………………………………………………………..79

2-4-بخش سوم : مباحث مربوط به سه شاخص مشارکت ،شفافیت ،بینش راهبردی …………………….84

2-4-1-شفافیت ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………84

2-4-2-تعریف و مفاهیم ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….84

2-4-3-پیشینه تاریخی حق آزادی اطلاعات …………………………………………………………………………………………………………………….87

2-4-4-قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات ……………………………………………………………………………………………………………..88

2-4-5-ضرورت های وجود شفافیت………………………………………………………………………………………………………………………………….91

2-4-6-شفافیت و مدیریت شهری …………………………………………………………………………………………………………………………………..93

2-4-7-شفافیت و مدیریت یکپارچه شهری ………………………………………………………………………………………………………………………94

2-4-8-مشارکت……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..94

2-4-9-تعاریف و مفاهیم ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..94

2-4-10-ابعاد مشارکت …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….97

2-4-11-مشارکت در عرصه مدیریت شهری………………………………………………………………………………………………………………………98

2-4-12-ضرورت و اهمیت مشارکت …………………………………………………………………………………………………………………………………100

2-4-13-اثرات مثبت مشارکت شهروندان…………………………………………………………………………………………………………………………100

2-4-14-مشارکت و مدیریت یکپارچه شهری…………………………………………………………………………………………………………………….101

2-4-15-رابطه مشارکت و شفافیت ………………………………………………………………………………………………………………….. …………….102

2-4-16-رویکرد ها به مشارکت شهروندی ……………………………………………………………………………………………………………………….102

2-4-17-نظریه های مشارکت ………………………………………………………………………………………………………………………………………….104

2-4-18-دیدگاه های مختلف در زمینه مشارکت ………………………………………………………………………………………………………………108

2-4-19-برنامه ریزی مشارکتی ……………………………………………………………………………………………………………………………………….109

2-4-20-طیف برنامه ریزی مشارکتی ………………………………………………………………………………………………………………………………..110

2-4-21-مدل های برنامه ریزی مشارکتی ………………………………………………………………………………………………………………………….111

2-4-22-انواع مشارکت عمومی در شهر …………………………………………………………………………………………………………………………113

2-4-23-تفاوت های برنامه ریزی مشارکتی با مشارکت عمومی………………………………………………………………………………………….116

2-4-24-وضعیت مشارکت در ایران…………………………………………………………………………………………………………………………………118

2-4-25- بینش راهبردی………………………………………………………………………………………………………………………………………………..121

2-4-26- تعریف برنامه ریزی راهبردی……………………………………………………………………………………………………………………………..121

2-4-27- مراحل برنامه ریری استراتژیک در متون مختلف……………………………………………………………………………………………….122

2-4-28- فرایند مدیریت استراتژیک……………………………………………………………………………………………………………………………..128

2-4-29- مزایا و فواید برنامه ریری استراتژیک………………………………………………………………………………………………………………..129

2-4-30- مشکلات برنامه ریزی استراتژیک………………………………………………………………………………………………………………………130

2-5- بخش چهارم :مباحث مربوط به حکمروایی مناطق کلان شهری وبررسی وضعیت کلان شهر های ایران…………………………………………………………………………………………………………………………………….131

2-5-1-کلان شهر و منطقه کلان شهری …………………………………………………………………………………………………………………………..131

2-5-2-تفرق سیاسی , چالش اصلی در حکمروایی مناطق کلان شهری …………………………………………………………………………….133

2-5-3-تفرق سیاسی و عملکردی و تلاش برایمنطقه گرایی……………………………………………………………………………………………138

2-5-4-روند ها و رویکرد های نو در اداره و حکمروایی مناطق کلان شهری ( منطقه گرایی نوین )………………………………………140

2-5-5- شناخت و تحلیل وضعیت فعلی مدیریت منطقه کلانشهری در ایران …………………………………………………………………….145

2-5-6-مبانی نظری مدل حکمروایی شهری و تعامل آن با سازمان فضایی کلانشهری …………………………………………………………146

2-5-7-شناخت وتحلیل عناصر موثر و عملکرد آنها ………………………………………………………………………………………………………..148

2-5-8- الزمات تحقق حکمروایی شهری در مدیریت کلان شهرها……………………………………………………………………………………..151

2-5-9-موانع تحقق حکمرانی شهری در ایران …………………………………………………………………………………………………………………156

2-6-بخش پنجم :مفاهیم حکمروایی دراسناد فرادستی کشور …………………………………………………………………………………………158

2-6-1-مفاهیم حکمرانی در قانون اساسی ………………………………………………………………………………………………………………………158

2-6-2-مفاهیم حکمرانی در سند چشم انداز ایران 1404…………………………………………………………………………………………………..159

2-6-3-مفاهیم حکمرانی در برنامه چهارم توسعه………………………………………………………………………………………………………………161

2-6-4-مفاهیم حکمرانی در برنامه پنجم توسعه……………………………………………………………………………………………………………….162

2-6-5-تحلیل نقش حکمرانی خوب در اسناد فرادستی کشور ………………………………………………………………………………………….164

2-6-6-نتیجه گیری از این تحلیل……………………………………………………………………………………………………………………………………165

2-6-7- مدل مفهومی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………….165

2-7-جمع بندی و نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………………….167

فصل سوم :شناخت محدوده مورد مطالعه

3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..169

3-2- ویژگی های جغرافیای شهر مشهد …………………………………………………………………………………………………………………………169

3-2-1- موقعیت ریاضی و نسبی ……………………………………………………………………………………………………………………………………..169

3-2-2-توپوگرافی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..171

3-2-3-زمین شناسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..171

3-2-4-ویژگی های اقلیمی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………172

3-2-5- ویژگی های جمعیتی و وسعت شهر مشهد ………………………………………………………………………………………………………….174

3-2-6- ویژگی های اجتماعی ………………………………………………………………………………………………………………………………………..177

3-2-7-ویژگی های اقتصادی………………………………………………………………………………………………………………………………………….178

3-3- معرفی مناطق شهرداری مشهد …………………………………………………………………………………………………………………………….179

3-4- معرفی مناطق هشت و چهار شهرداری مشهد …………………………………………………………………………………………………………181

3-5- محدوده قانونی مناطق هشت و چهار …………………………………………………………………………………………………………………….183

3-6- بررسی مطالعات ،کالبدی ، اقتصادی ،- اجتماعی ،محیطی و فرهنگی مناطق ……………………………………………………………..185

3-7- تعیین سطوح سرانه کاربری های مختلف در منطقه 8 و 4 ……………………………………………………………………………………….186

3-8- بررسی مطالعات کالبدی ……………………………………………………………………………………………………………………………………….189

3-8-1- بررسی بعد خانوار و وضعیت مسکن در منطقه چهار و هشت…………………………………………………………………………………189

3-8-2- مطالعات حمل و نقل …………………………………………………………………………………………………………………………………………192

3-8-3-فعالیت فضای سبز …………………………………………………………………………………………………………………………………………….194

3-8-4- فعالیت در مانی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..195

3-8-5- فعالیت های تجاری ………………………………………………………………………………………………………………………………………….195

3-9- مطالعات اقتصادی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..197

3-10-مطالعات فرهنگی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………198

3-11- مطالعات محیطی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….200

3-12- نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………201

فصل چهارم :بررسی یافته های تحقیق

4-1-مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..203

4-2-بخش اول :آمار توصیفی …………………………………………………………………………………………………………………………………………204

4-2-1-فروانی افراد مورد مطالعه در گروه شهروندان و مدیران ………………………………………………………………………………………….204

4-2-2-بررسی پاسخگویان بر حسب سن ……………………………………………………………………………………………………………………….205

4-2-3- بررسی پاسخگویان بر حسب جنس …………………………………………………………………………………………………………………..208

4-2-4- بررسی پاسخگویان بر حسب تحصیلات……………………………………………………………………………………………………………….210

4-2-5-توزیع پاسخگویان برحسب وضعیت شغلی …………………………………………………………………………………………………………..212

4-2-6-وضعیت در آمد ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….214

4-2-7-توزیع نسبت مدیران برحسب رده سازمانی …………………………………………………………………………………………………………215

3-4-تحلیل شاخص های حکمروایی ………………………………………………………………………………………………………………………………215

4-3-1-مشارکت در گروه شهروندان ……………………………………………………………………………………………………………………………….215

4-3-1-1-مقایسه میانگین گویه های شاخص مشارکت در منطقه 4 ……………………………………………………………………………………219

4-3-1-2- مقایسه میانگین گویه های شاخص مشارکت در منطقه8……………………………………………………………………………………219

4-3-2-شفافیت در گروه شهروندان ……………………………………………………………………………………………………………………………….221

4-3-2-1-مقایسه میانگین گویه های شاخص شفافیت در منطقه 4 …………………………………………………………………………………223

4-3-2-2- مقایسه میانگین گویه های شاخص شفافیت در منطقه8…………………………………………………………………………………223

4-3-3-بینش راهبردی در گروه شهروندان ……………………………………………………………………………………………………………………225

4-3-3-1- مقایسه میانگین گویه های شاخص بینش راهبردی در منطقه 4………………………………………………………………………..226

4-3-3-2- مقایسه میانگین گویه های شاخص بینش راهبردی در منطقه 8……………………………………………………………………….227

4-3-4-مشارکت در گروه مدیران ………………………………………………………………………………………………………………………………….228

4-3-4-1-مقایسه میانگین گویه های شاخص مشارکت در گروه مدیران ……………………………………………………………………………229

4-3-5-شفافیت در گروه مدیران ……………………………………………………………………………………………………………………………………230

4-3-5-1-مقایسه میانگین گویه های شاخص شفافیت در گروه مدیران……………………………………………………………………………..231

4-3-6-بینش راهبردی در گروه مدیران………………………………………………………………………………………………………………………….232

4-3-6-1-مقایسه میانگین گویه های شاخص بینش راهبردی در گروه مدیران…………………………………………………………………..233

4-4- بخش دوم :آمار استنباطی …………………………………………………………………………………………………………………………………….236

4-5-تحلیل پایای………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….236

4-5-1-پایای شاخص های حکمروایی در پرسشنامه شهروندان ………………………………………………………………………………………..236

4-5-2-پایای شاخص های حکمروایی در پرسشنامه مدیران…………………………………………………………………………………………….237

4-6-بررسی نوع توزیع داده ها ……………………………………………………………………………………………………………………………………..237

4-7-بررسی وضعیت شاخص های حکمروایی در مناطق 4 و 8 شهر مشهد ………………………………………………………………………238

4-7-1-بررسی وضعیت حکمروایی خوب شهری از دیدگاه شهروندان ……………………………………………………………………………….239

4-7-2- بررسی وضعیت حکمروایی خوب شهری از دیدگاه شهروندان……………………………………………………………………………… 240

4-7-3-بررسی وضعیت حکمروایی خوب شهری از دیدگاه مدیران و مسولین شهری …………………………………………………………241

4-7-4-بررسی وضعیت شاخص مشارکت از دیدگاه شهروندان مناطق 4و8………………………………………………………………………..241

4-7-5-بررسی وضعیت شاخص شفافیت از دیدگاه شهروندان مناطق 4و8………………………………………………………………………..242

4-7-6-بررسی وضعیت شاخص بینش راهبردی از دیدگاه شهروندان مناطق 4و8……………………………………………………………..243

4-7-7-بررسی وضعیت شاخص مشارکت از دیدگاه مسولین و مدیران شهری …………………………………………………………………..244

4-7-8-بررسی وضعیت شاخص شفافیت از دیدگاه مسولین و مدیران شهری…………………………………………………………………….244

4-7-9-بررسی وضعیت شاخص بینش راهبردی از دیدگاه مسولین و مدیران شهری…………………………………………………………..245

4-8-بررسی وضعیت میزان برخورداری از شاخص شفافیت و بینش راهبردی در مناطق 4و8……………………………………………..245

4-9-بررسی وضعیت میزان برخورداری از شاخص مشارکت در مناطق 4و8……………………………………………………………………….247

4-10-تحلیل کیفی سوالات باز پرسش نامه …………………………………………………………………………………………………………………….248

4-10-1-سازمان های دخیل در مدیریت شهر مشهد ………………………………………………………………………………………………………..248

4-10-2-تحلیل نقش شهرداری در مدیریت شهر مشهد …………………………………………………………………………………………………..248

4-10-3-لزوم ایجاد قوانین جدید در جهت هماهنگ کردن اداره شهر ……………………………………………………………………………….249

4-10-4-استفاده از تجربه مدیران قبل و حال حاضر ………………………………………………………………………………………………………..250

4-10-5-نگرش سیستمی و یکپارچه سازی برنامه های مدیریت شهری در روند کار شهرداری

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………250

4-10-6-فرهنگ سازی و نهادسازی هدفمند و هماهنگ مدیریت واحد شهری …………………………………………………………………..251

4-11-نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………251

فصل پنجم نتیجه گیری و آزمون فرضیات

5-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..255

5-2 خلاصه ای از یافته های تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………….255

5-3آزمون فرضیات ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………256

5-3-1 فرضیه اول …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………256

5-3-2 فرضیه دوم……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….262

5-3-3فرضیه سوم ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………263

5-4-نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………264

5-5پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………266

منابع ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….268

پیوست ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….287

 

فهرست جداول

جدول شماره (1-2) :طبقه بندی کشورهای اروپایی برحسب مدل حکومت محلی ………………………………………………..42

جدول (2-2) مقایسه ویژگی های اصلی حکومت و حکمروایی……………………………………………………………………………..60

جدول (3-2) شاخص های حکمروایی در دیدگاه های مختلف……………………………………………………………………………. 67

جدول (4-2)ابعاد مختلف حکمروایی شهری……………………………………………………………………………………………………. 74

جدول (5-2)مفهوم مشارکت از دیدگاه صاحب نظران………………………………………………………………………………………. 96

جدول شماره (6-2) مدل آرنشتاین از مشارکت شهروندان………………………………………………………………………………. 106

جدول(7-2): تفاوت های مشارکت عمومی و برنامه ریزی مشارکتی………………………………………………………………….. 116

جدول (8-2) مراحل تحول مدیریت کلان شهری……………………………………………………………………………………………. 143

جدول (9-2)وضعیت موجود نظام مدیریت فضایی در ایران……………………………………………………………………………….154

جدول (10-2) روند شکل گیری حکمرانی خوب در اسناد فرادست نظام جمهوری اسلامی ایران…………………………………………. 162

جدول شماره) 1-3( : موقعیت و حدود جغرافیایی شهر مشهد………………………………………………………………………….. 170

جدول (2-3).مشخصات کلی مناطق 13 گانه شهر مشهد………………………………………………………………………………….180

جدول (1-4):فراوانی افراد موردمطالعه در گروه شهروندان………………………………………………………………………………..204

جدول (2-4):فراوانی افراد موردمطالعه در گروه مدیران………………………………………………………………………………….. 205

جدول(3-4) بررسی نسبت پاسخگویان برحسب سن …………………………………………………………………………………….206

جدول (4- 4)بررسی نسبت پاسخگویان برحسب جنس………………………………………………………………………………… 208

جدول (5-4)توزیع نسبت پاسخگویان برحسب میزان تحصیلات……………………………………………………………………… 211

جدول (6-4)توصیف وضعیت شغلی شهروندان مناطق 4و8 ……………………………………………………………………………..213

جدول(7-4)، میانگین وضعیت در آمد شهروندان مناطق 4 و 8 شهر مشهد ………………………………………………………214

جدول (8-4 )توزیع درصدی پاسخگویان مناطق 4 و8 برحسب متغیر مشارکت……………………………………………….. 216

جدول (9-4 ) توزیع درصدی پاسخگویان مناطق 4 و8 برحسب متغیر شفافیت………………………………………………….221

جدول (10-4 ) توزیع درصدی پاسخگویان مناطق 4 و8 برحسب متغیربینش راهبردی………………………………………225

جدول (11-4) توزیع درصدی پاسخ مدیران برحسب متغیرمشارکت……………………………………………………………….. 228

جدول (12-4) توزیع درصدی پاسخ مدیران برحسب متغیرشفافیت…………………………………………………………………231

جدول (13-4) توزیع درصدی پاسخ مدیران برحسب متغیربینش راهبردی………………………………………………………233

جدول (14-4)، پایایی پرسشنامه شهروندان…………………………………………………………………………………………………..236

جدول (15-4)، پایایی پرسشنامه مدیران……………………………………………………………………………………………………….237

جدول (16-4)، وضعیت توزیع طبیعی متغیرهای حکمروایی……………………………………………………………………………238

جدول (17-4) تفاوت بین حکم روایی از دیدگاه شهروندان و مقدار متوسط………………………………………………………240

جدول (18-4) تفاوت بین حکم روایی از دیدگاه شهروندان مناطق( 4و8 )و مقدار متوسط…………………………………240

جدول (19-4) تفاوت بین حکم روایی از دیدگاه مسئولین شهری و مقدار متوسط……………………………………………..241

جدول (20-4)تفاوت بین شاخص مشارکت از دیدگاه شهروندان (4و8)و مقدار متوسط……………………………………..242

جدول (21-4) تفاوت بین شاخص شفافیت از دیدگاه شهروندان (4و8)و مقدار متوسط………………………………………242

جدول (22-4) تفاوت بین شاخص بینش راهبردی از دیدگاه شهروندان(4 و8) و مقدار متوسط…………………………..243

جدول (23-4) تفاوت بین شاخص مشارکت از دیدگاه مسئولین شهری و مقدار متوسط…………………………………….244

جدول (24-4) تفاوت بین شاخص شفافیت از دیدگاه مسئولین شهری و مقدار متوسط………………………………………244

جدول (25-4) تفاوت بین شاخص بینش راهبردی از دیدگاه مسئولین شهری و مقدار متوسط…………………………….245

جدول (26-4)، نتایج آزمون t مستقل در مورد مقایسه شاخص شفافیت حکمروایی از دیدگاه شهروندان

در مناطق 8 و 4 شهر مشهد………………………………………………………………………………………………………………………….246

جدول (27-4)، نتایج آزمون t مستقل در مورد مقایسه شاخص بینش راهبردی حکمروایی از دیدگاه

شهروندان در مناطق 8 و 4 شهر مشهد……………………………………………………………………………………………………….. 246

جدول (28-4)، نتایج آزمون t مستقل در مورد مقایسه شاخص مشارکت حکمروایی از دیدگاه شهروندان

در مناطق 8 و 4 شهر مشهد…………………………………………………………………………………………………………………………247

جدول (29-4) ساز مان های دخیل در مدیریت شهر مشهد…………………………………………………………………………………248

جدول( 1-5) تفاوت بین وضعیت حکم روایی از دیدگاه شهروندان و مقدار متوسط(حداقل میانگین 3)………………..257

جدول (2-5) تفاوت بین حکم روایی از دیدگاه شهروندان مناطق( 4و8 )و مقدار متوسط……………………………………258

جدول (3-5) تفاوت بین حکم روایی از دیدگاه مسئولین شهری و مقدار متوسط………………………………………………258

جدول (4-5) تفاوت بین شاخص مشارکت از دیدگاه شهروندان (4و8)و مقدار متوسط………………………………………259

جدول (5-5) تفاوت بین شاخص شفافیت از دیدگاه شهروندان (4و8)و مقدار متوسط………………………………………..259

جدول (6-5) تفاوت بین شاخص بینش راهبردی از دیدگاه شهروندان(4 و8) و مقدار متوسط………………………………260

جدول (7-5) تفاوت بین شاخص مشارکت از دیدگاه مسئولین شهری و مقدار متوسط………………………………………..261

جدول (8-5) تفاوت بین شاخص شفافیت از دیدگاه مسئولین شهری و مقدار متوسط…………………………………………261

جدول (9-5) تفاوت بین شاخص بینش راهبردی از دیدگاه مسئولین شهری و مقدار متوسط………………………………262

جدول (10-5)، نتایج آزمون t مستقل در مورد مقایسه شاخص شفافیت حکمروایی از دیدگاه شهروندان در مناطق 8 و 4 شهر مشهد……………………………………………………………………………………………………………………………………………….263

جدول(11-5)، نتایج آزمون t مستقل در مورد مقایسه شاخص بینش راهبردی حکمروایی از دیدگاه شهروندان در مناطق 8 و 4 شهر مشهد………………………………………………………………………………………………………………………………263

جدول (12-5)، نتایج آزمون t مستقل در مورد مقایسه شاخص مشارکت حکمروایی از دیدگاه شهروندان در مناطق 8 و 4 شهر مشهد…………………………………………………………………………………………………………………………………………….264

فهرست نمودارها

نمودار(1-1)ساختار کلی پایان نامه……………………………………………………………………………………………………………………..20

نمودار(1-2):نظام پیشنهادی مدیریت مجموعه های شهری در نظام مدیریت شهری کشور……………………………………45

نمودار(2-2): ارتباط و وظایف دولت , بخش خصوصی و جامعه مدنی در مدل حکمروایی……………………………………….55

نمودار (3-2):روابط کنشگران شهری ……………………………………………………………………………………………………………….56

نمودار (4-2)عوامل موثر برمیزان مشارکت افراد ……………………………………………………………………………………………….98

نمودار(5-2)مراحل برنامه ریزی راهبردی………………………………………………………………………………………………………..123

نمودار(6-2)مراحل برنامه ریزی راهبردی…………………………………………………………………………………………………………125

نمودار (7-2)مراحل برنامه ریزی راهبردی……………………………………………………………………………………………………….126

نمودار (8-2)مراحل برنامه ریزی راهبردی……………………………………………………………………………………………………….127

نمودار (9-2)مراحل برنامه ریزی راهبردی………………………………………………………………………………………………………..127

نمودار (10-2)ارزیابی شاخص های موثر در پیاده ساری مفهوم حکمروایی خوب شهری……………………………………….166

نمودار(1-3) مقایسه رشد جمعیت و مساحت شهر مشهد بین سال­های 1385-1270………………………………………… 177

نمودار:(1-4)توزیع نسبت پاسخگویان(شهروندان مناطق 4و8 ) برحسب سن…………………………………………………207

نمودار :(2-4)توزیع نسبت پاسخگویان (مدیران )برحسب سن………………………………………………………………………… 207

نمودار(3-4) توزیع نسبت پاسخگویان (شهروندان )برحسب جنس…………………………………………………………………. 209

نمودار (4-4) توزیع نسبت پاسخگویان (مدیران )برحسب جنس……………………………………………………………………… 209

نمودار (5-4)توزیع نسبت پاسخگویان (شهروندان ) برحسب تحصیلات…………………………………………………………….211

نمودار (6-4)توزیع نسبت پاسخگویان (مدیران )برحسب تحصیلات………………………………………………………………….212

نمودار(7-4)وضعیت شغلی شهروندان مناطق 4و8…………………………………………………………………………………………. 213

نمودار(8-4): در آمد شهروندان مناطق 4 و 8 شهر مشهد………………………………………………………………………………214

نمودار(9-4) :توزیع نسبت مدیران برحسب رده سازمانی………………………………………………………………………………..215

نمودار (10-4)مقایسه میانگین گویه ها ی مشارکت در منطقه4 ………………………………………………………………………. 219

نمودار (11-4)مقایسه میانگین گویه های مشارکت در منطقه 8 ………………………………………………………………………..220

نمودار (12-4) مقایسه میانگین گویه های شاخص شفافیت در منطقه 4 …………………………………………………………. 223

نمودار (13-4) مقایسه میانگین گویه های شاخص شفافیت در منطقه 8 ……………………………………………………….. 224

نمودار (14-4)مقایسه میانگین گویه های شاخص بینش راهبردی در منطقه4……………………………………………………226

نمودار (15-4)مقایسه میانگین گویه های شاخص بینش راهبردی در منطقه 8…………………………………………………. 227

نمودار (16-4) مقایسه میانگین گویه های شاخص مشارکت در گروه مدیران……………………………………………………. 230

نمودار (17-4)مقایسه میانگین گویه های شاخص شفافیت در گروه مدیران ……………………………………………………..232

نمودار (18-4)مقایسه میانگین گویه های شاخص بینش راهبردی در گروه مدیران……………………………………………234

نمودار(19-4): توصیف شاخص های حکم روایی از دیدگاه شهروندان مناطق 4و8 شهر مشهد…………………………..235

نمودار (20-4)توصیف شاخص های حکم روایی از دیدگاه مدیران…………………………………………………………………….235

………..8

1-10.واژه شناسی تحقیق………………………………………………………………………………………………………8

منابع و مأخذ………………………………………………………………………………………………………………………10

فصل دوم : مبانی نظری تحقیق……………………………………………………………………………………..12

2-1. مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………13

2-2. کیفیت زندگی…………………………………………………………………………………………………………….13

2-3. قلمرو مفهوم کیفیت زندگی…………………………………………………………………………………………..15

2-4.کیفیت محیط………………………………………………………………………………………………………………17

2-5. کیفیت محیط سکونت: مفاهیم و تعاریف………………………………………………………………………..18

2-5-1. مفهوم سکونت……………………………………………………………………………………………………….18

2-5-2. محیط سکونت……………………………………………………………………………………………………….19

2-5-3. کیفیت محیط سکونت……………………………………………………………………………………………..19

2-5-4. شاخص­های کمی و کیفی واحد مسکونی……………………………………………………………………20

2-6. رویکرد نظری…………………………………………………………………………………………………………….22

2-6-1. رویکرد رضایت مندی و متغیرهای ارزیابی آن……………………………………………………………..22

2-6-2. دیدگاه ادراکی………………………………………………………………………………………………………..25

2-6-3. مدل کانتر: مولفه­های مکان……………………………………………………………………………………….29

2-6-4. دیدگاه سیاست گذاران…………………………………………………………………………………………….30

2-7. گسترش فیزیکی شهرها و ادغام روستاها…………………………………………………………………………32

2-8. روستاهای ادغام شده و کیفیت محیط آنها………………………………………………………………………..33

2-9. نتیجه گیری و ارایه رویکرد نظری پایان نامه…………………………………………………………………….33

منابع و مأخذ………………………………………………………………………………………………………………………37

فصل سوم : روش شناسی تحقیق………………………………………………………………………………….40

3-1. مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………….41

3-2. روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………41

3-3. روش سنجش و ارزیابی کیفیت محیط مسکونی……………………………………………………………….42

3-4. روش گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………….44

3-5. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………………………………………………………………………..44

3-6. روایی و پایایی پرسشنامه………………………………………………………………………………………………45

3-7. جامعه آماری، روش نمونه­گیری و تعداد نمونه…………………………………………………………………46

منابع و مأخذ………………………………………………………………………………………………………………………48

فصل چهارم : بررسی نمونه مورد مطالعه (روستاهای حسن آباد و نایسر)………………………………49

4-1. مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………50

4-2. موقعیت جغرافیایی……………………………………………………………………………………………………..50

4-3. جغرافیای انسانی- اقتصادی منطقه مورد مطالعه………………………………………………………………..50

4-3-1. ویژگی­ها و تحولات جمعیتی شهر سنندج…………………………………………………………………..50

4-3-2. گسترش فضایی شهر سنندج از سال 1355 تا 1385………………………………………………………52

4-4. معرفی روستاهای مورد مطالعه (حسن آباد و نایسر)………………………………………………………….55

4-4-1. ویژگی­ها و تحولات جمعیتی روستاهای مورد مطالعه……………………………………………………56

4-4-2. ویژگی­ها و تحولات اقتصادی روستاهای مورد مطالعه…………………………………………………..57

4-4-3. ویژگی­ها و تحولات کالبدی روستاهای مورد مطالعه……………………………………………………..58

4-5. جغرافیای طبیعی منطقه مورد مطالعه……………………………………………………………………………….63

4-5-1. وضعیت زمین شناسی………………………………………………………………………………………………63

4-5-2. لرزه خیزی…………………………………………………………………………………………………………….64

4-5-3. ژئومورفولوژی……………………………………………………………………………………………………….64

4-5-4. ویژگی­های اقلیمی…………………………………………………………………………………………………..65

4-6. یافته­های تحقیق………………………………………………………………………………………………………….65

4-6-1. یافته­های توصیفی……………………………………………………………………………………………………65

4-6-1-1. ترسیم ویژگی­های كلی مخاطبان: وضعیت سن………………………………………………………..66

4-6-1-2. وضعیت تاهل…………………………………………………………………………………………………….67

4-6-1-3. وضعیت تحصیلات…………………………………………………………………………………………….68

4-6-1-4. وضعیت شغلی……………………………………………………………………………………………………69

4-6-1-5. وضعیت مالكیت واحد مسكونی……………………………………………………………………………70

4-6-1-6. میزان متوسط درآمد خانوار در ماه…………………………………………………………………………71

4-6-1-7. مدت زمان سکونت در واحد مسكونی………………………………………………………………….71

4-6-2. یافته­های توصیفی شاخص­های سطوح مختلف مدل نظری……………………………………………72

4-6-2-1. حسن آباد………………………………………………………………………………………………………….72

4-6-2-1-1. سازمان دسترسی و فضایی………………………………………………………………………………..72

4-6-2-1-2. دسترسی به امکانات و خدمات…………………………………………………………………………73

4-6-2-1-3. محیط اجتماعی………………………………………………………………………………………………74

4-6-2-1-4. بهداشت محیط………………………………………………………………………………………………75

4-6-2-1-5. امکانات داخلی واحدهای مسکونی…………………………………………………………………..76

4-6-2-1-6. امکانات خارجی واحدهای مسکونی………………………………………………………………….77

4-6-2-2. نایسر………………………………………………………………………………………………………………..78

4-6-2-2-1. سازمان دسترسی و فضایی………………………………………………………………………………..78

4-6-2-2-2. دسترسی به امکانات و خدمات………………………………………………………………………….79

4-6-2-2-3. محیط اجتماعی………………………………………………………………………………………………79

4-6-2-2-4. بهداشت محیط………………………………………………………………………………………………80

4-6-2-2-5. امکانات داخلی واحدهای مسکونی……………………………………………………………………81

4-6-2-2-6. امکانات خارجی واحدهای مسکونی………………………………………………………………….82

4-6-2-3. وضعیت کلی كیفیت محیط مسکونی در دو روستای ادغام شده در

شهر سنندج……………………………………………………………………………………………………………………….83

4-6-2. یافته­های استنباطی…………………………………………………………………………………………………..83

4-6-2-1. ارزیابی میزان کیفیت محیط مسکونی………………………………………………………………………83

4-6-2-1-1. کیفیت سازمان دسترسی و فضایی………………………………………………………………………83

4-6-2-1-2. کیفیت دسترسی به امکانات و خدمات……………………………………………………………….84

4-6-2-1-3. کیفیت محیط اجتماعی……………………………………………………………………………………85

4-6-2-1-4. کیفیت بهداشت محیط…………………………………………………………………………………….85

4-6-2-1-5. کیفیت امکانات داخلی واحد مسکونی………………………………………………………………86

4-6-2-1-6. کیفیت امکانات خارجی واحد مسکونی…………………………………………………………….86

4-6-2-1-7. کیفیت محیط مسکونی روستاهای ادغام شده در شهر سنندج……………………………….87

4-6-2-2. مقایسه کیفیت در دو روستای ادغام شده………………………………………………………………..88

4-6-2-2-1. سازمان دسترسی و فضایی……………………………………………………………………………….88

4-6-2-2-2. دسترسی به امکانات و خدمات………………………………………………………………………….89

4-6-2-2-3. محیط اجتماعی………………………………………………………………………………………………89

4-6-2-2-4. بهداشت محیط……………………………………………………………………………………………….90

4-6-2-2-5. امکانات داخلی واحدهای مسکونی……………………………………………………………………90

4-6-2-2-6. امکانات خارجی واحدهای مسکونی………………………………………………………………….91

4-6-2-3. برازش مدل نظری……………………………………………………………………………………………….91

4-6-2-3-1. مقایسه اهمیت زیرشاخص­های سازنده کیفیت محیط مسکونی

روستاهای ادغام شده…………………………………………………………………………………………………………..91

4-6-2-3-2. مقایسه اهمیت شاخص­های اصلی سازنده کیفیت محیط مسکونی

روستاهای ادغام شده…………………………………………………………………………………………………………..93

4-6-2-4. سنجش صحت ساختار دسته بندی سوالات پرسشنامه و کفایت مدل ………………………..97

4-6-3. جمع ­بندی و نتیجه­گیری………………………………………………………………………………………..102

منابع و مأخذ……………………………………………………………………………………………………………………104

 

فصل پنجم : نتیجه­گیری و ارائه پیشنهادات……………………………………………………………………105

5-1. مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………….105

5-2. یافته­های تحقیق………………………………………………………………………………………………………..107

5-2-1. نتایج…………………………………………………………………………………………………………………..107

5-2-2. آزمون فرضیات تحقیق…………………………………………………………………………………………..110

5-3. راهکارهای پیشنهادی………………………………………………………………………………………………..111

5-3-1. راهکارهای ارتقاء و بهبود کیفیت محیط مسکونی در روستاهای

ادغام شده (در شهر سنندج)………………………………………………………………………………………………111

پیوست: پرسشنامه…………………………………………………………………………………………………………….113

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول (1-1): مهمترین مطالعات خارجی در رابطه با موضوع مورد مطالعه…………………………………….7

جدول (1-2): مهمترین مطالعات داخلی در رابطه با موضوع مورد مطالعه……………………………………….8

جدول­ (2-1):­ گونه شناسی تفکرات حاکم بر تعاریف کیفیت محیط سکونت……………………………….20

جدول (4-1): تغییرات جمعیت و مساحت شهر سنندج طی دوره 1385-1355……………………………51

جدول (4 -2): روستاهای ادغام شده در بافت شهر سنندج طی دوره 1385- 1355……………………….54

جدول (4-3): تغییرات تعداد و نرخ رشد جمعیت روستاهای

حسن آباد و نایسر (دوره 1385-1355)………………………………………………………………………………….57

جدول (4-4): توزیع جنسیت مخاطبان…………………………………………………………………………………..66

جدول (4-5): توزیع سنی مخاطبان……………………………………………………………………………………….67

جدول (4-6): وضعیت تاهل مخاطبان……………………………………………………………………………………67

جدول (4-7): وضعیت تحصیلات مخاطبان……………………………………………………………………………68

جدول (4-8): وضعیت اشتغال مخاطبان…………………………………………………………………………………69

جدول (4-9): وضعیت مالكیت واحد مسكونی مخاطبان…………………………………………………………..70

جدول (4-10): میزان متوسط درآمد خانوار در ماه……………………………………………………………………71

جدول (4-11): مدت زمان سکونت در واحد مسكونی……………………………………………………………..71

جدول (4-12): یافته­های توصیفی کیفیت شاخص سازمان دسترسی و فضایی………………………………73

جدول (4-13): یافته­های توصیفی کیفیت شاخص دسترسی به امکانات و خدمات………………………..74

جدول (4-14): یافته­های توصیفی کیفیت شاخص محیط اجتماعی……………………………………………..75

جدول (4-15): یافته­های توصیفی کیفیت شاخص بهداشت محیط……………………………………………..76

جدول (4-16): یافته­های توصیفی کیفیت شاخص امکانات داخلی واحدهای مسکونی………………….77

جدول (4-17): یافته­های توصیفی کیفیت شاخص امکانات خارجی واحدهای مسکونی………………..77

جدول (4-18): یافته­های توصیفی کیفیت شاخص سازمان دسترسی و فضایی………………………………78

جدول (4-19): یافته­های توصیفی کیفیت شاخص دسترسی به امکانات و خدمات………………………..79

جدول (4-20): یافته­های توصیفی کیفیت شاخص محیط اجتماعی……………………………………………..80

جدول (4-21): یافته­های توصیفی کیفیت شاخص بهداشت محیط……………………………………………..81

جدول (4-22): یافته­های توصیفی کیفیت شاخص امکانات داخلی واحدهای مسکونی………………….82

جدول (4-23): یافته­های توصیفی کیفیت شاخص امکانات خارجی واحدهای مسکونی………………..82

جدول (4- 24): مقایسه سطح کیفیت سازمان دسترسی و فضایی در وضع موجود با حد متوسط……………………………………………………………………………………………………………………………..84

جدول (4- 25): مقایسه سطح کیفیت دسترسی به امکانات و خدمات در وضع

موجود با حد متوسط………………………………………………………………………………………………………….84

جدول (4-26): مقایسه سطح کیفیت محیط اجتماعی در وضع موجود با حد متوسط……………………..85

جدول (4-27): مقایسه سطح کیفیت بهداشت محیط در وضع موجود با حد متوسط………………………85

جدول (4-28): مقایسه سطح کیفیت امکانات داخلی واحد مسکونی در وضع

موجود با حد متوسط ………………………………………………………………………………………………………….86

جدول (4-29): مقایسه سطح کیفیت امکانات خارجی واحد مسکونی در وضع

موجود با حد متوسط…………………………………………………………………………………………………………..86

جدول (4-30): مقایسه سطح کیفیت محیط مسکونی روستاهای ادغام شده در شهر

سنندج بر اساس شاخص­های اصلی……………………………………………………………………………………..88

جدول (4- 31): نتایج آنالیز واریانس برای مقایسه میانگین کیفیت سازمان دسترسی

و فضایی……………………………………………………………………………………………………………………………88

جدول (4- 32): نتایج آنالیز واریانس برای مقایسه میانگین دسترسی به امکانات

و خدمات………………………………………………………………………………………………………………………….89

جدول (4- 33): نتایج آنالیز واریانس برای مقایسه میانگین محیط اجتماعی…………………………………..89

جدول (4- 34): نتایج آنالیز واریانس برای مقایسه میانگین بهداشت محیط…………………………………..90

جدول (4- 35): نتایج آنالیز واریانس برای مقایسه میانگین امکانات داخلی

واحدهای مسکونی……………………………………………………………………………………………………………..90

جدول (4- 36): نتایج آنالیز واریانس برای مقایسه میانگین امکانات خارجی

واحدهای مسکونی……………………………………………………………………………………………………………..91

جدول (4- 37): ضرایب بتای زیرشاخص­های عینی محیط مسکونی روستاهای

ادغام شده در شهر سنندج……………………………………………………………………………………………………92

جدول (4- 38) ضرایب بتای زیرشاخص­های ذهنی محیط مسکونی روستاهای

ادغام شده در شهر سنندج……………………………………………………………………………………………………93

جدول (4- 39): ضرایب بتای شاخص­های سازنده کیفیت محیط مسکونی

روستاهای ادغام شده…………………………………………………………………………………………………………..94

جدول (4- 40): میزان تاثیر متغیرهای اجتماعی- اقتصادی بر روی ادراك كیفیت

محیط مسکونی ساکنان……………………………………………………………………………………………………….97

جدول (4- 41): نتایج شاخص KMO……………………………………………………………………………………………………………98

جدول (4-42): نتایج حاصل از دسته بندی سوالات مربوط به شاخص­های ذهنی

کیفیت محیط مسکونی………………………………………………………………………………………………………..98

ادامه جدول (4-42): نتایج حاصل از دسته بندی سوالات مربوط به شاخص­های

ذهنی کیفیت محیط مسکونی……………………………………………………………………………………………….99

ادامه جدول (4-42): نتایج حاصل از دسته بندی سوالات مربوط به شاخص­های

ذهنی کیفیت محیط مسکونی……………………………………………………………………………………………..100

جدول (4-43): نتایج حاصل از دسته بندی سوالات مربوط به شاخص­های عینی

کیفیت محیط مسکونی……………………………………………………………………………………………………..101

جدول (5-1): وضعیت کیفیت محیط مسکونی شاخص­ها و زیرشاخص­های

مدل نظری……………………………………………………………………………………………………………………..108

جدول (5-2): میزان اهمیت شاخص­ها و زیرشاخص­های سازنده کیفیت

محیط مسکونی…………………………………………………………………………………………………………………109

فهرست نمودار

عنوان صفحه

نمودار (4-1): توزیع جنسیت مخاطبان…………………………………………………………………………………..66

نمودار (4-2): توزیع سنی مخاطبان……………………………………………………………………………………….67

نمودار (4-3): وضعیت تاهل مخاطبان……………………………………………………………………………………68

نمودار (4-4): وضعیت تحصیلات مخاطبان……………………………………………………………………………69

نمودار (4-5): وضعیت اشتغال مخاطبان…………………………………………………………………………………70

نمودار (4-6): وضعیت مالكیت واحد مسكونی مخاطبان…………………………………………………………..70

نمودار (4-7): میزان متوسط درآمد خانوار در ماه……………………………………………………………………..71

نمودار (4-8): مدت زمان سکونت در واحد مسكونی……………………………………………………………….72

نمودار (4-9): وضعیت كیفیت محیط مسکونی در دو روستای حسن آباد و نایسر………………………….83

نمودار (4-10): ضرایب اهمیت شاخص­ها و زیرشاخص­های سازنده کیفیت محیط

مسکونی روستاهای ادغام شده در شهر سنندج…………………………………………………………………………95

نمودار (5-1): اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………107

فهرست اشکال

عنوان صفحه

شکل (2-1): چهارچوب كیفیت زندگی…………………………………………………………………………………16

شکل (2-2): مولفه های موثر بر کیفیت محیط…………………………………………………………………………18

شکل (2-3): متغیرهای موثر بر رضایت مندی سکونتی……………………………………………………………..24

شکل (2-4): مدل رضایت مندی محیط مسکونی……………………………………………………………………..25

شکل (2-5): مولفه­های سه گانه کیفیت طراحی محیط­های مسکونی در مدل کانتر…………………………30

شکل (2-6): ماهیت سلسله مراتبی کیفیت محیط مسکونی از دیدگاه سیاست گذاران…………………….31

شکل (2-7): مدل نظری و پایه ارزیابی مفهوم کیفیت محیط مسکونی در روستاهای

ادغام شده در شهر سنندج…………………………………………………………………………………………………….36

شکل (3-1): فرایند انجام تحقیق…………………………………………………………………………………………..42

شکل (3-2): چهارچوب ارزیابی مفهوم کیفیت محیط مسکونی………………………………………………….43

فهرست تصاویر

عنوان صفحه

تصویر (4-1): نمایی از ساخت و سازهای جدید در روستای نایسر با استفاده

از مصالح و معماری غیربومی……………………………………………………………………………………………….58

تصویر (4-2): نمایی از ساخت و سازهای جدید در روستای حسن آباد با استفاده