2-2- نظریات مکانیابی و جابجایی روستاها………………………. 34

جمع بندی………………………………. 42

فصل سوم……………………………….. 43

ویژگیهای طبیعی ،اجتماعی و اقتصادی شهرستان دهلران………… 44

3-1- موقعیت جغرافیایی وسعت…………………………………. 46

3-2- ویژگیهای طبیعی……………………………….. 46

3- 2- 1 – انواع سنگها………………………………. 46

3- 2- 2- خاک شناسی………………………………… 46

3- 2- 3- دشت آبرفتی………………………………… 49

3- 2- 4-چینه شناسی………………………………… 49

3- 2- 5- زمین شناسی ساختمانی………………………. 53

3- 2- 5- 1- دشت خوزستان………………………………… 53

3- 2- 5-2- زاگرس چین خورده………………………………. 54

3- 2- 5-3- زاگرس مرتفع………………………………… 54

3- 2- 6- لرزه خیزی……………………………….. 56

3- 2- 7 – کوههای منطقه……………………………….. 57

3- 2- 8- منابع آب…………………………………. 58

3- 2- 8- 1- آبهای سطحی……………………………….59

3- 2- 8- 2- آبهای زیر زمینی………………………………… 61

3- 2- 9- ویژگیهای اقلیمی شهرستان دهلران……………… 62

3- 2- 9- 1- درجه حرارت…………………………………. 63

3- 2- 9-2- روزهای یخبندان………………………………… 64

3- 2- 9-3- باد……………………………….. 64

3- 2- 9-4- بارش………………………………….. 65

3- 2- 9- 5 – تبخیر………………………………. 67

3- 2- 9- 6 – رطوبت نسبی………………………………… 67

3- 2- 10-پوشش گیاهی………………………………… 68

3-3- ویژگیهای اجتماعی – اقتصادی شهرستان دهلران……… 70

3-3- 1- پیشینه تاریخی………………………………… 70

3-3- 2- ویژگیهای جمعیتی………………………………… 76

3-3- 2-1- ساختارسنی جمعیت…………………………………. 82

3-3- 2-2- مهاجرت…………………………………. 85

3-3- 2-3- وضعیت سواد……………………………….. 87

3-3- 2-4- وضعیت آموزش………………………………….. 88

3-3- 2- 5- جمعیت فعال………………………………… 91

3-3- 2- 5- توزیع جمعیت فعال در بخشهای سه گانه اقتصادی…….92

3-3- 2- 7 – جمعیت فعال غیر شاغل………………………………….. 95

3-3- 2- 8- پیش بینی جمعیت منطقه…………………………………… 95

3-3- 2- 9 – کلیات مباحث جمعیتی…………………………………….. 97

3-3- 3- شناخت ویژگیهای نظام سکونتگاهی روستایی منطقه……………….. 100

3-3- 3- 1- عوامل موثر در شکل گیری و گسترش سکونتگاههای روستایی……… 105

3-3- 3- 1-1- اسکان اجباریعشایردر اوایل قرن حاضر ………………. 105

3-3- 3- 1-2- جنگ تحمیلی………………………………… 107

3-3- 3- 2- طبقه بندی سکونتگاههای روستایی از نظر جمعیت………. 110

3-3- 3- 3- وضعیت امکانات و خدمات عمومی موجود در سکونتگاههای روستایی……112

3-3- 3- 4- فعالیت اقتصادی روستاها…………………………….. 113

3-4- جمع بندی………………………………………………. 117

– فصل چهارم………………………………………… 119

جمع آوری وتجزیه وتحلیل اطلاعات………………………….. 119

4-1- مقدمه……………………………….. 120

4-2- عوامل موثر بر استقرار روستاهای بخش مرکزی…………. 120

4-2- 1- مالکیت…………………………………. 120

4-2- 2- آب………………………………. 120

4 – 2 – 3 – کاربری زمین………………………………. 121

4-2- 4- دسترسی به مراتع………………………………… 121

4-2- 5- نزدیکی به اراضی محدود کشاورزی………………. 121

4-2- 6- دسترسی به مراکز خدمات منطقه ای……………………….. 121

4-3- مدل نظام استقرار روستاهای بخش مرکزی دهلران……………….. 122

4-4- تحولات جمعیتی روستاهای بخش مرکزی دهلران…………………. 125

4- 5- جریانات متقابل شهر و روستاهای پیرامون…………………………. 139

4- 5- الگوی توزیع فضایی سكونتگاهی بخش مرکزی و موسیان با مدلهای آماری……… 143

4- 5- 1- مدل حل اختلاف طبقه ایی…………………………………….. 144

4- 5 – 2- مدل ترسیم منحنی لورنز…………………………………… 149

4- 6- روند جابجایی روستای حاضرمیل واثرات آن……………………….. 153

4-6- 1- آثار اقتصادی جابجایی روستای حاضرمیل…………………… 160

4-6- 2- آثار کالبدی جابجایی روستای حاضرمیل…………………… 168

4-6- 2- 1- مواد ومصالح واحدهای مسکونی………………………. 174

4- 7- جمع بندی………………………………… 181

فصل پنچم……………………………………… 182

– آزمون فرضیات و نتایج و راهبردها……………… 182

5-1- آزمون فرضیات و نتایج………………………… 183

5-1 – 1- فرضیه اول………………………………… 183

5-1-2- فرضیه دوم……………………………….. 185

5-2- نتیجه گیری………………………………… 187

5-3- پیشنهادات…………………………………. 190

منابع و ماخذ……………………………….. 192

چکیده:

اهمیت مسائل و موضوعات گوناگون روستاییان و سکونتگاههای روستایی ازجمله مسئله جابجایی روستاها برای کشور پهناوری چون ایران با تنوع ویژگیهای طبیعی (اقلیم ،توپوگرافی) و تفاوتهای اجتماعی ، فرهنگی و قومی همراه با تعداد زیاد سکونتگاههای روستایی کم جمعیت و پراکنده بسیار مهم است . سکونتگاههای روستایی به علت کوچک بودن و پراکندگی و دوری نسبتا زیاد آنها از یکدیگر ، همراه با مشکلات متعدد چون کمبود درآمد ، فقر و تنگدستی ، محرومیت از امکانات و خدمات عمومی ، تشدید اختلاف بین زندگی شهری و روستایی ، سبب تسریع روند روستا گریزی و مهاجرت به نقاط شهری ، در نتیجه تخلیه روستاها و بایر ماندن زمینهای زراعی شده است . مشکلات فوق ، صاحب نظران وکارشناسان مسائل روستایی را به تعمق بیشتر در رابطه با روستاییان وادار کرده است . و به همین علت طرحها و برنامه های گوناگونی با عناوین مختلفی جهت رفع مشکلات روستاییان ، پیشنهاد ، تهیه و اجرا شده اند . اصولاً در برابر این سوال که « چه سیاست ، یا سیاست هایی باید در ارتباط با مسائل و مشکلات روستاها اتخاذ شود » نظرها و دیدگاههای متفاوتی وجود دارد که در دسته بندی کلی می توان آنها را به « نظریه های مخالف برنامه ریزی » و « نظریه های موافق برنامه ریزی » برای جلوگیری از نابودی تدریجی روستاها تقسیم کرد . ایجاد مراکز روستایی خدمات رسان و بهبود دسترسی از جمله راهکارهای پیشنهادی طرفداران این دید گاه است . دیدگاه دیگری نیز وجود دارد که به توسعه برنامه ریزی شده و بالا بردن سطح زندگی مردم بیش از حفظ ساختار فیزکی آنها اهمیت می دهد . در این چارچوب ، جابجایی و ادغام روستاها به منظور عقلانیت بخشیدن به سرمایه گذاریهای دولت و بهبود رفاه روستاییان پیشنهاد می شود . فرض اساسی این دیدگاه آن است که رابطه معنی داری بین رشد و توسعه اقتصادی و دسترسی به امکانات و خدمات زیر بنایی وجود دارد . مهمترین پدیده مورد بحث در این سیاست ، جابجایی تعدادی از روستاهاست که در ادبیات علمی از آن به عنوان اسکان مجدد نام برده می شود .

در ارتباط با اسکان مجدد تقسیم بندی های مختلفی تا کنون براساس معیارهای مختلف مانند اجباری یا داوطلبانه بودن ، برنامه ریزی شده یا بدون برنامه ریزی ، با کمک یا بدون آن و غیره صورت گرفته است ، یکی از این تقسیم بندی ها ، تقسیم بندی ارائه شده با اسکاپ است . براساس این تقسیم بندی ، اسکان مجدد به دو شکل عمده برنامه ریزی شده و برنامه ریزی نشده تقسیم می شود . اسکان مجدد برنامه ریزی شده به آن دسته از اسکان مجددها اطلاق می شودکه با قصد و هدف قبلی طراحی و به مرحله اجرا گذاشته شده و بیشتر با هدف سیاست هایتوسعه روستاییو به منظور بالا بردن سطح زندگی و رفاه مردم صورت می گیرند . در مقابل ، اسکان مجدد برنامه ریزی نشده اسکان مجددهایی است که منشاء دلایلی بجز بالا بردن مستقیم سطح زندگی و رفاه مردم است ، اگرچه ممکن است به این هدف نیز نائل آیند مطالعات و تجربیات نشان می دهند که رابطه نزدیکی بین دلایل جابه جایی ، تجمیع و میزان موفقیت آنها وجود دارد .

خطرهای اقتصادی اصلی مردم اثرپذیر ، از بین رفتن معیشت و درآمد (حاصل از زمین های زراعی ، منابع آب سطحی و زیرزمینی ، شیلات و غیره) و تغییر در دسترسی و منابع تولیدی است . از بین رفتن قدرت اقتصادی همراه با از کارافتادگی سیستم های معیشتی ، سبب از بین رفتن موقت ، دایمی و گاهی بدون بازگشت استانداردهای زندگی می شود . خطرها و عدم قطعیت بزرگتر هنگامی به وجود می آید که منابع مختلف معیشتی از بین می رود .

یکی از این طرح ها که به منظور بهبود زندگی روستاییان در شهرستان دهلران اجرا شده است ، طرح جابجایی روستاها می باشد . هدف از اجرای این طرح برخورداری روستاییان از امکانات و خدمات رفاهی ، درمانی ، بهداشتی وآموزشی است .