5-9-2- توصیف در شعر کودکان …………………………………………………………………………….. 26

6-9-2- طول شعر کودکان ……………………………………………………………………………………… 27

10-2- انواع شعر کودکان ……………………………………………………………………………………….. 27

11-2- موسیقی و انواع آن در شعر کودک ………………………………………………………………….. 33

1-11-2- موسیقی بیرونی در شعر کودک…………………………………………………………………….. 33

2-11-2- موسیقی کناری در شعر کودک ……………………………………………………………………. 40

3-11-2- جایگاه قافیه در شعر کودک ……………………………………………………………………….. 40

4-11-2- نقش قافیه در ساختار شعر کودک ……………………………………………………………….. 46

5-11-2- موسیقی درونی در شعر کودک ……………………………………………………………………. 47

6-11-2- جناس­ها و نقش آن در افزایش موسیقی درونی شعر کودک ……………………………….. 52

7-11-2- موسیقی معنوی در شعر کودک ……………………………………………………………………. 54

12-2- عاطفه در شعر کودک……………………………………………………………………………………. 57

13-2- صورخیال و نقش آن در شعر کودک ……………………………………………………………….. 60

14-2- نقش زبان در شعر کودک ……………………………………………………………………………… 69

15-2- قالب­های شعری کودک ………………………………………………………………………………… 83

فصل سوم: شعر کودک و دفاع مقدّس

1-3- درآمدی بر شعر دفاع مقدّس …………………………………………………………………………… 89

2-3- اسطوره سازی در شعر دفاع مقدّس …………………………………………………………………… 90

3-3- موضوعات و مضامین شعر دفاع مقدّس ……………………………………………………………… 91

4-3- قالب­های شعر دفاع مقدّس …………………………………………………………………………….. 97

5-3- زبان شعر دفاع مقدّس …………………………………………………………………………………… 104

6-3- نماد و نمادگرایی در شعر دفاع مقدّس ……………………………………………………………… 113

7-3- سیر تکاملی شعر دفاع مقدّس از دیدگاه صور خیال ………………………………………………. 114

8-3- دفاع مقدّس در شعر کودک ……………………………………………………………………………. 119

9-3- تأثیر دفاع مقدّس در مضمون و درون مایه­ی شعر کودک……………………………………….. 126

9-3-1- تأثیر دفاع مقدّس در عاطفه و شعر کودک ………………………………………………………. 128

10-3- برجسته سازی شعر کودک دوران دفاع مقدّس …………………………………………………… 134

پایان نامه

1-10-3- برجسته سازی از طریق تخیّل ……………………………………………………………………. 135

2-10-3- برجسته سازی از طریق زبان ……………………………………………………………………… 142

11-3- نمادهای دفاع مقدّس در شعر کودک ………………………………………………………………. 150

12-3- موسیقی شعر کودک در دفاع مقدّس ……………………………………………………………….. 152

13-3- مفاهیم و اصطلاحات جنگ در شعر کودکان ……………………………………………………… 156

نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………… 157

منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………………….. 158

چکیده:

پایان نامه­ حاضر که با عنوان «شعر کودک و دفاع مقدّس» شکل یافته، شعر کودک را در موضوع دفاع مقدّس- که بخش قابل توجّهی از ادبیات امروز را در بر می­گیرد- با نگاهی تحلیلی و بر اساس مهمّ­ترین آثار و آفرینش­های هنری در این حوزه، مورد بررسی قرار می­دهد. شیوه­ی تدوین این پایان نامه، به این صورت است که ابتدا، منابعی که در پایان ذکر شده به دقت مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته ­اند، سپس نکات مهم فیش برداری شده و بعداز آن، مطالب در سه فصل گنجانده شده­اند. در فصل اول، به کلیات تحقیق اشاره شده و در فصل دوم، به بیان موضوعاتی از قبیل، شناسایی کودک، شعر کودک، ادبیات کودک و … پرداخته شده و در فصل سوم، ضمن درآمدی بر شعر دفاع مقدّس، جنبه­های گوناگون دفاع مقدّس در شعر کودک مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته­اند. نتایج به دست آمده از این پژوهش ، بیان­گر آن است که شعر کودک و نوجوان، باید به گونه­ای ساده و روان باشد تا بچه­ها با شنیدن آن، بتوانند مضامین نهفته در شعر را به طور زنده درک نمایند و در این میان، شاعر می­بایست جهان ذهنی مخاطب؛ یعنی کودک و نوجوان را درک کند. از طرفی دیگر، زمینه­ اصلی ادبیات کودک و نوجوان پس از پیروزی انقلاب اسلامی را «انقلاب اسلامی» و«جنگ تحمیلی» تشکیل می­دهند و
سروده­های این دوره به شدّت تحت تأثیر این دو رویداد بزرگ قرار گرفته­اند. نتیجه­ی دیگری که از این پژوهش به دست آمده، این است که در شعر کودک با موضوع دفاع مقدّس، هم به لحاظ کمی و هم کیفی دچار کمبود هستیم. در همین راستا، می­بایست از کلیشه­ها و توصیفات کلی و عام و تعابیر تکراری پرهیز شود.

مقدمه:

اگر شعر کودک جزئی از اجزای جهان کودک باشد، پیش از هر چیز، باید به جهان او بنگریم و توجه داشته باشیم که جهان او، مجموعه­ای از اجزا است که ویژگی­های مجموعه با تک تک اجزا متفاوت و علت آن موجودیّت کودک است.

کودک در آغاز لمس کردن، چنگ زدن ومکیدن است. او می­بیند، اما وسیله او برای درک و شناسایی محیط، چشیدن است. این گونه شناخت، طبیعی و غریزی است. هنوز میان حواس او و ذهنش رابطه­ای برقرار نشده است، زیرا این رابطه تنها از طریق تجربه به وجود می­آید و کودک در این مرحله هیچ تجربه­ای ندارد.

کودک در جامعه به یاری تجربه ­یافتگان، کم کم میان حواس و ذهن خود رابطه­ای انسانی برقرار می­کند. پایه­ی این تجربه، انتزاع؛ یعنی ساختن مفاهیم عقلی از اشیا و امور عینی است. وتعّقل نیز تنها از طریق انتزاع به وجود می­آید. ما بزرگ سالان، سیر تحوّل و تکامل کودک را از طریق واکنش­های انتزاعی او در می­یابیم.

امروزه، توجه به کودک درون و هم­چنین همراهی همیشگی آن با زندگی فرد، بحثی است که در نتیجه دستاوردهای دانش روان شناسی، به یکی از مقوله­های اساسی در بررسی آثار ادبی کودکان تبدیل شده است. نگاه ساده، خالص و عاشقانه به کودکان و به تصویر کشیدن آن­ ها به صورت بیان هنری تازه ، منجر به آفرینش شعر می­شود. اگر چه بن مایه­ های طبیعت، مواد اصلی کلّیه آثار هنری­ هستند، ولی حضورشان در شعر کودکان، نوعی بازشناسی و بازآفرینی دوباره­ی آن­هاست، که الفت با طبیعت و نگاه هنری را به آنان می­آموزد. لالائی مادران سرزمین­مان که از همان آغاز بر بالین کودکان خویش می­خواندند، گواهی براین مدعاست.

تغییرات و تحوّلات اجتماعی از جمله عوامل تأثیر گذار بر جریانات ادبی هستند. پیوند عمیق مردم ما با مقوله­ی شعر- به عنوان شاخه­ای از ادبیات- بر هیچ کس پوشیده نیست، چرا که آن­ها شعر را بستر مناسبی برای بیان اندیشه و احساس می­دانستند. ادبیات مقاومت در انقلاب اسلامی نیز از حوادث و رویدادهای اجتماعی نشأت گرفته است. شعر دفاع مقدّس، همان طور که از نامش پیداست، شعری است که منعکس کننده­ی اوضاع و احوال اجتماعی هشت سال مبارزه و مقاومت است. مقاومتی که ریشه در اعتقادات و باورهای دینی، مذهبی و ملّی جامعه دارد.

بی­شک، پایداری با این کیفیت، که داعیه­ی جهانی شدن نیز دارد، ادبیاتی درخور ارزش­ها و آرمان­های متعالی­اش خواهد داشت. مگر می­شود ملّتی با سابقه درخشان در ادبیات و فرهنگ پربار دینی و حماسی، یک باره توفانی از خشم و نفرت در برابر متجاوزان تا بن دندان مسلح، برپا کند و در برابر تمامی بدخواهی­ها و فشارهای داخلی و خارجی، که نمونه­ی بارز آن تحمیل هشت سال جنگ نا برابر بود، استوار بایستد، امّا شعر، شعار و شعور و در یک کلام، ادبیاتی هم گام با ارزش­ها، آرمان­ها و باورهای دینی، مذهبی و ملّی­اش نداشته باشد.

از جمله ره آوردهای مهمّ دفاع مقدّس، تحوّلی است که در شعر و شاعران این دیار رخ داده است. شعر دفاع مقدّس در جهت آرمان­ها، هدف­های والا، افکار و جهت گیری­های ملتی است که شاعر از متن آن برخاسته و بدان وابسته است و از این نظر در میان همه­ی مقاطع تاریخ ایران، ویژگی ممتازی دارد.

تحوّل در محتوا واقعیتی بود که با ورود جامعه به عرصه­ی دفاع از کشور و آرمان­های اصیل آن درشعر ایجاد شد؛ بیان موضوعاتی چون شهادت، شهید، ایثارو از خود گذشتگی حاصل این تحوّل است. شعر این دوران، شعر زر و زور، بیان احساسات شخصی و تمایلات حقیر بشری نیست؛ زبان یک ملّت و شرح حال یک امت است. انعکاسی از روح بزرگ جامعه­ای است که یک پارچه در جهت هدف­ها و آرمان­های الهی و انسانی گام برداشته و فداکاری کرده است.

شعر دفاع مقدّس، در مسیر رشد و بالندگی خود، دوره­ای هشت ساله از مقاومت، ایثار و حماسه آفرینی­ها را شاهد بود. شعر این دوره، متأثر از وقایع گوناگون جامعه، جنگ و حقایق آن بود.

شعر دفاع مقدّس، فصلی خونین، پربار و شکوهمند از ادبیات انقلاب اسلامی است که با ترنم عطرآگین خود ادبیات معاصر کشور ما را وجهه و آبرویی در خور بخشیده است. شعر کودک و نوجوان در راستای شعر دفاع مقدس همان گونه که همراه با واقعیت­ها، حوادث و جریانات گوناگون جنگ تولّد یافت، رشد کرد و موجودیت خود را به خوبی به ثبت رساند و زبان گویای واقعیت­ها، حماسه آفرینی­ها و از جان گذشتگی­های رزمندگان اسلام در طول جنگ تحمیلی شد.

این پایان نامه که با عنوان «شعر کودک و دفاع مقدّس» شکل گرفته است، شعر کودک را در موضوع دفاع مقدّس- که بخش قابل توجهی از ادبیات امروز را در بر می­گیرد- با نگاهی تحلیلی و بر اساس مهمّ ترین آثار و آفرینش­های هنری در این حوزه، مورد بررسی قرار داده و به جلوه­های گوناگون دفاع مقدّس در اشعار کودکان اشاره کرده است.

درباره­ی شعر دفاع مقدّس و دوره­ی انقلاب اسلامی، مقالات متعددی هم­چون «بررسی موضوعات، مضامین و قالب­های شعر جنگ» و «تحلیل زبان شناختی شعر جنگ تحمیلی» و کتاب­هایی نظیر« صور خیال در شعر مقاومت» و « نقد و بررسی ادبیات منظوم دفاع مقدس» منتشر شده است؛ اما در خصوص«شعر کودک ودفاع مقدس» تاکنون پایان نامه یا کتاب مستقلی به چاپ نرسیده است و این پژوهش از این نظر کاری جدید و بدیع است که می­تواند مورد استفاده­ی علاقه­ مندان قرار گیرد و نقطه شروعی برای پژوهش­های گسترده­تری در این زمینه باشد. این پایان نامه با اهداف زیر تدوین شده است:

1- بررسی آثار مربوط به شعر کودک،

2- بررسی آثار مربوط به شعر دفاع مقدّس،

3- آشنایی بیشتر دانشجویان با شعر کودک و دفاع مقدّس،

4- آشنایی با چگونگی تأثیر پذیری شعر کودک از دفاع مقدّس،

5- استفاده دانشجویان و علاقه مندان و پژوهش­گران در زمینه شعر کودک و دفاع مقدّس.

پایان نامه­ی حاضر به سه فصل تقسیم بندی شده که در فصل اوّل، به کلّیات تحقیق، شامل بیان مسأله، سؤال های تحقیق، روش تحقیق، اهداف، پیشینه و فرضیه­های تحقیق اشاره شده است. در فصل دوم به موضوعاتی، همانند کودک و شناسایی او، ادبیات کودکان، ویژگی­ها و پیشینه­ی آن پرداخته شده است. در فصل سوم، دفاع مقدّس مورد بررسی قرار گرفته و چگونگی تأثیر آن بر شعر کودک از زوایای مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

در این پژوهش آثار مربوط به کودک و دفاع مقدّس، اعم از کتاب­ها، مقالات، نشریات و … به دقّت مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته­اند و از منابع، موجود در کتابخانه­ی تخصّصی دفاع مقدّس دانشگاه تهران، بهره­ی کافی برده شده است. برخی دیگر از منابع از طریق بنیاد حفظ آثار و ارزش­های دفاع مقدّس استان خوزستان، بنیاد شهید و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان این استان تهیه گردیده که نقش به­سزایی در تدوین این پایان نامه داشته­اند.

در پایان، خداوند منّان را شاکرم، که توفیق نگارش این پایان نامه را به من ارزانی داشت. امیدوارم که با این پژوهش، زمینه­ رضایت خاطر علاقه ­مندان و خوانندگان عزیز فراهم شده باشد.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- بیان مسأله و طرح سوال های تحقیق

شعر با دنیای عاطفی کودکان ارتباط مستقیم دارد. پدیده ­ها و واقعیت­های پیرامون کودک را بیان می­کند و حوادث و رویدادها را برای آن­ها به تصویر می­کشد. شعر کودک هم­گام با دفاع مقدّس وارد مرحله تازه­ای می­شود؛ شاعران کودک، جنگ و پیامدهای آن را با زبانی کودکانه بیان می­کنند و کودکان را با آرمان­های والای دفاع مقدّس آشنا می­سازند؛ دلیری و رشادت­های رزمندگان را برای کودکان به تصویر می­کشند. در این پایان نامه ابتدا به شناسایی کودک و سپس به ادبیات کودک پرداخته شده است و به دنبال آن، شعر کودک از دیدگاه ­های درون مایه­ ای، زیباشناسی و ویژگی­های زبانی بررسی شده، به شعر دفاع مقدّس و ویژگی­ها و قالب­های آن اشاره شده است، هم­چنین چگونگی تأثیر دفاع مقدّس بر شعر کودک مورد بررسی قرار گرفته است.

1-2- سوال های تحقیق

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...