پایان نامه ارشد:عوامل موثر بر عدم پذیرش مدیریت تلفیقی مگس زیتون در بین باغداران زیتون … |
 |
آوری……………………………………………………………………………………………………………11
– بخش دوم…………………………………………………………………………………………………………………………………………12
2-3- منشاء آفات…………………………………………………………………………………………………………………………………12
2-3-1- تاریخچه کنترل آفات……………………………………………………………………………………………………………..12
2-3-1-1- دوره روشهای سنتی…………………………………………………………………………………………………………12
2-3-1-2- دوره آفتکشها………………………………………………………………………………………………………………..12
2-3-1-3- دوره مدیریت تلفیقی آفات…………………………………………………………………………………………………13
2-4- مدیریت تلفیقی آفات (IPM)……………………………………………………………………………………………………….13
2-4-1- مزایای مدیریت تلفیقی آفات…………………………………………………………………………………………………..13
2-4-2- عملیات مدیریت تلفیقی آفات…………………………………………………………………………………………………14
2-4-2-1- روشهای کنترل زراعی………………………………………………………………………………………………………14
2-4-2-2- روشهای کنترل بیولوژیک…………………………………………………………………………………………………15
2-4-2-3- روشهای کنترل فیزیکی…………………………………………………………………………………………………….15
2-4-2-4- روشهای کنترل مکانیکی…………………………………………………………………………………………………..15
2-4-2-5- روشهای کنترل شیمیایی……………………………………………………………………………………………………15
2-4-3- ویژگیهای مگس زیتون…………………………………………………………………………………………………………16
2-4-3-1- شکلشناسی……………………………………………………………………………………………………………………..16
2-4-3-2- زیستشناسی مگس زیتون………………………………………………………………………………………………….16
2-4-3-3- اهمیت اقتصادی مگس زیتون……………………………………………………………………………………………..18
2-4-3-4- علائم خسارت مگس زیتون………………………………………………………………………………………………..19
– بخش سوم………………………………………………………………………………………………………………………………………..19
2-4-4- مدیریت تلفیقی مگس زیتون در جهان و ایران…………………………………………………………………………..19
2-4-4-1- ردیابی مگس زیتون……………………………………………………………………………………………………………19
2-4-4-1-1- ردیابی مگس زیتون با استفاده از تله زرد چسبنده………………………………………………………………19
2-4-4-1-2- ردیابی مگس زیتون با استفاده از تله مکفیل………………………………………………………………………19
2-4-4-1-3- ردیابی مگس زیتون با استفاده از تله فرمونی……………………………………………………………………..20
2-4-4-1-4- ردیابی مگس زیتون با استفاده از اکوتراپ…………………………………………………………………………20
2-4-4-1-5- ردیابی مگس زیتون با استفاده از بطریهای شفاف…………………………………………………………….20
2-4-4-2- روشهای کنترل مگس زیتون……………………………………………………………………………………………..21
2-4-4-2-1- مبارزه قانونی (اقدامات قرنطینهای)…………………………………………………………………………………..21
2-4-4-2-2- مبارزه زراعی………………………………………………………………………………………………………………..21
2-4-4-2-3- مبارزه مکانیکی……………………………………………………………………………………………………………..21
2-4-4-2-4- مبارزه ژنتیکی با استفاده از روش نرعقیمی………………………………………………………………………..22
2-4-4-2-5- مبارزه بیولوژیک……………………………………………………………………………………………………………22
2-4-4-2-6- مبارزه شیمیایی……………………………………………………………………………………………………………..22
2-4-4-2-6-1- کنترل شیمیایی همراه با جلبکنندههای حشرات کامل……………………………………………………23
2-4-4-2-6-1-1- طعمهپاشی لکهای………………………………………………………………………………………………….24
2-4-4-2-6-1-2- طعمهپاشی ردیفی………………………………………………………………………………………………….24
2-4-4-2-6-1-3- طعمهپاشی هوایی………………………………………………………………………………………………….24
2-4-4-2-7- استفاده از ذرات کائولین برای محافظت میوه از مگس زیتون……………………………………………….25
– بخش چهارم……………………………………………………………………………………………………………………………………..25
2-5- پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………25
– فصل سوم…………………………………………………………………………………………………………………………………………38
– متدولوژی تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………….39
3-1- موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه……………………………………………………………………………………………40
3-1-1- معرفی شهرستان رودبار………………………………………………………………………………………………………….40
3-2- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………….42
3-3- جامعه و نمونه آماری……………………………………………………………………………………………………………………42
3-4- ابزار پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………….43
3-5- روایی و پایایی ابزار اندازهگیری……………………………………………………………………………………………………..44
3-5-1- روایی…………………………………………………………………………………………………………………………………..44
3-5-2- پایایی…………………………………………………………………………………………………………………………………..44
3-6- متغیرهای تحقیق و تعاریف عملیاتی……………………………………………………………………………………………….45
3-6-1- متغیرهای مستقل……………………………………………………………………………………………………………………45
3-6-1-1- ویژگیهای فردی………………………………………………………………………………………………………………45
3-6-1-2- ویژگیهای نظام زراعی………………………………………………………………………………………………………45
3-6-1-3- ویژگیهای اقتصادی باغداران زیتون…………………………………………………………………………………….45
3-6-1-4- نفوذپذیری اجتماعی باغداران زیتون…………………………………………………………………………………….45
3-6-1-5- همکارب با نهادها……………………………………………………………………………………………………………..45
3-6-1-6- مشارکت اجتماعی باغداران زیتون……………………………………………………………………………………….46
3-6-1-7- فعالیتهای آموزشی- ترویجی باغداران زیتون………………………………………………………………………46
3-6-1-8- دانش فنی باغداران زیتون…………………………………………………………………………………………………..46
3-6-1-9- نوع کانالهای ارتباطی باغداران زیتون………………………………………………………………………………….46
3-6-1-10- نوع روش مورد استفاده برای مدیریت تلفیقی آفت مگس زیتون…………………………………………….47
3-6-1-11- دلایل عمده عدم انگیزه باغداران برای مدیریت تلفیقی مگس زیتون……………………………………….47
3-7- فرضیههای تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………..47
3-8- روش تجزیه و تحلیل دادهها…………………………………………………………………………………………………………49
3-8-1- آمار توصیفی…………………………………………………………………………………………………………………………49
3-8-2- آمار استنباطی………………………………………………………………………………………………………………………..49
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل دادهها…………………………………………………………………………………………………………51
4-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………52
4-2- یافتههای توصیفی………………………………………………………………………………………………………………………..52
4-2-1- ویژگیهای فردی…………………………………………………………………………………………………………………..52
4-2-2- ویژگیهای نظام زراعی…………………………………………………………………………………………………………..54
4-2-3- ویژگیهای اقتصادی………………………………………………………………………………………………………………55
4-2-4- نفوذپذیری اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………58
4-2-5- همکاری با نهادها………………………………………………………………………………………………………………….59
4-2-6- مشارکت اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………60
4-2-7- فعالیتهای آموزشی- ترویجی………………………………………………………………………………………………..61
4-2-8- دانش فنی……………………………………………………………………………………………………………………………..62
4-2-9- سه اولویت مهم برای کسب اطلاعات در زمینه مدیریت تلفیقی مگس زیتون…………………………………64
4-2-10- استفاده از روشهای کنترل مگس زیتون در دوسال اخیر…………………………………………………………..65
4-2-11- سه دلیل عمده ایجاد عدم انگیزه در باغداران زیتون برای مدیریت تلفیقی مگس زیتون…………………65
4-3- یافتههای استنباطی………………………………………………………………………………………………………………………..66
4-3-1- بررسی روابط بین متغیرهای اسمی با متغیر وابسته……………………………………………………………………..66
4-3-2- بررسی روابط بین متغیرهای پیشبین با متغیر وابسته از طریق ضرایب همبستگی پیرسون و اسپیرمن..67
4-3-3- تحلیل تشخیصی……………………………………………………………………………………………………………………69
فصل پنجم……………………………………………………………………………………………………………………………………………74
– بحث، نتیجهگیری و پیشنهادها……………………………………………………………………………………………………………..75
5-1- مرور کلی بر تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..76
5-1-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………..76
5-1-2- اهداف و سوالات…………………………………………………………………………………………………………………..76
5-1-3- محدوده تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..77
5-1-4- محدودیت تحقیق………………………………………………………………………………………………………………….77
5-1-5- روش و نوع تحقیق………………………………………………………………………………………………………………..77
5-1-6- متغیرهای تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………77
5-1-6-1- متغیرهای مستقل……………………………………………………………………………………………………………….77
5-1-6-2- متغیرهای وابسته……………………………………………………………………………………………………………….77
5-1-7- فرضیههای تحقیق………………………………………………………………………………………………………………….77
5-2- نتیجهگیری………………………………………………………………………………………………………………………………….78
5-2-1- یافتههای توصیفی………………………………………………………………………………………………………………….78
5-2-2- یافتههای استنباطی…………………………………………………………………………………………………………………82
5-3- بحث………………………………………………………………………………………………………………………………………….83
5-4- پیشنهادها……………………………………………………………………………………………………………………………………85
5-4-1- پیشنهادهای پژوهش حاضر…………………………………………………………………………………………………….85
5-4-2- پیشنهادهایی برای پژوهشهای آینده………………………………………………………………………………………..86
– منابع و مأخذ……………………………………………………………………………………………………………………………………..87
– پیوستها………………………………………………………………………………………………………………………………………….96
– پرسشنامه………………………………………………………………………………………………………………………………………….97
فهرست جداول
جدول 3-1- ارزش عددی گویههای پرسشنامه. 43
جدول 3-2- ارزش عددی گویههای پرسشنامه. 44
جدول3-3- میزان اعتماد (پایایی) پرسشنامه با استفاده از روش آلفای كرونباخ.. 44
جدول 4-1- توزیع فراوانی ویژگیهای فردی زیتونکاران.. 53
جدول 4-2- توزیع فراوانی ویژگیهای نظام زراعی باغداران زیتون.. 55
جدول 4-3- توزیع فراوانی ویژگیهای اقتصادی باغداران زیتون.. 56
جدول 4-4- میزان نفوذپذیری اجتماعی باغداران زیتون به ترتیب اهمیت موضوع.. 58
جدول 4-5- توزیع فراوانی باغداران مورد مطالعه برحسب میزان نفوذپذیری اجتماعی.. 59
جدول 4-6- میزان همکاری باغداران زیتون با نهادها، به ترتیب اهمیت موضوع.. 59
جدول 4-7- توزیع فراوانی باغداران مورد مطالعه بر حسب همکاری با نهادها. 60
جدول 4-8- میزان مشارکت اجتماعی باغداران زیتون به ترتیب اهمیت موضوع.. 60
جدول 4-9- توزیع فراوانی باغداران مورد مطالعه بر حسب میزان مشارکت اجتماعی.. 61
جدول 4-10- میزان فعالیتهای آموزشی-ترویجی باغداران زیتون به ترتیب اهمیت موضوع.. 62
جدول 4-11- توزیع فراوانی باغداران مورد مطالعه بر حسب میزان فعالیتهای آموزشی.. 62
جدول 4-12- میزان دانشفنی باغداران زیتون به ترتیب اهمیت موضوع.. 63
جدول 4-13- توزیع فراوانی باغداران مورد مطالعه بر حسب میزان دانش فنی.. 64
جدول 4-14- روشهای کسب اطلاعات باغداران زیتون در زمینه مدیریت تلفیقی مگس زیتون.. 64
جدول 4-15- استفاده از روشهای کنترل مگس زیتون در دوسال اخیر. 65
جدول 4-16- دلایل عدم انگیز باغداران برای مدیریت تلفیقی مگس زیتون.. 66
جدول 4-17- بررسی تاثیر ویژگیهای فردی، زراعی، اقتصادی در میزان استفاده از روشهای کنترل آفت مگس زیتون با استفاده از کایاسکویر. 66
جدول 4-18- متغیرها، مقیاس متغیرها، ضریب همبستگی و سطوح معنیداری آنها در جامعه آماری باغداران زیتون 67
جدول 4-19–تفسیر ضریب همبستگی.. 68
جدول 4-20- متغیرهای واردشده در تابع تشخیص به روش گام به گام. 70
جدول 4-21-نتایج حاصل از آزمون معنیداری تابع.. 71
جدول 4-22- ضرایب تابع تشخیص کانونی.. 71
جدول 4-23- ماتریس ساختار. 72
جدول 4-24- نتایج طبقهبندی پاسخگویان بر مبنای تابع تشخیص گام به گام. 73
فهرست شکلها
شکل 2-1- چارچوب نظری تحقیق.. 37
شکل 2-2- نقشه استان گیلان.. 40
شکل 3-1- نقشه شهرستان رودبار. 41
فصل اول
کلیات تحقیق
1–1–مقدمه
میزان خسارتهای وارده به تولیداتکشاورزی بهوسیله علفهایهرز، بیماریها، حشرات و سایرآفات از مجموع خسارتهای وارده به محصولاتکشاورزی که در حدود 35 درصد میباشد، به ترتیب 45، 30، 20 و 5 درصد تعیین شده است.اگر چه کنترل شیمیایی در مورد بسیاری از عوامل خسارتزا موثر بوده و تحول زیادی در افزایش تولید بوجود آورده است، اما هزینه و تاثیر نامطلوب آنها بر محیطزیست و کیفیت محصولات کشاورزی منجر به توجه بیشتر به استفاده از روشهایی شده است که در آنها نیاز به مصرف مواد شیمیایی کم بوده یا نباشد (رنجبر و همکاران، 1386). تولید محصولات کشاورزی علاوه بر شرایط اقلیمی و مخاطرات پیشبینی نشده در وهله اول تابع عوامل مدیریتی خاصی است که تاثیرات مهمی در تولید پایدار کشاورزی دارد. این عوامل به طور کلی شامل مدیریت خاک، آب، آفات و بازاریابی است که هر یک از این بخشها، خود دارای مسایل و معضلات بیشماری است، اما در این بین، مدیریت تلفیقی آفات نقش مهمی در فرآیند تولید محصولات کشاورزی دارد (نوری و همکاران، 1390). خسارت آفات به محصولات کشاورزی دارای سابقه طولانی بوده و هر ساله با وجود مصرف سموم شیمیایی نه تنها خسارت آفات کنترل نمیشود، بلکه سطح آلودگی مزارع نیز افزایش مییابد ( نوری و همکاران، 1385 به نقل از شریفی مقدم، 1383).
در سالهای اخیر و با توجه بیشتر بشر به محیط زیست، کارگزاران بخش، مدیریت تلفیقی آفات را بهمنظور کنترل آفات و بیماریهای گیاهی معرفی نمودهاند که مفید و در عین حال بیشتر از دیگر راهکارها به طبیعت نزدیک میباشد.
مدیریت تلفیقی آفات، یک رهیافت موثر و حساس از نظر محیط زیست برای مدیریت آفات است که بر ترکیبی از روشهای معمول تکیه دارد. برنامههای مدیریت تلفیقی آفات از اطلاعات جامع و جاری درباره چرخه زندگی آفات و ارتباطات آنها با محیط استفاده میکند (2009 Ofuoku et al.,). ترویج اثر بخش مدیریت تلفیقی آفات نیازمند شناسایی محورها و مؤلفههای اصلی مدیریت تلفیقی آفات بهمنظور سیاستگذاری و برنامهریزی عملی با مشارکت کشاورزان است. این مهم میتواند از طریق اجرای برنامههای مدیریت تلفیقی از طریق رهیافتهای مشارکتی ترویجی همانند رهیافت مدارس مزرعهای صورت گیرد، زیرا در فرآیند توسعه سرمایه انسانی مهمترین عامل بهشمار میآید و استفاده از رهیافتهای مشارکتی عامل موفقیت برنامههایتوسعه کشاورزیاز جمله مدیریت تلفیقی آفات محسوب میشود(شریفی و همکاران، 1386).
علیرغم تلاشهای فراوانی که در دهههای اخیر برای آموزش روستائیان صورت گرفته، هنوز دانش و آگاهی روستاییان برای مدیریت تلفیقی آفات کافی نیست. این امر از آن حکایت دارد که شیوههای بهکار گرفته شده از کارایی لازم برخوردار نبوده است. موفقیت برنامههای مدیریت تلفیقی آفات به انگیزشها، مهارتها، و دانش کشاورزان و همچنین مشارکت گروههای محلی و جوامع بستگی دارد.
زیتون به عنوان یکی از محصولات باغی، به لحاظ نقشی که در راستای تولید روغن خوراکی دارد، از جایگاه ویژهای در جهان برخوردار است. تولید زیتون به دلیل تاثیرپذیری از عوامل جوی و محیطی در کنار مشکل آفات و بیماریهای گیاهی، در امر تولید با خطر مواجه میباشد. آفت مگس زیتون (Bacterocera oleae) یکی از آفات مهم زیتونکاریهای کشور بوده که با توجه به جدید بودن آفت مگس زیتون در ایران، و از طرفی بالا بودن میزان خسارت آن خصوصاً در استانهای گیلان، قزوین و زنجان، این آفت یکی از محدودکنندهترین عوامل توسعه کشت زیتون در کشور و خصوصاً در شهرستان رودبار میباشد و با بررسی مرور منابع داخلی، هیچگونه تحقیقی در زمینه شناسایی عوامل موثر بر عدم پذیرش مدیریت تلفیقی آفت مگس زیتون در کشور صورت نگرفته است. لذا این تحقیق سعی دارد با شناسایی عوامل موثر بر عدم پذیرش مدیریت تلفیقی آفت مگس زیتون توسط باغداران شهرستان رودبار، گام موثری درجهت افزایش این پذیرش زیتونکاران شهرستان رودبار بردارد.
1-2- بیانمسأله
آفات و بیماریهایگیاهی از عوامل مهم تهدیدکننده و محدودکننده توسعه کشت زیتون یا هر نبات دیگری نیز میباشند. نیاز مبرم کشور به روغن و وابستگی شدید به خارج از کشور جهت تأمین آن باعث شد تا سیاست گذاران بخش کشاورزی به منظور کاهش وابستگی اقدام به توسعه سطح زیر کشت گیاهان روغنی برای نیل به این هدف کنند که در این راستا یکی از گیاهانی که مقرر شد سطح زیر کشت آن به شدت افزایش یابد، زیتون بود. با توجه به برنامه وزارت جهادکشاورزی در راستای خودکفایی روغن خوراکی، جایگاه زیتون در تولید روغن مورد نیاز کشور از اهمیت بالایی برخوردار است. شهرستان رودبار دارای1/7804 هکتار (تا پایان سال 91) سطح زیر کشت زیتون، که از این سطوح 9/5625 هکتار باغات بارده و 2/2178 هکتار باغات غیربارده میبوده (صالحی، سازمان جهادکشاورزی استان گیلان) و بدینجهت یکی از قطبهای تولید زیتون و نیز روغن زیتون در سطح کشور میباشد. تا چندی پیش به جز شرایط آب و هوایی فاکتور دیگری به طور عمده تهدید کننده این برنامه توسعه نبود ولی از مردادماه سال 83 که برای اولین بار آفت مگس زیتون از کشور گزارش شد، زنگ خطر به صدا درآمد و در مدت کمتر از سه ماه دامنه گسترش آفت ۱۳ استان را در بر گرفت. مگس زیتون یکی از مهم ترین آفات زیتون است. لارو این آفت با تغذیه از گوشت میوه، باعث ریزش میوه ها قبل از برداشت، کاهش کیفیت روغن زیتون و باعث ورود قارچ های بیماریزا از محل سوراخ ورودی لاروها شده و اسیدیته داخل میوه ها را به میزان دو تا چهار برابر افزایش میدهد. اگر میوه ها از واریته های کنسروی باشد، بازارپسندی محصول به واسطه خسارت مستقیم لاروها از بین می رود و هم چنین این حشره قادر است باکتری مولد گال زیتون را هم انتقال دهد.
وزارت جهادکشاورزی به جهت جلوگیری از خسارت آفت مگس زیتون، هر ساله هزینههای هنگفتی را جهت تهیه و تدارک عوامل و تجهیزات مدیریت تلفیقی آفت متقبل میشود و خصوصاً نهادههای کنترل مگس زیتون از قبیل کارت زرد چسبنده، پروتئین هیدرولیزات و سم مالاتیون را بصورت رایگان در اختیار باغداران قرار میدهد ولی باغداران زیتون برای کنترل آفت مگس زیتون با مدیریت جهادکشاورزی شهرستان رودبار به روش مدیریت تلفیقی، همکاری نمینمایند (سازمانجهاد کشاورزیاستان گیلان، 1391). از آنجاییکه بهدلیل وجود عوامل متعدد فردی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی پیرامون کشاورزان، عوامل زیادی در پذیرش و عدم پذیرش و تغییر در سیستم تاثیرگذار هستند، بنابراین شناسایی این عوامل و جهت دادن سیاستها به سمت آنها، از جمله راهکارهای اصلی برای پذیرش مدیریت تلفیقی آفت مگس زیتون (Bactrocera oleae) برای باغداران زیتون است لذا این تحقیق سعی دارد عوامل دخیل در عدم مشارکت باغداران زیتون شهرستان رودبار در مدیریت تلفیقی آفت مگس زیتون را شناسایی، تا براساس آن بتوان راهکاری در جهت افزایش پذیرش مدیریت تلفیقی آفت مگس زیتون توسط باغداران زیتون شهرستان رودبار ارائه نماید تا راهگشای کارشناسان مجری طرح باشد.
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق
اهمیت موانع پذیرش فنآوریها در توسعه کشاورزی پایدار، شناخت این عوامل کمتر به صورت یک موضوع فرعی و در چارچوب شناخت عوامل موثر بر پذیرش در مطالعات پیشین به آن پرداخته شده است. به همین دلیل، نمیتوان چارچوب مشخصی برای شناخت موانع اصلی یافت. نکته شایان توجه دیگر، وابسته بودن موانع پذیرش به زمینه اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی منطقهای است که فنآوریها در آنجا معرفی شده است که به احتمال زیاد علت اصلی آن، خلاء و نبود یک چارچوب مشخص است (ویسی و همکاران، 1388).
از آنجائیکه کشاورزی به عنوان منبع اصلی درآمدی 51 درصد جمعیت جهان است، خسارت ناشی از آفات میتواند منجر به کاهش معنیداری در عملکرد و درآمد شود (FAO, 2009). مگس زیتون به چندین گونه از زیتونهای وحشی نیز حمله میکند (Rice, 2000). لارو مگس با تغذیه از میوهی زیتون باعث ریزش میوهها قبل از برداشت، کاهش کیفیت روغن زیتون، افزایش اسیدیته میوه و ورود قارچهای پاتوژن از سوراخ ورودی میشود (Whit and Elson-Haris, 1992).
مگس زیتون(Bactrocera oleae)یکی از مهمترین آفات زیتون در مناطق زیتونخیز دنیا محسوب میشود(سروش و همکاران، 1389). در باغهایی که اقدامات کنترلی در آنها اجرا نمیشود این آفت تا 100 درصد خسارت ایجاد میکند (Cristofardet al., 2005). در ایران از گذشتهی دور مگس زیتون جزء آفات قرنطینهای بوده است. برای اولین بار در تاریخ پنجم مردادماه سال 83 در منطقهی رستمآباد به وجود این آفت پی بردند. متعاقب مشاهدهی آفت در استان گیلان، آلودگی در زیتونکاریهای سایر استانها، از جمله زنجان و قزوین نیز مشخص شد. با ردیابیهایی که از این آفت در کل کشور به عمل آمد، مشخص شد که بیشتر نقاط زیتونکاری شدهی کشور آلوده هستند (Jafari and Rezaei, 2005).
فرم در حال بارگذاری ...
|
[چهارشنبه 1399-10-17] [ 01:20:00 ق.ظ ]
|
