…………………………………………………………………………………… 25

2-6-2) سفر به شرق ………………………………………………………………………………………….26

2-6-3) سفر به کودکی …………………………………………………………………………………….. 27

فصل سوم: زندگی نامه سهراب سپهری و سنایی

3-1) زندگی سنایی …………………………………………………………………………………………. 29

3-2) زندگی سهراب سپهری ………………………………………………………………………….. 32

فصل چهارم: سفر در شعر سهراب سپهری و سنایی

4-1) بررسی مفهوم سفر در سیرالعباد …………………………………………………………….. 39

4-1-1) انگیزه سفر ………………………………………………………………………………………….. 39

4-1-1-1) احساس غربت روح در این جهان و اصل آسمانی آن ……………………….. 40

4-1-1-2) نیاز فطری انسان به تعالی و تکامل …………………………………………….. 41

4-1-2) مراحل و موانع سفر ………………………………………………………………………….. 42

4-1-2-1) مراحل صعودی سفر ……………………………………………………………………… 42

4-1-2-2) ضرورت پیر یا راهنما ……………………………………………………………………. 45

4-1-2-3) موانع صعودی سفر ………………………………………………………………………. 47

4-1-2-3-1)گذار از موانع عالم صغیر …………………………………………………………… 48

4-1-2-3-1-1) جوهر خاک و صفات آن …………………………………………………….. 48

4-1-2-3-1-2) جوهر آب و صفات آن ……………………………………………………….. 51

4-1-2-3-1-3) جوهر باد و صفات آن ……………………………………………………….. 52

4-1-2-3-1-4) جوهر آتش و صفات آن …………………………………………………… 54

4-1-2-3-2) گذار از موانع عالم کبیر ………………………………………………………… 55

4-1-3) نتیجه ی سفر و مدینه فاضله ی سنایی …………………………………………… 59

4-1-4) پایان سفر و بازگشت از عروج ………………………………………………………… 61

4-2) بررسی مفهوم سفر در هشت کتاب ……………………………………………………. 62

4-2-1) مرگ رنگ ……………………………………………………………………………………… 63

4-2-2) زندگی خواب ها ……………………………………………………………………………… 64

4-2-3) آوار آفتاب ……………………………………………………………………………………… 68

4-2-4) شرق اندوه …………………………………………………………………………………….. 72

4-2-5) صدای پای آب ……………………………………………………………………………….75

4-2-6) مسافر ……………………………………………………………………………………………. 84

4-2-6-1) تنهایی و عشق …………………………………………………………………………. 84

4-2-6-2) انتظار برای پایان سفر …………………………………………………………….. 87

4-2-6-3) سفر به تمدن های کهن بشری ………………………………………………… 89

4-2-6-4) مرور سفرهای آفاقی ………………………………………………………………… 91

4-2-6-5) سفر به اسطوره طبیعت و کودکی ………………………………………….. 92

4-2-7) حجم سبز ……………………………………………………………………………………. 94

4-2-8) ما هیچ، ما نگاه ……………………………………………………………………………. 100

4-3) مقایسه مفهوم سفر در سیرالعباد و هشت کتاب ……………………………. 102

4-3-1) تفاوت های مفهوم سفر در سیر العباد و هشت کتاب …………………… 103

4-3-2) شباهت های مفهوم سفر در سیر العباد و هشت کتاب ………………… 106

فصل پنجم: نتیجه گیری

5-1) نتیجه گیری …………………………………………………………………………………….. 112

5-2) منابع و مآخذ ………………………………………………………………………………… 115

چکیده:

سفر از مفاهیم پرکاربرد در ادبیات است. این مفهوم در طول دوره های مختلف ادب فارسی و حتی جهان جلوه های متفاوتی به خود گرفته است. سفر درونی و بیرونی، سفر تخیلی و … . یکی از شاخه های مهم فرهنگ و ادبیات فارسی، عرفان است؛ این پدیده برای خود اصطلاحات خاصی را به ارمغان آورد. یکی از اصطلاحات عرفانی، مفهوم سفر است. سفر در این معنا علاوه بر شکل ظاهری آن که طی مسافت است و آن نیز با قصد خاصی در عرفان انجام می شود، یک معنای خاص و اصطلاحی نیز دارد که در مجموع به معنای بریدن از خود و دنیای فرودین به سوی عالم بالا و در نهایت فنای فی الحق است.

در این پایان نامه تلاش شده تا مفهوم سفر در یکی از آثار برجسته کلاسیک با نام سیرالعباد الی المعاد که سفر در آن در معنای خاص و اصطلاحی عرفانی مطرح است و همچنین در یکی از آثار برجسته معاصر با نام هشت کتاب که سفر در آن به شکل ویژه و با زبان خاص عرفانی خود، ظهور و بروز پیدا کرده بررسی گردد: اینکه سنایی در سفری نمادین در سیرالعباد خود که پایه های آن بر تصوف و عرفان کهن است، به بیان راه های گشایش بندهایی که بر پای انسان دور شده از اصل خویش وجود دارد، می پردازد و سپهری نیر در سفرهایی واقعی و ذهنی، در واقع مسیر سفر روحانی و عرفانی ای را طی می کند که طول آن با طول دوره ی زندگانی وی هماهنگ است و در هشت کتاب به نمایش در می آید. بعد از این تحلیل، به مقایسه سفر در دو اثر یاد شده پرداخته می شود و برخی شباهت ها و تفاوت های آن نیز بیان می گردد.

فصل اول: کلیات

1-1- تعریف مسأله

سفر یکی از مهم ترین ابزار شناخت فرهنگ و ادبیات ملل مختلف است. سفرهای تخیلی و واقعی، سفر به عالم درون و بیرون… که همه از بن مایه های اصلی ادبیات به حساب می آیند. سفر یکی از ابعاد ناب تجربه ی بشری است، گویی که خاک انسان با سفر سرشته شده است. اولین مسافر حضرت آدم است و اولین سفر، هبوط حضرت آدم به عالم خاکی است.

سفر به عنوان یکی از پدیده های پر بسامد در ادبیات فارسی وقتی وارد حوزه ی ادبیات عرفانی می شود از معنا و مفهومی خاص برخوردار می گردد.

سنایی به عنوان یکی از شعرای بزرگ و عارف کلاسیک در اثری که آن را سیرالعباد الی المعاد نامید، این مفهوم را در معنای خاص و عرفانی آن به کار گرفت. سهراب سپهری نیز به عنوان یکی از شاعران مطرح معاصر که دارای عرفان خاص خود است، این مفهوم را به شکل گسترده و محسوسی در شعرش به کار گرفت. هم چنین با نگاهی گذرا به زندگی شخصی سپهری مشخص می گردد که وی بخش عمده ای از زندگی اش را در سیر و سفر گذراند. این سیر و سفرها که به انگیزه ی نقاشی و کسب علم صورت می گرفت در شکل گیری سفر روحی و انفسی او تاثیر بسزایی داشت. به عبارت دیگر سپهری توانست پیوند معناداری میان سفر آفاقی و انفسی برقرار کند.

این سفر ها در دو اثر مد نظر در اساس و بنیاد با هم مشترک اند و هدف آن ها، برداشتن قید هایی است که انسان را از مبدا و اصلش دور می کند، هم چنین دو اثر یاد شده دارای تفاوت هایی نیز در روش و جزئیات مانند بی توجهی سنایی به ماسوی الله و توجه سپهری به طبیعت و عالم بیرون، اعتقاد به همراهی عقل در سفر روحانی توسط سنایی و اعتقاد به عشق توسط سپهری می باشد که در این پایان نامه در تحلیلی قیاسی به بررسی و بیان آن در فصل های مرتبط پرداخته شد.

2-1- سفر در سیرالعباد إلی المعاد سنایی

صوفیان سیر و سلوک روحانی انسان را در آثار خود در قالب قصه و تمثیل و با رمز و کنایه بیان کرده اند از جمله حکایات عرفانی ابن سینا و رسائل سهروردی .

سیرالعباد همان طور که از نامش بر می آید سفری است به مبدأ و معاد. سنایی در قالب سالکی مشتاق خاستگاه و منزلت سرآغاز خویش، پس از آگاهی از موقعیت و وضعیت انسان در هستی به راهنمایی پیر، سفری را آغاز می کند که سراسر سمبلیک و رمزی است. سفر سنایی معراج گونه است که در چهار مرحله شکل می گیرد. در مرحله ی اول، از مراتب شکل گیری انسان از روح نباتی، حیوانی و سپس پیوستن روح انسانی یا نفس ناطقه سخن می گوید که این مرحله پیمودن نیمه اول دایره ی حیات یا قوس نزولی است:

دانکه در ساحت سرای کَهُن

سوی پستی رسیدم از بالا

چون تهی شد ز من مشیمه کن

حلقه در گوش ز « اهبطوا منها»
(سنایی، 28-29)

مرحله ی دوم سفر که در سیرالعباد از کمک و یاری پیر آغاز می شود در واقع همان پیمودن سیر صعودی سفراست که با رنج ها و مراحل دشواری همراه است؛ این بخش اصلی ترین و مهم ترین مرحله ی سفر در سیرالعباد می باشد که در آن سنایی پس از راهبری پیر، از طبایع و صفات پست انسانی می گذرد و با عبور از چهار عنصر خاک، آب، باد و آتش و طبایع مربوط به هریک به سیر در افلاک می رسد و هر فلک را نیز با صفاتی که مشخصه آن است پشت سر می گذارد… با رسیدن سنایی یا سالک به عقل کل پیر و سالک با هم متحد و یکی می شوند و از وجود سالک چیزی باقی نمی ماند:

آن مکان بر دلم چو دشمن شد

چون از آن اصل و مایه فرد شدم

در زمان من نماندم او من شد

طفل بودم هنوز مرد شدم

(سنایی، 2-461)

سنایی در مرحله ی سوم سفر به مدینه فاضله خویش که همان رسیدن در جمع اهل فنا و توحید می باشد، دست می یابد اما در مرحله ی آخر به ناچار به دلیل قید صورت و ماده، وارد مرحله ی چهارم سفر یعنی بازگشت از عروج می شود.

3-1- سفر در هشت کتاب سهراب سپهری

2-5-1تعریف شخصیت………………………………………….. 47

2-6تقسیم بندی شخصیت………………………………………….. 47

2-6-1شخصیت ایستا……………………………………….. 47

2-6-2شخصیت پویا……………………………………….. 47

2-7انواع شخصیت………………………………………….. 48

7-2-1 شخصیت قالبی…………………………………………. 48

7-2-2 شخصیت های قراردادی…………………………………………. 48

7-2-3شخصیت های نوعی…………………………………………. 49

7-2-4 شخصیت های تمثیلی…………………………………………. 49

7-2-5 شخصیت نمادین…………………………………………. 49

7-2-6شخصیت همه جانبه………………………………………… 49

فصل سوّم : تحلیل عنصر شخصیت در رمان یاران حلقه

درآمد………………………………………… 52

3-1 وجوه شباهت داستان هابیت و ارباب حلقه ها………………… 53

3-2تفاوت هابیت و ارباب حلقه ها…………………………………… 55

3 – 3دورف(Dwarves)……………………………………….. 57

3-3-1گیملی(gimli ) ………………………………………..59

3-4 اورک(Orcs) ………………………………………..60

3-5گابلین(Gablin)……………………………………….. 60

3 –6 الف(Elves)……………………………………….. 60

6 –3-1 گیل- گالاد(gil _gallad)……………………………………….. 61

6-3-2گالادریل (Galadriel)……………………………………….. 62

6-3-3الروند(Elrond) ………………………………………..64

6-3-4لگولاس (Legolas)……………………………………….. 66

6-3-5گلورفیندل GlorFindel………………………………………..

3-7ترول(Troul)……………………………………….. 68

3-8هابیتها (Hobbits) ………………………………………..69

3-8-1فورودو بگینز (forodo baggins)……………………. 77

3-8-2سام گامگی (sam gamgee) …………………………..80

3-8-3گالوم………………………………………… 82

3-8-4پیپین(pipin)……………………………………….. 84

3-8-5مری برندی بایک (merry brandy back) ………………85

3-8-6ماگوت دهقان (Furmermaggot)……………………….. 86

3-9ایستاری ( Istari)……………………………………….. 87

3-9-1سارومان(saruman) ………………………………………..87

3-9-2گندالف(Gondalf)……………………………………….. 89

3-10 سائورون Sauron………………………………………….

3-11یگانه حلقه قدرت………………………………………….. 93

3 -12گلدبری (Goldberry)……………………………………….. 100

3-13تام با مبادیل (tom bumbudil)……………………….. 101

3-14 برومیر (Beromir) ………………………………………..103

3-15آراگورنAragorn………………………………………….

3-16 نارسیل (narsil) ………………………………………..108

3-17الندیل(Elendil)……………………………………….. 110

3-18 ایسیلدور (Isildur)……………………………………….. 112

3- 19 نزگول ( Nazgul) یا اشباح حلقه (Ring-Wraiths)……….. 113

3-20 بارلی من باتربارbarliman Butterbur……………………………

یادداشتهای فصل سوم………………………………………… 116

فصل چهارم: نتیجه گیری

حاصل سخن…………………………………………. 118

یادداشتهای فصل نتیجه گیری…………………………………… 123

کتاب نامه………………………………………..124

چکیده:

یاران حلقه، شاهکار پروفسور تالکین، قلمرویی زیباست که قوانین و ضوابط حاکم بر آن تحت اراده و قدرت الهی است. سرزمین میانه آن چنان با ظرافت و دقت بوسیله اصول اخلاقی پی ریزی شده است که معنای تمام اعمال آن را می توان با اصطلاحات و تعاریف علوم ریاضی تطبیق داد. هدف تحقیق واکاوی ابعاد رمان یاران حلقه، علی الخصوص آگاهی در جهت تقویت ذهن قشر شائق و علاقه مند به مطالعۀ رمان و دادن آگاهیهای متنّوع به آنها، خواهد بود. با توجّه به انواع روشهای تحقیق در علوم انسانی برای پژوهش در موضوع پایان نامه، روش توصیفی تحلیل محتوا، مناسب این پژوهش است.

موضوع داستان نبرد خیر و شر است که سابقه دیرین در میان ابناء بشر و اقوام مختلف دارد. داستانی برخاسته از کتاب مقدس و رمانس ها و افسانه های قرون وسطایی؛ آن روی دیگر سکه ، دنیای پریان ، اژدهایان، جادوگران، جنگل های سحر شده و از همه مهمتر اساطیر ژرمنی و اسکاندیناوی است، که اصول زیباشناختی آن پیوستگی تنگاتنگی با هنر و فرهنگ کلاسیک مغرب زمین دارد. از نظرگاه تاریخی و باورهای باستانی حلقه مفهوم حاکمیت و پادشاهی را داراست ، درست همانند حلقه قدرت درارباب حلقه ها؛حلقه و نیروی افسانه ای آن نماد قدرت و قدرت طلبی معرفی می شود و حوادث بعدی داستان را رقم می زند تا مخاطبان، دنیای خیالی تالکین را پیش چشمان خود آورند و این جهان تازه را به عنوان امری واقعی بپذیرند و باور کنند.

سرآغاز سخن:

1تریلوژی[1] (Trilogy) ارباب حلقه هایکی از محبوب ترین و جذاب ترین آثار ادبی جهان است. اثری که مورد استقبال و اقتباسات فراوانی واقع شد و شهرت فراوانی نصیب خالقش جان رونالد روئل تالکین نمود. نمونه های زیادی از این اقتباسات را می توان در حوزه های مختلف هنری از قبیل سینما، موسیقی، تئاتر، نمایش و … یافت.از جمله: فیلم معروف ارباب حلقه ها به کارگردانی پیتر جکسون (peter Jackson) ، سمفونی ارباب حلقه ها به آهنگ سازی هاوارد لزلی شور(Howard leslie shore) ، تئاتر ارباب حلقه ها و… . بنابراین تأثیر هنر کلاسیک و گوناگونی مظاهر و جلوه های آن به طور کاملاً محسوسی در شخصیت ها، صحنه پردازی ها، اشعار، ترانه های این اثر، بازتاب یافته است .

هنر و فرهنگی که امروزه محققان ریشه های آن را در یونان باستان می جویند و آغاز آن را به دو جزیره، مینوس(minos) و دیگری تمدن میسن(mycene) نسبت می دهند(مرزبان، 1373: 57). علاقه و آشنایی وافر نگارنده به فرهنگ و هنر کلاسیک غربی، ظهور شخصیت های افسانه ای و اسطوره ای، وجود عوامل متافیزیک، حس کنجکاوی را قم این سطور را پیرامون این اثر برانگیخت. در میان آثار تالکین رمان ارباب حلقه ها از جایگاه ویژه ای برخوردار است. به گونه ای که شخصیت های دیگر داستان های تالکین مثلهابیت، ماجراهای تام

بامبادیل، سیلماریلیون،در این رمان به منصه ظهور می رسند، و رگ و ریشه ی خود را پیدا می کنند. لذا پرسش اصلی تحقیق درباره عنصر شخصیت در رمانیاران حلقه هااولین قسمت از تریلوژیارباب حلقه هااست . در این رساله سعی شده است اطلاعات جامع و مستندی نسبت به پیشینه و ویژگی های شخصیت های رمان مزبور داده و عموما درباره موضوعات ذیل بحث می شود:

I: شخصیت های اصلی رمان یاران حلقه کدامند ؟ و هر یک نماد چه قدرت و پیام هستند؟

II: اهداف نویسنده از نگارش رمان مزبور چیست؟

III: آیا رمان یاران حلقه می تواند صحنه نمایش تقابل دو نیروی خیر و شر باشد؟

19

2-4-4. ماه در بندهش ………………………………………………………………………………………. 20

2-5. اسطوره های ستارگان و سیارات………………………………………………………………………….. 21

الف: شباهنگ…………………………………………………………………………………………………….. 21

ب: مشتری………………………………………………………………………………………………………… 22

ج: زهره ………………………………………………………………………………………………………… 23

د: عطارد……………………………………………………………………………………………………….. 24

ه: مریخ………………………………………………………………………………………………………….. 24

و: زحل…………………………………………………………………………………………………………… 25

2-5-1. اختران و اباختران در بندهش…………………………………………………………………………… 26

الف: سپاهبدان آسمان…………………………………………………………………………………………….. 27

ب: نظریه ی هنینگ ……………………………………………………………………………………………… 28

ج:ستارگان تیزروتر در متون پهلوی………………………………………………………………………………… 28

د: سپهر ستارگان…………………………………………………………………………………………………. 29

ه: حصار آسمانی…………………………………………………………………………………………………. 30

و: ستارگان نیامیزنده……………………………………………………………………………………………… 30

2-5-2. تیشتر………………………………………………………………………………………………….. 31

2-5-3. بهرام………………………………………………………………………………………………… 33

2-5-4. سدویس………………………………………………………………………………………………. 34

2-5-5. هفت اورنگ………………………………………………………………………………………….. 35

2-5-6. ونند………………………………………………………………………………………………….. 36

2-5-7. میخگاه یا ستاره قطبی……………………………………………………………………………….. 36

2-5-8. پارند و مزداد………………………………………………………………………………………… 38

2-6. درباره ی فراز آفریدن روشنان………………………………………………………………………………. 38

فصل سوم: منازل قمر

3-1. دیدگاه هنینگ درباره ی منازل قمر……………………………………………………………………….. 43

3-2. یادداشت هایی درباره ی منازل قمر……………………………………………………………………….. 44

3-2-1. پدیسپر………………………………………………………………………………………………… 44

3-2-2. پیش پرویز……………………………………………………………………………………………… 44

3-2-3. پرویز………………………………………………………………………………………………….. 44

3-2-4. پها…………………………………………………………………………………………………… 45

3-2-5. بزیسر………………………………………………………………………………………………….. 45

3-2-6. بشن………………………………………………………………………………………………….. 46

3-2-7. رخوت………………………………………………………………………………………………… 46

3-2-8. تریشگ………………………………………………………………………………………………… 46

3-2-9. ازرگ…………………………………………………………………………………………………. 47

3-2-10. نخو………………………………………………………………………………………………… 47

3-2-11 میان………………………………………………………………………………………………… 47

3-2-12. اودم………………………………………………………………………………………………. 47

3-2-13. ماشاهه……………………………………………………………………………………………. 48

3-2-14. اسپور………………………………………………………………………………………………. 48

3-2-15. هوسرو…………………………………………………………………………………………….. 48

3-2-16. سروی………………………………………………………………………………………………. 49

3-2-17. ور…………………………………………………………………………………………………. 49

3-2-18. دل…………………………………………………………………………………………………. 49

3-2-19. درفشه…………………………………………………………………………………………….. 49

3-2-20. ورنت………………………………………………………………………………………………. 49

3-2-21. گا………………………………………………………………………………………………….. 50

3-2-22. یوغ………………………………………………………………………………………………… 50

3-2-23. موری………………………………………………………………………………………………. 50

3-2-24. بنزه………………………………………………………………………………………………… 50

3-2-25. کهت سر…………………………………………………………………………………………… 51

3-2-26. کهت میان…………………………………………………………………………………………. 51

3-2-27. کهت………………………………………………………………………………………………. 51

فصل چهارم: تقویم های نجومی

4-1. عناصر تقویم ها………………………………………………………………………………………….. 55

4-2. صورتهای اختری: طلوع ها و غروب های خورشیدی………………………………………………………. 57

4-3. هویت ستاره ی صبحگاهی و شامگاهی…………………………………………………………………… 58

4-4. تقویم در ایران و بین النهرین پیش از تاریخ…………………………………………………………………. 58

4-4-1. ایرانیان و بین النهرینیان پیش از تاریخ……………………………………………………………………

4-5. سال شمسی قمری…………………………………………………………………………………………. 60

4-6. تقویم های بابلی و ایرانی باستان………………………………………………………………………….. 61

4-6-1. تقویم بابلی…………………………………………………………………………………………… 61

الف: حمورابی و خاندان او………………………………………………………………………………………. 62

ب: اهمیت هندسه برای دانش نجوم……………………………………………………………………………….. 63

ج: کبیسه کردن بابلیان……………………………………………………………………………………………. 64

د: پیشینه ی گاه شماری بابلی……………………………………………………………………………………… 66

ه: اهمیت مراحل ستارگان در کشاورزی……………………………………………………………………………. 67

و: متن « به هریک سه ستاره » ………………………………………………………………………………….. 68

ز: نامهای ستارگان……………………………………………………………………………………………….. 69

ز-1. مجموعه مل = (ستاره ای) آپین……………………………………………………………………………. 70

ز-2. فهرست ستارگان……………………………………………………………………………………………. 72

4-7. دوره ی بابلی جدید و ایرانی ها…………………………………………………………………………… 74

الف: ویژگی های دانش نجوم این عصر……………………………………………………………………………. 76

ب: ساروس ها……………………………………………………………………………………………………. 76

ج: دوره های سیارگان …………………………………………………………………………………………… 76

د: آیین کیهانی،اخترشناسی، دانش نجوم………………………………………………………………………….. 77

4-7-1. مذاهب ایرانی………………………………………………………………………………………… 78

الف: مذهب …………………………………………………………………………………………………….. 79

ب: زروان…………………………………………………………………………………………………………. 80

4-7-2. گاه شماری و مسایل کبیسه…………………………………………………………………………… 81

الف: وهیگك…………………………………………………………………………………………………….. 83

ب: چگونگی کبیسه به گفته بیرونی………………………………………………………………………………. 84

ج: هنگام اولین و آخرین کبیسه…………………………………………………………………………………… 85

د: نقل خیام در نوروزنامه درباره اجرای کبیسه های کهن………………………………………………………… 86

ه: استنباط بیرونی درباره ی زمان اجرای آخرین کبیسه87………………………………………………………….

4-7-3. گاه شماری اوستایی…………………………………………………………………………………… 88

الف: فصل و سال، گاهنبارها، شادی و جشن……………………………………………………………………… 88

ب: اسامی ماه ها در کتیبه های هخامنشی………………………………………………………………………. 91

ج: گاه شماری اوستایی، سوابق…………………………………………………………………………………… 92

4-8. گاه شماری مصری………………………………………………………………………………………… 93

4-8-1. سال مصری…………………………………………………………………………………………… 93

4-8-2. دوره سوتیسی……………………………………………………………………………………….. 94

4-8-3.ایرانیان و مصریان……………………………………………………………………………………… 95

4-8-4.محاسبه­ی دوره­ها……………………………………………………………………………………… 96

4-9. گاه شماری یونانی………………………………………………………………………………………… 97

4-9-1. مراحل ستارگان در قصیده ی هسیودوس……………………………………………………………… 97

فصل پنجم: اسطوره هاو احكام صور فلکی

5-1. حمل (بره)……………………………………………………………………………………………….. 103

5-2. ثور (گاو) ……………………………………………………………………………………………….. 103

5-3. جوزا ( دوپیکر)…………………………………………………………………………………………… 104

5-4. خرچنگ (سرطان)…………………………………………………………………………………………. 105

5-5. شیر (اسد)………………………………………………………………………………………………… 105

5-6. سمبله (خوشه)…………………………………………………………………………………………… 105

5-7. میزان (ترازو)……………………………………………………………………………………………… 106

5-8. عقرب (کژدم)……………………………………………………………………………………………. 107

5-9. قوس (تیرانداز)…………………………………………………………………………………………… 108

5-10. جدی (بز)پ…………………………………………………………………………………………….. 108

5-11. دلو (آبریز) …………………………………………………………………………………………….. 109

5-12. حوت (ماهی)…………………………………………………………………………………………. 110

5-13. صورتهای فلکی بهار…………………………………………………………………………………… 110

5-14. صورتهای فلکی تابستان………………………………………………………………………………… 110

5-15. صورتهای فلکی پاییز……………………………………………………………………………………. 111

5-16. صورتهای فلکی زمستان………………………………………………………………………………… 111

5-17 آغاز اختر شناسی…………………………………………………………………………………………. 111

الف: ایشتار …………………………………………………………………………………………………. 112

ب: مذهب ستاره پرستی و اخترشناسی …………………………………………………………………… 112

ج: زیج زهره ی آمیزادوگا ……………………………………………………………………………………. 113

5-18. در احکام برج ها……………………………………………………………………………………….. 114

الف: چیستی مثلث ها…………………………………………………………………………………………… 115

ب: مربع ها و برج های فصول ……………………………………………………………………………….. 116

ج: چگونگی طبعهای ستارگان…………………………………………………………………………………. 116

د: احوال ستارگان و سیارات در سعادت و نحوست……………………………………………………………… 116

ه: تقسیم بندی اقلیم میان ستارگان……………………………………………………………………………… 117

و: فره دارهای ستارگان…………………………………………………………………………………………. 117

ز: نگرستن ستارگان در برج ها……………………………………………………………………………………. 118

5-19. احکام برج ها در بندهش……………………………………………………………………………….. 118

نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………….119

فهرست منابع …………………………………………………………………………………………………………….. 123

چکیده:

شناختن آسمان و رازهای نهفته در آن از اعصار كهن برای مردمان از جهات مختلفی بسیار مهم بوده است. چه دستاوردهای حاصل از كشف و شهود در آن می توانست برای مسائل مذهبی، كشاورزی، اعیاد، پیشگویی ها، جنگ ها و تعابیر خواب ها و بسیاری وقایع دیگر به كار آید. آنها ابتدا خدایان خود را در آسمان جستجو می­کردند که باعث شکل گیری اسطوره­های مختلفی برای آسمان و خدایان آسمانی شد. سپس این باورها باعث شکل گیری علوم ابتدایی شد. چه بسیار دانشی كه اكنون ما داریم، از جمله ستاره شناسی محصول همین اسطوره سازی مردمان باستان است. می دانیم كه تقسیم بندی ایالت های مختلف آسمان به صورت فلكی ابتدا در بین النهرین رخ داده است و بعد از آن به دیگر نقاطر پا گذاشته است. بخش بیشتر این پایان نامه در راستای شناساندن علوم و اساطیر بین النهرین، مصری و سایر ملل است، اما در واقع با دنبال كردن این موضوع ها در این نقاط به دنبال ریشه یابی باورهای ایرانیان در این باب تا دوره ی میانه است، كه از فصلی در موضوع ستارگان و اسطوره های مربوط به هر كدام از ستاره های قدر اول، در نیمكره ی شمالی زمین شروع می شود. سپس به فصلی در اسطوره های مربوط به صورفلكی در یونان و مصر و بین النهرین می رسیم. فصل دیگر به بررسی خرده های ماه كه بیست و هفت عدد در زردشتی است پرداخته شده است. بندهش، كارنامه ی اردشیر بابكان، مینوی خرد، بهرام یشت، تیشتر یشت هم از متون مورد استفاده بوده است. فصلی هم به تقویم ها و چگونگی آنها و در احوال كبیسه كردن و به روزآوری آنها اختصاص یافته است. و در آخرین فصل هم به احكامی كه اقوام گذشته در مورد ستارگان آسمان داشته اند، اختصاص یافته است. با وجودی كه منابع بدست آمده در خصوص باورهای ایرانیان بسیار ناچیز بود، اما تلاش شد از تمام مباحث آن روزگار استفاده شود و پایه ی تحقیقات، منابع كتابخانه ای ، مقالات و منابع اینترنتی بوده است كه رساله ای توصیفی، تحلیلی را شامل می شود.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

در عصری که ما در آن زندگی می کنیم در شهرهای پر جمعیت و پر از نورهای مصنوعی لامپ ها، پی بردن به میزان قدر و منزلت آسمان در نزد پیشینیانمان دشوار به نظر می رسد. در زیر روشنایی های شهرمان به سختی می توانیم بالای سرمان را ببینیم در واقع برای ما شهرنشینان، آسمان شب تنها در زیر گنبد آسمان نمای محلی محافظت می شود. از دوران عصر سنگ، در طول تاریخ بشری، آسمان همچون ابزاری به خدمت گرفته شده است. همان زمانی که انسان نخستین، سنگ چخماقی را که با مهارت ساخته بود در چنگ خود داشت، مغز او آسمان را تسخیر کرد. نظم حرکات اجرام آسمانی آنان را قادر می ساخت خود را با زمان و مکان تطبیق دهند. بهره ای که آنان از آسمان گرفتند و ما اعقاب آنان، آن را به ارث برده ایم، احساسی است ژرف از چرخه زمان و نظم و تناسب و قابل پیش بینی بودن طبیعت.این شعور و آگاهی نه تنها اساس علم بلکه اساس دیدگاه ما نسبت به جهان و جایگاه ما در آن است.

2-1-5. ولایت مطلق پروردگار………………………………. 24

2-1-6. بی نیازی خداوند……………………………….. 25

2-2. نبوت………………………………… 26

2-2-1. نعت رسول اکرم (ص)………………………………. 26

2-2-2.شرع رسول اکرم (ص)………………………………. 27

2-2-3. عزت و شکوه پیامبر (ص)………………………………. 28

2-2-4. معجزات پیامبر……………………………….. 29

2-2-4-1. معراج پیامبر……………………………….. 29

2-2-4-2. شق القمر……………………………….. 32

2-2-4-3. سایه نداشتن پیامبر……………………………….. 32

2-3. امامت………………………………… 32

2-3-1. منقبت………………………………… 33

2-3-2. منقبت امام علی (ع)………………………………. 34

2-3-3. منقبت امام زمان (عج) ……………………………….38

2-3-4. منقبت امام هشتم (ع)………………………………. 40

فصل سوم: موضوعات فردی در شعر وحشی بافقی

3-1. عشق……………………………….. 43

3-1-1. عشق حقیقی……………………………….. 45

3-1-2. عشق مجازی (عشق زمینی)………………………………. 52

3-1-2-1. عشق درد بی درمان است………………………………… 53

3-1-2-2. عشق و دیوانگی……………………………….. 54

3-1-2-3. عشق و بی عزتی……………………………….. 55

3-1-2-4. بی پایانی عشق……………………………….. 55

3-1-2-5. عقل و عشق……………………………….. 56

3-1-2-6. عشق و رسوایی……………………………….. 56

3-2. عاشق……………………………….. 57

3-2-1. پستی و بلندی مقام عاشق……………………………….. 57

3-2-2.عاشق اندوهگین و فراغ زده است…………………………… 58

3-2-3. عاشق بیاختیار و مطیع است………………………………… 59

3-2-4. عاشق وفادار است………………………………… 60

3-2-5. عاشق به وصال رسیده است………………………………… 61

3-2-6. عاشق در حال التماس است………………………………… 62

3-2-7. عاشق در حال تهدید به ترک معشوق است………………………. 62

3-2-8. عاشق دلزده و پشیمان از عشق ورزی به معشوق است………. 64

3-2-9. عاشق مغرور است………………………………… 65

3-2-10. عاشق خوار و بی اهمیت است………………………………… 66

3-3. معشوق……………………………….. 67

3-3-1. ویژگی های جسمی و ظاهری معشوق……………………………….. 70

3-3-1-1. غمزه ……………………………….70

3-3-1-2. ابرو………………………………. 71

3-3-1-3. چشم……………………………….. 71

3-3-1-4. قد……………………………….. 72

3-3-1-5. رخسار………………………………. 73

3-3-2. جنسیت معشوق……………………………….. 74

3-3-2-1. معشوق زن……………………………….. 74

3-2-2-2. معشوق مرد………………………………. 74

3-3-2-3. معشوق کم سن و سال……………………………….. 75

3-3-2-4. ویژگی های رفتاری معشوق……………………………….. 76

3-3-3-1. بی وفا………………………………. 76

3-3-3-2. بی توجه………………………………. 77

3-3-3-3. پاکدامن……………………………….. 79

3-3-3-4. تند خو……………………………….. 80

3-3-3-5. بی رحم و جفاکار ……………………………….81

3-3-3-6. معشوق متوجه به غیر……………………………….. 82

3-3-4. بی اهمیت و بی اعتبارشدن معشوق…………………….. 83

3-4. عرفان……………………………….. 84

3-5. مرثیه………………………………. 87

3-6. شکواییه………………………………. 91

3-6-1. شکایت از روزگار………………………………. 92

3-6-2. شکایت از زندگی پر درد و رنج……………………………….. 93

3-6-3. شکایت از بیتوجهی ممدوحان……………………………….. 94

فصل چهارم: موضوعات اجتماعی در شعر وحشی بافقی

4-1. مدح……………………………….. 97

4-1-1. مدح غیاث الدین محمد میرمیران……………………………….. 98

4-1-2.در مدح شاه تهماسب صفوی……………………………….. 103

4-1-3. در مدح عبدالله خان اعتمادالدوله………………………………. 105

4-1-4. در مدح شاهزادهی آزاده شاه خلیل اللّه……………………. 106

4-1-5. مدح خان احمد……………………………….. 107

4-1-6. مدح ولی سلطان……………………………….. 108

4-1-7. مدح عباس بیگ گردون قدر……………………………….109

4-1-8. مدح بکتاش بیگ حکمران کرمان……………………………….. 110

4-2. انتقاد ……………………………….113

4-2-1. انتقاد از زاهدان ریایی……………………………….. 113

4-2-2. انتقاد از ریاکاران………………………………..114

4-2-3. انتقاد از یاران ریایی……………………………….. 114

فصل پنجم: موضوعات ادبی

5-1. طنزو هجو در دیوان وحشی……………………………….. 117

5-1-1. هجو ده بافق……………………………….. 119

5-1-2. هجو خر گدا……………………………….119

5-1-3. هجو خواجه………………………………. 119

5-1-4.هجو مطبخ خواجه………………………………. 120

5-1-5. هجو غضنفر گله جاری……………………………….. 120

5-1-6. هجو کیدی……………………………….. 120

5-1-7. هجو ملا فهمی……………………………….. 121

5-1-8. حروف شراب………………………………… 121

5-1-9. استر گرسنه………………………………. 121

5-1-10. مانده ی بابا………………………………. 122

5-1-11.ستور فقیر……………………………….. 122

5-2. مفاخره و خودستایی……………………………….. 122

5-2-1. تفاخر به معروف بودن شعرش…………………………… 123

5-2-2. تفاخر به قانع بودن……………………………….. 124

5-2-3. تفاخر به قدرت شاعری……………………………….. 124

5-2-4. تفاخر به یگانه بودنش…………………………………. 126

5-3. وصف………………………………… 126

5-3-1. وصف مرغزار………………………………. 127

5-3-2. وصف غار………………………………. 127

5-3-3. وصف کاخ میرمیران……………………………….. 127

5-3-4. وصف اسب امام علی……………………………….. 128

5-3-5. وصف فصل بهار………………………………. 128

5-3-6. وصف شب………………………………… 129

5-3-7. وصف جمال……………………………….. 129

5-3-7-1. وصف جمال امام علی (ع)………………………………. 129

5-3-7-2. وصف جمال میر میران……………………………….. 130

5-3-7-3. وصف جمال شاهزادهی آزاد شاه خلیل الله……………. 130

5-3-7-4. وصف معشوق……………………………….. 131

5-3-7-5. وصف شاهزاده منظور ……………………………….131

فصل ششم: موضوع اخلاقی

6-1.پند و موعظه………………………………. 134

6-1-1. توصیه به تواضع و فروتنی……………………………….. 135

6-1-2. نکوهش کبر و غرور ……………………………….135

6-1-3. نکوهش حرص و طمع……………………………….. 136

6-1-4. نکوهش گفتن راز………………………………. 137

6-1-5. نکوهش حسد ورزی……………………………….. 138

6-1-6. توصیه به قانع بودن و دوری از زیاده خواهی…………….. 138

6-1-7. ستایش علم و دانش…………………………………. 139

6-1-8. توصیه به خاموشی و سکوت و نکوهش زیاده گویی…….. 139

6-1-9. اغتنام فرصت………………………………… 139

6-1-10. نکوهش تنهایی و توصیه به یار وفادار گُزیدن…………. 140

6-1-11. جهان سرای جهان سرای مکافات است………………….. 140

6-1-12. نکوهش مال اندوزی………………………………. 141

نتیجه گیری……………………………….. 142

منابع و مآخذ……………………………….. 145

چکیده:

تنوع موضوعی از ابتدای شکل گیری ادب فارسی به اشکال گوناگون وجود داشته است و هر چه از آغاز شعر فارسی می گذرد بر وسعت و عمق آن افزوده می شود و باید گفت که در قرن دهم نیز مانند قرن های پیش از آن شاعران از موضوعات دینی چون توحید و نعت پیامبر(ص) گرفته تا عشق و عرفان طبع آزمایی کرده اند وحشی بافقی یکی از شاعران بزرگ مکتب وقوع و مبدع طرز واسوخت در این قرن است و به دلیل اینکه ویژگی شعر مکتب وقوع تغییر در معانی شعری است ما نیز، ابتدا ضمن مطالعه ی دقیق دیوان وحشی بافقی تمامی ابیاتی که در حوزه ی موضوعات شعری مطرح بود را استخراج و یادداشت برداری کردیم و بعد موضوعات شعری به پنج دسته شامل موضوعات دینی، فردی، اجتماعی، ادبی، اخلاقی تحلیل وطبقه بندی شد. وحشی بافقی در اشعارش مضامین اخلاقی و حکمت آمیزی مانند گذرا بودن عمر، غنیمت شمردن فرصت، بی وفایی دنیا و… را بازگو می کند، و یکی از مهمترین ویژگی های شعر وحشی این است که عشق در اشعار او جلوه خاصی دارد. در جهان عشق و عاشقی، سخنش سوز و گدازی دارد و در درونش عشقی آتشین می جوشد و به همین دلیل تمام جهان را طُفیلِ وجود عشق می داند.

فصل اول: کلیات و تعاریف

1-1- بیان مسأله

قرن دهم در تاریخ ادبیات فارسی بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا از یك طرف شاعران چیره دستی چون وحشی، محتشم، بابافغانی و غیره در این قرن ظهورکرده اند و از طرف دیگر اشعار زیبا و دل انگیزی با موضوعات شعری متنوع در این قرن سروده شده، شعر این قرن حد واسط بین سبك عراقی و هندی است و در واقع پیدایش مكتب وقوع در این قرن بوده است. که بیشترین تغییرات و دگرگونی ها در موضوعات شعری بعد از سبك عراقی در این دوره بوده است و مضامین و مسائلی در آن مطرح است كه از جهت روان شناختی و جامعه شناختی حائز اهمیت هستند. وحشی بافقی یكی از برجسته ترین غزل سرایان این قرن است كه شیوه­ی جدیدی در مكتب وقوع با نام «مكتب واسوخت» به وجود آورد. كه مفادشعر آن اعراض از معشوق باشد. او پیرامون اکثر موضوعات شعری مانند توحید، منقبت، مرثیه، عشق، عرفان و … شعر سروده است، شالوده ی اصلی غزل ها و مثنوی های او عشق است وهنگامی که از عشق سخن می راند گویی سوز و گذار حاصل از عشق را در وجود خود درک کرده است . وبه همین دلیل ما شعر او را به عنوان یکی از شاعران بزرگ این قرن از جهت موضوعی بررسی و تجزیه و تحلیل و طبقه بندی کنیم.

2-1- ضرورت و اهمیت موضوع تحقیق

وحشی بافقی یكی از غزل سرایان بزرگ و برجسته ی مكتب وقوع و واسوخت است و از آنجایی كه مهم­ترین ویژگی شعر مكتب وقوع و واسوخت به نوعی تغییر در موضوعات شعری است؛ لذا ضروری است موضوعات دیوان وحشی بافقی به عنوان یكی از برجسته ترین شاعران این مكتب تجزیه و تحلیل گردد تا خواننده شناخت بهتری را نسبت به موضوعات شعری این شاعر بزرگ حاصل کند.

3-1- اهداف تحقیق

كلی ترین اهداف این پژوهش عبارتند از:

1- شناساندن بهتر شخصیت شعری وحشی بافقی

2- استخراج، دسته بندی و تحلیل موضوعات رایج در اشعار وحشی بافقی و بررسی توانمندی های او در بیان موضوعات متنوع شعری

اول و دوم، عواقب آن­ها، وضعیت ایران و برخی دولت­های آسیایی و اروپایی در این جنگ ها، بررسی کرد. با توجه به این که ارائه­ی تصویر بیگانگان در اشعار سه شاعر مشروطه (سید اشرف الدین گیلانی، بهار و عشقی) هدف این پژوهش است در این مقاله، از نوع تصویر ایرانیان از بیگانگان بر اساس چارچوب مفهومی این پژوهش، مطلبی گفته نشد.

فلاح، مرتضی- جعفری، لیلا (1387)، بیگانه­ستیزی در اشعار میرزاده عشقی، دانشکده­ی علوم انسانیدانشگاه سمنان، شماره22 ، ص 111- 130 .

نویسندگان این مقاله سعی کرده­اند به یکی از مهم­ترین درون مایه­های اشعار میرزاده عشقی که مخالفت با بیگانگان و ستیز وی با استعمارگران به ویژه انگلیس است، بپردازند. این مقاله با وجود بیان دقیق خود درباره واکنش عشقی در برابر بیگانگان و مبارزه بی­ امان او با وطن فروشان، تنها به جنبه­ های منفی حضور بیگانگان و بالاخص انگلیس اشاره کرده و کشورهای دیگر را به نوعی نادیده گرفته است.

4-1- حدود پژوهش

دیوان اشعار سید اشرف الدین گیلانی، میرزاده عشقی و محمدتقی بهار.

5-1- اهداف پژوهش

این پژوهش می­خواهد به این هدف برسد که سید اشرف الدین گیلانی، عشقی و بهار، چه تصویرهایی از بیگانگان در قالب چارچوب مفهومی که در فصل دوم ارائه شده، دارند و این تصاویر چقدر با هم یکسانند و یا از هم متمایز و متفاوت.

6-1- ضرورت انجام پژوهش

در خصوص تصویرشناسی بیگانگان در عصر مشروطه، با توجه به بررسی­های انجام شده، پژوهش خاصی صورت نگرفته است؛ بنابراین با توجه به این­که عصر مشروطه یا عصر بیداری با حضور چشم­گیر بیگانگان در عرصه­های مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی هم­زمان بوده است و به نوعی می­توان این دوره را شروع مداخلات گسترده­ی خارجی­ها در امور ایرانیان به شمار آورد؛ روشن شدن ابعاد حضور بیگانگان در آثار شاعران عصر مشروطه ( بهار، عشقی و نسیم شمال) می­تواند در دیدگاه ایرانیان، نسبت به این حضور گسترده موثّر باشد. هم­چنین بررسی تصاویر بیگانگان در اشعار این شعرا، نوع ارتباط و تعامل ایرانیان را با کشورهای دیگر(دوست یا دشمن) تبیین می­کند.

7-1- روش شناسی پژوهش

روش پژوهش در این پایان­ نامه تحلیلی و از روش جمع­آوری اطلاعات کتابخانه­ای است. در این تحقیق دیوان و کلیات اشعار سید اشرف­ الدین گیلانی (نسیم شمال)، ملک الشعرای بهار و میرزاده عشقی متن معیار قرارگرفته است. محقق پس از مطالعه در زمینه­ نظریه­ تصویرشناسی، متون مورد نظر را بر اساس مؤلفه ­های نظریه فوق مورد بررسی قرار داده است.

فصل دوم: چارچوب مفهومی تحقیق

1-2- تصویرشناسی

روابط انسان­ها بر اساس تصاویری که از دیگران دارند بنا می­شود. این دیدگاه­ها و نظرها، اساس روابط انسانی را شکل می­دهند. انسان تصویرساز بیش از این­که در جهان بیرونی زندگی کند در جهان تصویری که از خود و دیگران ساخته و پرداخته است زندگی می­کند. در شاخه­های متعدد دانش بشری پژوهش­های زیادی در زمینه­ تصویر صورت گرفته و هر دانشی از دریچه­ی خاص خود، آن را تبیین کرده است. بخشی از تحقیقات ادبی، هنری، روانشناسی، انسان شناسی،مردم شناسیو نیز فلسفه به این موضوع اختصاص دارد. بنابراین تصویرشناسی به نوعی موضوع بینارشته­ای محسوب می­شود(نامور مطلق، 1388: 120).

برای عنوان معرفت تصویری یا «ایماگولوژی»[1] معادلی بهتر از «تصویرشناسی» نمی­توان نهاد. با این حال اصطلاح «تصویرشناسی» بسیار عام و فراگیر است؛ درصورتی که این رویکرد و نقد، تعریفی خاص دارد و بخش محدودی از تصویر پژوهی در معنای عام آن را دربر می­گیرد. به بیان دیگر، میان عنوان و محتوا، رابطه­ی منطقی از نظر کمّی و کیفی وجود ندارد. اما نبود کلمات مناسب در این خصوص، موجب استفاده از کلمه­ای عام در معنایی خاص شده است. به این دلیل در همین جا لازم است از یک سوء تفاهم لفظی جلوگیری و اعلام شود که تصویرشناسی، معنایی خاص و محدود خود را دارد (همان: 121).

تصویر شناسی یكی از رشته­های فرعی ادبیات تطبیقی است كه در قرن نوزدهم در فرانسه تحت تأثیر متفكرانی مانند مادام دوستال[2]، هیپولیت­تن[3] به وجود آمد.

زمینه­های تحقیق در ادبیات تطبیقی گسترده و متعدد است. مهم­ترین این زمینه­ها عبارتند از: پژوهش در مورد وام ­واژه­ها؛ ادبیات ترجمه و بررسی مترجمان به عنوان واسطه­های انتقال پدیده­ها و آثار ادبی به ملت دیگر؛ بررسی سرگذشت انواع ادبی؛ تحقیق در باب موضوعات و اسطوره­های فرا ملی؛ بررسی سرگذشت نویسندگان و تأثیر آن­ها بر ادبیات ملت­های دیگر؛ مطالعه­ی منابع خارجی یک اثر یا نویسنده؛ بررسی مکتب های ادبی و جریان فکری؛ تصویر یک ملت در ادبیات ملتی دیگر ( تصویر شناسی) و …(نظری منظم،1389: 255).

تصویرشناسی یعنی؛ تصویری که ملتی از مردم و نژاد و فرهنگی دیگر در ذهن دارد، از دیگر موضوعات مورد توجه مکتب فرانسوی است. جواد حدیدی در آثارش، از جمله « جهانگردان فرانسوی در ایران» (1344ش.) و « ایران در ادبیات فرانسه» (1346ش.)، به سفر نامه­های تاوِرنیه[4] و شاردن[5] و نقش آن­ها در ایجاد تصویری مثبت از ایرانیان و تمدن ایرانی در فرانسه اشاره کرده و نشان داده که چگونه انتشار این سفرنامه­ها باعث استقبال از ترجمه­ی آثار ادب فارسی به زبان فرانسه شده است و بسیاری از مضامین و شخصیت­های داستانی ادب فارسی از این طریق به ادبیات فرانسه راه یافته است(انوشیروانی،1389 : 39).

هرچند چنین تحقیقاتی در مکتب فرانسوی ادبیات تطبیقی، مرسوم بوده است، نباید از آسیب­های آن­ها غافل شد. اغلب این سفرنامه­ها مملوّ از برداشت­های ساختگی و مغرضانه یا دست­کم سطحی و منفعت­طلبانه است. نویسندگان غربی بر اساس همین سفرنامه­ها رمان­هایی درباره­ی شرق نوشته­اند که یا با واقعیت انطباق ندارد یا در بهترین حالت، مانند رمان­نامه­های ایرانی منتسکیو، از شخصیت­های ایرانی، برای هجو و نقد اجتماعی کشور خود استفاده کرده­اند(همان : 39).

قدمت تصویرشناسی در شكل امروزی­اش به اواسط قرن بیستم می­رسد كه ژان- ماری­كاره[6] تصویرشناسی را « تفسیر متقابل ملت­ها، سفرها، سراب­ها » تعریف كرد. در تصویرشناسی عمدتاً دو نوع متن وجود دارد: نخست سفرنامه­ها و آثار داستانی هستند كه شخصیت های­شان خارجی­اند و یا متونی غیر سفرنامه­ای و داستانی كه تصویر كلی از یك كشور خارجی به دست می دهند (نانکت، 1390: 105).