2-3- مفهوم عاطفه ……………………………………………………………………………. 25

2-3-1- معنای اصطلاحی عاطفه …………………………………………………………. 25

2-3-2- عاطفه در قرآن ………………………………………………………………………… 28

2-3-3- تقسیم بندی عواطف ……………………………………………………………. 30

2-3-4- حالات عاطفی ……………………………………………………………………………………. 31

2-3-5- نقش عواطف در زندگی انسان …………………………………………………… 33

2-3-6- تقابل بین عقل و احساس …………………………………………………………. 34

2-3-7- عاطفه از دیدگاه اسلام …………………………………………………….. 40

2-3-8- دیدگاه متفکّران اسلامی ………………………………………………………………… 42

الف : عقل گرایان……………………………………………………………………….. 42

ب : عاطفه گرایان……………………………………………………………………………. 45

2-3-9- دیدگاه فلاسفه …………………………………………………………………… 46

الف : عقل گرایان ……………………………………………………………………………………. 46

ب : عاطفه گرایان ……………………………………………………………………….. 47

2-4- مفهوم تربیت ……………………………………………………………………………. 48

2-5- مفهوم اخلاق ………………………………………………………………………….. 49

2-5-1- تربیت اخلاقی ……………………………………………………………………… 50

2-5-2- رابطه تربیت و اخلاق ……………………………………………………………….. 54

2-5-3- اهمّیّت تربیت اخلاقی ………………………………………………………………………….. 54

2-5-4- جایگاه عقل و عاطفه در تربیت اخلاقی …………………………………………. 55

2-6- شرح مختصر زندگانی استاد شهید مطهری ………………………………………………. 59

ب ) پیشینه تحقیق ………………………………………………………………………….. 62

2-7- پایان نامه ها ………………………………………………………………………………. 63

2-8- مقاله ها ………………………………………………………………………………………. 64

2-9- کتاب ها …………………………………………………………………………………………….. 68

2-10- جمع بندیمبانی نظری و پیشینه تحقیق…………………………………………… 70

فصل سوم : روش شناسی تحقیق ……………………………………………………………….. 71

3 -1- مقدمه ………………………………………………………………………………………72

3-2- نوع تحقیق ………………………………………………………………………………73

3-3- روش تحقیق ………………………………………………………………………….73

3 -4- روش و ابزار گرد آوری اطلاعات ………………………………………………. 75

فصل چهارم : یافته های تحقیق ………………………………………………………………….77

4-1- مقدمه …………………………………………………………………………………. 78

4-2- بررسی سؤال اول تحقیق : جایگاه عقل در تربیت اخلاقی از دیدگاه استاد مطهری چیست ؟………… 79

الف) پرورش استعداد عقلانی …………………………………………………….. 79

ب) تعقل در قرآن…………………………………………………………………. 80

ج) عقل در روایات ………………………………………………………… 82

د ) عقل باید غربال کننده باشد ……………………………………… 83

ه) دور اندیشی ………………………………………………………………… 84

و ) آزاد کردن عقل از عادات اجتماعی ………………………………….. 84

ز ) حمایت از عقل در مقابل اکثریت ………………………………………….. 84

ح ) لزوم توأم بودن عقل و علم …………………………………………………… 85

ط ) تأثیر ناپذیری از قضاوت دیگران ……………………………………….. 85

ی ) عقل نظری و عقل عملی …………………………………………………………..86

ک ) عادت به تفکر و تعقل…………………………………………………………….87

ل ) تقوا و روشن بینی ………………………………………………………….. 88

م ) تقوا و حکمت عملی ……………………………………………………….. 91

ن ) راز تأثیر تقوا در روشن بینی ……………………………………………… 92

س ) تربیت از نظر استاد مطهری ……………………………………………… 94

ع ) اخلاق از نظر استاد مطهری ……………………………………………….. 94

ف ) چرا بشر به روش اخلاقی و تربیتی نیاز دارد ؟ ……………………… 97

ص ) فرق اخلاق و تربیت …………………………………………………….. 98

ق) پشتوانه اخلاق …………………………………………………………. 99

ر ) انسان موجود دو کانونی …………………………………………………….. 101

ش ) نقش عقل در تربیت اخلاقی از دیدگاه استاد مطهری ………………..102

4-2- بررسی سؤال دوم : جایگاه عاطفه در تربیت اخلاقی از دیدگاه استاد مطهری چیست ؟………………….105

الف ) عاطفه از دیدگاه استاد مطهری…………………………….. 105

ب ) تقوا و تلطیف احساسات ………………………………………………. 106

ج)تأثیر دل در قضاوت عقل ………………………………………………… 106

د )روح انسان ، منشأاحساسهای اخلاقی و دروازه ای به سوی معنویت ………… 107

ه ) هر محبتی اخلاق نیست ………………………………………….. 109

و ) اخلاق محدود به غیر دوستی نیست ……………………………… 110

ز ) تفسیر انسان دوستی ………………………………………………….. 110

ح ) نقش عواطف در رفتار اخلاقی …………………………………… 111

ط ) نقش عواطف در تربیت اخلاقی از دیدگاه استاد مطهری ……………. 112

4-4- جمع بندی ………………………………………………. 115

فصل پنجم : خلاصه و نتیجه گیری ………………………………………. 116

5-1- مقدمه ……………………………………………………………… 117

5-2- اجمالی بر مسأله ، پرسش ها و روش تحقیق ………………. 117

5-3- نتایج ………………………………………………………… 118

5-3-1- خلاصه نتایج مربوط به سؤال اول ………………………………. 118

5-3-2- خلاصه نتایج مربوط به سؤال دوم ………………….. 119

5-3-3- تحلیل جایگاه عقل و عاطفه در تربیت اخلاقی …………………….. 120

5-4- محدودیت ها …………………………………………… 124

5- 5- پیشنهادها ……………………………………. 125

الف) پیشنهادهای پژوهشی ………………………………… 125

ب ) پیشنهادهای کاربردی …………………………………….. 125

فهرست منابع ……………………………………………………. 126

چکیده انگلیسی …………………………………………………137

1- 1- مقدمه

جهان کنونی با پیشرفت های سرسام آور فنی و صنعتی خود انسان امروزی را در برابر مشکلات بغرنجی قرار داده است و موفقیت های پی در پی علمی و فنی این احساس را در انسان امروزی بوجود آورده که بی نیاز از بعد اخلاقی است. ( وارنوک ، ترجمه فنایی ، 1380، ص140)

رشد تحقیقات گسترده تجربی و زیست شناسی ، باعث شد که انسان به عنوان یک حیوان تکامل یافته فرض شود و جنبه های اخلاقی انسان صرفاً در حد فعل و انفعالات جسمانی و تغییرات سلولی در نظر گرفته شود . ( برزینکا ، ترجمه بایبوردی ، 1371، ص 30) و از طرف دیگر تعمیم دادن منطق عصر ماشین و بهره وری خط مونتاژ به انسان باعث شد که همانند ماشین با او رفتار شود . ( گوتک ، ترجمه پاک سرشت ، 1380، ص 163)

اگر تربیت را رو کردن آزادانه به ارزش هایی که زمینه ی تکامل انسان را فراهم می کند بدانیم ، درمی یابیم که با همه پیشرفت هایی که در زمینه علم و تکنولوژی صورت گرفته ، هیچ تغییری در تکامل انسان ها رخ نداده است و حتی این پیشرفت موجب تنزل آنها شده است و از آنها افرادی رو گردان از ارزش ها ساخته که مصداق حرف نیچه که انسان مدرن را کوچک می شمارد ، شده است . ( نقیب زاده ، 1376، ص 194)