2 – 5 : موانع اجرای مسئولیت اجتماعی ……………………………………………………….. 17

2 – 6 : مزایای مسئولیت اجتماعی شرکت ها ………………………………………………… 18

2 – 7 : چارچوب های مطرح شده در پیشینه تحقیق ………………………………………. 20

2 – 7– 1 : چارچوب سه سطحی وود …………………………………………………………. 20

2 – 7 – 2: چارچوب کارول ………………………………………………………………………… 21

2 – 7– 3 : چارچوب ذینفعان ……………………………………………………………………… 26

2 – 7 – 4 : چارچوب لانتوس …………………………………………………………………….. 27

2 – 8 : دیدگاه ها و نظرات رایج در مورد مسئولیت اجتماعی ………………………………… 27

2 – 8– 1 :آلبرت کار و دیدگاه به حداکثر رساندن سود ………………………………………….. 27

2 – 8 – 2 : میلتون فریمن و دیدگاه به حداکثر رساندن سود معین …………………………… 28

2 – 8 – 3 : ادوارد فریمن و دیدگاه آگاهی اجتماعی و الگوی ذینفعی ………………………… 28

2 – 8 – 4 :کارول و دیدگاه خدمات اجتماعی …………………………………………………… 29

2 – 8 – 5 : پارتول و مارتین و مسئولیت اجتماعی ……………………………………………… 29

2 – 8 – 6 : ستی و مسئولیت اجتماعی………………………………………………………. 30

2 – 8– 7 : مدل مسئولیت اجتماعی دیویس …………………………………………………… 30

2 – 8 – 8 : کلارسون و توجه مسئولیت اجتماعی به ذینفعان …………………………………. 31

2 – 8 – 9 : واتاو و مفهوم مسئولیت اجتماعی ……………………………………………… 31

2 – 8– 10 :آندرواستارک و مسئولیت اخلاقی مدیران ………………………………………. 32

2 – 8– 11 :آندرسون و رونالدچی رابرت و مفهوم اخلاق و مسئولیت اجتماعی …………. 32

2 – 8 – 12 : فریدمن و مسئولیت اقتصادی ……………………………………………………… 32

2 – 8 – 13 :کارول و هرم مسئولیت اجتماعی …………………………………………………. 33

2 – 8 – 14: استیفن رابینز و مسئولیت اجتماعی …………………………………………….. 33

2 – 8 – 15 : درک فرنچ و مسئولیت اجتماعی ……………………………………………….. 33

2 – 8 – 16 : پیتر دراکر و مسئولیت اجتماعی ……………………………………………….. 33

2 – 8 –17 :مایکل پورترو مارک کرامر و مسئولیت انسان دوستی ………………………… 34

2 – 9 : دیدگاه های موافقان و مخالفان مسئولیت اجتماعی سازمان ها ………………… 34

2 – 9 – 1 : دلایل موافقان مسئولیت اجتماعی سازمان ها …………………………………. 35

2 – 9 – 2 : دیدگاه های مخالفان مسئولیت اجتماعی سازمان ها ………………………… 40

2 – 10: مبانی فلسفی دیدگاه های مسئولیت اجتماعی ……………………………………. 43

2 – 10– 1 : دیدگاه کلاسیک ……………………………………………………………………… 43

2 – 10 – 2 : دیدگاه عمومی …………………………………………………………………….. 43

2 – 10– 3 : دیدگاه اسلامی …………………………………………………………………. 44

2 – 11 : رابطه مسئولیت اجتماعی و با تعهد و پاسخگویی اجتماعی ……………………… 44

2 – 12 اصول مسئولیت اجتماعی ………………………………………………………………. 45

2 – 13 : ورزش و مسئولیت اجتماعی …………………………………………………………. 46

2 – 14 : زمینه های مسئولیت اجتماعی در ورزش ……………………………………………. 46

2 – 15 : فوتبال و مسئولیت اجتماعی …………………………………………………………. 47

2 – 16 : تاریخچه مسئولیت اجتماعی در فوتبال …………………………………………… 48

2 – 16– 1 : فوتبال و کلیسا ………………………………………………………………… 48

2 – 16– 2 : شرکت ها و فوتبال ……………………………………………………………… 49

2 – 16– 3 : مدارس همگانی ……………………………………………………………… 49

2 – 17: اهمیت و ضرورت مسئولیت اجتماعی در باشگاه های فوتبال …………………… 50

2 – 18 : تاثیر باشگاه های فوتبال بر جامعه ………………………………………………….. 50

2 – 19:کنفدراسیون فوتبال آسیا و مسئولیت اجتماعی (AFC) …………………………. 51

2 – 19 – 1 : رویای آسیا …………………………………………………………………….. 52

2 – 20 : رضایتمندی …………………………………………………………………………… 52

2 – 21 : پیشینه تحقیق …………………………………………………………………….. 54

2 – 22 : جمع بندی فصل دوم ………………………………………………………………….. 57

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

3 – 1 : مقدمه………………………………………………………………………………….. 59

3 – 2 : روش تحقیق ………………………………………………………………………….. 59

3 – 3 : جامعه آماری ……………………………………………………………………………. 59

3 – 4 : روش نمونه گیری …………………………………………………………………….. 60

3 – 5 : ابزار اندازه گیری ………………………………………………………………………. 60

3 – 5 – 1 :پرسشنامه نگرش سنجی مسئولیت اجتماعی ……………………………… 60

3 – 5 – 1 – 1 : پایایی و روایی ………………………………………………………………. 61

3 – 5 – 2 :پرسشنامه تعیین وضعیت مسئولیت اجتماعی …………………………………. 61

3 – 5 – 2 – 1 : پایایی و روایی …………………………………………………………….. 61

3 – 6 : حضور در ورزشگاه ……………………………………………………………………… 62

3 – 7 : رضایتمندی تماشاگران ……………………………………………………………… 62

3 – 8 : روش های گردآوری داده ها ………………………………………………………….. 62

3 – 8 – 1 : مطالعات کتابخانه ای …………………………………………………………… 62

3 – 8 – 2 : تحقیقات میدانی ………………………………………………………………….. 62

3 – 9 : روش های اجرای پژوهش ……………………………………………………………. 63

3 – 10 : روش های آماری …………………………………………………………………… 64

3 – 11 : روش تجزیه و تحلیل داده ها ………………………………………………………… 64

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق

4 – 1 : مقدمه …………………………………………………………………………………… 66

4 – 2 :آمار توصیفی ……………………………………………………………………………. 66

4 – 2 – 1 : اطلاعات توصیفی …………………………………………………………….. 66

4 – 3 : آمار استنباطی ………………………………………………………………………… 74

4 – 3 – 1 : بررسی فرضیه ها ……………………………………………………………… 75

4 – 3 – 1 – 1 : فرضیه اول ………………………………………………………………….. 75

4 – 3 – 1 – 2 : فرضیه دوم …………………………………………………………….. 76

4 – 3 – 1 – 3 : فرضیه سوم………………………………………………………………… 78

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5 – 1 : مقدمه ………………………………………………………………………………….. 81

5 – 2 : خلاصه تحقیق …………………………………………………………………………. 81

5 – 3 : یافته های تحقیق ………………………………………………………………………. 82

5 – 4 : بحث و نتیجه گیری ………………………………………………………………. 84

5 – 5 : محدودیت های تحقیق ………………………………………………………….. 86

5 – 6 : پیشنهاد های کاربردی …………………………………………………………….. 86

5 – 7 : پیشنهاد های پژوهشی …………………………………………………………. 87

منابع و ماخذ …………………………………………………………………………………… 89

چکیده:

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی باشگاه های لیگ برتر فوتبال با رضایتمندی تماشاگران بود. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات توصیفی – همبستگی و از نظر هدف کاربردی می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه تماشاگران باشگاه های استان تهران (استقلال، پرسپولیس، راه آهن، نفت) حاضر در لیگ برتر فوتبال در دوره چهاردهم لیگ برتر فوتبال ایران در سال (1393- 1394) و همچنین بنا بر نظر اساتید و متخصصین 50 نفر از کارشناسان (اساتید دانشگاه با گرایشمدیریت ورزشی) تشکیل می دهند.. به دلیل نامحدود بودن جامعه (تماشاگران) تعداد کل نمونه ها با استفاده از فرمول حجم نمونه 384 نفر به دست آمد. همچنین برای نمونه کارشناسان تعداد نمونه برابر با تعداد جامعه (50 نفر) بود .روش گردآوری داده ها به دو صورت مطالعات کتابخانه ای و تحقیقات میدانی صورت گرفت. از ابزار پرسشنامه جهت جمع آوری اطلاعات میدانی استفاده شد که شامل چهار بخش بود. بخش اول شامل اطلاعات جمعیت شناختی از قبیل نام تیم، سن، میزان تحصیلات، سابقه هواداری و میزان حضور می باشد. بخش دوم که یک پرسشنامه توسعه یافته بود برگرفته از مقاله پژوهشی زبیت عبدالرشید و سعدیتل ابراهیم (2002) بود که مربوط به بررسی نگرش افراد نسبت به مسئولیت اجتماعی باشگاه ها می شد. بخش سوم که برگرفته از مقاله پژوهشی بخشنده و همکاران (1391) بود مربوط به تعیین وضعیت باشگاه ها از نظر مسئولیت اجتماعی از دیدگاه کارشناسان و تماشاگران می شد. و بخش آخر که برگرفته از پرسشنامه الیور (1980) بود که مربوط به رضایتمندی تماشاگران می شد. به منظور تعیین روایی پرسشنامه ها از 10 نفر از اساتید و متخصصان مدیریت ورزشی استفاده شد که همگی توانایی پرسشنامه ها را تأیید کردند. همچنین به منظور تعیین پایایی پرسشنامه ها از شاخص پایایی درونی ضریب (ضریب آلفای کرونباخ) در یک مطالعه مقدماتی بر روی 30 نفر از اعضای جامعه استفاده شد که این نتایج به دست آمد: پرسشنامه نگرش سنجی مسئولیت اجتماعی با ضریب آلفای کرونباخ 58/0، پرسشنامه تعیین وضعیت مسئولیت اجتماعی باشگاه ها با ضریب آلفای کرونباخ 84/0 و پرسشنامه رضایتمندی تماشاگران با ضریب آلفای کرونباخ 92/0 به دست آمد.. در مجموع 434 پرسشنامه توزیع گردید که در نهایت 418 پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفت. محقق در این تحقیق برای تجزیه و تحلیل داده های آماری از دو روش آمار توصیفی و استنباطی استفاده نمود. که داده های مربوط به اطلاعات جمعیت شناختی از طریق آمار توصیفی و داده های حاصل از پرسشنامه ها به منظور آزمون فرضیه ها به وسیله آمار استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در بخش آمار استنباطی از ضریب همبستگی پیرسون و همچنین از آزمون کولموگروف – اسمیرنوف جهت بررسی نرمال بودن داده ها استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که بین وضعیت مسئولیت اجتماعی باشگاه های لیگ برتر فوتبال با رضایتمندی تماشاگران و کارشناسان رابطه ای مثبت وجود دارد.. بر اساس یافته های پژوهش میزان همبستگی بین چهار ابعاد مسئولیت اجتماعی و رضایتمندی تماشاگران بدین شرح است: بعد اقتصادی 281/0 = r، بعد قانونی 294/0 = r، بعد اخلاقی 366/0 = r و بعد بشر دوستانه 424/0 = r می باشد که تمامی این مقادیر با توجه به تعداد نمونه که 368 نفر می باشد به لحاظ آماری در سطح معناداری 01/0 > P معنادار می باشد. همچنین نظر کارشناسان نیز این یافته ها را تایید می کند به طوری که میزان همبستگی بین ابعاد مسئولیت اجتماعی و رضایتمندی از دیدگاه کارشناسان بدین شرح می باشد: بعد قتصادی 303/0، با بعد قانونی 411/0، با بعد اخلاقی 480/0 و با بعد شردوستانه 398/0 می باشد که تمامی این مقادیر در سطح 95% اطمینان معنادار می باشند. همچنین یافته های پژوهش نشان داد که همبستگی مثبت و معنادار بین نگرش کارشناسان نسبت به مسئولیت اجتماعی باشگاه ها و رضایتمندی آنان (388/0 = r) که در سطح 01/0 > P معنادار می باشد، وجود دارد که نظر تماشاگران نیز این یافته ها را تأیید می کند (108/0 r-، 05/0 > P)، اما با توجه به نتایج تحقیق بین نگرش تماشاگران نسبت به مسئولیت اجتماعی و حضور آنان در ورزشگاه رابطه ای معنادار وجود نداشت چرا که نظر کارشناسان نیز این نتایج را تأیید می کند. بر اساس نتایج توصیفی تحقیق باشگاه های لیگ برتر از نظر وضعیت مسئولیت اجتماعی از نظر کارشناسان و تماشاگران در سطح متوسطی قرار دارند، همچنین نتایج تحقیق نشان داد نگرش کارشناسان و تماشاگران نسبت به انجام مسئولیت اجتماعی باشگاه های لیگ برتر مثبت است. با توجه به این یافته ها به مدیران باشگاه ها توصیه می شود به فعالیت های مسئولیت اجتماعی توجه کرده و آن را به عنوان یکی از اهداف باشگاه در برنامه های خود قرار دهند.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

در ادبیات سنتی مدیریت، وظایفی چون برنامه ریزی، سازمان دهی و نظارت برای مدیران موفق از الزامات اولیه بوده و بعدها نیز نقش های دیگری چون تصمیم گیری، نقش ارتباطی و اطلاعاتی برای مدیران مطرح شد. اما جدایی سازمان از محیط اجتماعی و مشغول شدن مدیران به اهداف سازمان و بی تفاوتی آنان به مسائل اجتماعی موجب گشوده شدن بابی جدید در مدیریت شد که آن را مدیریت مسائل اجتماعی یا مسئولیت اجتماعی برای مدیران نام نهادند. در واقع می توان گفت که مسائل اجتماعی جزء عوامل بیرونی سازمان محسوب می شود که توجه به آن به منظور افزایش بهره وری سازمان جزء ضرورت های سازمان شده است. مدیران امروز باید علاوه بر مهارت های فنی، اداراکی، انسانی، به مهارت اداره ی مسائل اجتماعی نیز مجهز باشند و مسائل جامعه را جزء اهداف سازمانی خود قرار دهند. توجه به مسائل اجتماعی مستلزم ایجاد ساختار های لازم در سازمان و تخصیص منابع مالی و انسانی ضروری برای آن است. اما قبل از هر جیز ایجاد باور و اعتقاد به مسئولیت اجتماعی نزد مدیران دارای بیشترین اهمیت است (الوانی، 1391). همچنین می توان گفت سازمان و جامعه در کنش متقابل با یکدیگر قرار دارند، سازمان برای ادامه حیات خود به جامعه نیاز دارد و حیات جامعه نیز بدون سازمان امری غیر ممکن است. آنچه مسلم است از اوایل نیمه دوم قرن بیستم آگاهی عمومی درباره وابستگی سازمان، جامعه و محیط به یکدیگر افزایش یافته و همگان پی برده اند که از یک سو سازمان ها با تکیه بر امکانات موجود در جامعه به اهداف خود می رسند و از سوی دیگر، اقدامات سازمان ها می بایست منافع و دستاورد هایی نیز برای جامعه داشته باشد ( مرتضوی و همکاران،1389).

ورزش نیز به عنوان یکی از مهم ترین نهاد های جوامع مدرن صنعتی می باشد که بخش اعظمی از جمعیت هر کشوری به اشکال گوناگون با آن سر و کار دارند. و به طور کلی ورزش در تمام دوران زندگی از اهمیت زیادی برخوردار بوده است و موجب می شود، افراد مکان مناسبی برای گذراندن اوقات فراغت خود داشته و در تامین سلامت جسمی وروانی آنان تاثیر بسیار زیادی دارد. بسیاری از آثار نامطلوب محیط اجتماعی، اقتصادی، وضع خانوادگی، وراثت و نظایر آن با استفاده از ورزش میتواند کاهش یابد و یا حتی به طور کلی ازمیان برود (هانسن و گیتور[1]،1989).

وجود خیل مشتاقان ورزش به مسابقات ورزشی، هواداران متعصب و پرو پا قرص تیم های ورزشی و هواداران تندرستی و سلامتی که بی وقفه خواهان خدمات مناسب، سریع و متنوع ورزشی می باشند باعث شده که ورزش به عنوان یک صنعت پر طرفدار و پر درآمد شناخته شود. سرمایه گزاران ورزشی نیز اقدام به احداث فضاها و ارائه خدمات ورزشی، تولید پوشاک و لوازم ورزشی و برگزاری مسابقات درآمدزا می نمایند. طرفداران ورزشی مقدار زیادی پول در جریان این کار خرج می کنند. باشگاههای ورزشی به عنوان سازمان های ورزشی و متولیان ورزش در قبال این تماشاگران و جامعه مسئولیت های تحت عنوان مسئولیت اجتماعی دارند. بنابراین سؤال اصلی تحقیق این است که آیا بین مسئولیت های اجتماعی باشگاه های لیگ برتر بارضایتمندی تماشاگران رابطه ای وجود دارد.

2-1- بیان مسأله

موضوع مسئولیت های اخلاقی و اجتماعی مدیریت از نیمه دوم قرن حاضر، بیش از پیش مورد توجه دانشمندان رشته مدیریت قرار گرفته است. مدیران از پایین ترین رده تا بالا ترین رده سازمانی، تصمیماتی را که علاوه بر داشتن مبانی واقعیت، مستلزم قضاوت ارزشی نیز هست، اتخاذ می کنند. انتخاب یک شق از میان شقوق مختلف با توجه به تصمیمات قبلی، فشار های لحظه ای، ارزش های مذهبی، سنت ها و عوامل اجتماعی و اقتصادی به عمل می آید.

از دهه 1950 درباره وابستگی سازمان، جامعه و محیط آگاهیهای بیشتری به وجود آمده است. مردم پی برده اند که اقدامات سازمان ها سود و زیانی برای جامعه دربر دارد. لذا تلاش بر این بوده است که رابطه سود و زیان در سازمان ها به گونه ای بهبود یابد که مردم بیش از هزینه ای که پرداخت کرده اند از سازمان ها سود ببرند. این ارزش ها با عنوان مسئولیت اجتماعی مدیریت، در چند دهه اخیر مورد توجه خاص قرار گرفته است. منظور از مسئولیت اجتماعی این است که سازمان ها تاثیر عمده ای بر سیستم اجتماعی دارند و لذا چگونگی فعالیت آنها باید به گونه ای باشد که در اثر آن زیانی به جامعه نرسد، و در صورت رسیدن زیان، سازمان های مربوطه ملزم به جبران آن باشند(ایران نژاد، 1371).

یک جامعه دارای نیاز های مختلفی است که برای تامین آنها حاضر است هزینه هایی را متحمل شود. انجام هزینه های فوق می تواند انگیزه ای برای کسب درآمد سازمان هایی باشد که به منظور تامین این نیاز در داخل جامعه (یاحتی خارج از آن) به وجود می آیند. بنابراین هرچه نیاز اجتماعی گسترده تر و حیاتی تر باشد، امکان افزایش درآمد و توسعه سازمانی بیشتر است. این در حالی است که سازمان ها برای آنکه به اهداف خودشان نایل شوند، مجبورند با بخش ها و دیگر گروه های مختلف جامعه ارتباط داشته باشند. ارتباط هایی که اصولا برای سازمان جنبه حیاتی دارد. بنابراین می توان گفت که در واقع نه سازمان می تواند خودش را از جامعه جدا کند و نه جامعه می تواند بدون سازمان زندگی کند (الوانی و قاسمی،احمد رضا، 1377).

مدیران باید از جزء نگری و شیفتگی صرف نسبت به اهداف سازمانی خود دست بردارند و اهداف جامعه و کشور رابه عنان راهنمای خود در تلاش هایشان قرار دهند (الوانی، 1391). سبک مدیریتی هر جامعه متاثر از ارزش های حاکم بر آن جامعه است. زیرا ارزش ها از یک سو تعیین کننده اهداف و از سوی دیگر راهنمای شیوه ها و تبین ابزار رسیدن به اهداف می باشد (وزیر زنجانی و فروزنده، 1388).

ارزش های موجود در هر جامعه در شکل دهی کنش[1] فرد در زندگی اجتماعی، نقش مهمی ایفا می کند و آن را تحت تاثیر قرار می دهد؛ هر چند برخی اهداف و نگرش ها از بقیه مهم ترند.

ایفای نقش مسئولیت اجتماعی در سازمان ها به رشد و توسعه خدمات بهتر مشتریان، تشویق کارکنان به همکاری بیشتر و بهتر در سازمان و گسترش سطح رضایت مندی جامعه از سازمان منتهی و در نتیجه به بقا و رشد سازمان کمک می کند.

احساس مسئولیت اجتماعی زمانی شکل می گیرد که افراد، جامعه و سازمان ها از باور ها و نگرش هایی که آن ها را به سمت و سوی فداکردن بخشی از درآمد های کوتاه مدت برای جامعه بدون دریافت اولیه بازده ظاهری وادار کند، برخوردار باشند (ابراهیمی نژاد و اکبری، 1388).

لوسیر و کیمبل[2] (1949) مسولیت اجتماعی را تلاشی آگاهانه برای فعالیت در حالتی می دانند که وضعیت برنده – برنده برای همه ذینفعان ایجاد کند (به نقل از رضوی، برومند، و یوسفی، 1391).

بنا بر اعتقاد نوری تاجر مسئولیت اجتماعی عبارتند از « مسئولیت اجتماعی تعهد تصمیم گیران برای اقداماتی است که به طور کلی علاوه بر تامین منافع خود،موجبات بهبود رفاه جامعه را نیز فراهم می آورد ». بنابراین می توان گفت اولا مسئولیت اجتماعی یک تعهد است که مؤسسات باید در قبال آن پاسخگو باشند. ثانیا مؤسسات مسئولندکه از آلوده کردن محیط زیست، اعمال تبعیض در امور استخدامی، بی توجهی به نیاز های کارکنان خود، تولید محصولات زیان آور و نظایر آن،که به سلامت جامعه لطمه می زند، بپرهیزند و سرانجام سازمان ها باید با اختصاص منابع مالی، در بهبود رفاه اجتماعی مورد قبول اکثریت جامعه بکوشند (ایران نژاد، 1371).

کنت هاتن و ماری هاتن[3] (1987) نیز مسئولیت اجتماعی راچنین تعریف کرده اند« وقتی مطرح می شود که در مدیریت ذینفعان خللی وارد شده باشد. بی توجهی مدیریت به ذینفعان خارجی،سبب بروز پیامد های ناگوار برای مصرف کننده کالای آن شرکت می شود و به این ترتیب حریم و مرز جامعه شکسته می شود » پس به این ترتیب مسئولیت اجتماعی،مسئولیت مدیر آینده نگر است .

دیویس(1960)[4] مسئولیت اجتماعی را به عنوان آن نوع تصمیمات و اقدامات سازمان ها توصیف کردکه به دلایلی فراسوی منافع مستقیم اقتصادی یا فنی اتخاذ می شود.

لوسیر و کیمبل (1949) مسئولیت اجتماعی را از پایین ترین سطح به بالاترین سطح به ترتیب به صورت ذیل تقسیم بندی کرده اند:

منع اجتماعی[5]: در این سطح مدیران تعمدا انجام می دهند یا از کارمندان درخواست می کنند که کارهای غیر قانونی یا غیر اخلاقی را انجام دهند

وظیفه اجتماعی[6]: در این سطح، مدیران حداقل نیاز های قانونی را می بینند.برآوردن نیاز ها روشی است که شرکت ها روی راه حل های آسان تکیه می کنند و داوطلبانه روی شروع برنامه های مسئولیت اجتماعی پایداری می کنند.