1-3- اهمیت ضرورت پژوهش

3

۴-۱- هدف پژوهش

6

۵-۱- تعریف های مفهومی واژه ها و اصطلاح ها

7

۱-۵-۱- قصه

7

۲-۵-۱- افسانه

7

۳-۵-۱- افسانه واقع گرا

7

۴-۵-۱- افسانه پریان

8

۵-۵-۱- جذب و انطباق

8

۶-۵-۱- تمرکززدایی و تمرکزگرایی

8

فصل دوم: پیشینه­ و مبانی نظری پژوهش

2-1- پیشینه افسانه ها

10

2-1-1- در خارج از ایران

10

۱-۱-۱-۲- گردآوری و طبقه بندی افسانه ها

10

۲-۱-۱-۲- ساختارگرایی

12

2-1-1-3- روی کرد بنیان فکنانه

15

2-1-1-4-روی کرد روان کاوانه

15

2-1-1-5-روی کرد یونگی

16

2-1-1-6- روی کرد مارکسیستی

17

2-1-1-7-روی کرد زن گرایانه ( فمینیستی) و جنسیتی

17

2-1-1-8- روی کرد نواستعماری

18

2-1-1-9-روی کرد تطبیقی

18

۲-۱-۲- در ایران

۱-۲-۱-۲- گردآوری و طبقه بندی

19

۲-۲-۱-۲- روی کرد ساختارگرایانه

19

۳-۲-۱-۲- روی کرد روان کاوانه

21

2-1-2-4- روی کرد یونگی

23

۵-۲-۱-۲- روی کرد زن گرایانه (فمینیستی)

23

۶-۲-۱-۲- روی کرد اطلاع رسان

24

۷-۲-۱-۲- روی کرد آسیب شناسانه

25

۸-۲-۱-۲- روی کرد تاریخی

25

۹-۲-۱-۲- روی کرد زبان شناسانه

25

۱۰-۲-۱-۲- پژوهش در زمینه بازنویسی و بازگردانی افسانه ها

26

۱۱-۲-۱-۲- روی کرد تحلیل محتوا

26

۱۲-۲-۱-۲- روی کرد شناخت شناسی تکوینی

26

۱۳-۲-۱-۲- جمع بندی پیشینه افسانه ها

27

۲-۲- پیشینه تمرکززدایی

27

۱-۲-۲- پیاژه و تمرکززدایی

29

۲-۲-۲- ویگوتسکی

29

۳-۲-۲- دونالدسون

32

۴-۲-۲- بنیان فکنی و تمرکززدایی

33

۵-۲-۲- پیشینه تمرکززدایی در ادبیات کهن ایران

35

2-2-۶- تمرکززدایی پس از معصومیت و تجربه

35

۳-۲- معصومیت و تجربه و مبانی نظری پژوهش

37

۱-۳-۲- شگردهای تمرکززدایی در افسانه ها

37

۱-۱-۳-۲- پایان خوش

40

۲-۱-۳-۲- اغراق

40

۳-۱-۳-۲- مداخله راوی

40

۴-۱-۳-۲- خودنمایی افسانه ها

40

۵-۱-۳-۲- وارونه سازی

40

۶-۱-۳-۲- سپیدگویی

41

۷-۱-۳-۲- رفت و برگشت

42

۸-۱-۳-۲- نمای دور، نمای نزدیک

42

فصل سوم: روش پژوهش

3-1- طرح پژوهشی

45

۲-۳- نمونه های پژوهش

45

۳-۳- روش داده ‍ یابی

47

۴-۳- روش داده کاوی

48

۵-۳- حساسیت پژوهش گر

49

۶-۳- پرسش های پژوهش

49

فصل چهارم: واکاوی افسانه ها

4-1- خر ما از کره گی دم نداشت

51

4-2- یوسف شاه پریان و ملک احمد

58

4-3- شتر دیدی ندیدی

62

4-4- ملک محمد و دیو یک لنگو

65

4-5- پادشاه و دختر چوپان

73

4-6- شاهزاده ابراهیم و فتنه خون ریز

77

۷-۴- آدم بدبخت

81

۸-۴- مرد جوجه فروش

85

۹-۴- قوز بالای قوز

87

۱۰-۴- آبی بی دلم می خواد را بیری

88

۱۱-۴- آگبوری

91

۱۲-۴- گل به صنوبر چه کرد

93

۱۳-۴- ملاچغندر و زن بدکاره

99

۱۴-۴- عباس دوس

102

۱۵-۴- دهاتی و تاجرها

104

۱۶-۴- مطیع و مطاع

108

۱۷-۴- یه بار جستی ملخک

111

۱۸-۴- حسن یک غازی و حسن دوغازی

114

۱۹-۴-تعبیر خواب

116

۲۰-۴- جانتیغ و چهل گیس

120

۲۱-۴- بابل هند

125

۲۲-۴- گل خندان

127

۲۳-۴- سه زن مکار

130

۲۴-۴- دختر نارنج و ترنج

133

۲۵-۴- ملا بد نباشد

137

۲۶-۴- روباه و الاغ

138

۲۷-۴- روی یخ گرد و خاک بلند نکن

139

۲۸-۴- عروسک سنگ صبور

141

۲۹-۴- ملای مکتب

143

۳۰-۴- حسن کچل

144

4-31- پاسخ به پرسش نخست

148

4-32- پاسخ به پرسش دوم

151

فصل پنجم: نتیجه گیری

5-1- مقدمه

153

5-2– ارزش های نهفته در افسانه ها

153

5-3- بازخوانی شگردهایمعصومیت و تجربهو تقسیم بندی آن ها

154

5-4- برخی از تفاوت های شگردهای تمرکززدایانه ی افسانه های صبحی با افسانه های انجوی شیرازی

158

5-۵- جلوه های تازه ی تمرکززدایی در افسانه های انجوی شیرازی

161

5-6- شگرد های تمرکززدایانه در یک نگاه

166

5-7- سخن آخر

167

5-8- پیشنهادهای پژوهش

167

5-8-1- پیشنهاد های پژوهشی

167

5-8-2- پیشنهادهای کاربردی

168

5-9- محدودیت پژوهش

168

فهرست منابع و مآخذ

منابع فارسی

169

منابع انگلیسی

173

پیش گفتار

یافتن ماهیت و ویژگی های ادبیات کودک از مهم­ترین مبحث های مطرح­شده در زمینه ی ادبیات کودک­ است. بسیاری از پژوهش­گران ­درباره­ی ویژگی­ها، مشکل ها، ایدئولوژی­های نهفته و حتا در مورد امکان یا عدم امکان ادبیات کودک سخن گفته­اند. این پژوهش­گران، نظرهای گوناگون و حتا گاه متناقضی دارند؛ برای نمونه درحالی که استیونز[1] (۲۰۰۲) و زایپس[2] (۱۹۹۴) به ایدئولوژیک بودن ادبیات کودک با روی کرد­های ویژه­ی خود اعتقاد دارند، نودلمن[3] (۱۹۹۷) به لذت­های نهفته در آن­ها یا به بیننده ی پنهان و نقش تصویر در لذت بخشی کتاب های داستانی تصویری توجه می­کند یا درحالی که رز[4] (۱۹۸۴) ادبیات کودک را محملی برای امیال سرکوب­شده­ی بزرگسالان و کاملا جعلی و تصنعی می­پندارد، متیوز[5] (۱۹۸۰) داستان­هایی را برای نمونه می­آورد که اصیل ­هستند و برای کودک پدید آمده­اند. با این­همه، بحث درباره­ی ماهیت و ویژگی های ادبیات کودک هم­چنان ادامه دارد و هر پژوهش­گری با روی­کرد ویژه­ی خود به بررسی اثرهای ادبی برای کودک می­پردازد.

در نظریه­ی به­کاررفته در پژوهش حاضر به همسانی « مفهوم کودکی و ادبیات کودک » توجه شده است و علت توفیق اثرهای کلاسیک و افسانه­ها را در این مطلب می­داند. در این روی­کرد مفهوم کودکی با توجه به نظریه های روان شناسی و فلسفه تبیین شده­است و سپس با توجه به این مفهوم و ویژگی­های آن به بررسی اثرهای اصیل و موفق ادبیات کودک هم چون افسانه ها پرداخته­است تا این هم­سانی بیش تر آشکار شود.

۲-۱- بیان مسئله

بنیادی ترین ویژگی ذهنی کودک از نظر پیاژه تمرکززدایی است که می­تواند تاثیرهای بسیاری در رشد ذهنی کودک داشته­باشد و البته این همان ویژگی بنیادینی است که در اثرهای کلاسیک کودک و افسانه ها که نزد کودکان محبوبیت عام دارند، دیده می­شود. برای روشن شدن این نظر، پژوهشی انجام شد و در آن خسرونژاد ( 1382 ) به بررسی افسانه­های عامیانه با چنین روی کردی پرداخت. پژوهش حاضر در واقع در ادامه­ی همان پژوهش است.