ایران…………………………………………………………………………………………………… 18

2-4-2. پیشینه تحقیق در خارج از ایران……………………………………………………………………………………………….. 18

2-5. روغن های اسانسی و اثرات دارویی آنها…………………………………………………………………………………………. 20

2-5-1. روغن های اسانسی……………………………………………………………………………………………………………………… 20

2-5-2. تشکیل و محل جایگزینی اسانس ها………………………………………………………………………………………….. 20

2-5-3. عوامل ﻣﺆثر در کیفیت اسانس ها……………………………………………………………………………………………….. 21

2-5-4. ﺗﺄثیر مناطق رویشی بر میزان اسانس………………………………………………………………………………………… 22

2-5-5. کمیت و کیفیت اسانس در اندامهای مختلف……………………………………………………………………………. 22

2-6. ویژگی های اسانس ها………………………………………………………………………………………………………………………. 23

2-6-1. خواص فیزیکی اسانس ها…………………………………………………………………………………………………………… 23

2-6-2. خواص شیمیایی اسانس ها…………………………………………………………………………………………………………. 26

2-7. اثرات فارماکولوژی اسانس ها…………………………………………………………………………………………………………… 29

2-7-1. اثرات گوارشی……………………………………………………………………………………………………………………………… 30

2-7-2. اثرات قلبی و عروقی……………………………………………………………………………………………………………………. 31

2-7-3. اثرات تنفسی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

2-7-4. اثر کاهشقند خون…………………………………………………………………………………………………………………….. 33

2-7-5. اثرات ضدمیکروبی و ضدقارچی…………………………………………………………………………………………………. 34

2-7-6. اثرات پوستی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 35

2-8. ترکیبات شیمیایی اسانس ها…………………………………………………………………………………………………………… 36

2-8-1. ترپنوئیدها…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 38

2-8-2. فنیل پروپانوئیدها…………………………………………………………………………………………………………………………. 38

2-9. ترکیب های اسانس ها……………………………………………………………………………………………………………………… 39

2-9-1. الکل ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 39

2-9-2. استرها…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 39

2-9-3.هیدروکربنهای معطر………………………………………………………………………………………………………………… 40

2-9-4. اکسیدها……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 40

2-9-5. آلدئیدها………………………………………………………………………………………………………………………………………… 41

2-9-6. کتون ها………………………………………………………………………………………………………………………………………… 41

2-9-7. فنل ها………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 44

2-9-8. اترهای فنلی…………………………………………………………………………………………………………………………………. 48

2-9-9. اسیدها………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 49

2-9-10. اسانس های حاوی ترکیب های ازتی و گوگرد……………………………………………………………………….. 50

2-10. راههای مختلف مصرف اسانس ها……………………………………………………………………………………………….. 51

2-11. عوارض جانبی ناشی از مصرف اسانس ها……………………………………………………………………………………. 52

2-12. نگهداری اسانس ها………………………………………………………………………………………………………………………… 52

2-13. روش های تهیه و استخراج اسانس ها…………………………………………………………………………………………. 52

2-13-1. روش تقطیر با آب (Hydro Distillation ) …………………………………………………………………………… 53

2-13-2. روش تقطیر با آب و بخار آب (Water & Steam Distillation )…………………………………………. 53

2-13-3. روش تقطیر با بخار آب مستقیم ( Direct Steam Distillation )……………………………………….. 53

2-13-4. استخراج بوسیله آنزیم ها………………………………………………………………………………………………………… 54

2-13-5. روش فشردن در حرارت معمولی (Exprssion)……………………………………………………………………… 55

2-13-6. روش اکوله (Ecuelle)………………………………………………………………………………………………………………. 55

2-13-7. استخراج بوسیله حلالهای آلی فرار…………………………………………………………………………………………. 56

2-13-8. استخراج بوسیله حلالهای غیر فرار…………………………………………………………………………………………. 56

2-13-8-1. استخراج با چربی سرد (Enfleurange)…………………………………………………………………………….. 57

2-13-8-2. استخراج با چربی داغ (Maceration)……………………………………………………………………………….. 58

2-14. روشهای تجزیه و شناسایی اسانس ها………………………………………………………………………………………….. 59

2-14-1. تقطیر جز.ء به جزء…………………………………………………………………………………………………………………… 61

2-14-2. كروماتوگرافی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 62

2-14-2-1. کروماتوگرافی لایه نازک (TLC)……………………………………………………………………………………….. 62

2-14-2-2. کروماتوگرافی گازی……………………………………………………………………………………………………………… 63

2-14-2-3. کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC)………………………………………………………………………… 63

2-14-3. طیف سنجی جرمی…………………………………………………………………………………………………………………. 64

2-15. کاربرد شاخص بازداری در شناسایی اجزای اسانس ها……………………………………………………………….. 64

فصل سوم: مواد و روش ها

3-1. منابع گیاهی استفاده شده……………………………………………………………………………………………………………….. 68

3-2. مشخصات اقلیمی منطقه گیاه کشت شده ی مورد مطالعه………………………………………………………….. 71

3-2-1. مشخصات اقلیمی و زراعی منطقه اجرای طرح………………………………………………………………………… 71

3-2-2.خصوصیات خاکمحل کشت گیاهان………………………………………………………………………………………… 71

3-2-3. مواد گیاهی مورد آزمایش…………………………………………………………………………………………………………… 71

3-3. جمع آوری گیاهان و خشک کردن…………………………………………………………………………………………………. 71

3-4. اسانس گیری به روش تقطیر با آب………………………………………………………………………………………………… 72

3-4-1. روش اسانس گیری از گیاهان…………………………………………………………………………………………………….. 72

3-4-2. محاسبه بازده اسانس…………………………………………………………………………………………………………………… 73

3-5. تجزیه و شناسایی ترکیب های تشکیل دهنده اسانس………………………………………………………………….. 74

3-5-1. دستگاه GC…………………………………………………………………………………………………………………………………. 75

3-5-2. دستگاه GC/MS…………………………………………………………………………………………………………………………. 75

3-6. تجزیه و تحلیل کاری……………………………………………………………………………………………………………………….. 75

فصل چهارم: نتایج

4-1. بازده اسانس نمونه های مختلف Achillea filipendula……………………………………………………………….. 78

4-2. بازده اسانس اندامهای مختلف نمونه تصادفی Achillea filipendula………………………………………….. 79

4-3. تركیب های تشكیل دهنده اسانس اندامهای مختلف Achillea filipendula……………………………… 81

4-4. تركیب های تشكیل دهنده اسانس سرشاخه گلدار اکسشن های مختلف Achillea filipendula 84

4-5. مقایسه بازده اسانس جمعیت های مختلف بومادران زاگرسی………………………………………………………. 85

4-5-1. مقایسه بازده اسانس اندام های مختلف نمونه تصادفی بومادران زاگرسی……………………………….. 87

4-6. بررسی کیفیت اسانس نمونه های مختلف بومادران زاگرسی………………………………………………………… 68

4-6-1. بررسی کیفیت اسانس اندامهای مختلف نمونه تصادفی بومادران زاگرسی……………………………… 71

4-6-2. بررسی کیفیت اسانس سرشاخه گلدار اکسشن های مختلف بومادران زاگرسی…………………….. 71

4-7. بررسی خواص برخی از ترکیبات شیمیایی موجود در اسانس بومادران زاگرسی……………………….. 71

4-7-1. آلفا-پینن……………………………………………………………………………………………………………………………………… 71

4-7-2. بتا-پینن……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 71

4-7-3. میرسن…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 72

4-7-4. کامفن…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 72

4-7-5. 1،8-سینئول………………………………………………………………………………………………………………………………. 73

4-7-6. سانتولینا الکل………………………………………………………………………………………………………………………………. 74

4-7-7. ای-بتا-اوسیمن……………………………………………………………………………………………………………………………. 75

4-7-8. گاما-ترپینن………………………………………………………………………………………………………………………………….. 75

4-7-9. ترانس-پینوکاروول………………………………………………………………………………………………………………………. 75

4-7-10. کامفر………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 71

4-7-11. بورنئول………………………………………………………………………………………………………………………………………. 71

4-7-12. ترپینن-4-اول………………………………………………………………………………………………………………………….. 72

4-7-13. آلفا-ترپینئول…………………………………………………………………………………………………………………………….. 72

4-7-14. سیس-کریزانتنیل استات………………………………………………………………………………………………………… 73

4-7-15. بورنیل استات……………………………………………………………………………………………………………………………. 74

4-7-16. نریل استات……………………………………………………………………………………………………………………………….. 75

4-7-17. جرماکرن دی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 75

4-7-18. اسپاتولنول…………………………………………………………………………………………………………………………………. 75

4-8. مشخصات آمار توصیفی شامل میانگین، حداکثر، حداقل و انحرف معیار برای هر یک از تركیب های مورد مطالعه بر اساس تجزیه 16 جمعیت A. filipendula………………………………………………………………………………………………. 71

4-9. تجزیه به مؤلفه های اصلی………………………………………………………………………………………………………………… 71

4-10. تجزیه ای خوشه ای براساس ترکیبات اسانس………………………………………………………………………………. 71

فصل پنجم: بحث و پیشنهادات

5-1. بحث…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 90

5-1-1. نتیجه گیری کلی………………………………………………………………………………………………………………………….. 90

5-2. پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………………………………… 90

منابع………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 93

خلاصه انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………………… 105

ضمایم…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 106

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول 2-1. معرفی کلی گروه و گونه های جنس بومادران…………………………………………………………………… 27

جدول 2-2. رده بندی ترپنوئیدها…………………………………………………………………………………………………………….. 31

جدول 3-1. مشخصات منابع اکسشن های مختلفfilipendulaAchillea…………………………………………… 73

جدول 3-2. نتایج آزمایش تجزیه ی خاک……………………………………………………………………………………………… 74

جدول 4-1. بازده اسانس نمونه های مختلفfilipendulaAchillea………………………………………………………. 76

جدول 4-2. بازده اسانس اندامهای مختلف نمونه تصادفیfilipendulaAchillea……………………………….. 78

جدول 4-3. تركیب های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 28794………………………… 85

جدول 4-4. تركیب های شناسایی شده در اسانس گل اکسشن 28794……………………………………………. 86

جدول 4-5. تركیب های شناسایی شده در اسانس برگ اکسشن 28794………………………………………….. 88

جدول 4-6. تركیب های شناسایی شده در اسانس ساقه اکسشن 28794…………………………………………. 88

جدول 4-7. تركیب های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 27505………………………… 85

جدول 4-8. تركیب های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 19475………………………… 85

جدول 4-9. تركیب های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 27016………………………… 85

جدول 4-10. تركیب های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 22622……………………… 85

جدول 4-11. تركیب های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 13305……………………… 85

جدول 4-12. تركیب های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 19490……………………… 85

جدول 4-13. تركیب های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 6301………………………… 85

جدول 4-14. تركیب های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 15834……………………… 85

جدول 4-15. تركیب های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 14179……………………… 85

جدول 4-16. تركیب های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 13312……………………… 85

جدول 4-17. تركیب های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 19481……………………… 85

جدول 4-18. تركیب های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 18557……………………… 85

جدول 4-19. تركیب های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 901……………………………. 85

جدول 4-20. تركیب های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 27498……………………… 85

جدول 4-21. تركیب های شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 8372………………………… 85

جدول 4-22. مقایسه تركیب های موجود در اسانس اندامهای مختلف Achillea filipendula…………… 85

جدول 4-23. خلاصه مشخصات آمار توصیفی شامل میانگین، حداكثر، حداقل و انحرف معیار برای هر یك از ترکیبات مورد مطالعه بر اساس تجزیه 16 جمعیت Achillea filipendula………………………………………………………………….. 85

جدول 4-24. بردارها و مقادیر ویژه، واریانس های نسبی و تجمعی برای6 مؤلفه اصلی حاصل از تجزیه به مولفه های ا صلی روی ترکیبات مورد مطالعه…………………………………………………………………………………………………85

جدول 4-25. ترکیبات اسانس جمعیت های مختلف بومادران زاگرسی در 16 منطقه از ایران………… 85

فهرست نمودارها

عنوان صفحه

نمودار 4-1. مقایسه بازده اسانس سرشاخه گلدار جمعیت های مختلف بومادران زاگرسی…………………. 78

نمودار 4-2. مقایسه بازده اسانس اندامهای مختلف بومادران زاگرسی اکسشن 28794……………………. 80

نمودار 4-3. نمودار مقایسه ای كل سرشاخه گلدار، گل، برگ و ساقه ترکیب سانتولینا الکل………….. 81

نمودار 4-4. نمودار مقایسه ای كل سرشاخه گلدار، گل، برگ و ساقه ترکیب 1،8-سینئول…………….. 82

نمودار 4-5. نمودار مقایسه ای كل سرشاخه گلدار، گل، برگ و ساقه ترکیب بورنئول ……………………… 83

نمودار 4-6. نمودار مقایسه ای كل سرشاخه گلدار، گل، برگ و ساقه ترکیب بورنیل استات …………… 84

نمودار 4-7. نمودار مقایسه ای ترکیب عمده سانتولینا الکل……………………………………………………………….. 81

نمودار 4-8. نمودار مقایسه ای ترکیب عمده 1،8-سینئول………………………………………………………………….. 82

نمودار 4-9. نمودار مقایسه ای ترکیب عمده بورنئول …………………………………………………………………………… 83

نمودار 4-10. نمودار مقایسه ای ترکیب عمده سیس کریزانتیل استات …………………………………………….. 84

فهرست اشكال

عنوان صفحه

شكل 2-1. گیاه بومادران زاگرسی……………………………………………………………………………………………………………. 14

شكل 3-1. نقشه پراکنش بومادران زاگرسی در ایران…………………………………………………………………………….. 15

شكل 3-2. مزرعه بومادران در ایستگاه تحقیقاتی البرز کرج………………………………………………………………….. 16

شكل 3-3. خشک کردن نمونه ها……………………………………………………………………………………………………………. 19

شكل 3-4. دستگاه کلونجر……………………………………………………………………………………………………………………….. 24