گرایی………………………………………………………………………………………………………………………….. 16

2-2-9-­ مکتب فن­گرایی……………………………………………………………………………………………………………………………… 16

2-2-10-­ مکتب آمایش انسانی…………………………………………………………………………………………………………………….. 16

2-3-­ معماری اسلامی و نماد­های بارز آن……………………………………………………………………………………………………… 17

2-3-1-­ درآمد……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 17

2-3-2-­ برخی از نمادهای معماری اسلامی…………………………………………………………………………………………………… 19

2-3-2-1-­ گنبد………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 19

2-3-2-2-­ طاق………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 19

2-3-2-3-­ مفهوم امام یا پیشوا…………………………………………………………………………………………………………………….. 20

2-3-2-4-­ نور و رنگ………………………………………………………………………………………………………………………………… 20

2-3-2-5-احجام سه گانه­ی کروی……………………………………………………………………………………………………………….. 21

2-3-2-6- دایره ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 21

2-4- مباحثی در علوم رفتاری و روانشناسی محیط………………………………………………………………………………………… 21

2-4-1- پدیدار شناسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 21

2-4-2-­ مفهوم مکان………………………………………………………………………………………………………………………………….. 22

2-4-3-­ هویت مکان…………………………………………………………………………………………………………………………………… 22

2-4-4-­ حس مکان…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 23

2-4-5-­ حس لامکانی یا احساس بی­مکانی…………………………………………………………………………………………………… 24

2-4-6-­ حافظه­ی جمعی……………………………………………………………………………………………………………………………… 25

2-4-7-­ خرد جمعی…………………………………………………………………………………………………………………………………… 25

2-4-8-­ شعور و حافظه­ی جمعی…………………………………………………………………………………………………………………. 26

2-5-­ وجه سوم در هستی­: ماده، انرژی و ” شعور ” ………………………………………………………………………………………. 26

2-5-1-­ نظریه­ی شعور………………………………………………………………………………………………………………………………… 26

2-5-2-­ پزشکی هومیوپاتی………………………………………………………………………………………………………………………….. 28

2-6-­ استفاده از نظریه­ی شعور و تشریح شعور در حوزه­ی کلام……………………………………………………………………… 28

2-6-1-­ شعور در کلام………………………………………………………………………………………………………………………………… 28

2-6-2-­ شعور مثبت و منفی………………………………………………………………………………………………………………………… 29

2-6-3-­ تشعشع در کلام……………………………………………………………………………………………………………………………… 30

2-6-4-­ تشعشع شعوری……………………………………………………………………………………………………………………………… 30

2-6-5-­ شارژ شعوری…………………………………………………………………………………………………………………………………. 31

2-6-6-­ روح جمعی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 31

2-6-7-­ شواهد تذکر به ” روح جمعی ” در قرآن………………………………………………………………………………………….. 32

2-6-8-­ شواهدی مبنی بر وجود آگاهی نسبت به مباحث شعور و تشعشع شعوری در فرهنگ اسلامی……………….. 33

2-7-­ نقد و بررسی مباحث روانشناسی محیطی از منظر شعور………………………………………………………………………… 34

2-7-1- معماری، هرمنوتیک، شعور و القای حس و معنا در ناخودآگاهی…………………………………………………………. 34

2-7-2-­ جمع­بندی مختصر از نظریه­های پدیدارشناسانه در خصوص روانشناسی محیط……………………………………. 35

2-7-3- تحلیل ماهیت حس­مکان و حس تعلق به اجتماع از منظر شعور………………………………………………………….. 36

2-7-4- حس تعلق به مکان در شهر­های قدیمی و شهرهای سنتی…………………………………………………………………… 37

2-8- تاملی بر شهرسازی در جهان اسلام از منظری نو و از بُعد شعور…………………………………………………………….. 40

2-8-1- درآمد……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 40

2-8-2- شهرسازی اسلامی در سیره­ی پیامبر اکرم (ص………………………………………………………………………………….. 40

2-8-3- شهرسازی اصفهان­، تجلی نمونه­ای از شهرسازی ایدئولوژیک ایرانی­-اسلامی……………………………………….. 43

2-9-­ تعاریف و مفاهیم………………………………………………………………………………………………………………………………… 44

2-9-1- تعریف فرهنگ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 44

2-9-2-­ ریشه­ی مفهومی ” شهر-فرهنگ……………………………………………………………………………………………………….. 45

2-9-3- تعریف مدل “شهر- فرهنگ…………………………………………………………………………………………………………….. 45

2-9-4-­ تعریف “میدان شعوری…………………………………………………………………………………………………………………… 45

2-9-­5- نقش میدان شعوری در شکل­گیری کائنات و علت جاذبه­ی اجرام سماوی در قرآن………………………………. 46

2-9-6-­ اهمیت میدان شعوری فضا-زمان در سرنوشت شهرها و حوادث طبیعی……………………………………………… 47

2-10- پایداری و مفهوم آن………………………………………………………………………………………………………………………….. 49

2-10-1-­ پیدایش مفهوم پایداری…………………………………………………………………………………………………………………. 49

2-10-2-­ توسعه­ی پایدار……………………………………………………………………………………………………………………………… 49

2-10-3-­ ابعاد توسعه­ی پایدار……………………………………………………………………………………………………………………… 49

2-10-3-1-­ پایداری اکولوژیکی…………………………………………………………………………………………………………………… 49

2-10-3-2-­پایداری اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………………. 50

2-10-3-3-­ پایداری اقتصادی……………………………………………………………………………………………………………………… 50

2-10-3-4-­ پایداری محیطی در فرهنگ قرآن……………………………………………………………………………………………….. 50

2-11-­­­ اصول پیشنهادی شهر-فرهنگ در جهت هویت بخشی ایرانی-اسلامی به مجتمع­های زیستی…………………… 51

2-11-1- جمع­گرایی در اجتماع و تلاش در جهت رواج فرهنگ اجتماع محور………………………………………………… 51

2-11-2-کانون­کرایی در بافت و ساخت شهر از طریق جایگزاری کاربری­های عمومی در نقاط متراکم مجتمع­های زیستی در جهت ایجاد یک میدان شعوری……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 52

2-11-3-­ قدسی سازی با تشعشعی نقاط کانونی شهر و ایجاد محیط ارزشی در هسته­ی مرکزی شهر با انعکاس این مفاهیم در میدان شعوری 52

2-11-4-­ برنامه­ریزی سیستمی شهر در جهت ایجاد یک کل واحد از بُعد شعوری، کالبدی و اجتماعی………………. 53

2-11-5-­ عدم تفکیک “فرد” از “اجتماع”، مسئولیت افراد در قبال سرنوشت جامعه و تشویق به مشارکت عمومی 53

2-11-6-­ حفظ و ترویج آداب و رسوم اجتماعی-عقیدتی که به صورت عمومی برگزار می­شود و لزوم فضاهایی در مراکز زیستی برای انجام این امور………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 54

فصل سوم: معرفی محدوده­ی مورد مطالعه

3-1-­ مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 56

3-2-­ موقعیت جغرافیایی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 56

3-2-1-­ موقعیت و وسعت شهرستان خوی……………………………………………………………………………………………………. 56

3-2-2- موقعیت جغرافیایی شهر خوی………………………………………………………………………………………………………… 57

3-2-3- محدوده­ی ­حوزه­ی طبیعی شهر……………………………………………………………………………………………………… 57

3-3-­ مطالعات جغرافیای طبیعی محدوده ی مورد مطالعه……………………………………………………………………………….. 57

3-3-1- زمین شناسی منطقه خوی……………………………………………………………………………………………………………….. 57

3-3-2-وضعیت تکتونیکی و زلزله­خیزی شهر خوی………………………………………………………………………………………. 58

3-3-3- وضعیتتوپوگرافی…………………………………………………………………………………………………………………………. 58

3-3-4-­ مطالعات اقلیمی……………………………………………………………………………………………………………………………… 59

3-3-4-1-­ دما……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 59

3-3-4-2-­ بارش………………………………………………………………………………………………………………………………………… 59

3-3-4-3-­ رطوبت……………………………………………………………………………………………………………………………………… 60

3-4- مطالعات جغرافیای انسانی محدوده­ی مورد مطالعه………………………………………………………………………………… 61

3-4-1- ویژگی­های اجتماعی جمعیت خوی…………………………………………………………………………………………………. 61

3-4-1-1-­ رشد جمعیت در شهر خوی از سال 1335 تا 1390…………………………………………………………………………61

3-4-1-2-­ درصد رشد جمعیت خوی در دوره­های مختلف سرشماری……………………………………………………………. 62

3-4-1-3-­ بعد خانوار………………………………………………………………………………………………………………………………… 62

3-4-1-4- وضعیت سواد…………………………………………………………………………………………………………………………….. 63

3-4-1-5- مهاجرت…………………………………………………………………………………………………………………………………… 64

3-4-2- ویژگی­های اقتصای جمعیت شهر خوی……………………………………………………………………………………………. 64

3-4-2-1-­ وضعیت اشتغال در شهر خوی…………………………………………………………………………………………………….. 64

3-4-2-2-­ نرخ اشتغال مردان و زنان……………………………………………………………………………………………………………. 65

3-5-­ ویژگی­های تاریخی و فرهنگی در منطقه­ی خوی……………………………………………………………………………………. 66

3-5-1- سابقه تاریخی…………………………………………………………………………………………………………………………………. 66

3-5-2-­ وجه تسمیه…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 67

3-6-­ بررسی وضعیت کالبدی شهر خوی………………………………………………………………………………………………………. 67

3-6-1-­ هسته­ی اولیه…………………………………………………………………………………………………………………………………… 67

3-6-2-­ بررسی ساخت شهر……………………………………………………………………………………………………………………….. 68

3-6-3-­ وضعیت توسعه­ی کالبدی شهر و جهات توسعه­ی کالبدی آتی …………………………………………………………….. 71

3-6-4-­ بررسی بافت شهر…………………………………………………………………………………………………………………………… 72

3-7-­ بررسی نحوه پراکندگی کاربری­های شاخص در شهرهای اسلامی…………………………………………………………… 73

3-7-1-­ کاربری مذهبی (مسجد) ………………………………………………………………………………………………………………… 73

3-7-2-­ کاربری آموزش­عالی (مدرسه) ………………………………………………………………………………………………………… 74

3-7-3-­ کاربری­های تجاری (بازار) ……………………………………………………………………………………………………………… 75

3-7-4-­ کاربری­های فرهنگی-هنری……………………………………………………………………………………………………………… 76

3-7-5­- سیستم محلات شهری……………………………………………………………………………………………………………………. 77

3-8-­ شخصیت­های فرهنگی-مذهبی مدفون در شهر خوی…………………………………………………………………………….. 78

3-8-1-­ شمس­الدین محمد بن علی بن ملک داد تبریزی معروف به “شمس تبریزی” ………………………………………. 78

3-8-2- پوریای ولی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 79

3-8-3-­ امامزاده سید بهلول (ع) …………………………………………………………………………………………………………………. 80

3-8-4-­ امامزاده میرهادی سید کوثری (ع) ………………………………………………………………………………………………….. 81

3-8-5-­ امامزاده محمد (ع) ………………………………………………………………………………………………………………………… 81

3-9-­ جمع بندی…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 82

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 85

4-2- تحلیل ساخت و بافت شهر خوی از منظر ویژگیهای شهر اسلامی…………………………………………………………… 85

4-2-1-­ کانون­گرایی در بافت و ساخت شهر………………………………………………………………………………………………….85

4-2-2- کاربری مسجد……………………………………………………………………………………………………………………………….. 86

4-2-2- کاربری تجاری (بازار) ……………………………………………………………………………………………………………………. 88

4-2-3- کاربری آموزش عالی ( مدرسه) ………………………………………………………………………………………………………. 89

4-2-4-­ محلات شهری……………………………………………………………………………………………………………………………….. 90

4-2-5-کاربری­های فرهنگی-هنری………………………………………………………………………………………………………………. 91

4-5-­ اقدامات انجام شده در خصوص تلاش برای هویت بخشی ایرانی-اسلامی به شهر …………………………………. 93

4-6-­ تحلیل ویژگی­های شهر خوی از نقطه نظر اصول شش گانه­ی “شهر-فرهنگ”…………………………………………. 94

4-6-1-­ جمع­گرایی در اجتماع و تلاش در جهت رواج فرهنگ اجتماع محور………………………………………………….. 94

4-6-2-­ کانون­گرایی در بافت و ساخت شهر از طریق جایگزاری کاربری­های عمومی در نقاط متراکم مجتمع­های زیستی در جهت ایجاد یک میدان شعوری قوی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 95

4-6-3-­ قدسی­سازی بار شعوری نقاط کانونی شهر و ایجاد محیط ارزشی در هسته­ی مرکزی شهر…………………….. 95

4-6-4-­ برنامه­ریزی سیستمی شهر در جهت ایجاد یک کل واحد از بُعد شعوری، کالبدی و اجتماعی…………………. 96

4-6-5-­ عدم تفکیک “فرد” از “اجتماع”، مسئولیت افراد در قبال سرنوشت جامعه و تشویق به مشارکت عمومی… 96

4-6-6-­ حفظ و ترویج آداب و رسوم اجتماعی-عقیدتی که به صورت عمومی برگزار می­شود و لزوم فضاهایی در مراکز زیستی برای انجام این امور………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 97

4-7-­ جمع بندی…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 97

فصل پنجم: آزمون فرضیه، جمع­بندی و نتیجه­گیری و ارائه­ی پیشنهادات

5-1-­ مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 100

5-2-آزمون فرضیه­ها…………………………………………………………………………………………………………………………………. 100

5-2-1- فرضیه­ی اول………………………………………………………………………………………………………………………………… 100

5-2-2-­ فرضیه­ی دوم……………………………………………………………………………………………………………………………….. 101

5-3- بحث و نتیجه­گیری…………………………………………………………………………………………………………………………… 101

5-4- ارائه­ی پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………………….. 104

5-4-1- پیشنهاد اول: طرح پیشنهادی برای اجرایی­کردن شهر-فرهنگ در شهر خوی……………………………………… 104

5-4-1-1- جانمایی شهر­–­فرهنگ در مطالعه موردی شهر خوی……………………………………………………………………. 104

5-4-1-2- عناصر اصلی میدان………………………………………………………………………………………………………………….. 106

5-4-1-2-1- مسجد­جامع یا مصلای شهر…………………………………………………………………………………………………… 106

5-4-1-2-2-­ موسسات علمی-آموزشی……………………………………………………………………………………………………… 107

5-4-1-2-3- حسینیه­ای برای کل شهر………………………………………………………………………………………………………. 108

5-4-1-2-4- بازارچه­ی محلی…………………………………………………………………………………………………………………… 110

5-4-1-2-5- کاربری­های ورزشی……………………………………………………………………………………………………………… 111

5-4-2- پیشنهاد دوم…………………………………………………………………………………………………………………………………. 112

5-4-3-­ پیشنهاد سوم………………………………………………………………………………………………………………………………… 113

فهرست نقشه ها

نقشه 3-1- موقعیت خوی در تقسیمات کشوری و استانی……………………………………………………………………………….. 57

نقشه3-2- پهنه­بندی خطر وقوع زلزله در قسمت شمالی آذربایجان غربی………………………………………………………….. 58

نقشه 3-3- هسته­ی اولیه ی شهر خوی و جابجایی هسته­ی شهر در طی دوره­های مختلف………………………………….. 68

نقشه 3-4- طرح قلعه­ی قدیم خوی………………………………………………………………………………………………………………. 79

نقشه 3-5-­ کاربری اراضی پیشنهادی در طرح تفصیلی منقضی شده خوی (1373) و تعریف توسعه­ی آتی با شهرک ولیعصر 71

نقشه 3-6- مراحل گسترش شهر خوی از سال 1335 تا سال 1387…………………………………………………………………. 72

نقشه 3-7- توسعه­ی شهری و اسکان غیر رسمی در نواحی پیرامونی شهر خوی……………………………………………….. 72

نقشه 3-8- وضعیت بافت شهری در شهر خوی……………………………………………………………………………………………… 73

نقشه 3-9- جایگزینی و پراکندگی کاربری­های مذهبی……………………………………………………………………………………. 74

نقشه 3-10- پراکندگی مراکز آموزش­عالی در سطح خوی………………………………………………………………………………. 75

نقشه 3-11- پراکندگی کاربری­های تجاری در بافت شهر خوی……………………………………………………………………….. 76

نقشه 3-12- پراکندگی مراکز فرهنگی و هنری در سطح شهرخوی………………………………………………………………….. 76

نقشه 3-13- محله­بندی سنتی شهر خوی………………………………………………………………………………………………………. 77

نقشه 3-14- موقعیت ناحیه­ی 2 شهرداری خوی……………………………………………………………………………………………. 78

نقشه 4-1- محله­بندی مصوب شهر خوی……………………………………………………………………………………………………… 91

نقشه 5-1- محدوده و مکان جانمایی طرح………………………………………………………………………………………………….. 105

نقشه 5-2-­ مکانیابی پیشنهادی مصلی جدید………………………………………………………………………………………………… 108

نقشه 5-3- مکانیابی پیشنهادی کاربری­های علمی­-آموزشی دانشگاهی…………………………………………………………… 108

نقشه 5-4-­ مکانیابی پیشنهادی کاربری حسینیه­ی شهر………………………………………………………………………………….. 109

نقشه 5-5- مکانیابی پیشنهادی کاربری بازارچه محلی………………………………………………………………………………….. 111

نقشه­ی 5-6-­ مکانیابی پیشنهادی برای کاربری فرهنگی-ورزشی زورخانه………………………………………………………. 112

فهرست نمودارها

نمودار 3-1 – میانگین ماهیانه­ی دمای هوا در ایستگاه خوی در دوره­ی آماری 20 ساله (1373-1392………………… 59

نمودار 3-2- متوسط بارندگی در ایستگاه سینوپتیک خوی در دوره­ی آماری 20 ساله (1372-1392)…………………….60

نمودار 3-3- متوسط رطوبت هوا در ایستگاه خوی در طی دوره­ی 20 ساله (1372-1392)……………………………….. 60

نمودار 3-4- رشد جمعیت در شهر خوی در طی 55 سال اخیر (1335-1390…………………………………………………. 61

نمودار 3-5- متوسط رشد جمعیت در طی 55 سال اخیر (1335-1390………………………………………………………….. 62

نمودار 3-6- تغییرات شاخص بعد خانوار در طی 55 سال اخیر (1335-1390……………………………………………….. 63

نمودار 3-7- دانش آموختگان دانشگاه­ها و موسسات آموزش­عالی برحسب جنس و آخرین مدرك تحصیلی در سال 1390 63

نمودار 3-8 – مهاجرین وارد شده به شهر خوی بر حسب مبدا مهاجرت (1385-1390……………………………………. 64

نمودار3-9- شاغلان در هریک از بخش­های کشاورزی، صنعت و خدمات در شهر خوی در سال 1390……………… 65

نمودار 3-10- درصد اشتغال در هر یک از بخش­های اقتصادی در شهر خوی در سال 1390…………………………….. 65

نمودار 3-11- شاغلین در سه بخش عمده­ی اقتصادی بر حسب جنس در شهر خوی در سال 1390………………….. 66

نمودار 3-12- درصد اشتغال مردان و زنان نسبت به هم در سه بخش کشاورزی، صنعت و خدمات در شهر خوی در سال 1390 66

فهرست تصاویر

تصویر 2-1-­ طاق، جلوه­ی طرح گنبد در فضای داخلی ساختمان…………………………………………………………………….. 19

تصویر 2-2-­ بقعه­ی شاهزاده حسن در قزوین؛ آبی، استعاره از آسمان و گنبد نمود خارجی از مسیر حرکت………. 20

تصویر2-3- احجام کروی بر بالای گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان………………………………………………………….. 21

تصویر 2-4- ساختمانی در فرانسه با نماد ماسونی………………………………………………………………………………………….. 35

تصویر 2-5- نشان مهر ایالات متحده بر روی اسکناس یک دلاری­، یکی از نماد های فراماسونری جهانی…………… 35

تصویر 2-6- تصویر باز سازی شده از خانه–مسجد پیامبر (ص……………………………………………………………………….. 41

تصویر 2-7- تصویر باز سازی شده از خانه–مسجد پیامبر (ص) و منطقه­ی پیرامون آن در آغاز حکومت اسلامی در اواسط قرن 7 میلادی 41

تصویر 2-8- تسلط مسجد­النبی بر محیط ساخته شده­ی سنتی مدینه………………………………………………………………… 42

تصویر 2-9- نقشه در تاریخ 1811 میلادی که بخش­های جنوبی قرطبه را نشان می­دهد…………………………………….. 42

تصویر 2-10- میدان نقش جهان اصفهان………………………………………………………………………………………………………. 44

تصویر 2-11-­ راسته بازار قیصریه­ی اصفهان که از یک سمت به میدان نقش جهان منتهی می­گردد…………………….. 44

تصویر 2-12- تصور دوبعدی از انحنای فضا-زمان…………………………………………………………………………………………. 47

تصویر 3-1- عکس هوایی شهر خوی در سال1335 که در آن خیابانهای مهر پهلوی نمایان است……………………….. 70

تصویر3-2- طرح شهر دو هسته­ای خوی با هسته­ی قدیمی و هسته­ی جدید در شهرک ولیعصر (عج)…………………. 70

تصویر 3-3 – مناره­ی آجری شمس تبریزی تزئین شده با شاخ آهو………………………………………………………………….. 79

تصویر 3-4 – قلعه­ی قدیم خوی در 942 ه.ق، از کتاب بیان منازل سفر عراقین………………………………………………… 79

تصویر3-5 – آرامگاه پوریای ولی در شهر خوی به همراه طرح باغ در حال ساخت آن………………………………………….. 80

تصویر 3-6- حرم امامزاده سید­بهلول (ع………………………………………………………………………………………………………… 81

تصویر 3-7 – مرقد امامزاده میرهادی…………………………………………………………………………………………………………….. 81

تصویر 3-8 – مرقد امامزاده سید­محمد (ع……………………………………………………………………………………………………… 82

تصویر 3-9 – نمایش محل استقرار هریک از مقابر و زیارتگاهها در محدوده­ی ناحیه­ی 2 شهرداری خوی………………. 82

تصوریر4-1- رشد خزشی و نامنظم شهر به سمت حواشی……………………………………………………………………………….. 86

تصویر4-2- شهرک ولیعصر (عج) شهر خوی، وضع موجود……………………………………………………………………………….. 93

تصویر 5-1-­ ­جانمایی مدل شهر-فرهنگ در چهره­ی کالبدی شهر خوی………………………………………………………….. 105

فهرست جداول