4-2 ابزارهای مورد استفاده برای سنجش سازگاری. 25

5-2 انواع سازگاری. 26

6-2 مدل های سازگاری. 27

7-2 خصوصیات سازگاری. 28

8-2 ویژگی های افراد سازگار 29

9-2 عوامل موثر بر ناسازگاری. 30

10-2 هوش هیجانی. 31

11-2 تعریف هوش هیجانی. 31

12-2 اهمیت هوش هیجانی. 33

13-2 تفاوت هوش هیجانی و هوش شناختی. 34

14-2 الگوها و مولفه های هوش هیجانی. 35

1-14-2 الگوی ترکیبی هوش هیجانی گلمن و مولفه های آن. 35

2-14-2 الگوی ترکیبی بار- آن. 36

3-14-2 الگوی توانایی مایر و سالووی. 37

15-2 ابزارهای مورد استفاده برای سنجش هوش هیجانی. 42

16-2 عوامل مؤثر در هوش هیجانی. 43

. 44

حیطه های اصلی هوش هیجانی. 45

رابطه سازگاری و هوش هیجانی. 47

20-2 پیشینه ی تحقیق. 48

1-20-2 مطالعات صورت گرفته در خارج از کشور 48

2-20-2 مطالعات صورت گرفته در داخل کشور 51

1-3 مقدمه 57

2-3 روش پژوهش… 58

3-3 جامعه آماری. 58

4-3 نمونه آماری. 58

5-3 روش نمونه گیری. 59

6-3 ابزار پژوهش… 59

1-6-3 پرسشنامه سازگاری. 59

1-1-6-3 شکل گیری پرسشنامه 59

2-1-6-3 تجزیه و تحلیل سوال ها 60

3-1-6-3 پایایی پرسشنامه سازگاری. 60

4-1-6-3 روایی پرسشنامه سازگاری. 61

5-1-6-3 نحوه نمره گذاری پرسشنامه سازگاری. 61

6-1-6-3 مفهوم نشانه ها و شرح حوزه ها پرسشنامه سازگاری. 62

2-6-3 پرسشنامه هوش هیجانی شات.. 63

1-2-6-3 ویژگی های روان سنجی (اعتبار و روایی) پرسشنامه هیجانی شات.. 64

2-2-6-3 نحوه نمره گذاری پرسشنامه هوش هیجانی شات.. 64

3-2-6-3 روش گردآوری داده ها 65

7-3 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 65

1-4 مقدمه 67

2-4 آمار توصیفی داده ها 68

3-4 آمار استنباطی. 69

1-3-4 آزمون كولموگروف-اسمیرنوف (جهت تعیین نرمالیتی داده ها) 69

2-3-4 بررسی سوالات پژوهش… 70

1-2-3-4 آزمون آلفای كرونباخ جهت تأیید پایایی. 70

2-2-3-4 آزمون KMO and Bartlett جهت تحلیل عاملی و تایید روایی داده ها 71

1-2-2-3-4 مقایسه اعتبار و روایی بدست آمده با اعتبار و روایی سازنده تست.. 76

3-2-3-4 آیا سازگاری با هوش هیجانی دانش آموزان دختر دبیرستانی شهر بابل رابطه معناداری دارد؟…77

4-2-3-4 تحلیل رگرسیونی …………………………………………………………………………………………………..79

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

1-5 مقدّمه 83

2-5 آزمون های پژوهش… 84

3-5 بحث و تفسیر. 84

4-5 محدودیت های پژوهش… 87

5-5 پیشنهادات پژوهش… 88

1-5-5 پیشنهادات کاربردی. 88

2-5-5پیشنهادات برای پژوهشگران آتی. 89

منابع فارسی. 90

منابع انگلیسی. 96

پیوست ها

پیوست الف- پرسش نامه 100

پیوست ب- نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها 106

جدول 1-3 ضرایب پایایی پرسشنامه 60

جدول 2-3 ماتریس همبستگی سه حوزه سازگاری. 61

جدول 3-3 طبقه بندی سازگاری بر حسب طبقات برای نمرات کل. 61

جدول4-3 سازگاری بر حسب طبقات در سه حوزه 62

جدول 5-3 تفکیک سوال ها بر اساس خرده مقیاس های هوش هیجانی. 65

جدول 1-4 توزیع فراوانی پاسخ دهندگان. 68

جدول 2-4 آمار توصیفی داده های متغیرها 69

جدول 3-4 آزمون کولموگروف – اسمیرنوف برای تعیین نرمال بودن داده ها 70

جدول 4-4 آزمون آلفای کرونباخ متغیرها جهت تأیید پایایی آن ها 71

جدول 5-4 KMO and Bartlett’s جهت تحلیل عاملی. 72

جدول 6-4 آزمون KMO and Bartlett’s برای تأیید روایی داده ها 72

جدول 7-4 مشخصه های آماری اولیه ی مواد پرسشنامه سازگاری با روش تحلیل مولفه های اصلی. 73

جدول8-4 روایی سه حوزه سازگاری (سازنده تست) 76

جدول 9-4 روایی سه حوزه سازگاری (نتایج پژوهش) 76

جدول10-4 آزمون همبستگی پیرسون برای سنجش رابطه بین سازگاری و هوش هیجانی. 77

جدول11-4 آزمون همبستگی پیرسون برای سنجش رابطه بین سازگاری اجتماعی و هوش هیجانی. 78

جدول12-4 آزمون همبستگی پیرسون برای سنجش رابطه بین سازگاری عاطفی و هوش هیجانی. 78

جدول13-4 آزمون همبستگی پیرسون برای سنجش رابطه بین سازگاری آموزشی و هوش هیجانی. 79

جدول14-4 خلاصة مدل رگرسیونی متغیرهای مستقل سازگاری با متغیر وابسته 80

جدول15-4 آنالیز واریانس بین عناصر سازگاری با شاخص هوش هیجانی. 80

جدول16-4 ضرایب رگرسیونی متغیرهای مستقل سازگاری با متغیر وابسته هوش هیجانی. 81

فهرست اشکال

شکل 1-4 نمودارScree عامل های 3 گانه ی پرسشنامه ی سازگاری سینها و سینگ.. 75

چکیده

طی دهه های گذشته، تعداد زیادی از روان شناسان و روانپزشکان بر اهمیت سازگاری و رشد مهارت های هیجانی و اجتماعی در نوجوانان در طول تحصیلات آموزشگاهی تاکید داشته اند. از جمله دلایل این توجه، آن است که سازگاری موفقیت آمیز افراد بسته به عملكرد یكپارچه توانش های هیجانی دارد. در واقع هوش هیجانی در پرورش سازگاری با تجارب و حوادث استرس زای وقوع یافته، پیش بینی اهداف مطلوب در آینده و نیز سازگاری با استرس های مزمن نقشی اساسی دارد.

بنابراین، با توجه به اهمیت این مسئله و اینکه آخرین تحقیقات در این زمینه روی مقیاس های قدیمی انجام شده بود و در آن ها کمتر ابعاد سازگاری مورد توجه قرار گرفته بود و بنابر ضرورت استفاده از آزمون های جدید، مطالعه ی حاضر، به منظور تعیین ویژگی های روانسنجی پرسشنامه سازگاری و رابطه آن با هوش هیجانی در دختران دبیرستانی شهر بابل انجام شده است.

در این مطالعه توصیفی – پیمایشی، جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان دختر دبیرستانی بابل که به تعداد 7568 نفر بوده اند، می شود. 400 دانش آموز ، به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه سازگاری “سینها” و “سینگ” و پرسشنامه هوش هیجانی “شات” بود. داده ها با استفاده از آزمون های آماری “کولموگروف – اسمیرنوف”، “آلفای كرونباخ”، “همبستگی پیرسون” و “تحلیل عاملی اکتشافی” جهت تأیید روایی، پایایی و همچنین تحلیل دیگر فرضیه ها استفاده گردید.

نتایج حاصل ابتدا نشان می دهد مقدار آلفای کرونباخ برای كلّ سؤالات 97/0 و برای تك تكِ عناصر نیز بیشتر از 7/0 می باشد و به دلیل اینکه مقدار آزمونKMO، 764/0 را نشان می دهد، همبستگی های موجود بین داده ها برای تحلیل عاملی مناسب است و وضعیت روایی نیز مناسب تشخیص داده می شود و سپس نشان می دهد میان سازگاری (سازگاری اجتماعی با توجه به 0.353 r = ، سازگاری عاطفی با توجه به 0.459 r = و سازگاری آموزشی با توجه به 0.570r =) و هوش هیجانی رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد.

واژگانكلیدی: سازگاری اجتماعی، سازگاری عاطفی، سازگاری آموزشی، هوش هیجانی، دانش آموزان دختر دبیرستانی

-1 مقدمه

سازگاری[1] در نوجوانان به عنوان مهمترین نشانه ی سلامت روان آنان ، از جمله مباحثی است كه در دهه های اخیر توجه بسیاری از جامعه شناسان، روان شناسان و مربیان را به خود جلب نموده است ، زیرا دوره ی نوجوانی، دوره ی حساسی است و سازگاری در این دوره دستخوش تحولات عاطفی، جسمانی و ذهنی فوق العاده شدیدی است و هنوز فرد به طور كامل رشد نیافته است. به همین علت ممكن است تأخیر در بلوغ عاطفی به دنبال خود مشكلاتی جدی در روابط بین فردی در نوجوانان و در روابط اجتماعی برای آنان پدید آورد. علاوه براین، رشد اجتماعی مهمترین جنبه ی رشد وجود هر شخصی است و معیار اندازه گیری رشد اجتماعی هركس سازگاری او با دیگران است. سازگاری مانند رشد جسمی، عاطفی و عقلی یك كمیت پیوسته است و به تدریج به كمال می رسد و در طول زندگی به طور طبیعی و در برخورد با تجربه ها حاصل می شود. به عبارت دیگر، با سپری شدن دوران كودكی و ورود به دوران نوجوانی، رشد روانی – اجتماعی از تحول ساده به تحولی عمیق و كیفی تبدیل می شود و نوجوان با به كارگیری مهارت های اجتماعی، می تواند جایگاه خود را در میان مراودات اجتماعی و ارتباط با همسالان و بزرگسالان پیدا كند و موردپذیرش اجتماعینیز قرار گیرد. موفقیت در امر پذیرش اجتماعی به سازگاری منجر می شود و ممكن است فرد را به مرحله ی نفوذ و رخنه ی اجتماعی برساند كه سطحی بالاتر از پذیرش اجتماعی است و در این مرحله می تواند بر اطرافیان خود تأثیرگذار باشد(اتكینسون، اتكینسون و هیلگارد[2]، 2009).

در تعرف سازگاری می توان گفت که، منظور از سازگاری، رابطه ای است كه میان فرد و محیط او، به ویژه محیط اجتماعی وجود دارد و به او امكان می دهد تا نیازها و انگیزه های خود را پاسخ گوید. فرد زمانی از سازگاری بهره مند است كه بتواند میان خود و محیط اجتماعی اش رابطه ای سالم برقرار و انگیزه های خود را ارضا كند، در غیر این صورت او را ناسازگار قلمداد می كنیم. در واقع سازگاری با محیط، مهارتی است كه باید آموخته شود و كیفیت آن مانند سایر آموخته ها به میزان علاقه و كوشش فرد برای یادگیری بستگی دارد (اسلامی نسب، 1390).

انجمن روان پزشكان آمریكا (2010) [3]سازگاری را چنین تعریف می كند: «هماهنگ ساختن رفتار به منظور برآورده ساختن نیازهای محیطی كه غالباً مستلزم اصلاح تكانه ها، هیجان ها یا نگرش هاست» (به نقل از حجاری، 1390). سازگاری اجتماعی[4] به عنوان جریانی، که به وسیله ی آن روابط میان افراد، گروه ها و عناصر فرهنگی در وضعیتی رضایت بخش برقرار باشد، تعریف شده است. به عبارت دیگر، روابط میان افراد و گروه ها باید به گونه ای برقرار شده باشد كه رضایت متقابل آنها را فراهم سازد. بدین ترتیب، سازگاری اجتماعی سازوکارهایی است كه توسط آنها یك فرد توانایی تعلق به یك گروه را پیدا می کند. به همین علت لازمه ی سازگاری اجتماعی، بروز تغییراتی در فرد بوده، آن نیز مستلزم یكپارچگی سازوکارهایی است كه توسط آنها، گروه یك عضو جدید را می پذیرد (یمنی دوزی سرخابی، 1389)

یكی از الگوهایی كه با سازگاری در ارتباط دارد، ظرفیت هیجانی یا هوش هیجانی[5] افراد است؛ همان چیزی كه این تحقیق تلاش دارد آن را تبیین نماید. منظور از هوش هیجانی، توانایی فرد در بازنگری احساسات و هیجان های خود و دیگران، تمیز قائل شدن میان هیجان ها و استفاده از اطلاعات هیجانی به صورت سالم در حل مسئله و نظم بخشی رفتار است(سالووی و مایر[6]، 2011).

به طور كلی آنچه از متون تحقیقی بر می آید این است كه سازگاری موفقیت آمیز افراد بسته به عملكرد یكپارچه توانش های هیجانی دارد. در واقع هوش هیجانی در پرورش سازگاری با تجارب و حوادث استرس زای وقوع یافته، پیش بینی اهداف مطلوب در آینده و نیز سازگاری با استرس های مزمن نقشی اساسی دارد.

اکسترمرا[7] و همكاران در سال ۲۰10 طی بررسی خود مطرح نمودند نوجوانانی كه در رابطه با شناخت هیجانات خود دچار مشكل هستند و توانایی های لازم را برای تنظیم هیجانات شان ندارند، در شرایط فشار روانی از كنترل خوبی برخوردار نبوده، ماهیت فشار روانی را با شدت بالاتری درك می نمایند و از سازگاری روانشناختی كمتری برخوردارند.

با توجه به این كه تاكنون مطالعات محدودی پیرامون رابطه سازگاری با هوش هیجانی انجام گردیده و از سوی دیگر بررسی سازگاری به لحاظ نظری در بهبود روابط بین فردی و محیط امری ضروری بوده و به لحاظ عملی می تواند تا حدودی مسایل و مشكلات افراد را در حوزه سازگاری حل یا جبران نماید و لزوم بررسی این موضوع، پژوهش های زیادی مورد مطالعه قرار گرفت و بر اساس اهمیتی که سازگاری و هوش هیجانی در زندگی دارد این موضوع باید مورد سنجش قرار می گرفت، از این رو ضرورت بررسی ویژگی های روانسنجی پرسشنامه سازگاری احساس می شود که موضوع حاضر در قالب آزمون های جدید و به روز بررسی شود لذا پژوهش حاضر با هدف تعیین ویژگی های روانسنجی پرسشنامه سازگاری و رابطه آن با هوش هیجانی دختران دبیرستانی شهر بابل انجام شده است.

2-1 بیان مسئله