3-1. ملیّت سیّد جمال الدّین : 39

3-2. دین و مذهب سیّد جمال الدّین : 42

.1-2-3الحاد و بی دینی : 43

.2-2-3بابیت : 46

3-3- سیّد جمال و فراماسونری.. 48

3-4- سیّد جمال عامل انگلیس : 50

فصل چهارم: شرایط و گفتمان ها در آستانه ی انقلاب مشروطه.

4-1. مقدّمه : 54

4-2. اوضاع ایران در آستانه ی انقلاب مشروطه : 56

4-2-1. شرایط بین المللی : 56

4-2-2. شرایط فرهنگی-اجتماعی.. 58

4-2-3. شرایط سیاسی : 59

4-2-4. شرایط اقتصادی : 61

4-3. گفتمان های رایج در آستانه ی انقلاب مشروطه. 62

4-3-1. گفتمان ملّی گرایان ( روشنفکران متجدّد و غرب گرا ) 63

4-3-2. گفتمان دینی : 64

4-3-2-1. مشروطه خواه : 64

4-3-2-2. مشروطه ی مشروعه خواه : 65

4-3-3. گفتمان اصلاحی سیّد جمال الدّین اسد آبادی : 66

فصل پنجم: سیّد جمال الدّین و انقلاب مشروطه.

5-1- مقدّمه : 72

5 -2- سیّد جمال الدّین و مشروطه : 73

5 -3 : ابعاد مختلف اندیشه های سیّد جمال الدّین اسد آبادی : 82

5-3-1- بعد فردی.. 83

5-3-2 : بعد فرهنگی و اجتماعی.. 85

5-3-3 : بعد دینی.. 89

عوامل انحطاط و عقب ماندگی : 90

5 -3-4. بعد سیاسی.. 94

الف) رابطه دین و سیاست : 97

ب. مبارزه با استبداد داخلی : 98

ج: مبارزه با استعمار : 100

5-4.مقایسه اندیشه های سیّد جمال الدّین اسد آبادی با دیگراصلاح طلبان هم عصراو : 103

الف. از جهت شیوه برخورد با فرهنگ و تمدّن غرب : 104

ب . از جهت چگونگی پذیرش علوم و فنون ( نوگرایی و اصلاح ) : 105

ج. ازجهت چگونگی برخورد با استعمار سیاسی غرب : 107

د . از جهت نوع رابطه دین با سیاست: 108

5 -5. سیر انتقال اندیشه های سیّد جمال الدّین : 109

5-5-1 : قلم ( مکتوبات ) 110

5-5-2. زبان ( سخنرانی ها و گفتارهای تاریخی ) : 115

5-6:تأثیر اندیشه های سیّد جمال الدّین برتوده های مردم و سران مشروطه: 116

5-6-1. سیّد جمال و توده های مردم : 117

5-6-2. سیّد جمال الدّین و روشنفکران و سیاسیون : 119

5-6-3. سیّد جمال الدّین و علما ( روحانیون ) 125

نتیجه گیری و پیشنهادات.. 135

پیشنهادات: 137

محدودیت ها 137

منابع. 138

فصل اول:

کلیّات تحقیق

1- 1- مقدمه

سیّد جمال الدّین مصلحی بزرگ دنیای اسلام که هر چند بیش از یک قرن از در گذشت او می گذرد ولی همچنان تفکر و راه و روش او الهام بخش بسیاری از شخصیت ها، متفکران و روشن فکران مسلمان است. و دنیای عرب و همه مصلحان شیعی ایرانی تحت تاثیر مستقیم و یا غیرمستقیم سیّد جمال بوده اند.

جنبش هایی نظیر اعرابی پاشا و اخوان المسلمین در مصر، مهدی سودانی و دکتر حسن الترابی در سودان و جنبش های مشروطیت در عثمانی و مصر و ایران همگی ریشه در نهضت فکری_ سیاسی سیّد جمال داشته اند.

از دلایل عمده ی وسعت این تاثیر گذاری می توان به عوامل زیر اشاره کرد :

الف)حرکت سیّد جمال در سطحی فراتر از مذهب و ملّیت خاص و به طور عام در سطح جهان اسلام بود، چرا که او همه ی کشور های اسلامی را وطن خود می دانست.

ب)سیّد جمال،جهانی،عام وانسانی می اندیشید ومتعّهد به ارزش های والای انسانی بود.

ج)سیّد جمال نه غرب ستیز بود و نه غرب گرا، بدین معنی که نه مانند سنّت گرایان به گونه ای احساسی و سطحی به رد مطلق غرب می پردازد و نه مانند متجدّدان غرب گرا
کور کورانه و به طور مطلق غرب را پذیرفته بود، او قائل به تمیز و تفکیک جنبه های مثبت و منفی تمدّن جدید بود. سیّد جمال با روی کردی انتقادی به سنّت و مدرنیته خواهان ترکیب و تلفیق جنبه های منطقی، عقلایی، انسانی و مفید هر دو از موضع دینی و تفکر دینی بود.

بزرگانی چون دکتر شریعتی درباره ی او چنین می گویند: (( در عصری که استعمار غرب در اوج سلطنت جهانی و شرق در حضیض خواب خرگوشی آن هم در جامعه های اسلامی، که بر سر هر کشوری آدمک هایی از قبیل ناصر الدّین شاه حکومت می کرد فریادی از حلقوم تنهایش بر می آورد. و هم چون صور اصرافیل و ملّت های مسلمان کفن بر خویش می درند و از قبرستان سکوت و رکود بر می شورند)).

افکار سیّد جمال در شرایطی که جهان اسلام در عقب ماندگی ذهنی و انحطاط فکری و اجتماعی و … در خواب غفلت عمیقی به سر می بردند و دنیای غرب گام در مسیر پیشرفت گذاشته و از دنیای شرق در جهت استعمار و بردگی استفاده می کردند، ماهیت ضد استعماری دارد.

2-7 پیشینه زبان و معنا 29

2-7-1 مطالعه زبان و معنا در یونان. 29

2-7-2 مطالعه زبان و معنا در هند. 30

2-7-3 مطالعه زبان و معنا در بین مسلمانان. 31

2-7-4 مطالعه زبان و معنا در قرن نوزدهم و بیستم. 33

فصل سوم : نظریات معناشناسی و انواع دلالت.. 36

3-1 انواع نظریه های معنایی. 37

3-1-1 معناشناسی دستوری. 37

3-1-2 نظریه بافت.. 38

3-1-3 نظریه حوزه معنایی. 41

3-2 انواع دلالت.. 43

3-2-1 دلالت صوتی. 43

3-2-1-1 اندام های گفتار 44

3-2-1-2 دسته بندی اصوات زبان. 44

3-2-1-3 صفات حروف.. 45

3-2-1-3-1 مجهور (واکدار) 45

3-2-1-3-2 مهموس (بی واک) 46

3-2-1-3-3 آوای شدید (انفجاری) 46

3-2-2 دلالت صرفی. 46

3-2-2-1 دلالت اسم. 47

3-2-2-2 دلالت فعل. 47

3-2-4-1 ترادف.. 47

3-2-4-2 تضاد 48

3-2-4-5 شمول معنایی. 49

فصل چهارم : بررسی دلالی و معنایی سوره الواقعه و الرحمن. 50

4-1 سوره الواقعه. 51

4-2 محتوای سوره الواقعه. 51

4-2-1 دلالت صوت.. 52

4-2-1-1 صامت.. 52

4-2-1-1-1 اصوات مجهور 53

4-2-1-1-1-1 شدت عقوبت گمراهان. 54

4-2-1-1-1-2 تفکر در نعمت های الهی. 55

4-2-1-1-2 اصوات مهموس.. 56

4-2-1-1-2-1 سرانجام خوش بهشتیان. 56

4-2-1-1-3 آوای شدید (انفجاری) 57

4-2-1-1-3-1 توصیف حادثه هولناک قیامت.. 57

4-2-1-1-3-2 سوال از معاد همراه با انکار 59

4-2-1-1-4 اصوات رخوت سایشی. 60

4-2-1-1-4-1 برشمردن نعمت های بهشتی. 60

4-2-1-1-4-2 جواب خداوند به منکران خدا و نعمت هایش… 61

4-2-1-1-5 اصوات متوسط (روان) 62

4-2-1-1-5-1 سرنوشت مومنان. 63

4-2-1-2-1 مصوت کشیده وبلند. 64

4-2-1-2-1-1 توصیف عاقبت بهشتیان و بشارت به آرامشو انذار از عذاب.. 64

4-2-1-2-1-2 توصیف عذاب جهنمیان. 65

4-2-1-2-2 مصوت کوتاه 66

4-2-1-2-2-1 پاسخ به منکران خدا 67

4-2-1-2-2-3 عظمت قسم به ستارگان و قرآن. 67

4-2-2 دلالت صرفی. 68

4-2-2-1 مفرد و جمع آوردن کلمات.. 69

4-2-2-1-2 ارتقای مقام و منزلت.. 69

4-2-2-1-3 مفرد آوردن کلمات جمع. 70

4-2-2-2 دلالت حرف (حرف جر علی «معنای فوق – استیلا و … ») 71

4-2-2-3 دلالت اسم فاعل. 73

4-2-3 هماهنگی بین صوت و صرف.. 76

4-2-4 دلالت نحوی. 77

4-2-4-1 تقدیم و تاخیر 78

4-2-4-2 تقدیم مسند الیه با روش نفی. 78

4-2-4-3 حذف.. 79

4-2-4-4 تکرار 80

4-2-4-5 بلاغت تکرار در قرآن کریم. 81

4-2-5 دلالت واژگانی. 83

4-2-5-1 معنای اصلی و نسبی. 83

4-2-5-2 مترادف.. 84

4-2-5-3 تضاد 85

4-2-5-4 شمول معنایی. 87

4-3 سوره الرحمن. 88

4-3-1 دلالت صوتی. 90

4-3-1-1 صامت.. 90

4-3-1-1-1 اصوات مجهور 90

4-3-1-1-1-1 ناتوانی جن و انس برای عبور از مرزهای آسمانی و زمین. 91

4-2-1-1-1-2 انکار جهنم. 92

4-3-1-1-2 اصوات مهموس.. 92

4-3-1-1-3 سرآغاز نعمت های الهی. 92

4-3-1-1-4 آوای شدید (انفجاری) 95

4-3-1-1-4-1 تهدید کافران و تکذیب کنندگان. 95

4-3-1-1-4-2 اصوات رخوت سایشی. 96

4-3-1-1-4-3 رعایت عدل و قسط.. 96

4-3-1-1-5 اصوات روان (متوسط) 97

4-3-1-1-5-1 دریاها با ذخایر گران بهایشان. 97

4-3-1-2 مصوت کشیده و بلند. 98

4-3-1-2-1 یادآوری نعمت ها و دعوت غیر مستقیم به شکرگذاری. 99

4-3-1-3 مصوت کوتاه(عظمت و بزرگی خداوند) 99

4-3-1-3 دلالت صرفی. 100

-3-2-1 جمع آوردن کلمات مفرد 101

4-3-2-2 دلالت حرف.. 102

4-3-3 دلالت نحوی. 103

4-3-3-1 تقدیم و تاخیر 103

4-3-3-2 تهویل و انذار 104

4-3-3-3 ذکر نعمت های بهشتی. 104

4-3-3-4 تکرار 105

4-3-3-5 حذف.. 106

4-3-3-6 دلالت فعل مضارع. 107

4-3-4 دلالت واژگانی. 107

4-3-4-1 معنای اصلی و نسبی. 107

4-3-4-3 کلمات متضاد-الفاظ مترادف.. 109

4-3-4-4 شمول معنایی. 110

5-1 فصل پنجم نتیجه گیری. 111

پی نوشت.. 114

منابع عربی. 116

منابع فارسی. 117

مقالات.. 120

سایت.. 121

چکیده انگلیسی. 122

چکیده

زبان نظام پیچیده ای از کلمات است که پشت هر یک از آنها معنای ویژه ای است لذا کلمات با کنار هم قرار گرفتن شان مفاهیم مختلفی را منتقل می کنند . معناشناسی نیز روشی است که به وسیله ی آن می توان معنای نهفته ی کلمات و جملات را دریافت . این روش شناخت معنا ، باید با نوع متن و مفهوم هماهنگ باشد . پس معناشناسی بهترین ابزار برای شناخت معنا است که در این پژوهش به کار گرفته شده است . البته گاهی معنای عبارات یا کلمات بایکدیگر اشتباه گرفته می شوند و مفهوم حقیقی از آنها در ذهن شکل نمی بندد . علم دلالت برای رفع این مشکل به کار می آید و به گونه ای پیام عبارت را تاکید می کند یعنی پررنگ تر می کند .این پژوهش به خصوص در فصل چهارم مفصلّا بیان خواهد کرد که چگونه دلالت صوت وصرف (تاکید معنایی)در فهم بهتر مفهوم آیات دو سوره الرحمن والواقعه کمک کرده است .

این پژوهش در پی آن است که با کند و کاو هایی که در این دو سوره انجام داده ، انواع دلالت (صوت ، صرف و نحو ، واژگان) را با بهره گیری از برخی از نظریات فرمالیسم ها و ساخت گراها بررسی کند و به تحلیل کارکرد هر یک از این دلالت ها در کشف معنا بپردازد .کلمات و واژگانی که در قرآن به کار رفته همچون آجرهای یک عمارت زیبا ، منظم و بی نقص در کنار یکدیگر قرار گرفته اند که مخارج حروفی هماهنگ و صوتی درخور ، زیبایی و انسجام آنرا دو چندان کرده است . به عبارتی مثل یک اثر موسیقیایی ، هم خوش آهنگ است و هم پر محتوا . لذا محتوا و آهنگ منسجم و هماهنگ می باشد . نیز این پژوهش در پی آن است که تأثیر و اهمیت دلالت ها اعم از صوت ، جایگاه صامت ها و مصوت ها و صرف و نحو ( ساخت کلمه و جمله و واژگان )که در برگیرنده ی معنای اصلی ، نسبی ، ترادف ، تضاد و شمول معنایی است ، را در بافت آیات مشخص کند . پس بافت و سیاق در بیان معنا بسیار موثر است .

کلید واژه :زبان ، دلالت صوت ، صرف و نحو ، سوره ی الرحمن و الواقعه .

مقدمه

معناشناسی ، دانش بررسی و مطالعه معانی در زبان انسان است . به طور کلی بررسی ارتباط میان واژه و معنا را معناشناسی می گویند . این علم معمولا بر روی دلالت کننده ها مانند لغات ، عبارات ، علایم و نشانه ها و اینکه از معانی شان چه استفاده ای می شود ، تمرکز دارد . از لحاظ زبانشناسی ، دانش معناشناسی به موضوعات پایه ای خود می پردازد ؛ نظیر چند معنایی (آرایه ای که به ابهامات معنایی می پردازد) ، ترادف (آرایه ای که پیرامون لغات هم معنی می باشد) و تضاد (معانی مخالف یک لغت) ، هم آوایی و … . در واقع معناشناسی یکی از بخش های دانش زبانشناسی است که در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است . زیرا می توان زبان را به شکل پدیده ای که دارای دو حوزه است ، در نظر گرفت . حوزه لفظ و حوزه محتوا . در لفظ با شکل و ساختار عناصر زبانی سر و کار داریم و در محتوا با معنا و مفهوم . (باقری ،1380: 183)

 

 

 

 

 

 

ی نوشته‌ها

………………………………………………………………………………………….. 7

 

فصل دوم: امام سجاد(ع) و صحیفه سجادیه

2-1- ویژگی های فردی امام سجاد (ع)………………………………………………………………… 11

2-1-1- ولادت امام سجاد (ع) ………………………………………………………………………….. 11

2-1-2- کنیه و نسب امام سجاد (ع) …………………………………………………………………… 11

2-1-3- لقب های امام سجاد (ع) ………………………………………………………………………. 11

2-2- ویژگی های اخلاقی و عبادی امام سجاد(ع)……………………………………………………. 12

2-2-1- بخشش امام سجاد (ع) …………………………………………………………………………. 12

2-2-2- عبادت و بندگی ………………………………………………………………………………….. 13

2-2-3- مقام علمی امام سجاد (ع) ……………………………………………………………………… 14

2-3- اوضاع سیاسی و اجتماعی دوران امام سجاد (ع)………………………………………………. 15

2-3-1- رفتار امام سجاد (ع) با جنبش حره ………………………………………………………….. 17

2-4- شهادت امام سجاد (ع) …………………………………………………………………………….. 19

2-5- صحیفه سجادیه……………………………………………………………………………………….. 19

2-5-1- ابعاد صحیفه سجادیه ……………………………………………………………………………. 20

2-5-2- هدف و درون مایه صحیفه سجادیه ………………………………………………………….. 21

فصل سوم: تصویر ، خیال و تخیل

3-1- تصویر…………………………………………………………………………………………………… 25

3-1-1- تعریف لغوی تصویر ……………………………………………………………………………. 25

فهرست مطالب

عنوان صفحه

3-1-2- تصویر در اصطلاح ادبی………………………………………………………………………… 25

3-2 – خیال……………………………………………………………………………………………………. 27

3-2-1- تعریف لغوی خیال ………………………………………………………………………………. 27

3-2-2- خیال در اصطلاح ادبی …………………………………………………………………………. 27

3-3- تخیل ……………………………………………………………………………………………………. 29

3-3-1 – تعریف لغوی تخیل……………………………………………………………………………. 29

3-3-2- تخیل در اصطلاح ادبی………………………………………………………………………….. 29

فصل چهارم:بررسی صور خیال در صحیفه سجادیه(تشبیه، مجاز ،استعاره و کنایه)

4-1- تشبیه…………………………………………………………………………………………………….. 33

4-1-1- بلاغت تشبیه……………………………………………………………………………………….. 34

4-1-2- تشبیه در صحیفه سجادیه ………………………………………………………………………. 35

4-2- مجاز…………………………………………………………………………………………………….. 50

4-2-1- بلاغت مجاز……………………………………………………………………………………….. 51

4-2-2- مجاز مرسل………………………………………………………………………………………… 52

4-2-3- مجاز مرسل در صحیفه سجادیه……………………………………………………………….. 53

4-2-4- مجاز عقلی…………………………………………………………………………………………. 56

4-2-5- مجاز عقلی در صحیفه سجادیه………………………………………………………………… 57

4-3- استعاره………………………………………………………………………………………………….. 59

4-3-1- بلاغت استعاره…………………………………………………………………………………….. 60

4-3-2- استعاره در صحیفه سجادیه …………………………………………………………………….. 62

4-4- کنایه……………………………………………………………………………………………………… 83

4-4-1- بلاغت کنایه………………………………………………………………………………………… 84

……………………. 27

نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 28

 

بخش چهارم : قومیتها

فصل اول: قومیت و قوم گرایی در ایران

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

4-1-1-قومیت و گروه های قومی : مفاهیم مخدوش شده………………………………………………………………………. 31

4-1-2-قومیت و قبیله گرایی در خاورمیانه………………………………………………………………………………………………. 32

4-1-3-قبایل و دولتها در ایران : بررسی کلی…………………………………………………………………………………………… 33

4-1-4-ویژگی اساسی قبایل ایران……………………………………………………………………………………………………………… 34

4-1-5-پراکندگی فرهنگی و سیاسی ایلات……………………………………………………………………………………………… 35

4-1-6-روابط میان ایلات و دولت در ایران………………………………………………………………………………………………… 36

4-1-7-روابط دولت با ایلات……………………………………………………………………………………………………………………….. 37

4-1-8-جامعه و سیاست در کردستان، بلوچستان و آذربایجان……………………………………………………………….. 38

4-1-9-ظهور گرایشهای سیاسی و محلی گرا در میان کردها………………………………………………………………….. 39

4-1-10-بلوچستان……………………………………………………………………………………………………………………………………… 40

4-1-10-1-ظهور گرایش های سیاسی محلی گرا در بلوچستان…………………………………………………………….. 41

4-1-11-آذربایجان………………………………………………………………………………………………………………………………………. 42

4-1-11-1-ظهور گرایشهای سیاسی محلی گرا در آذربایجان…………………………………………………………………. 42

نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 43

فصل دوم : بحرانهویت قومیدر ایران

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 45

4-2-1-عوامل بحران هویت قومی………………………………………………………………………………………………………………. 46

4-2-2-عوامل اجتماعی بحران……………………………………………………………………………………………………………………. 46

4-2-2-1-تعدد و تنوع قومی……………………………………………………………………………………………………………………… 46

4-2-2-2-تعدد و تنوع زبان و گویش………………………………………………………………………………………………………… 47

4-2-2-3-تنوع و تعدد دینی مذهبی………………………………………………………………………………………………………… 47

4-2-2-4-عامل جمعیتی (دموکرافیک)…………………………………………………………………………………………………….. 48

4-2-2-5-منشا قومی نژادی ناهمگون نخبگان سیاسی یا نظامی حاکم…………………………………………………. 48

4-2-2-6-تبعیض و پیش داوری های قومی…………………………………………………………………………………………….. 49

4-2-2-7-ناهمگونی مخالفان سیاسی………………………………………………………………………………………………………… 49

4-2-3-عوامل اقتصادی بحران……………………………………………………………………………………………………………………. 49

4-2-4-عوامل اداری- سیاسی بحران…………………………………………………………………………………………………………. 50

4-2-5-عوامل آموزشی بحران…………………………………………………………………………………………………………………….. 51

4-2-6-عوامل طبیعی و جغرافیایی……………………………………………………………………………………………………………. 51

فصل سوم : سیاستهای قومی در ایران معاصر

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 54

4-3-1مدل سیاست های قومی در تاریخ معاصر ایران……………………………………………………………………………… 54

4-3-2-سیاستهای قومی قبل از انقلاب…………………………………………………………………………………………………….. 55

4-3-3-مناسبات حکومت ها با اقوام ایلات وعشایردر ایران………………………………………………………………….. 55

4-3-4-سیاستهای قومی در دوره قاجار…………………………………………………………………………………………………….. 56

4-3-5-سیاستهای قومی در دوره ی پهلوی اول……………………………………………………………………………………….. 58

4-3-5-1-تخته قاپو، اسکان اجباری………………………………………………………………………………………………………….. 59

4-3-5-2-پیامدهای اسکان…………………………………………………………………………………………………………………………. 60

4-3-6-سیاستهای قومی بعد از انقلاب………………………………………………………………………………………………………. 61

4-3-6-1-اهداف و رویکردها……………………………………………………………………………………………………………………….. 61

4-3-6-2-رویکرد واقع گرایانه…………………………………………………………………………………………………………………….. 62

4-3-7-روابط دولت- اقوام در جمهوری اسلامی ایران……………………………………………………………………………… 63

4-3-8-روابط دولت- اقوام از بعد اجرایی………………………………………………………………………………………………….. 64

4-3-9-دوره انتقالی……………………………………………………………………………………………………………………………………… 65

4-3-10-روابط دولت- اقوام از بعد فرهنگی……………………………………………………………………………………………… 66

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 68

فصل چهارم : مسئله وحدت ملی و الگوی سیاست قومی

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 70

4-4-1-تنوع قومی………………………………………………………………………………………………………………………………………. 70

4-4-2-شاخص های بحران قومی در ایران……………………………………………………………………………………………….. 71

4-4-3-سیاست قومی: مفهوم شناسی……………………………………………………………………………………………………….. 72

4-4-4-جایگاه سیاسی قومی……………………………………………………………………………………………………………………… 73

4-4-4-1-مدیریت سیاسی…………………………………………………………………………………………………………………………. 73

4-4-4-2-علوم رفتاری……………………………………………………………………………………………………………………………….. 74

4-4-4-3-جامعه شناسی سیاسی……………………………………………………………………………………………………………… 74

فصل پنجم: هویت، تاریخ و روایت در ایران

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 76

4-5-1-صورت بندی مفهوم دولت……………………………………………………………………………………………………………… 76

4-5-2-هویت جمعی بعنوان برآیند آگاهی و روایت…………………………………………………………………………………. 77

4-5-3-خاطره و گفتمان هویت………………………………………………………………………………………………………………….. 78

4-5-4-سهم هویت ملی……………………………………………………………………………………………………………………………… 79

4-5-6-ایدئولوژی سیاسی و هویت اجتماعی ایران…………………………………………………………………………………… 80

4-5-7-مدرنیسم پهلوی و هویت ملی ایران………………………………………………………………………………………………. 82

4-5-8-گفتمان سنت گرای ایدئولوژیک و هویت اسلامی ………………………………………………………………………. 83

نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 84

بخش پنجم: قوم کرد

فصل اول : فراز و فرود جنبش کردی

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 87

5-1-1-کردها از جنگ چالدران تا جنگ جهانی اول……………………………………………………………………………….. 88

5-1-2-کردها بعد از جنگ جهانی او ل تاکنون……………………………………………………………………………………….. 88

5-1-3-کردستان ایران………………………………………………………………………………………………………………………………… 89

5-1-4-علل خیزش جنبش کردی…………………………………………………………………………………………………………….. 91

5-1-5-همبستگی کردی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 91

نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 92

فصل دوم: روند توسعه در مناطق کردنشین ایران قبل و پس از انقلاب

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 96

5-2-1-رویکردهای توسعه…………………………………………………………………………………………………………………………… 97

5-2-2-برنامه ریزی در ایران، اهداف و خط مشی ها……………………………………………………………………………….. 98

5-2-3قوم کرد……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 99

نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 105

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 106

 

چکیده:

ناهمگنی قومی، دینی و اقتصادی، ویژگی ساختی عموم کشور های جهان سوم، بخصوص خاورمیانه می باشد . البته این داوری، به مفهوم تصدیق همسانی کشور های پیشرفته نیست . به تعبیر اوکانر از مجمع 132 ملت- کشور موجود (1972) فقط 12 تای آن (1/9درصد ) به طور قطع از نظر قومی همگن بوده اند منتهی وجود شکافهای گوناگون در کشورهای پیشرفته خاصیت هم افزا ندارند بلکه تمایزهای موجود همدیگر را تعدیل می کنند. از این رو پیامدهای امنیتی مهمی ندارند در حالیکه جنگ قومیتها و استفاده از خرده فرهنگها در جهان سوم بویژه خاورمیانه فصل مهمی از تاریخ درگیریها این ملتها را نشان میدهد. واقعیت موجود با فرایند نوین غلبه گفتمان خودگردانی و با استقلال جویی همه اقوام به جای استیلا جویی یک قوم ، عملا به مساله ای امنیتی تبدیل گردیده و در بسیاری از موارد تمامیت اراضی واحدهای مختلف سیاسی را تهدید می نماید .

به هر علت و شرایط کشور ما نیز کشوری است متشکل از اقوام مختلف که عناصر و مولفه های متفاوتی بین آنها و دولت مرکزی پیوند یا گسست ایجاد کرده است و احساس قوی در میان طیف وسیعی از جمعیت کشور کتمان ناپذیر است .

آنها در خارج از مرزهای ایران ایرانی هستند لیکن به نظر می رسد در داخل مرزها به همان اندازه که ایرانی هستند، دارای تعلق قومی یا مذهبی هم می باشند. و در همین راستا پژوهش حاضر با تاکید بر قومیت ها و چالش روبروی دولتها موضوع را مورد کنکاش قرار داده است .

 

بخش اول

کلیات

 

1-1 بیان مسأله:

چنین به نظر می رسد كه در دهه آینده كلیه كشورها به نحوی با مسئله ناسیونالیسم قومی مواجه خواهند شد. از آنجا كه قومیت یكی از شاخص های عمده در شناخت ظرفیت طبیعی كشورها برای نیل به ثبات و دوری از خشونت به حساب می آید. امنیت كشورها در دهه آینده بدون توجه به این مسئله رقم نخواهد خورد. درجمهوری اسلامی ایران وجود قومیت كرد درغرب كشور با گسستهای دینی و اقتصادی و متاثر از تحریكات خارجی می تواند خطرآفرین باشد. در جوامع چند قومی موضوع همزیستی مفهوم تنوع قومی با وحدت ملی امریست منوط به اتخاذ رهیافتی كه بتواند در عین كثرت در خرده فرهنگ های قومی، وحدت درمنش ملی را محقق سازد. قومیت با زیر عنوانهایی چون انفكاك قومی، علایق قومی، گرایشات واگرایانه، استقلال خواهی یا تجزیه طلبی، هویت قومی و چالشهای قومی درمقیاس ملی، عناوینی است كه نیازمند مطالعه از منظر امنیت ملی می باشد.

امنیت در نگاه نخست به عنوان مفهومی ساده، به اطمینان ازحفظ، دوام و بقای داشته ها، و تضمین منافع و تامین علایق اطلاق می شود. برخی امنیت را به صورت «ایجابی» و «سلبی» تقسم می كنند. در معنای ایجابی امنیت، وجود احساس رضایت و اطمینان نزد دولتمردان و شهروندان، و درمعنای سلبی امنیت، نبود ترس، اجبار و تهدید را به عنوان یك شاخص در نظر می گیرند (افتخاری،1377).

همچنین به عقیده رابرت مك نامارا: امنیت ملی به نوعی متضمن اعتماد ملی، آزادی، توسعه و بهبود موقیت یك كشوراست. در كنار امنیت و امنیت ملی واژه قومیت نیز باید گنجانده شود كه بیشتراستفاده كاربردی دارد و برداشت­های متفاوتی از آن صورت گرفته است. در این میان تعریف آنتونی اسمیت دارای كاربرد بالایی است: قوم عبارت از یك جمعیت انسانی مشخص با یك افسانه اجداد مشترك، عناصرفرهنگی، پیوند با یك اعتقاد، آگاهی و فرهنگ مشترك را داراست. اعضای یك ملت اگراحساس كنند در دستیابی به حق و حقوق موقعیتی برابر دارند هویت ملی بحران كمتری خواهد داشت، اما اگراقوامی نتوانند خود را با فرایند ملت سازی، ادبیات ملی، زبان رسمی، تعلیمات عمومی و مذهب رسمی هماهنگ سازند به حد شهروند درجه دوم سقوط كرده و از برخی حقوق محروم و به حاشیه رانده می شوند و احساس محرومیت موجب تقویت هویتهای مادون ملی مانند قومیت، نژاد، محله گرایی و… می شود و محركی برای دست زدن به اعمال سیاسی و خشونت می گردد به خصوص دركشورهای با تفاوت های قومی این مشكلات بیشتر می شود.

عوامل موثر بر شكل گیری یا تشدید ناسیونالیسم قومی درجوامع چند قومی به اقتضای خاص در هر جامعه متعدد است از جمله می توان به موارد زیر اشاره كرد:

1-چگونگی ساختار توزیع منابع قدرت (اقتصادی،سیاسی،فرهنگی) درجامعه.

2-وجود خودجوش جنبش ناسیونالیسم با توجه به سه محور ایدئولوژی، ساز و كارها و شیوه های پیگیری مطالبات و پایگاه اجتماعی.

3-تجربه تاریخی تعاملات و روابط اقوام كه آیا سلطه گر و سلطه ناپذیر یا فدرالی یا خودمختاری بوده است.

4-واكنش و حساسیت قدرتهای منطقه ای و جهانی یه موضوع اقوام در یك كشور خاص.

5-شرایط ژئوپلتیك یا جغرافیایی تركیب قومی هر جامعه، نسبت جمعیت و سرزمین و همسانی قومی با كشورهای همسایه و نوع شكافهای موجود در جامعه.

تبعـیض، نوع نگرش ومیزان گرایـش اقوام به هویـت ملی و رونـد ملت سازی و دولـت سـازی موارد دیـگر می باشند.

سرزمین ایران در مقوله تنوع قومی و زبانی در جهان با 24 درصد همانندی در رتبه شانزدهم قرار دارد. اگر چه در ایران فارسی زبانان با60 درصد جمعیت اكثریت را دارند، لیكن وجود شش قومیت عمده در درون این واحد ملی و تاثیرات شگرف آنها بر سیر تحولات تاریخی واقعیتی انكارناپذیر است. از آنجا كه نقطه تمركز ما در پژوهش قومیت كرد می باشد از قومیتهای دیگر صرفنظر كرده و به كردها میپردازیم.

جمعیت كردها بیشتر در آذربایجان غربی، كرمانشاه و كردستان ساكن هستند. این قوم، به نسبت، زمینه مناسب تری برای فعال شدن گسست ملی دارد از جمله این زمینه ها؛ تمركز جمعیتی در یك منطقه كوچك و مشخص، دوم، باور به محرومیت های اقتصادی، بهداشتی وآموزشی، سوم، موقعیت جغرافیایی در كنار مرز دو كشور با تشابه قومی و محلی و وضعیت كوهها و راهها، چهارم، تصور انزوای سیاسی و عدم رضایت از میزان حضور نخبگان سیاسی اجتماعی در داخل نظام، پنجم، ملاحضات مذهبی كه اكثرا سنی مذهب هستند، ششم، زبان كردی اگر چه از شاخه های زبان ایرانی است و با پارسی باستان همانندی زیادی دارد، لكن برای فارسی زبانان امروز مفهوم نیست هر چند گویش های مختلف مانع یك زبان واحد كردی است معهذا امروزه زبان كردی محور جنبش های كردی است اگر چه از لحاظ نژادی نمی توانند اصل آریایی و ایرانی بودن كردها را منكر شوند.

تجربه شورش شیخ عبدالله درسال1297 درمقابل عثمانی ها با محوریت قبایل كرد و شورش شیخ سعید درسال1304 در مقابل ناسیونالیسم افراطی آتاتورك كه هویت كردی را انكار می كرد در پاسخ به تحركات خارجی بود. جنبش اسماعیل سمیتقو كه یكپارچه گی ایران را تهدید میكرد و ارتش رضاخان آن را سركوب كرد و نیز تاسیس كومله در دهه1320 كه به دستور مقامات شوروی به حزب دموكرات كردستان تبدیل شد و طرح كردستان خودمختار و تاسیس جمهوری مهاباد درسال1324 به رهبری عبدالرحمن قاسملو برای تجزیه ایران و بیانیه هشت ماده­ای آنها بعد از انقلاب اسلامی كه خواستار خودمختاری كردستان بودند و اقدامات ملامصطفی بارزانی در این راستا قابل توجه و بررسی است (افتخاری،1377).

1-2 سؤال‏های پژوهش‏:

1-2-1 پرسش اصلی

1-تفاوت قومی كردها چگونه می تواند امنیت ملی ایران را تحت تاثیر قرار دهد؟

1-2-2 پرسش های فرعی

1-چه عواملی سبب می شود قومیت كرد در ایران قائل به هویتی متفاوت باشد؟

2- عوامل سیاسی اجتماعی كه می تواند به تشدید احساس هویت متفاوت كردها در ایران دامن بزنند كدامند؟

1-3 پیشینه پژوهش:

در زمینه قومیت و امنیت ملی كتابها و مقالات زیادی نوشته شده است، تعدادی توسط نویسندگان داخلی و تعدادی هم مقالات و كتابهای خارجی كه عموما به صورت ترجمه می باشد.

-دكتر محمدرضا تاجیك دركتاب(مقدمه ای براستراتژی های امنیت ج.ا.ایران رهیافت ها و راهبردها) به بررسی امنیت چه بعد داخلی و چه خارجی آن پرداخته است. ایشان در دفتر چهارم این كتاب اصول كلی مرتبط بر استراتژی های امنیت ملی را شرح داده است. در دفتر پنجم كتاب به ارزشها و هنجارهای ملی پرداخته و ارزش های مسلط جامعه ایرانی را بیان داشته است، همچنین از آسیب پذیری تهدیدات و فرصت های ارزشی موجود در ج.ا.ایران پرداخته است.

-امنیت ملی در جهان سوم كه توسط ادوارد ای.آزر و چونگ این مون نوشته شده از دیگر آثار برجسته در حوزه امنیت می باشد. آنها در این كتاب امنیت ملی دركشورهای جهان سوم را تشریح كرده و از اهمیت و تاثیر قومیتها دراین كشورها اسم برده و اینكه چه تاثیری می تواند بر امنیت این كشورها داشته باشد. از دیگركتابهای موجود درحوزه امنیت ملی می توان به كتاب (چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت) كه توسط باری بوزان و همكاران وی نوشته شده اشاره كرد. آنها امنیت را در پنج حوزه نظامی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی بررسی كرده اند. آنها مفهومی تازه درطرح امنیت ایجاد می كنند كه در آن ابعاد ذهنی از اهمیت بیشتری برخورداراست. آنها امنیتی شدن را به معنای بهتر شدن نمی دانند بلكه امنیت را امری سلبی و به معنای ناتوانی از برخورد با موضوعات به شیوه سیاست معمول می دانند.