6-4-1-2- نتیجه گیری.. 17

5-1-2- عناصر و مؤلفه های درونی نظام فرهنگ… 18

2-2- پوشش: 23

1-2-2- مفهوم پوشش… 23

2-2-2- ریشه های پوشش… 24

3-2-2- عوامل مؤثر بر الگوی پوشش در جامعه. 27

4-2-2- پوشش و فرهنگ… 28

1-4-2-2- پوشش نماد فرهنگ… 29

2-4-2-2- پوشش و هویت و منزلت اجتماعی.. 30

5-2-2- پوشش در فرهنگ اسلامی.. 33

فصل سوم: دولت و فرهنگ… 38

مقدمه. 39

1-3- دولت و فرهنگ(سیاستگذاری در حوزه فرهنگ) 40

1-1-3- سیاستگذاری عمومی و توسعه فرهنگی.. 40

2-1-3- سیاستگذاری فرهنگی.. 44

3-1-3- رویکردهای نظری درباره سیاست پذیری فرهنگ… 49

1-3-1-3- دیدگاه فرهنگ آزاد. 49

2-3-1-3- دیدگاه کنترل فرهنگی.. 50

3-3-1-3- نقد و نتیجه. 52

4-1-3- ضرورت برنامه ریزی فرهنگی.. 56

5-1-3- دلایل دخالت و سیاستگذاری در فرهنگ… 58

1-5-1-3- وظیفه دولت اسلامی در مبارزه با هرج و مرج و فساد فرهنگی و زمینه سازی در جهت کمال جامعه: 60

2-5-1-3- ضرورت وجود مرکز واحد در مقابله با تهاجم فرهنگی: 60

3-5-1-3- ضرورت ملت سازی یا ایجاد هویت ملی: 61

4-5-1-3- ضرورت نظم دهی به تغییرات فرهنگی: 62

5-5-1-3- تضمین آزادی بیان، مشارکت و تمرکززدایی فرهنگی: 63

6-5-1-3- ضرورت آموزش فرهنگ: 63

7-5-1-3- تأثیر سیاستگذاری فرهنگی بر سایر زمینه ها: 63

8-5-1-3- افزایش رفاه و گسترش فعالیت های فرهنگی و تفریحی.. 64

6-1-3- سیاستگذاری و برنامه ریزی فرهنگی در ایران. 64

2-3- دولت و پوشش(سیاستگذاری در حوزه پوشش) 67

1-2-3- حق و حکم. 68

1-1-2-3- حق و ویژگی های آن. 68

2-1-2-3- حکم و ویژگی های آن. 69

3-1-2-3- حق یا حکم بودن حجاب.. 69

2-2-3- حجاب از منظر حقوق و حوزه عمومی و خصوصی.. 70

1-2-2-3- حوزه خصوصی.. 70

2-2-2-3- نسبت حکومت با حوزه خصوصی و شخصی.. 73

3-2-2-3- حجاب: خصوصی یا عمومی.. 74

4-2-2-3- تزاحم حقوق در مسئله حجاب.. 75

3-2-3- حجاب از منظر احکام اسلامی.. 77

1-3-2-3- توجیه فردی بودن حجاب.. 78

2-3-2-3- توجیه اجتماعی بودن حجاب.. 79

3-3-2-3- نسبت حکومت با احکام. 82

4-2-3- تعامل رویکرد کیفری با سیاست های غیرکیفری در حوزه پوشش… 84

فصل چهارم: سیاستگذاری پوشش در. 88

جمهوری اسلامی ایران. 88

مقدمه. 89

2-4- پوشش در قوانین و سیاست های پیش از انقلاب.. 89

1-2-4- پهلوی اول. 90

2-2-4- پهلوی دوم. 94

3-4- سیاستگذاری پوشش پس از پیروزی انقلاب اسلامی.. 96

1-3-4- دهه اول (سال های 57 تا 68) 96

1-1-3-4- بخشنامه ها و اطلاعیه های سازمان های قضایی و اجرایی.. 101

2-1-3-4- قوانین مجلس… 106

1-2-1-3-4- قانون بازسازی نیروی انسانی وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت.. 106

2-2-1-3-4- لایحه امر به معروف و نهی از منکر. 106

3-2-1-3-4- قوانین رسیدگی به تخلفات اداری(مصوب 1362، 1365، 1371، 1372) 107

4-2-1-3-4- ماده 102 قانون مجازات اسلامی.. 107

5-2-1-3-4- قانون مقررات انتظامی هیأت علمی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی كشور 108

6-2-1-3-4- قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و مجازات فروشندگان لباسهایی كه استفاده از آنها در ملاء عام خلاف شرع است و یا عفت عمومی را جریحه دار می كند. 108

3-1-3-4- مصوباتشورای عالی انقلاب فرهنگی.. 109

1-3-1-3-4- آیین نامه انضباطی دانشجویان دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی.. 109

2-3-1-3-4- آئین نامه حفظ حدود و آداب اسلامی در دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی 110

2-3-4- دهه دوم (سال های 1368 تا 1378) 110

1-2-3-4- چند بخشنامه های از قوه قضائیه. 111

2-2-3-4- دولت.. 112

1-2-2-3-4- آیین نامه اجرایی قانون رسیدگی به تخلفات و مجازات فروشندگان لباس هایی که استفاده از آنها در ملاء عام خلاف شرع است و یا عفت عمومی را جریحه دار می کند. 112

2-2-2-3-4- مصوبات کمیسیون سیاستگذاری در امور اجرایی مبارزه فرهنگی با مظاهر فساد 113

3-2-3-4- مصوبات مجلس… 117

1-3-2-3-4- قوانین رسیدگی به تخلفات اداری.. 117

2-3-2-3-4- كتاب پنجم قانون مجازات اسلامی.. 117

4-2-3-4- شورای عالی انقلاب فرهنگی.. 118

1-4-2-3-4- آیین نامه انضباطی دانشجویان جمهوری اسلامی.. 118

2-4-2-3-4- اصول، مبانی و روش های اجرایی گسترش فرهنگ عفاف.. 119

3-3-4- دهه سوم (سال های 78 تا 88) 121

1-3-3-4 دولت.. 121

1-1-3-3-4- آیین نامه اجرایی مدارس… 121

2-3-3-4- مجلس… 121

1-2-3-3-4- قانون ساماندهی مد و لباس… 121

3-3-3-4- شورای عالی انقلاب فرهنگی.. 122

1-3-3-3-4- سیاست های مقابله با تهاجم فرهنگی.. 122

2-3-3-3-4- سیاست های فرهنگی تبلیغی روز زن. 123

3-3-3-3-4- سیاست های فعالیت های بین المللی زنان. 124

4-3-3-3-4- منشور حقوق و مسئولیت های زنان در جمهوری اسلامی ایران. 124

5-3-3-3-4- شاخص های ارزیابی آموزش عالی.. 125

6-3-3-3-4- راهبردها و راهکارهای گسترش فرهنگ عفاف.. 125

7-3-3-3-4- سیاست های ارتقاء مشارکت زنان در آموزش عالی.. 126

8-3-3-3-4- راهکارهای اجرایی گسترش فرهنگ عفاف و حجاب.. 126

4-3-4- سیاستگذاری پوشش درصدا و سیماووزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.. 127

1-4-3-4- راهبردها و اهداف کلان. 127

2-4-3-4- سیاست ها و راهکارها 133

3-4-3-4- وظایف… 135

1-3-4-3-4- صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. 136

2-3-4-3-4- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.. 140

4-4-3-4- اقدامات و عملکردها 142

1-4-4-3-4- صدا و سیما 142

1-1-4-4-3-4- اقدامات سال 1385. 142

2-1-4-4-3-4- اقدامات سال 1386. 146

2-4-4-3-4- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.. 152

1-2-4-4-3-4- اقدامات سال 1385. 152

2-2-4-4-3-4- اقدامات سال 1386. 163

فصل پنجم: نتیجه گیری.. 172

پیوست ها 204

منابع: 257

فصل اول: کلیات

1-1- مسئله تحقیق

لباس و پوشش یكی از شئون انسانی و زیرمجموعه های فرهنگ است که به خصوصیات متفاوت فردی و اجتماعی انسان مربوط می شود. لباس پرچم وجود آدمی است كه از اعتقادات و فرهنگ و آداب و رسوم وی سخن می گوید. پیدایش لباس منشأهای گوناگونی دارد، منشأ روانی، امنیتی، اجتماعی، اخلاقی و دینی. مفسرین در تفسیر آیه 26 سوره اعراف (7) لباس را از جمله نعمات الهی به بشر دانسته اند. (حسینی شاه عبدالعظیمی، 1363: ج 4، 29 و قرائتی، 1383: ج 4، 44 و مکارم شیرازی، 1374: ج 6، 133)

لباس به عنوان یک پدیده فرهنگی قدمتی به اندازه زندگی بشر داشته و در سراسر زندگی انسان و تا هنگام مرگ همراه اوست. پوشاک به مثابه همراه همیشگی انسان دارای اهمیت فراوانی است که تأثیرات و کارکردهای مختلفی چون فرهنگی، مذهبی-آیینی، سیاسی، اقتصادی، نشانه شناسی و ارتباطی، زیبایی شناسی، مردم شناسی، روانی، اقلیمی و…. دارد و می توان آن را از دیدگاه های مختلفی از قبیل روان شناسی، اخلاق، اقتصاد، جامعه شناسی، مذهب، قانون، تاریخ و جغرافیا بررسی کرد.

کارکردهای گوناگون لباس سبب ظهور مسائل مختلف در حوزه اجتماع مانند مسائل اخلاقی-اجتماعی(عفاف و حجاب، فساد اخلاقی و ناهنجاری های اجتماعی و طرح مسئله امنیت اخلاقی-اجتماعی)، فرهنگی(مد و مدگرایی، تهاجم فرهنگی و غرب گرایی و غرب زدگی در پوشش، هویت ملی و طرح مسئله لباس ملی) و اقتصادی(سلطه اقتصادی و تبدیل شدن کشورها و جوامع به بازار مصرف تولیدات کشورهای بیگانه و آسیب به تولیدات داخلی) شده است. بر این اساس پوشش یکی از نمادهای فرهنگی و از ارزش های خاص هر جامعه و فرهنگ و به خصوص فرهنگ اسلامی-ایرانی ما به شمار می رود که در طی چند دهه عمر انقلاب همواره با مسائل فرهنگی و اجتماعی دیگری گره خورده و مورد سؤال واقع شده است.

از سوی دیگر توجه به نقش حکومت در زمینه فرهنگ سازی در این زمینه انکارناپذیر بوده و در نگاهی عمیق تر، ضروری و اساسی است. در سده ی اخیر موضوع پوشش همواره مورد توجه جوامع اسلامی، اندیشمندان و رهبران فرهنگی و دولت ها بوده است. در جمهوری اسلامی ایران نیز حجاب و عفاف در طول چند دهه ی اخیر همواره یکی از معضل های مهم فرهنگی و اجتماعی جامعه بوده و مورد توجه صاحبنظران، کارشناسان و مسئولان دستگاه های فرهنگی جامعه قرار گرفته است. در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی طرح ها و برنامه های مختلفی از سوی نهادها و سازمان های مختلف در جهت گسترش و نهادینه سازی فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه، تدوین و تصویب شده است.

حال با توجه به اهمیت و ضرورت پوشش به عنوان یکی از مهم ترین مسائل فرهنگی جوامع و به خصوص جامعه ایران از یک سو و نقش بی بدیل و غیرقابل انکار حکومت ها در این زمینه، بجاست که سیاست های دولت در این زمینه را مورد سؤال قرار دهیم و بپرسیم حکومت در قبال این مسئله مهم فرهنگی چه اقداماتی انجام داده و سیر تحول سیاستگذاری و مداخله دولت در حوزه پوشش افراد جامعه پس از انقلاب اسلامی ایران تا کنون به چه صورت بوده است.

1-3-1دین و مذهب… 25

1-3-2 زبان. 26

1-3-3 جغرافیا یا سرزمین.. 27

1-3-4 فرهنگ (رسوم ملی،آیین ها،اسطوره ها،هنر) 28

1-3-5 تاریخ و سرنوشت مشترک…. 29

1-3-6 بستگی های مشترک اقتصادی.. 30

1-3-7 میراث سیاسی مشترک (دولت) 31

1-3-8 اراده جمعی داوطلبانه. 32

فصل دوم:

ملت ایران در ادوار مختلف تاریخی با تمرکز بر بعد از انقلاب اسلامی 1979

2-1 مقدمه. 34

2-2 تاریخ سیاست های ملت سازی در دوران باستان و اسلامی.. 34

2-3بررسی سیاست های ملت سازی بعد از انقلاب اسلامی 1979. 36

2-3-1 رویکرد امت مدارانه (الگوی آرمان گرایانه) 36

2-3-2رویکردتلفیقی.. 36

2-3-3 رویکرد وحدت در کثرت… 37

2-3-4 دوران سیاست جنگی.. 42

2-4 نتیجه گیری.. 46

فصل سوم : وضعیت جمعیت شناختی جمهوری اسلامی ایران ( با تأکید بر تنوع قومی)

3-1مقدمه…………………………………………………………… 48

3-2 بررسی وضعیت تنوع قومی در جهان. 48

3-3 تنوع قومی در ایران و علل آن. 52

3-4 علل گونا گونی قومی در ایران. 53

3-4-1زبان. 55

3-4-2 دین.. 56

3-4-3موقعیت جغرافیایی ؛ اقوام مهاجر و کوچ نشین.. 57

3-4-4 برنامه های نوسازی (نفوذ فرهنگ غرب) 58

3-5 ایران: موزاییک اقوام. 58

3-5-1 قوم آذری.. 65

3-5-2 قوم کرد. 67

3-5-3 قوم عرب… 70

3-5-4 قوم بلوچ.. 72

3-5-5 قوم ترکمن.. 75

3-5-6 قوم لر. 78

3-6 نتیجه گیری.. 80

فصل چهارم: سیاست ملت سازی در دوران سازندگی و اصلاحات در جمهوری اسلامی ایران (1384- 1367)

4-1 مقدمه.. 82

4-2 دوره سازندگی.. 82

4-2-1 تأکید بر توسعه اقتصادی و تشدید نابرابری های منطقه ای.. 82

4-2-2تشدید تمرکز گرایی در ساختار سیاسی کشور. 86

4-2-3 مصوبه­هایشورای عالی انقلاب فرهنگیدر دوره سازندگی…………………………………………..87

4-2-4 دیدگاه های رئیس دولت سازندگی.. 88

4-2-5 برنامه ها و اهداف طرح ریزی شده دولت و هیات وزیران(1376-1368) 91

4-2-6 نتایج و عملکرد دولت سازندگی.. 94

4-2-7 جمع بندی اقدامات دوره سازندگی در جهت تدوین سیاست ملت سازی (1376- 1368) 100

4-3 دوره اصلاحات (1384-1376) 103

4-3-1 دیدگاه رئیس دولت اصلاحات در زمینه ملت سازی.. 103

4-3-2 اولویت یافتن مسایل فرهنگی و سیاسی (اهداف و برنامه های طرح ریزی شده دولت و هیات وزیران) 107

4-3-3 تمرکز زدایی اداری، برنامه ریزی.. 111

4-3-4 تغییر نگرش در مبانی هویت ملی و وفاق اجتماعی ( تغییر در مبانی ملت سازی) 113

4-3-5 عملکرد و نتایج دولت اصلاحات(1384-1376) 115

فصل پنجم : نتیجه گیری

5-1 وجوه تفاوت در دو الگوی ملت سازی در جمهوری اسلامی ایران. 124

5-2 وجوه تشابه در سیاست های ملت سازی در دوران سازندگی و اصلاحات… 126

فهرست منابع. 131

منابع فارسی.. 131

منابع لاتین.. 136

فهرست جداول

ب) دیدگاه فلسفی 65

پ) اندیشه 68

1- مفهوم آزادی 68

2- لیبرالیسم مساوات طلبانه 72

3- اخلاق 74

4- عدالت 75

5- حق در برابر خیر 81

6- قراردادگرایی 82

د) جمع بندی 84

الف) سیر تاریخی آزادی 88

ب) وجوه اشتراک و افتراق 90

وجوه اشتراک آراء هایک و رالز درباره مفهوم آزادی 101

وجوه افتراق آراء هایک و رالز درباره مفهوم آزادی 101

الف) خلاصه ونتایج 104

ب) محدودیت ها و پیشنهادات 108

فهرست منابع 110

Abstract: 114

چکیده

مفهوم آزادی بی شک یکی ازمهمترین نظریه های سیاسی می باشد که همواره تاثیرات شگرفی را در تحولات جهان داشته است، اما تعریف آزادی همواره دشوار بوده است زیرامفاهیم تشکیل دهنده آن قابل تعبیرها و تفسیرهای گوناگون است. متفکرین زیادی تعاریف و تفاسیرمتعددی را دراین باره ارائه کرده اند، از جمله مهمترین اندیشمندانی که تاثیرات شگرفی را در بحث آزادی گذاشته اند هایک ورالز می باشند، بنابراین مهمترین هدف این پژوهش بررسی تطبیقی مفهوم آزادی در آراء سیاسی هایک ورالزمی باشد و دراین راستا سئوالاتی مطرح گردید که عبارتند از: 1) معنی و راهکارهای دست یابی به آزادی در اندیشه هایک چیست؟ 2) معنی و راهکارهای دست یابی به آزادی دراندیشه رالزچیست؟ 3) وجوه اشتراک و افتراق مفهوم آزادی در اندیشه هایک و رالز کدامند؟ روش انجام این پژوهش توصیفی و تحلیلی است ونتایج و یافته های حاصل از این پژوهش به شرح ذیل می باشد: 1) آزادی نزد هایک به معنای آزادی از همه قید و بندها و رها شدن در دنیای غرایز نیست، بلکه برعکس او آزادی را در چارچوب قید و بندهای کلی یعنی قانون میسرمی‏داند. محوراندیشه سیاسی هایك آزادی است ومنظور هایک از آزادی عمدتاً آزادی سیاسی و مدنی فردی است؛ 2) ازجمله مشهورترین تئوری ها پیرامون آزادی و عدالت در غرب تئوری عدالت جان رالزمی باشد که کالبد اصلی آن را مفهوم آزادی تشکیل می دهد. آزادی از دید وی شامل برابری و عدالت هم هست و عدالت از درون آزادی سر برمی آورد.

کلید واژه ها:آزادی؛ عدالت؛ انسانیت

 

مقدمه

درطول قرون و اعصار هیچ کلمه ای به اندازه کلمه آزادی بحث انگیز نبوده است. آزادی به پرمعناترین و مورد توجه ترین واژه در جوامع انسانی تبدیل شده و دراین بین فلاسفه و دانشمندان هر عصر با توجه به مقتضیات زمانی و مکانی، شرایط اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی موجود به تلاش برای تعریف آزادی و حل مسائل حاشیه ای آن پرداختند. همچنین می توان گفت: هیچ کلمه ای همانند واژه آزادی مورد بد فهمی و کژفهمی ها نبوده است. به نام آزادی و در دفاع از آن در طول تاریخ خون ها ریخته شده، جنگ ها بوجود آمده، شکنجه ها صورت گرفته و توسط ادبا، شاعران، سیاستمداران، فیلسوفان و حتی مردم عادی در مدح و ستایش یا نکوهش آن سخن ها گفته شده و کتاب ها به نگارش درآمده است.

مفهوم آزادی از بدو پیدایش فلسفه سیاسی تاکنون یکی از مهمترین مفاهیمی بود که اندیشمندان و فلاسفه درعلوم انسانی به آن پرداخته اند و هر یک با توجه به نگاه خود نسبت به ایجاد یک جامعه مطلوب معنای خاص خود را درباره این مفاهیم بیان داشته اند، در این میان دو تن از اندیشمندانی که درعصر حاضر می توان به آراء آنها در مورد ایجاد جامعه مطلوب که در آن آزادی و عدالت حاکم باشد به هایک و رالزاشاره نمود. در این پژوهش سعی شده است که معنا و مفهوم واژه آزادی از نقطه نظر این دو اندیشمند مورد توجه قرار گرفته و تلاش گردد که وجوه اشتراک و افتراق آراء این دو اندیشمند در ارتباط با مفهوم آزادی فهمیده شود. برای رسیدن به این هدف این پژوهش به چند فصل تقسیم شده است که در فصل اول سعی بر آن است تحت عنوان کلیات تحقیق به بیان مساله، اهمیت و ضرورت، اهداف، سئوالها پرداخته شود و در فصل دوم تحت عنوان چارچوب نظری تحقیق و بیان مباحث نظری پیرامون آزادی به معنی مفاهیم و تفسیرهایی از مفهوم آزادی و تحقیقات انجام شده توجه شده است. درفصل سوم مفهوم آزادی در آراء هایك وراهکارهای دست یابی به آن و در فصل چهارم مفهوم آزادی درآراء رالز و راهکارهای دست یابی به آن مطرح است. درفصل پنجم به وجوه اشتراک و افتراق آراء هایک و رالز درباره مفهوم آزادی توجه شده است و در فصل ششم خلاصه، نتایج و پیشنهادات در مورد این پژوهش ارائه گردیده است.

دراین پژوهش سعی بر آن بود تا با رویکردی علمی و با استفاده از شیوه ای توصیفی و تحلیلی آراء هایک و رالز در مورد مفهوم آزادی به صورت تطبیقی بررسی شود. در این راستا از منابع و ماخذ گسترده ای شامل کتب، مقالات، فصل نامه ها و… از دیدگاه ها و نظرات بسیاری بهره برداری شده است، بدین سبب این پژوهش می توان یکی از منابع مفید در حوزه اندیشه سیاسی و شناخت آراء هایک و رالز باشد اما این پژوهش نیز مانند هر پژوهش دیگری عاری از ایراد و انتقاد نیست.

 

تغییر……………………………………………………………………………………… 14

2-1-1. خودباختگی در برابر غرب………………………………………………………………………………………….. 15

2-1-2. آغاز تحوّلات اجتماعی در ایران…………………………………………………………………………………. 21

2-1-3. پیدایش مدارس جدید در ایران…………………………………………………………………………………. 21

2-1-4. رواج انتشار روزنامه­ها و جراید……………………………………………………………………………………. 22

2-1-5. تأسیس دارالفنون و سفرنامه­­های فرنگ…………………………………………………………………….. 28

2-2. بخش دوم: مشروطه و روشنفکری……………………………………………………………………………………….. 28

2-2-1. مفهوم روشنفکری……………………………………………………………………………………………………….. 29

2-2-2. خاستگاه مفهوم روشنفکری……………………………………………………………………………………….. 30

2-2-3. روشنفکری در مشروطه………………………………………………………………………………………………. 32

3. فصل سوم: شعر طنز و معروف­ترین شاعران طنزپرداز عصر مشروطه

3-1. بخش یکم: شعر طنز …………………………………………………………………………………………………………… 38

3-1-1. کلّیات…………………………………………………………………………………………………………………………… 38

3-1-2.تعریف طنز……………………………………………………………………………………………………………………. 39

3-1-3. نگاهی به جایگاه طنز در ادبیّات پیش از مشروطیّت……………………………………………….. 40

3-2. بخش دوم: معروف­ترین شاعران طنز­پرداز عصر مشروطه…………………………………………………… 44

3-2-1. ایرج­میرزا……………………………………………………………………………………………………………………… 45

3-2-2. سیّد اشرف­الدّین قزوینی( نسیم شمال)……………………………………………………………………. 48

3-2-3. میرزاده­ عشقی…………………………………………………………………………………………………………….. 51

عنوان صفحه

3-2-4. عارف قزوینی………………………………………………………………………………………………………………. 53

3-2-5. میرزا علی اکبرخان دهخدا…………………………………………………………………………………………. 55

3-2-6. ادیب­الممالک فراهانی ………………………………………………………………………………………………… 57

3-2-7. ابوالقاسم لاهوتی………………………………………………………………………………………………………….. 60

3-2-8. ملک­الشّعرای بهار………………………………………………………………………………………………………… 62

3-2-9. فرّخی یزدی…………………………………………………………………………………………………………………. 65

4. فصل چهارم:تحلیل گفتمان مفاهیم اساسی طنز در شعر مشروطه

4-1. بخش اوّل: تحلیل گفتمان و شاخص­ها………………………………………………………………………………… 69

4-1-1. شاخص­های تحلیل گفتمان………………………………………………………………………………………… 70

4-1-1-1. واژگان (منفی – مثبت)……………………………………………………………………………………. 70

4-1-1-2. قطب بندی ( غیرسازی)………………………………………………………………………………….. 70

4-1-1-3. پیش­فرض ها…………………………………………………………………………………………………….. 71

4-1-1-4. دلالت های ضمنی شعر (تلقین و تداعی)………………………………………………………… 71

4-2. بخش دوم: تحلیل گفتمان مسائل اساسی طنز در شعر معروف­ترین شاعران مشروطه…… 71

4-2-1. ایرج­میرزا……………………………………………………………………………………………………………………… 71

4-2-2. سیّد اشرف­الدّین حسینی………………………………………………………………………………………….. 74

4-2-3. میرزاده­ عشقی…………………………………………………………………………………………………………….. 81

4-2-4. عارف قزوینی……………………………………………………………………………………………………………….. 86

4-2-5. میرزا علی اکبرخان دهخدا…………………………………………………………………………………………. 89

عنوان صفحه

4-2-6. ادیب­الممالک فراهانی………………………………………………………………………………………………….. 92

4-2-7. ابوالقاسم لاهوتی………………………………………………………………………………………………………….. 96

4-2-8. ملک­الشّعرای بهار………………………………………………………………………………………………………… 99

4-2-9. فرّخی یزدی……………………………………………………………………………………………………………… 105

4-2-10. جدولِ برآیند گفتمان کلان حاکم بر شعر طنز در عصر مشروطه…………………….. 109

5. فصل پنجم: جمع­بندی و نتیجه­گیری

5-1. مشروطیت و قانون­گرایی……………………………………………………………………………………………………. 110

5-2. آزادی و استبدادستیزی…………………………………………………………………………………………………….. 112

5-3. مساوات و نقد فاصله­ی طبقاتی………………………………………………………………………………………….. 113

5-4. زن متجدّد و زن سنّتی………………………………………………………………………………………………………. 115

5-5. میهن پرستی و مقابله با نفوذ استعمار………………………………………………………………………………. 116

5-6. تأکید بر تجدّد، عقل­گرایی و خرافه­زدایی…………………………………………………………………………. 117

5-7. نتیجه­گیری…………………………………………………………………………………………………………………………. 119

فهرست منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………… 121

 

چکیده

عصر مشروطه به عنوان اوّلین گام و خیز جامعه­ی ایرانی بر اساس اندیشه­های نوین جریان روشنفکری یکی از برجسته ترین ادوار طنز در ایران از ابتدای پیدایش تا کنون به حساب می آید بنابراین شناخت دقیق ادبیّات طنز این دوره­ی و تحلیل گفتمان حاکم بر آن ضرورت تام دارد و این امر از آنجا ناشی می شود که حوزه­های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایرانِ کنونی ما همچنان دستخوش اهداف و تلاش­های جریان روشنفکری است و تحلیل دقیق اوضاع کنونی ما و حرکت به سوی آینده، جز با شناخت عناصر ماهوی و گفتمانی عصر مشروطه امکان­پذیر نخواهد­بود. بنابراین می توان گفت که بررسی اشعار و طنز این دوره می تواند راهگشایی برای شناختی دقیق از ابتدای تحولات یک قرن اخیر در ایران باشد.

2-3-1-3- اهداف بلند مدت.. 22

2-3-2- انواع اهداف از منظر موضوعی.. 22

2-3-2-1- اهداف اقتصادی- مالی.. 22

2-3-2-2- اهداف فرهنگی- ایدئولوژیک… 24

2-3-2-3- اهداف امنیتی- دفاعی؛ 26

2-3-3- انواع اهداف از منظر گستردگی و شمول. 27

2-3-3-1- اهداف عام. 27

2-3-3-2- اهداف خاص… 27

2-3-4- جمع بندی هدف گذاری در سیاست خارجی.. 28

2-4- تعیین استراتژی در سیاست خارجی.. 29

2-5-جمع بندی.. 29

فصل سوم : روابط ایران و جمهوری آذربایجان. 31

3-1- طرح بحث.. 32

3-2- تاریخچه روابط.. 33

3-3- عوامل همگرا ساز. 34

3-3-1- برخورداری از دین و فرهنگی مشترک.. 34

3-3-2- اشتراکات تاریخی و فرهنگی.. 34

3-3-3- ظرفیت های اقتصادی و ژئوپلتیکی.. 35

3-4- عوامل واگرا ساز. 35

3-4-1- دریای خزر. 35

3-4-2- قره باغ. 36

3-4-3- مسائل مذهبی و سیاسی.. 37

3-4-5- روابط با اسرائیل.. 38

3-5- تاثیر روابط جمهوری آذربایجان با دیگر قدرت ها بر روابط با ایران. 40

3-6- جمع بندی فصل.. 41

فصل چهارم: قدرتهای منطقهای در منطقه قفقازجنوبی.. 43

4-1-ترکیه. 44

4-1-1- طرح بحث.. 44

4-1-2- سیاست خارجی ترکیه. 45

4-1-3- روابط ترکیه با جمهوری آذربایجان. 47

4-1-4- رقابت های ایدئولوژیک در منطقه. 51

4-1-5- رقابت اقتصادی.. 52

4-2- روسیه. 57

4-2-1- طرح بحث.. 57

4-2-2- سیاست خارجی روسیه. 58

4-2-3- روابط روسیه و جمهوری آذربایجان. 62

4-2-4- رقابت های ایدئولوژیک در منطقه. 64

4-2-5- رژیم حقوقی دریای خزر. 66

4-3- جمع بندی فصل.. 68

فصل پنجم: قدرتهای فرامنطقهای در قفقاز جنوبی.. 70

5-1- اسرائیل.. 71

5-1-1- طرح بحث.. 71

5-1-2- سیاست خارجی اسرائیل.. 72

5-1-3- روابط اسرائیل با آذربایجان. 75

5-1-4- رقابت های ایدئولوژیک… 79

5-1-5- رقابت اقتصادی.. 82

5-2-آمریکا 84

5-2-1- طرح بحث.. 84

5-2-2- سیاست خارجی آمریکا 85

5-2-3- روابط آمریکا و جمهوری آذربایجان. 88

5-2-4- رقابتهای ایدئولوژیک… 90

5-2-5- رقابت های اقتصادی.. 92

5-3- جمع بندی فصل.. 93

فصل ششم: فرجام. 96

1-6- بحث و نتیجه گیری.. 97

فهرست منابع. 104

چکیده

نقش بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای درتداوم تنش در روابط ایران و جمهوری آذربایجان