2-4-1-اصول رئالیسم تهاجمی.. 30
2-4-2- الگوهای رفتاری دولت ها.. 32
2-4-3- ماهیت قدرت از منظر رئالیسم تهاجمی.. 34
2-4-4- چهار هدف اساسی قدرت های بزرگ.. 35
2-4-5- نقش عامل داخلی در نظریه رئالیسم تهاجمی.. 40
2-4-6- راهبردهای هژمون منطقه ای در قبال هژمون های بالقوه مناطق دیگر 40
2-5-انطباق مفهومی رئالیسم تهاجمی و سیاست عربستان.. 43
فصل سوم- بیداری اسلامی و تحولات داخلی عربستان سعودی
3-1- وضعیت داخلی عربستان و زمینه های شکل گیری اعتراضات.. 50
3-2- معضلات داخلی عربستان سعودی.. 51
3-2-1- سیاسی.. 51
3-2-2- جانشینی و جنگ قدرت میان شاهزادگان.. 52
3-2-3- اقتصادی.. 53
3-2-4-اجتماعی.. 54
3-2-4-1- مساله زنان.. 54
3-2-4-2- شیعیان.. 56
3-3- بیداری اسلامی و تحولات داخلی عربستان.. 59
3-4-جریانات و گروه های تأثیرگذار در تحولات عربستان.. 61
-4-3-جامعه ی زنان عربستان.. 653-4-2- شیعیان عربستان.. 62
3-4-4- جوانان و لیبرال ها.. 66
3-5- راهبُرد عربستان سعودی در برابر خیزش های جهان عرب.. 68
3-5-1- رقابت منطقه ای با ایران.. 77
3-5-2- فرقه گرایی به عنوان پاسخ عربستان به بیداری اسلامی.. 78
3-5-3-حمایت آل سعود از دیکتاتورهای ساقط شده عربی.. 80
3-5-4- واکنش آل سعود نسبت به اعتراضات فضای مجازی.. 81
فصل چهارم-عربستان سعودی و تحولات بحرین
4-1- تحولات بحرین.. 85
4-2- عوامل موثر برشکل گیری بحران بحرین.. 87
4-3- واکنش دولت آل خلیفه به تحولات انقلابی این کشور.. 91
4-4- ارزیابی سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال تحولات بحرین 96
4-4-1- مبانی و اصول سیاست خارجی عربستان.. 96
4-4-2- الگوی سیاست خارجی عربستان.. 97
4-5- دلایل اهمیت بحرین برای عربستان.. 103
4-5-1- جلوگیری از گسترش تحولات بحرین به عربستان.. 104
4-5-2- مقابله با ایران.. 105
4-5-3- اهمیت اقتصادی بحرین برای خاندان آل سعود.. 108
فصل پنجم- واکنش عربستان در قبال جنگ داخلی سوریه
5-1- دلایل اهمیت سوریه.. 112
5-2- تحولات سوریه؛ بیداری اسلامی یا جنگ نیابتی.. 113
5-3- جایگاه سوریه در بیدارى اسلامى.. 116
5-4- جریان های تأثیرگذار در تحولات سوریه.. 119
5-4-1- شورای انتقالی سوریه.. 121
5-4-2- ورود القاعده به تحولات سوریه.. 123
5-5- سیاست عربستان در قبال تحولات سوریه.. 124
5-5-1- چگونگی ورود عربستان به تحولات سوریه.. 125
5-5-2-دلایل اتخاذ سیاست تهاجمی عربستان در قبال سوریه.. 127
5-5-2-1- موازنه منطقه ای با ایران.. 128
5-5-2-2- تقویت محور مقاومت توسط سوریه.. 129
5-5-2-3- بسط مرجعیت عربستان و گفتمان سلفی گری.. 130
5-6- مواضع ایران و عربستان در تحولات سوریه.. 131
5-7- اقدامات عربستان سعودی در تشدید بحران سوریه.. 133
نتیجه گیری.. 138
فهرست منابع.. 146
1-1-طرح مساله
تحولاتی که در منطقه ی خاورمیانه در سال ۲۰۱۱ رخ داد ، تغییراتی را در ساختارهای سیاسی و اجتماعی برخی از کشورهای منطقه به وجود آورد. اگرچه این تغییر و تحولات نتوانست به طور اساسی در برخی از کشورها تغییرات عمیق و ساختاری ایجاد کند اما توانست بر برخی از حکومت های مطلقه ی منطقه شوکی را ایجاد کند که به واسطه ی آن موج تغییرات می توانست در صورت عدم بازبینی ساختاری در سیاست های اعمالی بر شهروندانشان به سرعت آغازگر تجمعات اعتراضی در این کشورها گردد.
ازجمله کشورهایی که باوجود داشتن پتانسیل فراوان تحولات ، تغییرات اساسی در ساختار آن صورت نپذیرفت عربستان سعودی بود.این کشور به واسطه ی سیستم سیاسی استبدادی و خاص خود هرگونه نرمش در مقابل معترضین را به عنوان گامی در جهت افزایش قدرت آن ها می داند که درنهایت این عامل می تواند خاندان آل سعود را که بر قدرت عربستان چنبره زده اند به زیر کشند.
این کشور در دو سطح داخلی و بین المللی در مقابل تحولات بیداری اسلامی واکنش نشان داد و توانست تا حدودی کشورش را از موج تحولات در امان نگه دارد.در بعد داخلی از یک سو با سرکوب معترضین و استفاده از سیاست همیشگی مشت آهنین در قبال معترضین و به خصوص شیعیان این کشور و هم چنین با توزیع گسترده ی بسته های مالی توانست تا حدودی برخی طیف های معترض را راضی نگه دارد و از سوی دیگر با اقدامات مداخله جویانه به صورت مستقیم و غیرمستقیم در کشورهایی چون بحرین ، یمن ،تونس و مصر و سوریه تحولات را به نفع منافع خود تغییر جهت دهد تا این تغییرات نتواند این کشورها را ازآنچه که عربستان آن را هم پیمانان منطقه ای خود می داند دور سازد و هم چنین تحولات در کشورهایی چون سوریه که از نگاه عربستان به عنوان دوست دشمن شناخته می شود، در جهتی حرکت کند که ضمن تغییر جهت گیری سیاسی به تضعیف ایران کمک کند.
از طرف دیگر مسئله ی مهمی که در شکل گیری این جهت گیری عربستان سعودی مهم به نظر می رسد ، نگرانی های امنیتی گسترده ای است که این کشور در دو سطح داخلی و منطقه ای دارد تا بتواند بدون هیچ مسئله ای به عنوان قدرت اول منطقه ای به ایفای نقش بپردازد. لذا در یک نگاه گسترده تر می توان به این نکته رسید که واکنش هایی که توسط عربستان سعودی در قبال تحولات منطقه ای اتخاذ می شود سیاستی هدفمند، برای جلوگیری از حضور ایران در کشورهایی است که عربستان آن ها را زمین بازی خود می داند تا در رقابت منطقه ای خود کفه ی موازنه به سمت این رقیب سنتی سنگینی نکند.
1-2-اهداف پژوهش
در این پژوهش به دنبال بررسی سیاست عربستان سعودی در برابر تحولات بیداری اسلامی در خاورمیانه در دو سطح داخلی و منطقه ای هستیم تا دریابیم که این کشور چه واکنش هایی در برابر این تحولات نشان داد تا بتواند از گرداب تحولات دور بماند و کماکان شانس این را داشته باشد که با همان سیستم سنتی خود به ایفای نقش بپردازد.
اما آنچه این بررسی را برای ما مهم می نماید، نگاه خاص عربستان به تحولات منطقه ای است. عربستان سعودی که خود را مدعی رهبری جهان اسلام می داند و خود را به عنوان قیم مردم اهل سنت منطقه در کشورهای مختلف معرفی می کند به تحولات و تغییراتی که در خاورمیانه اتفاق می افتد از دریچه ی رقابت منطقه ای با ایران تماشا می کند .
لذا با توجه به این نگاه رقابتی و سیاست های خصمانه ای که از جانب این کشور علیه نظام جمهوری اسلامی ایران اعمال می شود، شناخت و بررسی واکنش های عربستان سعودی در خصوص تحولات منطقه ای برای ایران در جهت کنترل و برقراری موازنه ی سیاسی با این کشور حیاتی به نظر می رسد.
1-3-سؤال اصلی
دولت عربستان سعودی چگونه به تحولات بیداری اسلامی در سال 2011 در خاورمیانه واکنش نشان داده است؟
1-4-فرضیه اصلی
عربستان سعودی با استفاده از سه سیاست مهار ، جلوگیری از گسترش انقلاب در کشورهای هم پیمان(ضدانقلاب) و انتشار تحولات به خارج از مرزهای خود(سوریه) برای انحراف افکار عمومی داخلی و منطقه ای در مقابل این تحولات واکنش نشان داده است.
1-5-متغیرهای اصلی
متغیر مستقل:تحولات بیداری اسلامی در منطقه خاورمیانه
متغیر وابسته:سیاست عربستان سعودی
2-1-5-شاخص سازی متغیرها
متغیر مستقل:
- تظاهرات مردمی
- تغییر رژیم
- مداخله خارجی
متغیر وابسته:
- مشت آهنین
- توزیع بسته های اقتصادی
- مداخله نظامی و سیاسی
1-6-نقطه تمركز پژوهش
این پژوهش ازلحاظ مكانی به واکنش عربستان سعودی در حوزه ی داخلی و حضور مستقیم در تحولات کشور بحرین و جنگ نیابتی در تحولات کشور سوریه و ازلحاظ زمانی به تحولات بیداری اسلامی از سال 2011 تا 2014 را شامل می شود.
1-7-اهمیت پژوهش
عربستان سعودی به لحاظ موقعیت خاص خود همواره در تحولات منطقه ای و بین المللی به ایفای نقش پرداخته است. این کشور تلاش نموده است تا در تمامی تحولات منطقه به ویژه پس از سقوط صدام،و هم چنین تحولات بیداری اسلامی به نوعی به عنوان بازیگری فعال به ایفای نقش بپردازد. سیاست عربستان سعودی و درک عوامل تأثیرگذار بر سیاست خارجی آن، برای جمهوری اسلامی ایران اهمیت فراوانی دارد. اگر به بررسی رفتارهای عربستان در سه حوزه بین المللی، منطقه ای و در جهان اسلام بپردازیم درمی یابیم که یکی از اهداف اصلی عربستان همواره رقابت با ایران بوده و این کشور در تلاش بوده است تا از قدرت و نفوذ ایران بکاهد.لذا با توجه به آن که عربستان سعودی به عنوان رقیب استراتژیک ایران محسوب می شود و همواره از هر نوع تلاشی برای کاهش نفوذ و اقتدار ایران در منطقه بهره برده است
بررسی رفتار و واکنش عربستان در قبال تحولات بیداری اسلامی برای ایران حائز اهمیت فراوان است زیرا عربستان ضمن تلاش برای حفظ حکومت سنی مذهب آل خلیفه در بحرین به دنبال سقوط دولت سوریه بود که این کشور به عنوان هم پیمان اصلی ایران محسوب می شود.کشوری که حفظ موقعیت سیاسی کنونی در آن برای افزایش نفوذ ایران در خاورمیانه حیاتی به نظر می رسد .عربستان در تحولات سوریه برای آن که بتواند تحولات را به سمت مسیر موردنظر خود سوق دهد عملاً وارد یک جنگ نیابتی در سوریه با ایران شده است.
از همین رو شناخت عوامل تأثیرگذار بر سیاست خارجی عربستان و شناخت ابزارهای مور استفاده این کشور برای نیل به اهداف در سیاست خارجی، به درکی واقعی تر از سیاست های این کشور در عرصه خارجی منجر خواهد شد.
1-8-تعریف عملیاتی مفاهیم
[چهارشنبه 1399-10-17] [ 08:20:00 ق.ظ ]
|