………………………………………………………………………………14

2-4- تعریف قواعد تفسیر…………………………………………………………………………………………………..15

2-5- انواع قواعد تفسیر……………………………………………………………………………………………………..17

فصل دوم: نگاهی به زندگی ملا فتح الله و تفسیر منهج الصادقین

• زیست نامه ملا فتح الله کاشانی…………………………………………………………………….19

  • ولادت و رشد…………………………………………………………………………………………………………19
  • استادان………………………………………………………………………………………………………………….21
  • شاگردان………………………………………………………………………………………………………………..22
  • آثار…………………………………………………………………………………………………………………………23
  • وفات………………………………………………………………………………………………………………………27

1-6- نسبت زنده شدن پس از مرگ………………………………………………………………………………..28

2- نگاهی گذرا به تفسیر منهج الصادقین………………………………………………………………29

2-1- انگیزه نوشتن و وجه تسمیه تفسیر………………………………………………………………………….30

2-2- مباحث مقدماتی……………………………………………………………………………………………………….32

2-3- منابع تفسیری…………………………………………………………………………………………………………..34

2-4- شیوه طرح مباحث در منهج الصادقین…………………………………………………………………….42

فصل سوم:توجه به قاعده در نظر گرفتن قرائت صحیح در منهج الصادقین

• معنای قرائت……………………………………………………………………………………………………………………………45

• لزوم در نظر گرفتن قرائت صحیح در تفسیر آیات………………………………………………………………….48

• علل ایجاد اختلاف قرائت و قراء سبعه…………………………………………………………………………………….49

3-1- اختلاف قرائت تا زمان جمع آوری مصحف امام…………………………………………………………….49

3-2- اختلاف قرائت بعد از مصحف امام و به وجود آمدن قراء سبعه…………………………………….51

• بی نقطه بودن حروف……………………………………………………………………………………………51

• نداشتن اعراب و حرکات……………………………………………………………………………………….52

• ننوشتن الف در وسط کلمات………………………………………………………………………………..52

• ابتدایی بودن خط………………………………………………………………………………………………….53

4- عدم تواتر قرائت های سبعه……………………………………………………………………………………………………..54

5- دلایل معتقدان به تواتر قرائات سبعه……………………………………………………………………………………….56

• اعتقاد به تواتر قرآن……………………………………………………………………………………………….56

نقد……………………………………………………………………………………………………………………………56

• اهتمام صحابه و تابعان به قرآن…………………………………………………………………………….58

نقد……………………………………………………………………………………………………………………………58

• ادعای اجماع………………………………………………………………………………………………………….58

نقد…………………………………………………………………………………………………………………………..59

• حدیث احرف سبعه……………………………………………………………………………………………….60

نقد……………………………………………………………………………………………………………………………60

6- معیار های تشخیص قرائت صحیح…………………………………………………………………………………………..62

7-معتبر بودن قرائت حفص از عاصم…………………………………………………………………………………………….65

8-روش ملا فتح الله از حیث توجه به قرائت صحیح……………………………………………………………………..65

9-نقد و بررسی روش ملا فتح الله از حیث توجه به قرائت صحیح……………………………………………….73

9-1- امتیازات………………………………………………………………………………………………………………………….73

9-2- کاستی ها……………………………………………………………………………………………………………………….74

فصل چهارم: توجه به مفردات و تبیین آن ها در تفسیر منهج الصادقین

1- راه های شناخت معانی مفردات قرآن………………………………………………………………………………………77

• قرآن کریم……………………………………………………………………………………………………………..77

• روایات پیامبر9و امامان معصوم:…………………………………………………………………77

1-3- فرهنگ عامه عصر نزول………………………………………………………………………………………….78

• سخنان صحابه …………………………………………………………………………………………………….80

1-5- سخن لغت شناسان…………………………………………………………………………………………………80

2- توجه به معانی مختلف لفظ……………………………………………………………………………………………………..81

3- شناسایی معنای حقیقی و مجازی و فرق نهادن بین آن ها……………………………………………………82

4- روش ملا فتح الله در توجه به مفردات……………………………………………………………………………………..83

4-1- استناد به آیات دیگر……………………………………………………………………………………………………….83

4-2- استناد به روایات پیامبر9و امامان معصوم:………………………………………………………….85

4-3- توجه به فرهنگ عامه مردم عصر نزول………………………………………………………………………….87

4-4- استناد به سخنان صحابه و اهل لغت……………………………………………………………………………..89

4-5- اشاره به وجود معانی مختلف در لفظ………………………………………………………………………….. 90

4-6- شناسایی معنای حقیقی و مجازی و فرق نهادن میان آن ها………………………………………..91

5- نقد و بررسی روش ملا فتح الله در توجه به مفردات……………………………………………………………….92

5-1- امتیازات………………………………………………………………………………………………………………………….93

5-2- کاستی ها………………………………………………………………………………………………………………………..93

فصل پنجم: توجه به قاعده در نظر گرفتن ادبیات عرب در فهم و تفسیر قرآن

1- ادله اهمیت توجه به ادبیات عرب در تفسیر قرآن…………………………………………………………………..98

1-1- آیات قرآن……………………………………………………………………………………………………………………..99

1-2- روایات معصومین:………………………………………………………………………………………………….101

1-3- سخنان مفسران و دانشمندان علوم قرآنی………………………………………………………………….104

1-4- بنای عقلاء……………………………………………………………………………………………………………………105

2- روش ملا فتح الله در توجه به ادبیات عرب……………………………………………………………………………105

3- نقد و بررسی روش ملا فتح الله در توجه به ادبیات عرب……………………………………………………..110

3-1- امتیازات……………………………………………………………………………………………………………………….110

3-2- کاستی ها…………………………………………………………………………………………………………………….110

فصل ششم:توجه به قراین تفسیر در منهج الصادقین

1- تعریف و اقسام قراین……………………………………………………………………………………………………………..114

2- دلیل لزوم توجه به قراین………………………………………………………………………………………………………115

3- سیاق………………………………………………………………………………………………………………………………………115

3-1- اهمیت توجه به سیاق در تفسیر…………………………………………………………………………………117

3-2- انواع سیاق……………………………………………………………………………………………………………………119

3-2-1- سیاق کلمات……………………………………………………………………………………………………..119

3-2-2- سیاق جمله ها…………………………………………………………………………………………………..121

3-2-3- سیاق آیات…………………………………………………………………………………………………………122

3-2-4- سیاق سوره ها……………………………………………………………………………………………………122

3-3- روش ملا فتح الله در بهره گیری از سیاق……………………………………………………………………123

4- سبب نزول……………………………………………………………………………………………………………………………..127

4-1- اهمیت توجه به سبب نزول…………………………………………………………………………………………128

4-2- روش ملا فتح الله در توجه به سبب نزول…………………………………………………………………..129

5- شان نزول……………………………………………………………………………………………………………………………….133

5-1- روش ملا فتح الله در توجه به شان نزول…………………………………………………………………….135

6- توجه به فرهنگ زمان نزول…………………………………………………………………………………………………..137

7- زمان و مکان نزول آیات…………………………………………………………………………………………………………139

8- استفاده از آیات دیگر به عنوان قرینه……………………………………………………………………………………141

9- استفاده از روایات به عنوان قرینه………………………………………………………………………………………….147

9-1- ادله اهمیت توجه به روایات به عنوان قرینه در تفسیر……………………………………………….148

9-1-1- دلیل عقلی…………………………………………………………………………………………………………148

9-1-2- آیات قرآن………………………………………………………………………………………………………….149

9-1-3- روایات………………………………………………………………………………………………………………..150

9-2- روش ملا فتح الله در استفاده از روایات به عنوان قرینه……………………………………………..151

10- نقد و بررسی روش ملا فتح الله در توجه به قراین……………………………………………………………..153

10-1- امتیازات…………………………………………………………………………………………………………………….153

10-2- کاستی ها…………………………………………………………………………………………………………………..156

فصل هفتم: در نظر گرفتن انواع دلالت ها در تفسیر منهج الصادقین

1- تعریف دلالت و اقسام آن…………………………………………………………………………………………….161

1-1- دلالت اقتضاء……………………………………………………………………………………………………..162

1-2- دلالت تنبیه……………………………………………………………………………………………………….164

1-3- دلالت اشاره……………………………………………………………………………………………………….164

1-4- دلالت مفهومی کلام…………………………………………………………………………………………..166

2- روش ملا فتح الله در توجه به انواع دلالت ها……………………………………………………………..169

3- نقد و بررسی روش ملا فتح الله در توجه به انواع دلالت ها……………………………………….173

3-1- امتیازات……………………………………………………………………………………………………………..173

3-2- کاستی ها…………………………………………………………………………………………………………..173

نتایج ……………………………………………………………………………………………………….175

پیشنهادات………………………………………………………………………………………………..180

فهرست منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………181

 

چکیده

بر هر مفسری لازم است قبل از پرداختن به تفسیر قرآن، قواعد و اصولی را در نظر بگیرد تا براساس آن ها به تفسیر قرآن بیردازد و مراد و مقصود آیات را بدست آورد. این قواعد که به قواعد تفسیر معروف هستند عبارت از دستور العمل های کلی مبتنی بر مبانی متقن عقلی، نقلی و عقلایی اند که رعایت آن ها توسط مفسر سبب دوری وی از خطا و اشتباه و ارائه تفسیری ضابطه مند می شود.