2-1-8- فواید وکاربردهای مهارت زندگی……………………………… 23

2-1-9- اهداف مهارت های زندگی……………………………… 24

2-1-10-مهارت حل مسأله…………………………….. 25

2-1-10-1- ویژگی های افراد توانمند در حل مسأله………………. 25

2-1-10-3- راه کارهای مهارت حل مساله………………………… 26

2-1-11- مهارت تصمیم گیری……………………………… 27

2-1-12- مهارت تفکر خلاق……………………………… 30

2-1-13-مهارت تفکر نقادانه…………………………….. 32

2-1-14- مهارت کنترل هیجان…………………………….. 35

2-1-15- مهارت همدلی……………………………… 36

2-1-16- مهارتمقابله با استرس………………………………. 37

2-1-17- مهارت خود آگاهی……………………………… 39

2-1-18- مهارت برقراری ارتباط مؤثر…………………………….. 41

2-1-19- مهارت جرأت ورزی……………………………. 42

2-2- سلامت……………………………… 44

2-2-1 -الگوی سلامت……………………………… 45

2-2-2- ابعاد سلامت……………………………… 46

2-2-3- سلامت روان…………………………….. 47

2-2-4- اصول سلامت روانی……………………………… 50

2-2-5- سلامت روان از دیدگاه های مختلف………………………………. 52

2-2-6- سلامت روان از نظر مکاتب مختلف روانشناسی………………. 53

2-2-7 – نظریه های مربوط به سلامت روان…………………………….. 55

2-2-8- ایجاد سلامت روان…………………………….. 59

2-2-9- پیشگیری……………………………… 59

2-2-10- مدرک های سلامت روان…………………………….. 60

2-2-11- اهمیت مهارت های زندگی در سلامت روان……………………. 61

2-3- تیزهوش………………………………. 62

2-4- پیشینه پژوهش ………………………………. 66

فصل سوم …………………………….74

روش پژوهش………………………………. 74

3-1- روش پژوهش………………………………. 75

3-2- معرفی متغیرها……………………………. 75

3-3- جامعه آماری……………………………… 75

3-4- نمونه وروش نمونه گیری…………………..75

3-5- ابزار پژوهش………………………………. 75

3-6- روش اجرای پژوهش………………………………. 77

3-6-1- برنامه آموزش مهارت های زندگی…………………… 77

3-8- روش تحلیل داده ها……………………………. 80

فصل چهارم…………………………….. 81

تجزیه و تحلیل داده ها……………………………. 81

الف) یافته های توصیفی……………………………… 82

ب) یافته های استنباطی……………………………… 83

فصل پنجم…………………………….. 90

بحث و نتیجه گیری……………………………… 90

5-1-بحث و نتیجه گیری……………………………… 91

5-3- محدودیتهای پژوهش……………………………… 96

5-4-پیشنهادات……………………………… 96

5-4-1- پیشنهادات کاربردی……………………………… 96

5-4-2-پیشنهادات پژوهشی…………………………….97

منابع…………………………….. 98

پیوست ها……………………………. 111

چکیده:

هدف پژوهش حاضر بررسیاثربخشی آموزشمهارت های زندگی بر سلامت روان دانش آموزان دختر تیز هوش شهر کرمانشاه بود. پژوهش حاضر، یک مطالعه آزمایشی از نوع طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری این پژوهش را دانش آموزان دختر تیز هوش دبیرستانی دوره ی اول شهر کرمانشاه در سال تحصیلی94-93 تشکیل دادند. برای انتخاب آزمودنی ها از روش نمونه گیری در دسترس استفاده شد، به طوری که در این پژوهش 60 دانش آموز شرکت داشتند. آزمودنی ها به صورت تصادفی در دو گروه 30 نفری گمارده شدند (یک گروه آزمایش و یک گروه کنترل). گروه آزمایشی، آموزش مهارت های زندگی را در 10 جلسه دریافت کردند در حالی که به گروه کنترل این آموزش ارائه نشد. ابزار استفاده شده در این پژوهش پرسش نامه سلامت عمومی GHQ بود. اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیری تحلیل شد. نتایج نشان داد که بعد از مداخله، میانگین نمرات سلامت روان گروه آزمایش به طور معناداری کمتر از گروه کنترل بود. هم چنین نمرات سلامت روان گروه آزمایش در خرده مقیاس های علایم جسمانی، اضطراب، نقص در عملکرد اجتماعی و افسردگی معنادار بود .برنامه آموزشی مهارت زندگی باعث بهبود سلامت روان دانش آموزان تیز هوش شد و علایم جسمانی، اضطراب، نقص در کنش اجتماعی و افسردگی آنان را کاهش داد. بنابراین برنامه ریزی برای ارائه آموزش مهارت زندگی به این دانش آموزان اهمیت ویژه ای دارد. یافته ها اهمیت و لزوم گنجاندن برنامه آموزش مهارتهای زندگی را در بهبود سلامت روان دانش آموزان متذکر می سازد.

فصل یکم: مقدمه پژوهش

1-1- مقدمه

کودکان ونوجوانان در فرایند رشد وبالندگی خود، مهارت های ارتباطی ونحوه ی مقابله با چالش های زندگی را یاد می گیرند که پایه ریزی شخصیت افراد در بزرگسالی می باشد .از آن جا که این سنین بیشتر اوقات خود را در محیط های آموزشی می گذرانند ، روشن است که این فضاها تأثیرات مهمی بر سلامت روانی دانش آموزان در آینده دارد. بخصوص سن نوجوانی که از مراحل مهم و برجسته رشد وتکامل اجتماعی وروانی فرد به شمار می رود ونیاز به تعادل هیجانی و عاطفی ، کسب مهارت های اجتماعی لازم در دوست یابی، شناخت زندگی سالم وچگونگی برخورداری از آن از مهمترین نیازها به شمار می رود(شعاری نژاد،1388). امروزه علی رغم ایجاد تغییرات عمیق فرهنگی و تغییر در شیوه ی زندگی متأسفانه بسیاری از افراد در رویارویی با مسایل زندگی ، فاقد توانایی های لازم واساسی هستند و همین امر آنان را در مواجهه با مسایل و مشکلات روزمره و مقتضیات آن آسیب پذیر نموده است وبا توجه به نقش اساسی مدارس در آماده سازی دانش آموزان برای ورود به اجتماع وپذیرش نقش های متفاوت اجتماعی، ضروری به نظر می رسد که بر تأثیر آموزش مهارت های زندگی بر روی دانش آموزان بیشتر تإکید وتوجه شود.

مهارت های زندگی، مهارت هایی هستند که به منظور ارتقاء سطح ارتباطات، افزایش قدرت تصمیم گیری، مدیریت، درک خود وکارکردن در گروه مورد استفاده قرار می گیرد. در آموزش مهارت های زندگی ، محورها و موضوعاتی تدریس می گردد که به ارتقاء کیفیت زندگی کمک می کنند(خدابخش ومنصوری، 1389).

آموزش مهارت های زندگی ، به مجموعه ای از توانایی هایی گفته می شود که زمینه سازگاری رفتار مثبت و مفید را فراهم می آورد و این توانایی ، فرد را قادر می سازد که ضمن پذیرش مسئولیت های اجتماعی خود بدون لطمه زدن به خود و دیگران بتواند به شکل مؤثری با خواست ، انتظارات و مشکلات روزانه در روابط بین فردی روبرو گردد(کریم زاده،1388).

در نتیجه با پدیدآمدن رفتارهای مثبت و سالم بسیاری از مشکلات بهداشتی قابل پیشگیری خواهند بود. بنابراین کمک به کودکان در رشد و گسترش مهارت های مورد نیاز برای زندگی مطلوب ایجاد یا افزایش اعتماد به نفس در برخورد با مشکلات و همچنین کمک به آنان در رشد و تکامل عواطف و مهارت های اجتماعی لازم جهت سازگاری موفق با محیط اجتماعی و زندگی مؤثر و سازنده ضروری به نظر می رسد(شعاری نژاد ، 1388) .

بنابراین با توجه به اهمیت مهارتهای زندگی با اهداف گوناگون پیشگیری و ارتقاء سطح سلامت روانی ضرورت آموزش اینگونه مهارت ها به کودکان برای ما آشکار می شود. به خصوص در کنار جهت دهی به استعدادهای نهانی کودکان تیزهوش، مدارس باید شرایط لازم برای پرورش وایجاد فکر خلاق ورشدتوانایی های دانش آموزتیزهوش را فراهم آورند که از مؤثرترین اقدامات در این زمینه آموزش مهارت های زندگی می باشد. یک دانش آموزتیز هوش برای ارتباط با دنیای خارج، حل مسأله، ایجاد آثار هنری وابتکار عمل وسازگاری اجتماعی به این مهارت ها نیازمند است(اژه ای،1383).

در گذشته وقتی صحبت از سلامت انسانها می شد فقط جنبه فیزیولوژیک و بدنی آنها مورد توجه بود. اما امروزه تعریف سلامت و بهداشت تغییر نموده است و شخص سالم کسی است که از نظر روانی وحتی اجتماعی سالم باشد . اصطلاح سلامت روانی اصطلاحی است که از آن برای بیان واظهار کردن هدف خاصی برای جامعه استفاده می شود .

هر فرهنگی بر اساس معیارهای خاص خود به دنبال سلامت روان است . هدف هر جامعه این است که شرایطی را که سلامت اعضاء جامعه خودش را تضمین می کند تهیه و آماده نماید و سلامت روان قسمتی از سلامت کلی است . سلامت روان نوعی از سلامت است که به قسمت خاصی از انسان مثل هوش ، ذهن ، حال ، روان ، روح و این مقولات اشاره و نظر دارد. سلات روان تاثیر مستقیم برروی کل سلامت دارد و قسمت جدای از ارگانیسم نیست (براندن¹1990،ترجمه هاشمی،1374). چرا که روان با تمامیت انسان رابطه دارد و زمانی میسر می شود که فرد هیچ احساس ناخوشایند و نامطلوبی از زندگی نداشته باشد ودیگران ازجمله پزشکان هم او را در حد طبیعی بدانند بنابراین احساس امنیت خاطر، شادمانی به موقع ، خواب و خوراک وانرژی به اندازه می تواند نشان دهنده سلامت روان باشد(احمدوند،1388).

سازمان بهداشت جهانی² (WHO) سلامت روان را چنین تعریف می کند :

سلامت عبارتست از بهزیستی کامل جسمانی، روانی واجتماعی و نه فقط فقدان بیماری یا ناتوانی (گنجی،1392).

درباره مفهوم سلامت روان میان روان شناسان اختلاف نظرهایی وجود دارد، ولی یکی از تعاریف به نسبت پذیرفته شده در این باره، این است که درفرد پایین ترین سطح نارسایی های روانی وجود داشته باشد(نویدی، 1385).سلامت عمومی³نمایه ای است که میزان توانایی شخصی را در مواجهه با خواسته های محیطی – اجنماعی ،عاطفی یا جسمانی نشان می دهد. بنابراین بهداشت روانی را نباید با بیماری روانی در هم آمیخت بهداشت روانی مطالعه وضع روانی شخص قبل از بیماری است (میلانی فر، 1389).بدین طریق سلامت روانی وضع روانی را که از طریق آرامش، هماهنگی وگنجایش روانی مشخصمی شود آشکار می سازد و بوسیله نبودن نشانه های ناتوانی و ضعف در هر بعد روانی وجسمانی در شخص شناخته می شود.

2-1- بیان مسأله

سازمان جهانی بهداشت مهارتهای زندگی را چنین تعریف نموده است : توانایی انجام رفتار سازگارانه ومثبت به گونه ای که فرد بتواند با چالش ها وضروریات زندگی روزمره خود کنار بیاید. به طور کلی مهارت های زندگی عبارتند ازتوانایی هایی که منجر به ارتقای بهداشت روانی افراد جامعه، غنای روابط انسانی، افزایش سلامت و رفتارهای سلامتی در سطح جامعه می گردند. مهارت های زندگی هم به صورت یک راهکارارتقای سلامت روانی وهم به صورت ابزاری در پیشگیری از آسیب های روانی- اجتماعی مبتلا به جامعه نظیر اعتیاد، خشونت های خانگی واجتماعی، آزار کودکان، خودکشی، ایدز وموارد مشابه قابل استفاده است. به طورکلی مهارت های زندگی ابزاری قوی در دست متولیان سلامت روانی جامعه درجهت توانمند سازی جوانان درابعاد روانی – اجتماعی حفظ کرده و سطح بهداشت روانی خویش وجامعه را ارتقا بخشند . دراین راستا ده مهارت را به عنوان مهارتهای اصلی زندگی، شامل مهارتهای: تصمیم گیری^[1]، حل مسأله²،تفکر خلاق³،تفکر نقاد⁴،توانایی برقراری ارتباط مؤثر⁵، مهارت ایجاد و حفظ روابط بین فردی⁶، خود آگاهی⁷،همدلی کردن⁸مقابله با هیجان⁹، مقابله با فشار¹⁰معرفی نموده است(قاسم زاده،1383).

آموزش مهارت های زندگی موجب ارتقای توانایی های روانی – اجتماعی می گردد. این توانایی ها فرد را برای برخورد مؤثر با کشمکشها وموقعیت های زندگی یاری می بخشند، وبه او کمک می کنند تا با سایر انسانها، جامعه، فرهنگ و محیط خود مثبت وسازگارانه عمل کند و سلامت روانی خود را تأمین نماید. بدین ترتیب مهارت های زندگی موجب تقویت یا تغییر نگرشها، ارزشها ورفتارهای مثبت وسالم بسیاری از مشکلات بهداشتی قابل پیشگیری خواهند بود(حقیقی،موسوی،مهرابی زاده،بشلیده،1385).

در حال حاضرسلامت روان را می توان به منزله ی توانایی رشد وگسترش هیجانات عقلی و معنوی، برقراری ارتباط با دیگران شامل همسالان و بزرگسالان، شرکت در فعالیت های آموزشی و اجتماعی انعطاف پذیری در مواجهه با سختی ها دانست . آموزش مهارتهای زندگی نقش اساسی را در بهداشت روانی ایفا می کند، البته زمانی که در یک مقطع سنی مناسب ارائه شود نقش برجسته تری خواهد داشت. به طوری که می توان گفت که بسیاری از نوروزها وسایکوزها ناشی از نقص دررشد مهارت های زندگی اساسی است و در واقع آموزش مهارت های زندگی نقش درمانی دارد(خدابخش وهمکاران،1389).

کودکی ونوجوانی فرصت های کلیدی را برای بهبود واساس سلامت روان مهیا می کنندو مدرسه منبع مهمی برای کمک کردن ورسیدن به این هدف است. در حدود 25% از بچه ها وافراد جوان در جوامع پیشرفته نشانه هایی از مشکلات سلامت روان را نشان می دهند که 10% آن ها اختلال سلامت روان را دارند. مدارس هم چنین می توانند در پیشرفت سلامت روان و ایجاد آن و نیز جلوگیری از محیط های استرس زای منفی مؤثر باشند(ویرونایند،2011).

مدرسه و محیط های آموزشی کانون توجه صاحبنظران سلامت روان هستند. از این رو که این محیط با گروههای سنی که به عنوان گروه های حساس شناخته می شوند سروکار دارند. علاوه بر این که سنین دبستان و راهنمایی و دبیرستان به عنوان سنینی شناخته می شوند که پایه ریزی شخصیت افراد در بزرگسالی در این سنین روی می دهد این دسته از گروه های سنی بیشتر اوقات خود را در این مدارس و محیط ها می گذرانند و روشن است که فضای این موقعیت ها تاثیرات مهمی بر سلامت روانی افراد در بزرگسالی دارد. بر این اساس صاحبنظران مسائل روانی در کنار توصیه به خانواده ها در جهت شناخت عوامل موثر در بهداشت روانی و تامین آن ، مراکز آموزشی و مدارس را نیز مورد توجه خود قرار می دهند و ایجاد آشنایی و رعایت این عوامل را در مدارس اکیداً توصیه می کنند(ادبی،1388).

نوجوانی مرحله ای از رشد و بلوغ است که با تحولاتی در جسم و روان همراه است در این مرحله غرایز و احساسات در بالاترین حد خود قرار دارد، قوا و استعدادها به جنب و جوش در می آیند و عقل در آستانه ی رشد نسبی است در این مرحله نوجوان می خواهد روی پای خودش بایستد و از حالت کودکانه و دنباله روی به در آید. چیزی که بر مشکل تربیتی نوجوان می افزاید آسیب های اخلاقی است که امروزه به دلیل شرایط و فضای خاص فرهنگی و اجتماعی دامنگیر نسل نو شده است و جوامع انسانی به ویژه کشورهای صنعتی را با دشواری ها و مشکلات جدی روبه رو ساخته است(محمدی، 1385).تحقیقات نشان داده است که کلید تعیین کننده موفقیت تنها هوش شناختی نیست بلکه بسیاری افراد با هوش شناختی بالا در زندگی حیرانند. کودکان تیزهوش به علت دارابودن رشد فکری بیشتر، از نظر عاطفی نیز رشدشان سریعتر است وچنانچه مشکلاتی بروز نماید سبب سرکشی یا افسردگی آن ها می شود. توانایی فکری یک فردتیزهوش با فقدان تجربه و نداشتن مهارت های زندگی باعث بروز مشکلات جدی در زندگی می شود(اژه ای،1383). آموزش مهارت های زندگی ، نوعی كوشش است كه در سایه ی آن نوجوانان ترغیب می شوند تا خلاقیت خود را به كار گیرند و به طور خودجوش راههای مؤثر را برای حل تعارضات و مشكلات زندگی خود یابند(کلینگمن، 2009).

به نظر می رسد آموزش مهارت های زندگی گام مؤثری در این جهت باشد كه استعدادها و توانمندی های دانش آموزان بكار گرفته شود تا خود فعالانه سر نوشت خویش را بدست گیرند و انتخاب گر باشند. ضمناً فرایند خود باوری در نوجوانان مسیر درست خود را طی كرده و نوجوان ضمن استفاده ی درست از مهارت ها، مسئولیت اعمال و احساسات خود را می پذیرد و مهارت های لازم را برای اتخاذ تصمیم های مهم زندگی كسب می كند(شعاری نژاد،1388).

(زولینگر²و همكاران ،2006 ( در مطالعه ای به بررسی تأثیر آموزش مهارت های زندگی بر دانش، نگر شها و توانایی دانش آموزان مدارس راهنمایی در انتخاب سبك زندگی سالم پرداختند. نتیجه ی پژوهش اثر مثبت آموزش را نشان داد .

همچنین مهارت های زندگی اثر مناسبی در جهت كاهش آسیب های فردی و اجتماعی خواهند داشت و با ایجاد نگرش های اصولی و علمی در انتخاب بهترین شیوه در انجام بهینه ی هر فعالیت نقش خود را اثبات خواهند نمود(داران³، 2007 ). یادگیری موفقیت آمیز مهارت های زندگی، احساس یادگیرنده را در مورد خود و دیگران تحت تأثیر قرار می دهد و علاوه بر آن با تغییراتی كه كسب این مهارت ها در افراد بوجود می آورد، برداشت و نگرش دیگران را هم تحت تأثیر قرار می دهد. یادگیری مهارت های زندگی در دوران نوجوانی و جوانی، اثرات نسبتاً پایداری بر ساخت شخصیت آنان خواهد داشت، رفتارهای تحصیلی آنان را مؤثر، آینده نگری آنان را مثبت و انگیزه ی كاری آنان را مضاعف خواهد نمود. (شولتز⁴،1388).

با توجه به اینکه دانش آموزان به ویژه دانش آموزان تیزهوش آینده سازان مملکت هستند و سکانهای اقتصادی واجتماعی جامعه به دست آنهاست به نظر می رسد که آموزش مهارتهای زندگی گامی موثر برای ساختن نسلی پویا با تفکر نقاد و خلاق واخذ تصمیمات درست و شایسته وتوانمند در حل تعارضات زندگی باشد. بنابراین در پژوهش حاضر به دنبال یافتن پاسخ به این سئوال است که آیا آموزش مهارت های زندگی بر سلامت روان دانش آموزان دختر تیزهوش دبیرستانی دوره ی اول(راهنمایی) اثربخش است ؟

1- Decision making 6-Interpersonal relationship skills

2-Problem solving 7- Self-awareness

مقدمه. 14

2-1- پیدایش شهر و شهرنشینی.. 15

2-1- 1- مرحله اول دگرگونی و رشد شهرها سال1300 تا 1320.. 15

2-1- 2- مرحله دوم دگرگونی و رشد شهرها سال 1320 تا 1341.. 16

2-1- 3- مرحله سوم رشد شتابان شهر نشینی تا انقلاب اسلامی.. 17

2-1- 4- مرحله چهارم ادامه شدت شتابان شهرنشینی بعد از انقلاب اسلامی.. 17

2-2- فضای شهری و ابعاد آن. 18

2-2-1- تأثیر فضاهای شهری بر وجوه مختلف یک شهر. 19

2-2-2- تاثیر فضاهای شهری بر سیما و کالبد یک شهر. 19

2-2-3- تاثیر فضاهای شهری بر وجوه فرهنگی و اجتماعی یک شهر. 20

2-3- فرایند بازساخت و شکل گیری مناطق کلانشهری.. 20

2-3-1- سنت زیبایی شناسی بصری در طراحی شهری.. 22

2-3-2- سنت ایجاد مکان شهری.. 22

2-4- تعریف کلان شهر. 23

2-4-1- تاریخچه پیدایش کلان شهر. 24

2-4-2- خصلت های کلان شهرها 24

2-4-2-1- سلطه عقلانیت و حسابگری در شهرها 24

2-4-2-2- پیچیدگی کلان شهرها 25

2-4-2-3- دلزدگی و یکنواختی.. 25

2-4-2-4- احتیاط، محافظه کاری در کلان شهری.. 25

2-4-2-5- کلان شهر، مرکز تحول فرهنگ مدرن. 25

2-4-2-6- عدم تجانس و ناهمگونی شهرها 26

2-4-2-7- تراکم و آلودگی محیط.. 26

2-4-2-8- تأخر فرهنگی و عدم هماهنگی انسان و ماشین.. 26

2-5- تاریخچه پیدایش مفهوم كیفیت زندگی.. 26

2-5-1-كیفیت زندگی شهری.. 28

2-5-2- مفهوم کیفیت زندگی.. 30

2-6- نظریه های كیفیت زندگی.. 33

2-6-1- كیفیت زندگی ناشی از برخورداری.. 33

2-6-2- كیفیت زندگی ناشی از ارتباطات… 34

2-6-3- كیفیت زندگی ناشی از كیفیتِ بودن. 34

2-6-4- كیفیت زندگی شهری و برنامه ریزی.. 34

2-7- دیدگاه های کیفیت زندگی.. 36

2-7-1- مکتب ساختارگرایی.. 36

2-7-2- مکتب اصلاح گرایی.. 37

2-7-3- نظریات طراحان شهری معاصر در باب کیفیات محیطی.. 37

2-7-4- مدلهای طبقه بندی کیفیت محیط شهری.. 38

2-7-4- 1- مدل لنگ: نیازهای انسانی.. 38

2-7-4-2- مدل اپلیارد: حالت های ادراك انسانی.. 39

2-7-4- 3- مدل «کانتر» : مولفه های « مکان » 39

2-8- ابعاد اساسی در مدلهای سنجش کیفیت زندگی شهری.. 39

2-8-1- کیفیت زندگی و ابعاد سه گانه آن. 41

2-8-2-شاخص های سنجشکیفیت زندگی شهری.. 43

2-9- برنامه ریزی.. 46

2-10- دیدگاههای توسعه پایدار شهری با توجه به محیط زیست… 46

2-10-1- تعریف سازمان خواربار جهانی (فائو) 47

2-10-2- تئوریهای توسعة منطقه ای.. 47

2-10-3- روش منطقه ای کردن. 48

2-10-4- مناطق همگن.. 48

2-10-5- مناطق عملکردی.. 49

2-10-6- مناطق برنامه ریزی.. 49

2-10-7- نظریه سیستمها 51

2-11- تعریف و مفهوم ارزیابی عملکرد محیط.. 51

2-11-1- مفهوم ارزیابی محیط.. 53

2-11-2- اهداف، عملکرد و معیارهای ارزیابی.. 53

2-11-3- ارزشیابی محیط.. 54

2-11-4- مفهوم ارزشیابی.. 55

2-12-مدیریت شهریو مشارکت مردمی.. 57

2-12-1- مشارکت و توسعه شهری.. 58

2-12-1-1- مفهوم مشارکت… 58

2-12-1-2- سطوح مشارکت… 59

2-12-1-3- ضرورت و اهمیت مشارکت در توسعه. 60

2-13- نظریه برنامه ریزی ارتباطی.. 62

2-13-1- برنامه ریزی فضایی.. 63

2-13-2- ساختار فضایی.. 64

2-13-3- ساماندهی فضایی.. 64

فصل سوم: مواد و روش ها

مقدمه. 66

3-1- ویژگی های جغرافیایی کرمانشاه 66

3-1-1- ویژگی های کلی زمین شناسی و تکتونیکی زاگرس…. 68

3-1-2- ویژگیهایتوپوگرافیو ژئومورفولوژیکی شهر کرمانشاه 70

3-2- وضعیت منابع آبی استان كرمانشاه 71

3-2-1- وضعیت هیدرولوژی شهر کرمانشاه 72

3-2-1-1- رودخانه قره سو. 72

3-2-2- ویژگیهای اقلیمی وجوی.. 73

3-2-3- درجه حرارت و تغییرات آن. 74

3-2-4- بارندگی و میزان آن. 75

3-2-5- باد. 77

3-2-6- تبخیر. 78

3-2-7- تعداد روزهای یخبندان. 79

3-3- مسائل زمین شناسی.. 79

3-3-1- خاک شناسی شهر کرمانشاه و اطراف آن. 79

3-3-2- آلودگی هوا 81

3-3-3- بررسی خصوصیات تکتونیکی زمین (وضعیت لرزه خیزی منطقه) 81

3-3-4- تأثیر آب و هوا بر سیمای طبیعی و انسانی استان. 82

3-5- ویژگیهای انسانی و تاریخی منطقه. 83

3-5-1- شهر کرمانشاه 84

3-5-2- جمعیت استان. 85

3-6- توسعه کالبدی کرمانشاه در دوران جدید شهرنشینی در ایران. 87

3-6-1- زندگی شهری.. 88

3-6-2- نژاد. 89

3-6-3- زبان گویش…. 89

3-6-3-1- گویش کردی کلهری.. 90

3-6-3-2- گویش کردی اورامی.. 90

3-6-3-3- گویش کردی سورانی.. 90

3-6-3-4- گویش لکی.. 90

3-7- هنرهای سنتی کرمانشاه 90

3-7-1- گلیم بافی.. 91

3-7-2- موج بافی.. 91

3-7-3- جاجیم بافی.. 92

3-7-4- قالی بافی.. 92

3-7-5- نمد مالی.. 92

3-8- وضعیت اقتصادی استان کرمانشاه‏ 93

3-8-1- صنعت و تولید. 93

3-8-1- مذهبی و فرهنگی.. 93

3-8-1- بهداشت و درمان ‏ 94

3-9- روش شناسی تحقیق.. 94

3-9-1- شرح كامل روش تحقیق بر حسب هدف، نوع داده ها و نحوه اجرا 94

3-9-2- بیان متغیرهای مورد بررسی در قالب یک مدل مفهومی.. 94

3-9-3- روشهای گردآوری داده ها 95

3-9-4- روش و طرح نمونه برداری.. 95

3-10- بررسی اعتبار و روایی ابزار اندازه گیری.. 96

3-10-1- روایی پرسشنامه. 96

3-10-2- پایایی پرسشنامه. 97

3-11- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات… 97

فصل چهارم: تجریه و تحلیل داده ها

مقدمه. 100

4-1- اطلاعات و آمار توصیفی جامعة آماری.. 100

4-1-2- توزیع پاسخ دهندگان بر حسب سن.. 100

4-1-3- توزیع پاسخ دهندگان برحسب جنس…. 101

4-1-4- توزیع پاسخ دهندگان بر حسب شغل.. 101

4-1-5- توزیع پاسخ دهندگان برحسب میزان تحصیلات… 102

4-1-6- توزیع پاسخ دهندگان برحسب مالکیت خانه (نوع سكونت ساختمان) 102

4-1-7- توزیع پاسخ دهندگان برحسب وضعیت تأهل.. 103

4-2- شاخص های سنجش…. 104

4-2-1- شاخص ها 104

4-3- یافته های استنباطی.. 105

4-3-1- شاخص های عینی کیفیت زندگی شهری.. 105

4-3-2- شاخص های ذهنی کیفیت زندگی شهری.. 108

4-3-2- 1- شاخص های ذهنی در بعد فیزیکی.. 109

4-3-2-2- شاخص های ذهنی در بعد اقتصادی.. 109

4-3-2-3- شاخص های ذهنی در بعد اجتماعی.. 110

4-3-3- مقایسه شاخص های ذهنی کیفیت محیط شهری در ابعاد مختلف…. 111

4-4- بررسی عوامل مؤثر با استفاده از تحلیل عاملی.. 111

4-4-1- روش تحلیل عاملی.. 111

4-4-2- تحلیل کاوشی عامل ها 113

4-4-3- اعتبار تحلیل عاملی.. 115

4-4-4- تهیه ماتریس داده ها 116

4-4-5- محاسبه ماتریس همبستگی.. 116

4-4-6- استخراج عامل ها 116

4-4-7- چرخش عامل ها 118

4-4-8- نام گذاری عامل ها 119

4-4-8-1- عامل اول. 120

4-4-8-2- عامل دوّم. 120

4-4-8-3- عامل سوم. 121

4-4-8-4- عامل چهارّم. 122

فصل پنجم: آزمون فرضیات و نتیجه گیری

مقدمه. 125

5-1- یافته های بدست آمده از فرضیه های پژوهش…. 125

5-1-1- فرضیه اول پژوهش…. 125

5-1-2- فرضیه دوم پژوهش…. 127

5-2- نتیجه گیری و پیشنهادها 128

 

عنوان صفحه

جدول شماره(2-1): جنبه های كیفیت زندگی شهری در پژوهش های مختلف…. 32

جدول(2-2): شاخص های کیفیت زندگی شهری از دیدگاه صاحب نظران مختلف…. 45

جدول شماره (3-1): وضع جوی شهر کرمانشاه برحسب ماه : سال 1390.. 76

جدول شماره (3-2): آمار روزهای همراه با گرد و خاک… 81

جدول شماره (3-8): مشخصات گسل های استان کرمانشاه 82

جدول شماره (3-4): جمعیت و متوسط رشد سالانه سال 1390.. 86

جدول شماره (3-5):جنس و وضع سکونت سال 1390.. 86

جدول شماره (3-6): میزان شهرنشینی (درصد)سال 1390.. 86

جدول شماره (3-7):نسبت جنسی سال 1390.. 86

جدول شماره (4-1) : توزیع پاسخ دهندگان به پرسشنامه برحسب سن.. 100

جدول شماره (4-2) : توزیع پاسخ دهندگان به پرسشنامه برحسب جنس…. 101

جدول شماره (4-3) : توزیع پاسخ دهندگان به پرسشنامه برحسب شغل.. 102

جدول شماره(4-4) : توزیع پاسخ دهندگان به پرسشنامه برحسب تحصیلات… 102

جدول شماره (4-5) : توزیع پاسخ دهندگان به پرسشنامه برحسب مالکیت خانه. 103

جدول شماره (4-6) : توزیع پاسخ دهندگان به پرسشنامه برحسب وضعیت تأهل.. 103

جدول شماره(4-6) اولویت بندی شاخص های عینی مختلف كیفیت زندگی شهری درمنطقه 2.. 106

جدول شماره (4-7): میانگین سطح کیفیت زندگی شهروندان منطقه 2 شهرداری شهر کرمانشاه 107

جدول شماره (4-8) : ارزیابی شاخص های ذهنی (فیزیکی) کیفیت شهری منطقه 2 شهر کرمانشاه 109

جدول شماره (4-10) : ارزیابی شاخص های (ذهنی) اقتصادی کیفیت شهری منطقه 2 شهر کرمانشاه 110

جدول شماره (4-11) : ارزیابی شاخص های (ذهنی) اجتماعی کیفیت شهری منطقه 2 شهر کرمانشاه 110

جدول شماره (4-12) : ارزیابی ابعاد شاخص های ذهنی كیفیت محیط شهری در منطقه 2 شهر کرمانشاه 111

جدول شماره (4-13) : مهمترین متغیرهای کیفیت زندگی شهری منطقه مورد مطالعه. 114

جدول شماره (4-14) : تست کای دو و بارتلت شاخص های بررسی کیفیت زندگی شهری منطقه. 115

جدول شماره(4-15) : نتایج تحلیل عوامل حول محور اصلی 30 شاخص انتخابی.. 117

جدول شماره (4-16): متغیر های بارگذاری شده در عامل اول «کیفیت محیط فیزیکی» 120

جدول شماره (4-17) : متغیر های بارگذاری شده در عامل دوّم «عوامل کیفیت اجتماعی شهر» 121

جدول شماره (4-18) : متغیر های بارگذاری شده در عامل سوم « کیفیت حمل و نقل و ارتباطات» 121

جدول شماره (4-19): متغیر های بارگذاری شده در عامل چهارم «كیفیت محیط اقتصادی» 122

جدول شماره (4-20) : متغیرهای بارگذاری شده در عامل پنجم «كیفیت محیط فرهنگی» 122

جدول شماره (5-1) : میانگین سطح کیفیت زندگی شهروندان منطقه 2 شهرداری شهر کرمانشاه 126

جدول شماره (5-2) : ارزیابی ابعاد شاخص های ذهنی كیفیت محیط شهری در منطقه 2 شهر کرمانشاه 128

 

عنوان صفحه

شکل شماره (2-1) : اجزای تشکیل دهندة کیفیت زندگی 29

شکل شماره (2-2) : نمودار شاخص های کیفیت زندگی شهری.. 30

شكل شماره (2-3): كیفیت زندگی شهری انظر سانتس و مارتینز 33

شکل (2-4): فاکتورهای موثر در کیفیت زندگی اجتماع (از دید اکولوژی انسانی) 40

شکل (2-5): ابعاد کیفیت زندگی شهری.. 41

شکل شماره (3-1): نقشه موقعیت جغرافیایی استان کرمانشاه 68

شکل شماره (3-2): نقشه توپوگرافی استان کرمانشاه 70

شکل شماره (3-3): نقشه شبکه منابع آبی استان کرمانشاه 71

شکل شماره (3-4): نقشه اقلیم استان کرمانشاه 73

شکل شماره (3-5): نقشه هم دمای استان کرمانشاه 75

شکل شماره(3-6 ): نمودار بارندگی در شهر کرمانشاه در سالهای 1388 الی 1391.. 76

شکل شماره (3-7): نقشه میزان بارش استان کرمانشاه 77

شکل شماره (3-8): نقشه هم تبخیر استان کرمانشاه 78

شکل شماره (3-9): نقشه وضعیت لرزه خیزی استان کرمانشاه 82

شکل شماره (4-1): نمودار توزیع پاسخ دهندگان به پرسشنامه بر حسب جنس…. 101

شکل شماره (4-2): نمودار توزیع پاسخ دهندگان به پرسشنامه بر حسب وضعیت تأهل.. 103

شکل شماره (4-3) : دیاگرام تصمیم گیری و مراحل تحلیل عاملی.. 112

مقدمه………………………… 11

2-1- تعاریف و مفاهیم…………………………. 11

2-1-1- فضا………………………… 11

2-1-2- فضاهای عمومی………………………….. 11

2-1-3- فضای شهری………………………….. 12

2-1-4- فرهنگ…………………………… 13

2-1-5- فضای فرهنگی و هنری………………………….. 13

2-1-6- ورزش…………………………… 14

2-1-7- فضاهای ورزشی………………………….. 14

2-1-8- کیفیت………………………….. 14

2-1-9- کیفیت زندگی………………………….. 15

2-1-10- سبک زندگی………………………….. 17

2-2- فضاهای ورزشی………………………….. 17

2-2-1- نظریه های تفریحات سالم…………………………. 17

2-2-1-1- نظریه ی تأمین نیاز…………………………. 17

2-2-1-2- نظریه ی گذران اوقات فراغت………………………….. 17

2-2-1-3- نظریه ی ارزش فردی و اجتماعی………………………….. 18

2-2-1-4- نظریه بازآفرینی………………………….. 18

2-2-1-5- مدل مول و همکاران…………………………. 18

2-2-2- ورزش همگانی و عوامل توسعه آن…………………………. 19

2-2-2-1- عوامل اصلی توسعه ورزش همگانی………………………….. 20

2-2-3- تکامل ورزش همگانی………………………….. 20

2-2-4- متغیرهای تأثیرگذار بر فعالیت بدنی شهروندان……………………… 21

2-2-5- ورزش به عنوان حق شهروندی………………………….. 22

2-2-6- ابعاد ورزش همگانی………………………….. 23

2-2-7- انگیزه های گرایش به ورزش همگانی………………………….. 23

2-2-8- ویژگی فضاهای ورزشی………………………….. 24

2-2-9- نقش و وظیفه شهرداری در برنامه ریزی و مدیریت فضاهای ورزشی در ایران……..25

2-2-10- مشخصات انواع زمینهای ورزشی………………………….. 26

2-2-10-1- مرکز ورزشی واحد همسایگی………………………….. 26

2-2-10-2- مرکز ورزشی محله…………………………. 26

2-2-10-3- مرکز ورزشی ناحیه…………………………. 27

2-2-10-4- مرکز ورزشی شهر…………………………. 27

2-3- فضاهای فرهنگی و هنری………………………….. 27

2-3-1- حوزه های فرهنگ…………………………… 27

2-3-2- سابقه برنامه ریزی فرهنگی در ایران…………….. 28

2-3-3- اهمیت و نقش برنامه ریزی فرهنگی در شهرها جهت توسعه فرهنگی………. 29

2-3-4- نقش و وظیفه ی شهرداری در برنامه ریزی و مدیریت فضاهای فرهنگی- هنری در ایران……30

2-3-5- جایگاه فعالیت های فرهنگی در نظام عمومی گذران اوقات فراغت……..30

2-3-6- فضاهای فرهنگی- هنری عرضه شده در شهر تهران………… 31

2-3-6-1- تئاتر…………………………. 31

2-3-6-2- فرهنگسرا………………………… 31

2-3-6-3- کتابخانه عمومی………………………….. 32

2-3-6-4- موزه…………………………. 32

2-3-6-5- خانه فرهنگ…………………………… 33

2-3-6-6- سینما………………………… 34

2-3-6-7- نگارخانه…………………………. 34

2-3-6-8- زورخانه…………………………. 34

2-3-6-9- مراکز ویژه…………………………. 35

2-4- سبک زندگی………………………….. 35

2-5- کیفیت زندگی………………………….. 36

2-5-1- دیدگاه های مربوط به کیفیت زندگی شهری………… 36

2-5-1-1- دیدگاه سیاست گذاران…………………………. 36

2-5-1-2- دیدگاه مخاطب محور…………………………. 37

2-5-1-3- دیدگاه کارشناس محور…………………………. 37

2-5-1-4- دیدگاه روان شناختی- ادارکی……………….. 38

2-5-1-5- دیدگاه های نیمه تجربی………………………. 38

2-5-2- رویکردهای نظری کیفیت زندگی………………… 39

2-5-2-1- رویکرد برنامه ریزی شهری…………………….. 39

2-5-2-2- رویکرد جغرافیایی………………………….. 40

2-5-2-3- رویکرد فلسفی………………………….. 42

2-5-2-4- رویکرد اجتماعی………………………….. 43

2-5-2-5- رویکرد اقتصادی………………………….. 44

2-5-2-6- رویکرد بوم شناسی………………………….. 45

2-5-3- ابعاد کیفیت زندگی شهری………………………….. 46

2-5-4- رویکردهای ارزیابی کیفیت زندگی شهری………….. 48

2-5-4-1- رویکرد ذهنی…………………………. 52

2-5-4-2- رویکرد عینی………………………….. 53

2-5-4-3- رابطه بین کیفیت ذهنی و عینی………………. 54

2-5-5- شاخص های اصلی کیفیت زندگی………………… 55

2-5-5-1-تولید ناخالص داخلی(GDP)………………………… 55

2-5-5-2- شاخص پیشرفت اصلی (GPI)……………………… 56

2-5-5-3- شاخص سلامت اجتماعی (SHI)…………………. 56

2-5-5-4- شاخص توسعه انسانی (HDI)……………………..56

2-5-6- شاخص های کیفیت زندگی در ایران…………………. 57

2-5-6-1- شاخصهای محیطی………………………….. 57

2-5-6-2- شاخصهای فرهنگ شهروندی…………………………..57

2-5-6-3- شاخصهای اقتصادی………………………….. 57

2-5-6-4- شاخصهای جمعیتی و اجتماعی………………………….. 58

2-5-6-5- شاخصهای آموزش، تحصیلات و مهارت ها………………58

2-5-6-6- شاخصهای زیر ساخت ها و تأسیسات……………………. 58

2-5-6-7- شاخصهای سلامتی و بهداشت………………………….. 58

2-5-6-8- شاخصهای حقوق شهروندی………………………….. 59

2-5-6-9- شاخصهای تفریحات و استراحت………………………….. 59

2-5-6-10- شاخصهای مسکن و سرپناه…………………………. 59

2-5-6-11- شاخصهای امنیت………………………….. 59

2-5-7- مدل های کیفیت زندگی………………………….. 60

2-5-7-1- مدل کیفیت زندگی هنکوک و همکارانش………………….. 60

2-5-7-2- مدل کیفیت زندگی کامپل و همکاران………………………. 61

2-5-7-3- مدل کیفیت زندگی لندزمن………………………….. 62

2-5-7-4- مدل کیفیت زندگی فلیس و پری………………………….. 63

2-5-7-5- مدل کیفیت زندگی رافائل………………………….. 65

2-5-7-6- مدل کیفیت زندگی سالواریس…………………………… 65

2-5-7-7- مدل کیفیت زندگی داس…………………………… 66

2-5-7-8- مدل کیفیت زندگی میشل………………………….. 66

2-5-7-9- کیفیت فراگیر زندگی اشمیت و نول…………………. 67

2-5-7-10- مدل کیفیت زندگی دلفیم و همکارانش……………….. 68

2-5-8- تکنیک های ارزیابی کیفیت زندگی………………………….. 70

2-5-8-1- تکنیک SWOT…………………………..

2-5-8-2-تکنیک AHP………………………….

2-5-9- تجربیات جهانی در زمینه کیفیت زندگی……………………. 73

2-5-9-1- آمریکا …………………………73

2-5-9-2- هلند…………………………. 74

2-5-9-3- سنگاپور…………………………. 74

2-5-10-4- تورنتو کانادا………………………… 74

2-5-10-5- استانبول ترکیه…………………………. 74

2-5-10-6- سائوکارلوس برزیل………………………….. 75

2-5-10-7- پورتو پرتغال…………………………. 76

2-5-10-8- تایپه تایوان…………………………. 77

نتیجه گیری………………………….. 79

فصل سوم………………………….. 80

مقدمه………………………….81

3-1- مشخصات کلی شهر تهران…………………………. 81

3-2- سابقه تاریخی و نحوه شکل گیری منطقه 18…………… 82

3-3- موقعیت منطقه 18 در شهر تهران…………………………. 84

3-4- مشکلات منطقه…………………………. 88

3-5- پتانسیل های منطقه…………………………. 89

3-6- خصوصیات اقلیمی و مسیلهای منطقه 18…………………………. 92

3-7- خصوصیات ژئومورفولوژی منطقه 18…………………………. 93

3-7-1- ژئومورفولوژی اقلیمی………………………….. 93

3-7-2- ژئومورفولوژی ساختمانی………………………….. 93

3-8- خصوصیات جمعیتی، اجتماعی، اقتصادی، صنعتی، سیاسی و خدماتی منطقه 18…….94

3-8-1- خصوصیات جمعیتی و اجتماعی………………………….. 94

3-8-1-1- روند تحولات جمعیت منطقه 18…………………………. 94

3-8-1-2- الگوی سنی جمعیت………………………….. 95

3-8-1-3- خانوار و بعد خانوار…………………………. 96

3-8-1-4- مهاجرت………………………….. 97

3-8-1-5- ویژگیهای اجتماعی جمعیت………………………….. 97

3-8-2- خصوصیات اقتصادی………………………….. 98

3-8-2-1- وضع فعالیت………………………….. 98

3-8-2-2- وضع شاغلان بر حسب گروه های عمده فعالیت…………. 99

3-8-3- خصوصیات صنعتی………………………….. 100

3-8-4- خصوصیات سیاسی………………………….. 101

3-8-5- خصوصیات خدماتی………………………….. 101

3-9- معرفی فضاهای مورد مطالعه در منطقه 18………………………… 101

3-9-1- پردیس تماشا………………………… 101

3-9-2- مجموعه ورزشی شهیدان اسماعیلی………………………….. 103

3-9-3- ورزشگاه امام رضا (ع) …………………………103

3-9-4- مجموعه ورزشی بدر…………………………. 104

3-9-5- مجتمع فرهنگی، تفریحی و ورزشی شهید مختار سلیمانی…………. 105

نتیجه گیری………………………….. 106

فصل چهارم………………………….. 107

مقدمه…………………………. 108

4-1- تحلیلهای توصیفی………………………….. 108

4-1-1- جنسیت………………………….. 108

4-1-2- سن………………………….. 109

4-1-3- وضعیت تأهل………………………….. 110

4-1-4- سطح تحصیلات………………………….. 111

4-1-5- وضعیت اشتغال………………………….112

4-1-6- میزان درآمد ماهانه…………………………. 113

4-1-7- میزان هزینه ماهانه…………………………. 114

4-1-8- از کدام منطقه شهر تهران به این مرکز مراجعه می نمایید؟……..115

4-1-9- چه مدت است که در این منطقه اقامت دارید؟……………… 116

4-1-10- کدام یک از مراکز زیر را می شناسید؟………………… 117

4-1-11- هر چند وقت یکبار به مراکز نام برده مراجعه می کنید؟………. 118

4-1-12- بیشتر، چه روزی را برای رفتن به مراکز نام برده انتخاب می کنید؟……….. 119

4-1-13- چه ساعتی از شبانه روز را برای رفتن به مراکز نام برده انتخاب می کنید؟…….. 120

4-1-14- نحوه دسترسی شما به مراکز نام برده کدام گزینه است؟……………. 121

4-1-15- مهمترین هدف استفاده شما از این مراکز کدام گزینه است؟………….. 122

4-1-16- مشخصه ی بارز مراکز نام برده که باعث حضور شما در آن می شود، کدام است؟…….. 123

4-1-17- کدام عامل باعث وابستگی و حس تعلق شما به مراکز نام برده، گردیده است؟……….. 124

4-1-18- انتظار شما از این مراکز چیست؟……………………… 125

4-2- تعیین سلسله مراتب مراکز مورد بررسی در شاخص های پژوهش با روش سلسله مراتبی (AHP)…..126

4-2-1- شاخص محیطی و کالبدی………………………….. 129

4-2-2- شاخص اقتصادی………………………….. 129

4-2-3- شاخص اجتماعی………………………….. 130

4-2-4- شاخص آموزشی………………………….. 131

4-2-5- شاخص زیرساخت و تأسیسات………………………….. 132

4-2-6- شاخص امنیت………………………….. 132

4-2-7- شاخص سلامت………………………….. 133

4-3- تکنیک SWOT…………………………..

4-3-1- تدوین راهبردهای SWOT…………………………..

فصل پنجم………………………….. 139

مقدمه…………………………. 140

5-1- شاخصهای آمار توصیفی (مرکزی و پراکندگی)………………………… 140

5-2- آمار استنباطی………………………….. 143

5-2-1- آزمون کولموگروف-اسمیرنوف………………………….. 143

5-2-2- بررسی تأثیرات فضاهای فرهنگی، ورزشی و هنری منطقه 18 در منطقه و فرا منطقه بر کیفیت زندگی زندگی شهروندان……..144

5-2-2-1– بررسی تأثیرات فضاهای فرهنگی، ورزشی و هنری منطقه 18 در منطقه بر گویه های کیفیت زندگی شهروندان………..144

5-2-2-2– بررسی تأثیرات فضاهای فرهنگی، ورزشی و هنری منطقه 18 در فرا منطقه بر گویه های کیفیت زندگی شهروندان……..148

5-2-2-3- مقایسه تأثیرات فضاهای فرهنگی، ورزشی و هنری بر گویه های کیفیت زندگی در منطقه و فرا منطقه…………151

5-2-2-4– بررسی تأثیرات فضاهای فرهنگی، ورزشی و هنری منطقه 18 در منطقه بر شاخص های کیفیت زندگی شهروندان…….154

5-2-2-5– بررسی تأثیرات فضاهای فرهنگی، ورزشی و هنری منطقه 18 در فرا منطقه بر شاخص های کیفیت زندگی شهروندان….155

5-2-3- اولویت بندی میزان تأثیرات فضاهای فرهنگی، ورزشی و هنری منطقه 18 بر منطقه و فرا منطقه……… 156

5-3- آزمون فرضیه های پژوهش…………………………… 157

5-3-1-آزمون فرضیه اول…………………………. 157

5-3-2- آزمون فرضیه دوم…………………………. 158

نتیجه گیری………………………….. 160

پیشنهادات………………………….. 161

فهرست منابع………………………….. 140

پیوست…………………………… 177

Abstract………………………….

چکیده:

کیفیت زندگی به عنوان مفهومی چند بعدی جهت نشان دادن میزان رضایت فرد از زندگی و به عبارتی معیاری برای تعیین رضایت یا عدم رضایت افراد و گروه ها از ابعاد مختلف زندگی است. این ابعاد می تواند زمینه های تغذیه ای، آموزشی، بهداشتی، امنیتی و اوقات فراغت را شامل می شود، امروزه در ادبیات برنامه ریزی توسعه مباحث کیفیت زندگی به عنوان یک اصل اساسی پیوسته مورد توجه برنامه ریزان و مدیران امر توسعه قرار می گیرد. از این رو در این پژوهش، هدف مهم و اساسی، ارزیابی اثرات فضاهای فرهنگی، ورزشی و هنری مورد مطالعه در ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان منطقه 18 تهران است. تحقیق حاضر از حیث هدف کاربردی و به لحاظ روش توصیفی-تحلیلی و علّی-مقایسه ای است. جهت جمع آوری اطلاعات و داده های مورد نیاز از بررسی های اسنادی، کتابخانه ای و مطالعات میدانی استفاده شده است. برای سنجش نظرات و ابعاد ذهنی کیفیت زندگی در منطقه 18، جامعه نمونه با توجه به جمعیت 391368 نفر با استفاده از فرمول کوکران، 385 محاسبه گردید. برای تجزیه و تحلیل سؤالات پرسشنامه از آزمون های تی تک نمونه ای، تی مستقل و فریدمن استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که فضاهای مورد مطالعه با ارائه کارکردهای متفاوت در منطقه و فرامنطقه بر کیفیت زندگی شهروندان تأثیر متفاوتی گذاشته اند و همچنین احداث این فضاها موجب تغییر شیوه زندگی شهروندان از سنتی به مدرن شده است. جهت شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید از تکنیک SWOT استفاده شده است، که طبق نتایج ماتریس ارزیابی موقعیت و اقدام استراتژیک، راهبرد تهاجمی برای افزایش تأثیر فضاهای فرهنگی، ورزشی و هنری در ارتقاء کیفیت زندگی انتخاب شد. جهت رتبه بندی مراکز با توجه به نظرات شهروندان با استفاده از تکنیک AHP اقدام گردید، بر اساس نتایج نهایی این تکنیک، پردیس تماشا با بیشترین امتیاز و مجموعه ورزشی شهیدان اسماعیلی با کمترین امتیاز به ترتیب در رتبه اول و آخر قرار گرفتند.

پیشگفتار:

بررسی کیفیت زندگی از اهداف مهم دست اندرکاران بوده و با توجه به گستردگی این مفهوم مورد توجه بسیاری از رشته های علوم مختلف قرار گرفته است. از این رو، بهبود رفاه و آسایش به عنوان هدف توسعه، وابسته به شناخت هر چه بیشتر عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی انسان است. بر این اساس، شروع جدی این بحث به دهه 1960 باز می گردد. زمانی که مشخص شد رشد و توسعه اقتصادی لزوماً منجر به بهبود کیفیت زندگی مردم نمی شود. کیفیت زندگی به عنوان مفهومی برای نشان دادن میزان رضایت فرد از زندگی و به عبارتی معیاری برای تعیین رضایت و عدم رضایت افراد و گروه ها از ابعاد مختلف زندگی است. این ابعاد می تواند زمینه های تغذیه ای، آموزشی، بهداشت، امنیت و اوقات فراغت را شامل می شود، از طرفی، دیگر امروزه در ادبیات برنامه ریزی توسعه مباحث کیفیت زندگی به عنوان یک اصل اساسی پیوسته مورد نظر برنامه ریزان و مدیران امر توسعه است. ارتقاء برنامه ریزی شهری از نگاه صرف کالبدی-کارکردی به نگاهی چند بعدی و چند وجهی در قالب در نظر گرفتن ابعاد اجتماعی، روانی، کیفی و اقتصادی در تعامل و کنش متقابل با ابعاد کالبدی-کارکردی، یکی از نتایج توجه به مفهوم کیفیت زندگی شهری در عرصه جهانی بوده است. به طور کلی می توان گفت که مفهوم «کیفیت محیط زندگی» و یا «کیفیت زندگی شهری» با هدف اصلاح و تکامل مفهوم توسعه از توسعه صرف کمی و اقتصادی به توسعه پایدار شهری مطرح و مورد توجه قرار گرفت. به هر جهت، کیفیت زندگی به عنوان یک اصطلاح کلی، مفهومی برای نشان دادن چگونگی برآورده شدن نیازهای انسانی و همچنین معیاری برای ادراک رضایت و عدم رضایت افراد و گروه ها از ابعاد مختلف زندگی است.

پژوهش پیش رو در 5 فصل تدوین شده است که در فصل نخست به کلیات تحقیق شامل بیان مسئله، سؤالات تحقیق، فرضیه، اهداف، روش تحقیق، پیشینه و واژگان کلیدی تحقیق اشاره شده است.

در فصل دوم ابتدا تعاریف و مفاهیم و سپس نظریه ها، مدل ها و تجربیات کیفیت زندگی مورد بررسی قرار گرفته است.

در فصل سوم ابتدا، مشخصات کلی شهر تهران مورد بررسی قرار گرفت، و سپس پیشینه منطقه و ویژگی های طبیعی و انسانی منطقه 18 مورد بررسی قرار گرفت و در انتهای فصل، مشخصات مراکز مورد بررسی در پژوهش ذکر شده است.

در فصل چهارم ابتدا به بررسی و تحلیل نظر و دیدگاه مراجعه کنندگان مراکز مورد مطالعه پرداخته شده است و در نهایت از مدل های AHP و SWOT به منظور رتبه بندی و شناخت نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید مراکز استفاده شده است.

در پایان، در فصل پنجم برای تجزیه و تحلیل داده ها از فنون آمار توصیفی شامل جداول فراوانی و نمودارهای میله ای برای تجزیه و تحلیل داده های مشخصات فردی و سؤالات توصیفی و از آزمون آماری کولموگروف-اسمیرنوف، آزمون تی تک نمونه ای با ارزش آزمون 3، آزمون تی مستقل و آزمون فریدمن جهت تجزیه و تحلیل داده ها و بررسی فرضیات تحقیق استفاده شده است.

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- طرح مسئله تحقیق

امروزه یکی از شاخص های پیشرفت یک اجتماع، ارتقاء کیفیت زندگی است. کیفیت زندگی شهری، واژه ای پیچیده، چند بعدی و کیفی در رابطه با شرایط و وضعیت جمعیت، در یک مقیاس جغرافیایی خاص (شهر، منطقه، محله و…) است که هم متکی به شاخص های ذهنی یا کیفی و هم متکی به شاخص های عینی یا کمی است. مفهوم کیفیت زندگی شهری را می توان در یک برداشت جامع و کلی بدین گونه تعریف کرد: « کیفیت زندگی شهری در برگیرنده ی ابعادی روانی است که شاخص هایی همچون رضایت، شادمانی و امنیت را در بر می گیرد. در برخی موارد، رضایت اجتماعی نیز نامیده می شود. همچنین ابعادی محیطی که در برگیرنده ی سنجه هایی همچون مسکن، دسترسی به خدمات و امنیت محیطی است. جنبه های دیگر در برگیرنده ی توجه به فرصتهای اجتماعی، امیدهای اشتغال، ثروت و اوقات فراغت است». قبل از دهه 1970 در برنامه ریزی شهری بیشتر بر ابعاد کالبدی-کارکردی توجه می شده است و به اهداف و ارزشهای اجتماعی و کیفی توجهی نمی گردید. بعد از تحولاتی که در دیدگاهها، اهداف و روشهای برنامه ریزی صورت گرفت مفاهیم جدیدی از جمله توجه به مفهوم کیفیت زندگی وارد مباحث برنامه ریزی شهری گردید و برنامه ریزی شهری را به سمت تعیین شاخص ها و معیارهای جدیدی جهت بیان ارتقاء کیفیت زندگی شهری سوق داد.

از جمله شاخص های اساسی سنجش کیفیت زندگی وجود فضاهای عمومی در سطح شهر است که همه شهروندان بدان دسترسی بی قید و شرط دارند و نیازهای وسیعی از شهروندان را پاسخگو می باشد. فضاهای عمومی شهری طیف وسیعی از فضاها را دربر می گیرد. فضاهای عمومی صحنه نمایش زندگی روزمره مردم است و در تقابل با فضای زندگی خصوصی تعریف می شود. اهمیت فضای عمومی به دلیل نقشی است که در توسعه جامعه ی دموکراتیک بازی می کند؛ به عبارتی چنانچه دسترسی برابر به عرصه ی عمومی برای همه ی جامعه فراهم شود، تهدید تمایز و جدایی اجتماعی کاهش می یابد وتنوع فرهنگیشکل یافته، می تواند فضای عمومی را تبدیل به مکانی نماید که افراد و گروه های مختلف بتوانند در اجرای قوانین خود گزیده، مشارکت کنند. مطابق با نظریات هابرماس و آرنت، دسترسی بی قید و شرط، اصل اساسی در فضاهای عمومی است (مدیری، 1385: 12). از این رو توجه به فضاهای مورد نیازی که ضامن سلامت جسم و روح و کیفیت زندگی شهروندان است، در برنامه ریزی و ساختار شهر ضروری به نظر می رسد. بدین منظور برنامه ریزی به منظور ارتقای کیفیت زندگی شهری نیازمند دستیابی به معیارها و شرایطی است که آسایش و رضایتمندی شهروندان را از طریق برآوردن نیازهای مادی و روانی آنان پاسخ گوید (وظیفه و همکاران، 1392: 2).

FA

آنالیزور جریان

FAH

هشداردهنده جریان زیاد

FAHH

هشداردهنده جریان خیلی زیاد

FAL

هشداردهنده جریان کم

FALL

هشداردهنده جریان خیلی کم

FI

هشداردهنده جریان

FIC

کنترل کننده ارتفاع جریان

FT

انتقالدهنده جریان

FT

ترانسمیتر جریان

FV

شیر کنترل جریان

HIC

هوای رویابزار دقیق

LA

آنالیزور سطح

LAH

هشداردهنده سطح زیاد مایع

LAHH

هشداردهنده سطح زیاد خیلی مایع

LAL

هشداردهنده سطح کم مایع

LALL

هشداردهنده سطح خیلی کم مایع

LG

اندازه گیری ارتفاع مایع

LGH

هشداردهنده اندازه زیاد مایع

LGHH

هشداردهنده اندازه خیلی زیاد مایع

LGL

هشداردهنده اندازه کم مایع

LGLL

هشداردهنده اندازه خیلی کم مایع

LI

کنترل کننده سطح

LIC

کنترل کننده ارتفاع مایع

LT

ترانسمیتر سطح مایع

LV

شیر کنترل سطح مایع

M

میکسر

P

پمپ

PCV

هشداردهنده فشار بالا

PG

اندازه گیری فشار

PI

هشداردهنده فشار بالا

PIC

کنترل کننده فشار

PSV

شیر فشار شکن

PT

ترانسمیتر فشار

PV

شیر کنترل فشار

RO

اسموز معکوس

T

مخزن

TI

هشداردهنده دما

XV

شیر کنترل جریان

پیشگفتار:

امروزه ایجاد محیطی ایمن که در آن تمامی عوامل آسیب رسان شناسایی، ارزیابی، حذف یا کنترل گردیده تا سلامت افراد و تأسیسات را تضمین نماید از اولویت های مدیریت های صنعتی می باشد، علم ایمنی نیز همانند نگرش سنتی به ایمنی عکس العملی بوده است یعنی تا هنگامی که حوادث رخ نمی داد مدیران به فکر یافتن اشکالات و رفع آنها بر نمی آمدند. در دهه های اخیر ملاحظات وجدانی و اخلاقی صاحبان صنایع در کنار الزامات قانونی و تعهدات بیمه ای، توجه به علم ایمنی را در جایگاهی ویژه قرار داده است. در این میان از تأثیر زیاد ایمنی بر سود آوری و افزایش رقابت با همکاران نیز نباید غافل شد. بنابراین توجه به ایمنی با نگرش پیشگیرانه نسبت به حوادث به خصوص در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی که پتانسیل بالایی جهت ایجاد سوانح انسانی و زیست محیطی دارند، محور توجه قرار گرفته است.
صنعت گاز در ایران به دلیل وجود ذخایر عظیم گازی در این کشور از اهمیت ویژه ای برخوردار است. پالایشگاه های گاز یکی از مهم ترین قسمت های این صنعت به شمار می روند و لزوم افزایش ایمنی در این بخش ها از مهم ترین موارد مورد توجه همه می باشد زیرا کوچک ترین مشکلی در این صنعت علاوه بر فجایع عظیم زیست محیطی و انسانی ممکن است مسایل اقتصادی جبران ناپذیری را به کشور تحمیل نماید.
روش های متعددی جهت افزایش فرایندهای جاری در صنایع گازی مورد استفاده قرار می گیرند که مطالعه مخاطرات و راهبری فرآیند[1] یکی از بهترین این روش ها است. استفاده از این روش در کشورهای صنعتی به صورت یک الزام مطرح می شود اجرای این سیستم در کشورهای رو به توسعه شدیداً توصیه شده و در بسیاری از صنایع نفت، گاز و پتروشیمی مورد استفاده قرار می گیرد. اجرای سیستم HAZOP در پالایشگاه های ایران به منظور افزایش ایمنی سیستم ها به یکی از مهم ترین کارهای قابل انجام در این کارخانجات تبدیل شده و تاکنون در بسیاری از صنایع مرتبط با نفت، گاز و پتروشیمی مورد استفاده قرار می گیرد.
از کارهای انجام شده در این صنایع می توان به مطالعه HAZOP و ارزیابی ریسک برای واحد اوره مجتمع پتروشیمی شیراز، واحدهای شیرین سازی مجتمع پتروشیمی رازی، واحد تولید اکسید اتلین مجتمع پتروشیمی اراک، واحد تولید فلور- UCF اصفهان واحد های بی کربنات سدیم مجتمع پتروشیمی شیراز، واحد بازیافت LPG پالایشگاه گاز کنگان، واحد تولید پلی استایرن پتروشیمی تبریز، واحد های بالادستی منطقه دهران و دانان، واحد آبگیری از دریا در پتروشیمی مبین و واحد آیزوماکس شرکت پالایش نفت بندرعباس اشاره نمود. البته فعالیت های انجام شده در این زمینه بسیار زیاد و رو به پیشرفت است و هر روز واحدهای بیشتری از مجتمع پتروشیمی تحت این مطالعه قرار می گیرند[1].
دلایل ضرورت و توجیه اجرای پروژه در واحد Utility پالایشگاه پنجم مجتمع گاز پارس جنوبی:

1. با توجه به اینکه بیش از 5 سال از زمان نصب و راه اندازی این واحد می گذرد و این در حالی است که در واحد Utility هیچ گونه مطالعات HAZOP موجود و در دسترس نمی باشد و پس از بهره برداری واحد، مطالعات شناسایی مخاطرات از طریق مطالعات HAZOP انجام نگردیده است.

1. حجم سرمایه گذاری بالا به همراه اهمیت بعد استراتژیک تأمین سوخت و انرژی مستمر و مداوم ایجاب می کند عوامل مخاطره آمیز و عواملی که باعث کاهش نرخ تولید و یا برهم زننده کیفیت محصول می گردد، شناسایی و تدابیر لازم برای حذف آن ها اتخاذ گردد.

1. مراکز دولتی و افراد همیشه در مقابل تغییرات مقاومت نشان می دهند. ارائه راهکار های علمی، مدون و مستدل از طریق گروهی متخصص و زبده با کمک تجربیات پرسنل خود مجتمع، راه را برای بهبود هر چه سریع تر سطح ایمنی و عملیاتی سیستم هموارتر می نماید.

هزینه های مستقیم و غیرمستقیم ناشی از حوادث هر ساله صدمات مالی و جانی قابل توجهی را متوجه صنایع کشور و علی الخصوص صنعت پالایش گاز به دلیل ماهیت فعالیت های این صنعت به عنوان یکی از صنایع پرمخاطره کشور می سازد، لذا برای جلوگیری از وقوع چنین حوادثی، استفاده از یک روش سیستماتیک برای شناسایی مخاطرات پنهان موجود در واحدهای صنعتی و بازبینی مستمر آن ضروری است.
بسیاری از مدیران و کارشناسان توجه به مسائل ایمنی را صرفه جویی در وقت و سرمایه قلمداد می کنند. پیاده سازی برنامه های ایمنی در واحدهای صنعتی، شناسایی پتانسیل های خطر و ارائه راهکارهای اجرایی برای پیشگیری و کاهش صدمات ناشی از حوادث، می تواند مزایای بسیاری را به لحاظ اقتصادی و استفاده بهینه از زمان در برداشته باشد. از جمله این مزایا می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• کاهش هزینه های مربوط به:

7-1 محدودیت های پژوهش …………….…………………………………………12

 

فصل دوم: زمینه و پیشینه تحقیق

1-2 چهارچوب پژوهش ……………………………………………………………14

2-2 مروری بر مطالعات انجام شده ……………………………………………………30

 

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

1-3 نوع پژوهش …………………………………………………………………47

2-3 جامعه پژوهش ……………………………………………………………….48

3-3 روش نمونه گیری .…………………………………………………..…………48

4-3 مشخصات واحدهای مورد پژوهش ………………………………………….……48

5-3 محیط پژوهش ………………………………..………………………………48

6-3 ابزار و روش گردآوری اطلاعات …………………………………………………49

7-3 تعیین اعتبار و اعتماد علمی ابزار ………………………….………………………50

8-3 روش تجزیه وتحلیل داده ها …………………….…….…………………………51

9-3 ملاحضات اخلاقی.…………………………………………….……………..52

 

 

 

فصل چهارم: نتایج تحقیق

1-4 نتایج پژوهش……………………………. …………………………………………………………53

2-4 جداول و نمودارها.………………………………….…………………………. 54

فصل پنجم: بحث و بررسی یافته ها

1-5 بحث و تفسیر نتایج پژوهش.…………………………………………………….. 91

2-5 نتیجه گیری نهایی. ……………………………………………………………..105

3-5 کاربرد یافته ها و پیشنهادات برای پژوهش های قبلی ………………………………….108

 

منابع و ماخذ

– فهرست منابع …………………………………………………………………..110

– پیوست ها ………………………………………………………………………

– چکیده انگلیسی…………………………………………………………………

فهرست جداول

عنوانصفحه

 

جدول شماره 1 : توزیع فراوانی واحدهای پژوهش برحسب متغیرهای فردی اجتماعی 55

جدول شماره 2 : میانگین و انحراف معیار واحدهای پژوهش برحسب متغیرهای فردی اجتماعی

58

جدول شماره 3 :میانگین امتیاز نیازهای اساسی روانی واحدهای پژوهش بر حسب متغیرهای فردی اجتماعی

58

جدول شماره 5 : مقایسه میانگین نمره استقلال واحدهای پژوهش بر حسب متغیر های فردی اجتماعی 60

جدول شماره 6 : مقایسه میانگین نمره کفایت واحدهای پژوهش بر حسب متغیر های فردی اجتماعی 63

جدول شماره 7 : مقایسه میانگین نمره تعلق واحدهای پژوهش بر حسب متغیر های فردی اجتماعی 66

جدول شماره 8 : مقایسه میانگین نمره شاخص خود تعیین کنندگی واحدهای پژوهش بر حسب متغیر های فردی اجتماعی 69

جدول شماره 9 : مقایسه میانگین نمره انگیزه درونی واحدهای پژوهش بر حسب متغیر های فردی اجتماعی 72

جدول شماره 10 : مقایسه میانگین نمره انگیزه شناسایی شده واحدهای پژوهش بر حسب متغیر های فردی اجتماعی75

جدول شماره 11 : مقایسه میانگین نمره انگیزه به درون متمایل شده واحدهای پژوهش بر حسب متغیر های فردی اجتماعی 78

جدول شماره 12 : مقایسه میانگین نمره انگیزه بیرونی واحدهای پژوهش بر حسب متغیر های فردی اجتماعی 81

جدول شماره 13 : مقایسه میانگین نمره فقدان انگیزه واحدهای پژوهش بر حسب متغیر های فردی اجتماعی 84

جدول شماره 14 : ضریب رگرسیونی عوامل مرتبط با شاخص خود تعیین کنندگی در واحدهای مورد پژوهش87

جدول شماره 15:ضریب رگرسیونی همبستگی انواع نیازهای اساسی روانی با شاخص خود تعیین کنندگی 88

در واحدهای پژوهش با کنترل متغیرهای فردی اجتماعی

فهرست نمودار

نمودار شماره 4 : میانگین امتیاز ابعاد پرسشنامه میزان انگیزه واحدهای مورد پژوهش

بیان مسئله:

پرستاری رشته ای مستقل و شاخه ای از علوم پزشکی است که دانش آموختگان آن به عنوان عضوی از تیم سلامت در عرصه های مختلف مربوط به آن به ارائه خدمات میپردازند(1)در آموزش این حرفه پویا و کاربردی ، مجموعه ای از علوم تئوری و فعالیتهای عملی، مهارت ، خلاقیت و تجربه به کار گرفته می شود(2).بخش مهمی از آموزش پرستاری را آموزش بالینی تشکیل میدهد.در واقع آموزش بالینی از اجزاء اصلی و حیاتی برنامه پرستاری است و به عنوان قلب آموزش پرستاری و مرحله تکامل حرفه ای شناخته شده است(3).

کارآموزی در بالین به عنوان یک نوآوری در ساختار آموزشی پرستاری با هدف ارتقاء کیفیت آموزش پرستاری و ارائهخدمات بالینی و فراهم نمودن زمینه جامعه نگری و جامع نگری در پرستاری در سال 1371 به اجرا در آمد(1).در این مرحله فرد با یادگیری فعالیتهای بالینی،تجارب عینی لازم را کسب مینماید و فرصتی برای دانشجو فراهم میشود تا دانش نظری خود را به مهارتهای ذهنی، حرکتی و اجتماعی که لازمه مراقبت از بیمار میباشد، تبدیل کند(3).در این نوع آموزش دانشجو در تعامل با مربی و محیط، مفاهیم آموخته شده را در حیطه عمل بکار میبرد(4).در دوره های کارآموزی همه کارآموزان موظف اند که به رغم علاقه ها و استعدادهای مختلف خود، به سوی هدفهای واحدی که در برنامه دوره کارآموزی در نظر گرفته شده است پیش بروند و مهارتهایی را کسب نمایند که حرفه مورد نیاز آن دوره ایجاب میکند، زیرا هدف هر دوره کارآموزی ایجاد مهارت، دانش و نگرش مورد نیاز فرد برای عملکرد مقتضی در یک شغل یا حرفه معین است. دوره های کارآموزی معمولا نیازهای سازمان های اداره کننده این دوره ها را برآورده میسازند(5).در این دوره وظایف مربیان علاوه بر فعالیتهای آموزشی مصوب، ایجاد حس استقلال و تصمیم گیری و افزایش قدرت ابتکار فراگیران در عرصه های مختلف میباشد و دانشجویان نیز باید در این راستا وظایف خود را انجام دهند(6).

در محیط بالین باید با تمرکز روی نیاز های یادگیری دانشجو، برای پیشرفت و ایجاد اطمینان به شایستگی اش در مهارتهای بالینی، فرصت داد.نیوبل[1] چنین اظهار میدارد که” در حقیقت آموزش بالینی فراموش شده ترین آموزش و دارای نقایصی بیشتر از سایر حوزه های آموزشی است”. مطالعات پرستاری نشان میدهد که دانشجویان پرستاری علیرغم پایه دانش نظری خوب، در محیط بالینی با مهارت عمل نمی کنند. در نتیجه با ورود این دانشجویان به سیستم مراقبتی و درمانی، کیفیت این سیستم روز به روز افت میکند(7).

هر دو محیط آموزش پرستاری آکادمیک وبالینی تحت فشار زیاد ناشی از مراقبت از بیمار قرار دارند که میتواند شرایط مراقبتی را تحت تاثیر قرار دهد.اما محیط بالین تحت فشار زیادی قرار دارد زیرا هدف از آن آموزش پرستاری بصورت موثر کارا و مناسب است تا بتواند پرستارانی را تربیت نماید که بتوانند آماده کار باشند.آموزش پرستاری امروز با چالش های زیادی مواجهه است که از جمله آن کسب دانش و به روز شدن است و نیاز است که پرستاران آینده با تحقیق و همچنین مراقبت از بیمار بر اساس دانش علمی روشن، آشنا شوند(8).

محیط بالین در برگیرنده کلیه شرایط و محرکهای موثر بر یادگیری است .این محیط غنی روانشناختی از عوامل شناختی ،اجتماعی ، فرهنگی ، عاطفی ، احساسی ، انگیزشی و درسی تشکیل شده است(9).عوامل زیادی بر روی یادگیری اثر میگذارند ولی انگیزه[2] نخستین عنصر تشکیل دهنده رفتار و مهم ترین شرط یادگیری است. انگیزه نقش با ارزشی در توضیح علل رفتار ، پیشگوئی تاثیر اعمال و هدایت رفتار جهت رسیدن به موفقیت بازی میکند (10).

از این رو ، حتی غنی ترین و بهترین برنامه های کارآموزی و آموزش سازمان دهی شده نیز در صورت فقدان انگیزه در فراگیران سودمند نخواهد بود.بنابراین یکی از وظایف اصلی مدرسان ایجاد انگیزه لازم برای یادگیری در دانشجویان به منظور افزایش میزان آگاهی، دانش و مهارتهای تکنیکی و همچنین آشنا ساختن آنها با علوم پیشرفته و روش های نوین مراقبتی است.لذا با شناخت هرچه بیشتر عوامل موثر در انگیزش دانشجویان،میتوان مشارکت فعالانه آنها را در یادگیری افزایش داد (11) .

در مطالعات انجام شده در انگلستان ، اسکاتلند و ایرلند به ترتیب میزان ترک تحصیل دانشجویان پرستاری (16%) ، (24%) ، (6%) گزارش شده که دلایل زیادی داشته و فقدان حمایتهای لازم یکی از این موارد بوده است(12).

طبق آمار 35 % از کسانیکه در یکی از شهرهای اسکاتلند در رشته پرستاری ثبت نام نموده اند بین سالهای 1967-1966 قبل از تکمیل دوره تحصیلی خود ، ترک تحصیل نموده اند(11). در بررسی زنوریبا عنوان بررسی علل ترک تحصیل دانشجویان دختر کاردانی پرستاری مدارس عالی پرستاری تهران، که در سال 1365 در تهران انجام شد از علل ترک تحصیل دانشجویان پرستاری روابط سرد بین همکاران ، عدم استقلال فکری و عملی ، ناهماهنگی مطالب تئوری با کار عملی و عدم امکانات جهت ارائه کارکرد مطلوب بوده است(13).

در مطالعه همایونفر و همکاران با عنوان وضعیت آموزش بالینی از دیدگاه دانشجویان پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی اردبیلدر سال 89 ، در میان دانشجویان پرستاری(3/67%) و مامایی(7/37%) ،عدم ایجاد انگیزه کافی محیط آموزشی برای اشتغال به حرفه در آینده دانشجویان (8/52%) از جمله نقاط ضعف شناخته شده بود(14).

در مطالعه جولایی و همکاران با عنوان بررسی نظرات دانشجویان پرستاری نسبت به حرفه پرستاری و دلایل ترک آن بر روی 300 دانشجوی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تهران ، نتایج مطالعه نشان داد که تنها 18% دانشجویان پرستاری نظر مثبتی نسبت به حرفه خود دارند و 69% انها موافق با ترک رشته خود بوده اند.همچنین 63.6% نمونه ها تصمیم به تغییر رشته و 51.64% تصمیم به انصراف از رشته خود داشتند. از اولویتهای ترک رشته پرستاری نداشتن جایگاه مثبت اجتماعی، نامناسب بودن محیط کار بالینی و نگرش منفی افراد تیم پزشکی نسبت به این حرفه بوده است(15).