1-10- انواع صنوف… 9

1-10-1- صنوف تولیدی 9

1-10-2- صنوف خدمات فنی.. 9

1-10-3- صنوف توزیعی 9

1-10-4- صنوف خدماتی 9

1-11- مفهوم صنایع و خدمات شهری.. 10

1-11-1- صنایع مورد نیاز شهروندان. 10

1-11-2- صنایع تاریخی و قدیمی مستقر در شهر. 10

1-11-3- صنایع خدماتی 11

1-12- تعریف آلودگی.. 11

1-13- مفهوم عام آلودگی.. 11

1-13-1- آلودگی هوا 12

1-13-2- آلودگی آب و خاك… 12

1-13-3- آلودگی صوتی 13

1-13-4- آلودگی منظر 13

1-14- تعریف مزاحمت…. 14

1-15- علل پیدایش و بروز آلودگی و مزاحمت…. 15

1-15-1- تحلیل منافع اقتصادی.. 15

1-15-2- توسعه سریع شهری.. 16

1-15-3- استقرار تاریخی 16

1-16- تعاریف مربوط به صنوف… 16

1-16-1- فرد صنفی 17

1-16-2- واحد صنفی 17

1-16-3- صنف 17

1-16-4-پروانه کسب 17

1-16-5- پروانه تخصصی و فنی.. 17

1-16-6- اتحادیه 18

1-16-7-مجمع امور صنفی.. 18

1-16-8- شورای اصناف کشور. 18

1-16-9-کمیسیون نظارت 18

1-16-10- هیأت عالی نظارت… 19

1-17- مقدمه ای بر ساماندهی.. 19

1-17-1- تاریخچه ساماندهی.. 19

1-17-2- اهداف کلان و راهبردهای اساسی ساماندهی.. 20

1-18- ضرورت نگرش سیستمی و جامع نگری.. 21

1-19- پیوستگی متقابل شهر و صنعت…. 22

1-20- مرزبندی صنایع و خدمات شهری و غیرشهری.. 23

1-20-1- طبقه بندی صنایع به دو گروه کلی شهری و غیر شهری : 24

1-20-2- ترکیب صنایع تولید و خدماتی فنی.. 24

1-21- تفکیک سایر فعالیت ها و مشاغل شهری.. 24

1-22- صنایع مجاز و غیر مجاز. 25

1-22-1- گروه بندی صنایع مجاز و غیر مجاز. 26

1-23- شاخص های استقرار صنوف در شهر. 26

1-23-1- فضای مورد نیاز. 27

1-23-2- فعالیت اقتصادی شهر و نقش صنایع در آن. 27

1-23-3- تعداد کارگاه و صنعت در شهر. 27

1-23-4- ارتباط صنایع با یکدیگر. 28

1-24- سلسله مراتب عملکردی صنایع و خدمات فنی.. 28

1-24-1- کارگاه ها و خدمات فنی و تعمیراتی حوزه سکونتی.. 29

1-24-2- مشخصات کالبدی کارگاه ها و خدمات فنی و تعمیراتی در حوزه سکونتی.. 29

1-24-3- مشخصات مدیریتی کاربری های خدمات تعمیراتی حوزه سکونتی.. 30

1-24-4- علل همسانی کاربری فنی و تعمیراتی با سایر کاربری های حوزه سکونتی.. 30

1-25- کارگاه ها و خدمات فنی و تعمیراتی حوزه شهری.. 31

1-25-1- در ترکیب کاربری ها در حوزه شهری.. 31

1-25-2- مشخصات کالبدی کارگاه ها و خدمات فنی- تعمیراتی.. 31

1-25-3- دسته بندی متقاضیان و مقیاس عملکردی.. 32

1-25-4- مشخصات اجرایی کاربری کارگاهی و تعمیراتی در رده شهری.. 33

1-26- صنایع و خدمات فنی فرا شهری و ملی.. 33

1-26-1- ویژگی هایمکان گزینی.. 33

1-26-2- ترکیب کاربری ها 34

1-26-3- توصیه های ویژه ساماندهی در شهرهای بزرگ… 34

1-27- طرح ها و برنامه های ساماندهی.. 35

1-27-1- ویژگی ها و مشخصات… 35

1-27-2- الگوی سلسله مراتبی ساماندهی.. 35

1-28- معیارهای ساماندهی خدمات فنی- تعمیراتی و کارگاه های مجاز. 36

1-28-1- ترکیب کاربری ها در حوزه سکونتی.. 36

1-28-2- شاخص های تشخیص….. 36

1-29- معیارهای ساماندهی بر پایه الگوهای استقرار. 37

1-29-1- الگوی استقرار پراکنده 38

1-29-2- الگوی استقرار خطی در حوزه سکونتی.. 38

1-29-3- شاخص های تشخیص معابر محله ای.. 39

1-29-4- الگوی استقرار متمرکز در حوزه سکونتی.. 39

1-29-5- شاخص های تشخیص مجتمع های محله ای.. 40

1-30- مشخصات و ویژگی های کارگاه ها و خدمات فنی- تعمیراتی حوزه شهری.. 41

1-30-1- ترکیب کاربری ها 41

1-30-2- مقیاس عملکردی و ترکیب استفاده کنندگان. 41

1-31- ویژگی الگوی استقرار. 42

1-31-1- نحوه استقرار پراکنده 42

1-31-2- نحوه استقرار خطی.. 42

1-31-3- نحوه استقرار متمرکز. 43

1-32- معیارهای ساماندهیکارگاه ها و خدمات فنی- تعمیراتیحوزه شهری.. 44

1-32-1- معیارهای ساماندهی الگوی خطی.. 44

1-32-2- مشخصات و ویژگی های معابر شهری ( محل استقرار خدمات فنی تعمیراتی) 44

1-33- معیارهای ساماندهی در الگوی استقرار مرکز. 44

1-34- معیارهای ساماندهی کارگاه ها و خدمات فنی- تعمیراتی حوزه فرا شهری.. 45

1-34-1- ویژگی ها و مشخصات خدمات فرا شهری.. 45

1-34-2- موقعیت و الگوهای استقرار. 46

1-35- معیارهای ساماندهی الگوی خطی.. 47

1-36- معیارهای ساماندهی الگوی متمرکز. 48

1-37- انواع مشاغل آلاینده 48

1-38- انواع آلودگی ها 49

1-39- قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست…. 49

1-40- بند 20 ماده 55 قانون شهرداری.. 50

1-40-1- تاملی در بند 20 ماده 55 قانون شهرداریها 51

1-41- اثر بخش کردن نقش اتحادیه ها 51

فصل 2- مروری پیشینه تحقیق.. 54

2-1- لزوم ارائه راهکار برای رفع آلوگی های ناشی از مشاغل آلاینده 55

2-2- مطالعات انجام شده در دنیا 56

2-3- مطالعات انجام شده در ایران. 58

فصل 3- روش شناسی تحقیق.. 60

3-1- روش تحقیق.. 61

3-2- جامعه آماری.. 62

3-3- روش گردآوری اطلاعات… 62

3-4- ابزار گرد آوری اطلاعات… 63

3-4-1- روائی پرسشنامه. 63

3-4-2- پایائی پرسشنامه. 64

3-5- روش های تجزیه و تحلیل داده ها 64

فصل 4- تجزیه و تحلیل اطلاعات… 65

4-1- یافته های توصیفی مربوط به متغیر های تحقیق.. 66

4-1-1- نحوه پاسخ گویی صاحبان مشاغل آلاینده به سوالات یک تا 10پرسشنامه. 73

4-1-2- نحوه پاسخ گویی صاحبان مشاغل آلاینده به سوالات پارامتر اقتصادی.. 77

4-1-3- نحوه پاسخ گویی صاحبان مشاغل آلاینده به سوالات 20 تا 30 پرسشنامه. 83

4-2- یافته های مربوط به فرضیه های تحقیق.. 87

4-2-1- زیر فرضیه اول. 87

4-2-2- زیر فرضیه دوم. 88

4-2-3- زیر فرضیه سوم. 89

فصل 5- نتیجه گیری و پیشنهادات… 91

5-1- نتیجه گیری.. 92

5-2- پیشنهادات 94

فهرست منابع.. 96

جدول‏2‑1 هداف کلان ساماندهی صنایع و خدمات شهری.. 20

جدول‏4‑1 توزیع سنی صاحبان مشاغل آلاینده 66

جدول‏4‑2 میزان تحصیلات صاحبان مشاغل آلاینده 66

جدول‏4‑4 نحوه پاسخ گویی به سوالات پارامترهای اجتماعی – فرهنگی.. 68

جدول‏4‑5 نحوه پاسخ گویی به سوالات منافع اقتصادی.. 69

جدول‏4‑6 نحوه پاسخ گویی به سوالات ساماندهی مطلوب… 71

جدول‏4‑7 نتایج آزمون t استیودنت زیر فرضیه اول. 85

جدول‏4‑8 نتایج آزمون t استیودنت زیر فرضیه دوم. 86

جدول‏4‑9 نتایج آزمون t استیودنت زیر فرضیه سوم. 88
فهرست شکل­ها

شکل ‏4‑1 توزیع سنی صاحبان مشاغل آلاینده زن. 67

شکل ‏4‑2میزان تحصیلات صاحبان مشاغل آلاینده زن. 67

شکل ‏4‑3میزان تحصیلات صاحبان مشاغل آلاینده مرد. 68

شکل ‏4‑4 نحوه پاسخ گویی به سوال 1. 72

شکل ‏4‑5 نحوه پاسخ گویی به سوال 2. 72

شکل ‏4‑6 نحوه پاسخ گویی به سوال 3. 73

شکل ‏4‑7 نحوه پاسخ گویی به سوال 4. 73

شکل ‏4‑8 نحوه پاسخ گویی به سوال 5. 73

شکل ‏4‑9 نحوه پاسخ گویی به سوال 6. 74

شکل ‏4‑10 نحوه پاسخ گویی به سوال 7. 74

شکل ‏4‑11 نحوه پاسخ گویی به سوال 8. 74

شکل ‏4‑12 نحوه پاسخ گویی به سوال 9. 75

شکل ‏4‑13 نحوه پاسخ گویی به سوال 10. 75

شکل ‏4‑14 نحوه پاسخ گویی به سوال 11. 76

شکل ‏4‑15 نحوه پاسخ گویی به سوال 12. 76

شکل ‏4‑16 نحوه پاسخ گویی به سوال 13. 77

شکل ‏4‑17 نحوه پاسخ گویی به سوال 14. 77

شکل ‏4‑18 نحوه پاسخ گویی به سوال 15. 78

شکل ‏4‑19 نحوه پاسخ گویی به سوال 16. 79

شکل ‏4‑20 نحوه پاسخ گویی به سوال 17. 79

شکل ‏4‑21 نحوه پاسخ گویی به سوال18. 80

شکل ‏4‑22 نحوه پاسخ گویی به سوال 19. 80

شکل ‏4‑23 نحوه پاسخ گویی به سوال 20. 81

شکل ‏4‑24 نحوه پاسخ گویی به سوال 21. 81

شکل ‏4‑25 نحوه پاسخ گویی به سوال 22. 82

شکل ‏4‑26 نحوه پاسخ گویی به سوال 23. 82

شکل ‏4‑27 نحوه پاسخ گویی به سوال 24. 82

شکل ‏4‑28 نحوه پاسخ گویی به سوال25. 83

شکل ‏4‑29 نحوه پاسخ گویی به سوال 26. 83

شکل ‏4‑30 نحوه پاسخ گویی به سوال 27. 84

شکل ‏4‑31 نحوه پاسخ گویی به سوال 28. 84

شکل ‏4‑32 نحوه پاسخ گویی به سوال 29. 84

شکل ‏4‑33 نحوه پاسخ گویی به سوال 30. 85

چکیده

مشاغل­آلاینده­به­عنوان پدیده هایی­كه از­موقعیت­مكانی­نامناسب­و­سازمان نیافته ی برخی­از­فعالیت های تولیدی، صنعتی و خدماتی در فضاهای شهری ناشی شده اند، بر سلامت جسمی و روحی شهروندان و نیز سیمای شهرها اثرات سوء و نامطلوب دارند. مشاغل آلاینده در شهرهای بزرگ ، زندگی شهروندان را با مشكل مواجه ساخته اند كه این معضل، در مناطق مسكونی عوارض حادتری به دنبال داشته است . در پژوهش حاضر، موانع جلب مشاركت صاحبان مشاغل آلاینده در خصوص انتقال این مشاغل به خارج شهر به منظور حفظ محیط زیست شهری مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق، تحلیلی و علی است كه داده های مورد نیاز آن، به روش میدانی گردآوری شده است. جامعه مورد مطالعه در پژوهش حاضر شامل 150 نفر از صاحبان مشاغل آلاینده می باشد. نتایج فرضیه­های این تحقیق با استفاده از آزمون t استیودنت در سطح معنی داری کمتر از 05/0، و حدود اطمینان 95%، با استفاده از نرم افزار SPSS بررسی شده است.نتایج حاصل از آنالیزهای آماری نشان می دهد که اتخاذ روش های آموزشی مناسب و بالا بردن سطح آگاهی صاحبان مشاغل آلاینده، می تواند سبب افزایش جلب مشاركت ایشان برای خروج از شهر شود. از طرفی ساماندهی مطلوب بخش های صنعت، خدمات و .. به منظور جلب نظر صاحبان مشاغل آلاینده در خصوص انتقال این مشاغل به خارج شهر، برای حفظ محیط زیست شهری مهم و الزامی می باشد.

کلیدواژه:مشاغل آلاینده، انتقال مشاغل آلاینده، آلودگی، حفاظت از محیط زیست شهری

1-1- مقدمه

نیاز به تامین مایحتاج زندگی روزمره و بازار عرضه و تقاضا از دیر باز موجب شکل گیری و گسترش گونه های مختلف مشاغل و صنایع در تار و پود شهر ها شده است. گاهی رشد قارچ گونه برخی صنوف در گذشته موجب بروز و افزایش معضلات نوین شهرنشینی اعم از آلودگی های هوا، صوتی، زیست محیطی و ترافیکی گشته است. این رشد نامتوازن شهری و گاهی اوقات گسترش محدوده شهری تا روستاهای مجاور، واحد های تولیدی هم چون دامداری ها را به عامل تهدید کننده سلامت شهر و شهروندان مبدل کرده است.

مطالعات موجود حاکی از آن است که مشکلات پدید آمده از استقرار صنایع در محدوده شهرهای ایران به خصوص در کلان شهرها بیشتر به واحد های کوچک تولیدی و خدماتی مثل تعمیرگاه های خودرو، نجاری، آهنگری، آبکاری و … متعلق است. این فعالیت ها از یکسو در ایجاد اشتغال، تامین کالا و خدمات مورد نیاز شهروندان و کمک به رشد و توسعه صنعت و اقتصاد کشور موثرند و از سوی دیگر در صورت عدم رعایت اصول مکان یابی و همچنین عدم بکارگیری روش های کنترل آلودگی و مزاحمت، استقرار آنها در بافت شهری مشکلات بی شماری را به همراه دارد که طبعاً برای رفع و یا کاهش این مشکلات لازم است اقدامات و مطالعات خاصی انجام پذیرد.

وجود کارگاه ها و اصناف و مشاغل مزاحم شهری از جمله معضلاتی است که باعث آلودگی صوتی و ایجاد مزاحمت برای شهروندان و نیز بروز سد معبر در پیاده روها در شهر ها شده است و براساس طرح های بالادست و استانداردهای شورای عالی معماری و شهرسازی کشور وجود این کارگاه ها در سطح شهر ممنوع است و دستگاه های مربوطه بر اساس تفویض اختیار قانونی اختیار برخورد و انتقال این صنوف به خارج از شهر را دارند. این نوع مشاغل برخی دارای سابقه تاریخی بوده و از سال

ها پیش در شهر وجود داشته اند و برخی با افزایش جمعیت و گسترش محدوده شهر به تدریج داخل شهر قرار گرفته اند. در این زمینه کلیه مشاغل صنعتی که آلودگی های زیست محیطی، هوا و صوتی را به دنبال دارند یا حضورشان در شهر مشکلات و خسارات زیادی در پی دارد و ماهیتاً نمی توانند از آلودگی های خود بکاهند، باید از شهر خارج شوند.

اما از طرف دیگر باید توجه داشت که انتقال این واحد ها کاری بسیار دشوار و زمان بر خواهد بود و نیازمند ایجاد مجتمع ها و شهركهایی در مکان مناسب و با امکانات مکفی می باشد. مشکلات موجود در این راه به حدی است که برخی از کلان شهرها با وجود تجربه 20 ساله هنوز در ابتدای راه بوده و امروزه شاهد حضور مشاغل مزاحم و آلاینده در شهرها می باشند.

1-2- بیان مسئله

یكی از بارزترین عوامل آلوده كننده محیط زیست شهری مشاغل آلاینده مستقر در سطح شهر می باشد، لذا در راستای سیاست های حفظ محیط زیست انتقال و جابجایی این مشاغل به مكان های مناسب ، یك ضرورت است، مشكل اساسی در اجرای این سیاست ها جلب رضایت صاحبان مشاغل به این انتقال است كه این امر از طریق اتخاذ متدهای آموزشی متفاومت و مختلف از نظر كیفیت و كمیت با توجه به شرایط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی هر كدام از این مشاغل ، قابل اجراست، مشاغل آلاینده سهم بسیار عمده ای در این مورد ایفا می نمایند كه تهدید بسیار عمده ای برای محیط زیست بشمار می روند كه از طریق ارائه آموزش های لازم به صاحبان این مشاغل بستر لازم برای خروج این مشاغل از شهرها و انتقال به فضای مناسب با توجه نوع فعالیت حائز اهمیت بسزایی می باشد.

در شهر تهران موارد خطرناک و شیمیایی بسیار زیاد و متنوعی در مشاغل وجود دارد که ریسک بالایی را برای مناطق مختلف شهر تهران به همراه خواهد داشت. در درجه اول، شناسایی این مکان های مستعد خطر بسیار ضروری و حیاتی است. همچنین باید اولویت بر حسب میزان تأثیر ناشی از این تاسیسات برای محیط های شهری و میزان آسیب پذیری محدوده های مجاور آنها تعیین شود و ارائه راهكارهای لازم جهت انتقال این مشاغل به خارج از شهر.

1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

در این تحقیق مهم ترین مسأله عبارت است از:

موثرترین موانع جلب مشارکت صاحبان مشاغل آلاینده جهت انتقال به خارج شهر کدام است و چه راه حل های برای آن وجود دارد. بی توجهی در این امر و عوامل ناشی از آن به عنوان یکی از مهمترین آلاینده های محیط زیست به علت کمیت گوناگون مواد و توسعه بی رویه شهرها ، محدودیت های وضع شده برای خدمات عمومی در شهرها و عدم تکنولوژی مناسب موجب مشکلات ویژه ای شده است که مورد توجه سیاست گذاران ، برنا مه ریزان و مجریان قرار گرفته است.با وجود مشكلات زیست محیطی كه در شهرها شاهد هستیم روشن است كه مشاغل آلاینده سهم بسیار عمده ای در این مورد ایفا می نمایند كه تهدید بسیار عمده ای بشمار می روند كه از طریق ارائه آموزش های لازم به صاحبان این مشاغل بستر لازم برای خروج این مشاغل از شهرها و انتقال به فضای مناسب با توجه نوع فعالیت حائز اهمیت بسزایی می باشد.

1-4- اهداف تحقیق

بررسی موانع جلب مشاركت صاحبان مشاغل آلاینده در خروج از شهر.

1-4-1- اهداف كلی

بررسی شیوه ها و روش های جلب مشاركت مردمی در کاهش عوامل و عناصر آلاینده.

1-4-2- اهداف آرمانی

دست یابی به بهترین شیوه ای كه بتوان از طریق آن صاحبان مشاغل آلاینده را مجاب به انتقال تجهیزات خویش به خارج از شهر نمود.

1-4-3- اهدف ویژه

1- دستیابی به بهترین شیوه انتقال مشاغل آلاینده از شهر

2- افزایش مشارکت صاحبان مشاغل آلاینده مبنی بر خروج آنها از سطح شهرو رفع آلودگی

3- افزایش رفاه و آسایش شهروندان.

1-5- سوالات تحقیق

1- آیا مشاركت مردم در كاهش آلاینده ها می تواند موثر باشد؟

2- آیا بالا بردن سطح آگاهی صاحبان مشاغل آلاینده، امكان سهولت در خروج این مشاغل از شهر را حاصل می نماید؟

3- آیا روش های آموزشی مناسب به جهت افزایش آگاهی صاحبان مشاغل آلاینده می تواند راهكار مناسبی باشد؟

4- آیا آموزش صاحبان مشاغل آلاینده در كاهش آلودگی زیست محیطی شهرها ، عملی است؟

5- چه شیوه آموزشی مناسب برای صاحبان مشاغل آلاینده،می تواند اجرا شود؟

6- چه اصولی در جلب مشاركت شهروندان و صاحبان مشاغل آلاینده برای خروج از شهر، می بایست مورد توجه قرار گیرد؟

1-6- فرضیات تحقیق

• فرضیه اول: اتخاذ یك روش آموزشی مناسب به عنوان عامل کلیدی در جهت رفع موانع­موجود به منظور جلب نظرصاحبان مشاغل آلاینده برای خروج از شهر، موثر است.

• فرضیه دوم: آموزش ها و بالا بردن سطح آگاهی صاحبان مشاغل آلاینده، می تواند سبب رفع نسبی موانع موجود به منظورجلب مشاركت صاحبان مشاغل آلاینده برای خروج از شهر شود.

• فرضیه سوم: ساماندهی مطلوب بخش های صنعت، خدماتی و .. عامل مهم و الزامی برای رفع موانع موجود برای جلب نظر صاحبان مشاغل آلاینده در خصوص انتقال این مشاغل به خارج شهر به منظور حفظ محیط زیست شهری، می باشد.

4-3 محیط پژوهش 34

5-3 نمونه پژوهش- تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری 34

6-3 ابزار گردآوری اطلاعات 35

7-3 تعیین اعتبار علمی ابزار 37

8-3 تعیین اعتماد علمی ابزار 37

9-3 روش گردآوری اطلاعات 37

10-3 روش تجزیه و تحلیل داده ها 38

11-3 ملاحظات اخلاقی 39

فصل چهارم: نتایج تحقیق

1-4 یافته های پژوهش 40

2-4 جداول 41

فصل پنجم: بحث و بررسی یافته ها

1-5 بحث و بررسی یافته ها 62

2-5 نتیجه گیری نهایی 70

3-5 پیشنهاد برای کاربرد یافته های پژوهش 73

4-5 سایر پیشنهادات 73

• منابع 74

• پیوست ها

فهرست جداول

شماره و عنوان صفحه

جدول شماره 1: توزیع فراوانی مشخصات دموگرافیک واحدهای مورد پژوهش 41

جدول شماره 2: میانگین و انحراف معیار نمره احساس ذهنی بهزیستی 44

جدول شماره 3: میانگین و انحراف معیار نمره حمایت اجتماعی 45

جدول شماره4: همبستگی بین ابعاد حمایت اجتماعی و احساس ذهنی بهزیستی 46

جدول شماره 5: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب سن 47

جدول شماره 6: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب سال تحصیلی 48

جدول شماره7: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب جنس 49

جدول شماره 8: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب وضعیت تاهل 50

جدول شماره 9: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب وضعیت محل زندگی 51

جدول شماره 10: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب محل سکونت 52

جدول شماره 11: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب شغل مادر 53

جدول شماره 12: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب شغل پدر 54

جدول شماره 13: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب سطح تحصیلات 55

جدول شماره 14: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب رشته تحصیلی 56

جدول شماره 15: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب تحصیلات پدر 57

جدول شماره 16: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب تحصیلات مادر 58

جدول شماره 17: برآورد ضریب رگرسیونی ابعاد حمایت اجتماعی با رضایت از زندگی 59

جدول شماره 18: برآورد ضریب رگرسیونی ابعاد حمایت اجتماعی با عاطفه مثبت 60

جدول شماره 19: برآورد ضریب رگرسیونی ابعاد حمایت اجتماعی با عاطفه منفی 61

بیان مسئله

سلامت[1] حالتی پویا است که بر اساس آن افراد به طور مداوم خود را با تغییرات محیط داخلی و خارجی سازگار می­کنند(1). علوم و رشته­های مختلفی به تبیین سلامت پرداخته­اند که از میان آنها علم پرستاری نگاه ویژه­ای بر ابن مقوله دارد.

متاپارادایم­های پرستاری(Metaparadigm)عناصر پایه تئوری­های پرستاری را فراهم می­کند، در نظریه­های مختلف پرستاری مفهوم سلامت یکی از چهار متاپارادایم اصلی در کنار مفاهیم انسان، محیط و پرستار قرار می­گیرد. بر اساس فلسفه­ی کل­نگر که اساس بسیاری از نظریه­های پرستاری است سلامت بصورت طیفی تعریف می­شود که دو سر آن را مرگ و سلامت مطلق تشکیل می­دهند و سلامت فرد یا جامعه در نقطه ای پویا از این طیف قرار می­گیرد. از طرفی در نگاه کل نگرانه­ی پرستاری، سلامت متاثر از ابعاد روانی، اجتماعی، جسمی و معنوی می­باشد، لذا برای دستیابی به سلامت نیاز است بطور جامع همه­ی ابعاد سلامتی مورد توجه قرار بگیرند(1). از طرفی سلامت دارای ابعاد عینی و ذهنی می­باشد که به بعد ذهنی آن کمتر توجه شده است. فریش[2] معتقد است که مطالعه­ی احساس ذهنی بهزیستی افراد و جوامع و ارتقای آن بزرگترین چالش علمی بشر بعد از افزایش و پیشرفت در زمینه­ تکنولوژی، پزشکی و ثروت است(2). بسیاری از پژوهشگران بر مفهوم احساس ذهنی بهزیستی تاکید کرده­اند و فقدان بیماریهای روانی و وجود سطوح بالای بهزیستی را به عنوان سلامت تلقی می­نمایند(3). در واقع ویژگی مهمی که فرد واجد سلامت بایستی از آن برخوردار باشد احساس ذهنی بهزیستی است(4). احساس ذهنی بهزیستی[3]، مفهومی کلی و ناشی از نحوه­ی ادراک شناختی و عاطفی شخص از کل زندگی است. بهزیستی ذهنی دارای دو جزء شناختی و عاطفی است. بعد شناختی بهزیستی، یعنی ارزیابی شناختی افراد از میزان رضایت از زندگی و بعد عاطفی یعنی برخورداری از حداکثر عاطفه مثبت و حداقل عاطفه منفی(5, 6) . عاطفه مثبت نشان می­دهد که یک شخص تا چه میزان شور و اشتیاق به زندگی دارد و چه میزان احساس فاعلیت و هوشیاری می­کند، عاطفه مثبت بالا بر انرژی زیاد، تمرکز کامل و اشتغال لذت بخش دلالت دارد در حالیکه عاطفه مثبت پایین بر غمگینی و رخوت دلالت می­کند. عاطفه منفی یک بعد عام ناراحتی درونی و اشتغال ناخوشایند را نشان می­دهد و حالات خلقی ناخوشایندی مانند خشم، نفرت، بیزاری، گناه، ترس و عصبانیت را شامل می­شود. عاطفه منفی

پایین با آرامش و راحتی همراه است(7).

افراد با احساس ذهنی بهزیستی بالا هیجانات مثبت بیشتری را تجربه می­کنند و از رویدادها و حوادث پیرامون خود ارزیابی مثبتی دارند و آنها را خوشایند توصیف می­کنند(8). این افراد احساس مهار و کنترل بالاتری دارند و میزان موفقیت و رضایت از زندگی بیشتری را تجربه می­کنند(9). بعلاوه این افراد نظام ایمنی سالم­تر و خلاقیت بالاتری دارند(10). در حالی که افراد با احساس ذهنی بهزیستی پایین، رویدادها و موقعیت های زندگی خود را نامطلوب ارزیابی می­کنند(11).

شواهد تاریخی و نیز تجربه روزمره زندگی حاکی از این است که برجسته ترین و عمده ترین تمایلات بشری رسیدن به بهزیستی[4] و شادمانی است(12). الگوی قدیمی توسعه به شدت بر رفاه اقتصادی به عنوان یک هدف نخست توسعه تمرکز کرده است و سایر جنبه­های زندگی و جامعه که شامل جنبه های ذهنی و احساس بهزیستی می­باشد را مورد غفلت قرار می­دهد و از اندازه گیری های عینی برای راهنمایی سیاستگذاری­ها استفاده می­کردند ولی اخیراً احساس ذهنی بهزیستی یک چالش برای اندازه گیری پیشرفت و توسعه سیاست های عمومی کشورها شده است و توجه بسیاری از محققین را به خود جلب کرده است(13)؛ لذا بررسی دقیق احساس ذهنی بهزیستی و باز شناسی عوامل عمده موثر بر آن، ضرورتی غیر قابل انکار است.

عوامل متعددی همچون امیدواری، اضطراب اجتماعی و حمایت اجتماعی با احساس ذهنی بهزیستی ارتباط دارند که یکی از عواملی که رایطه تنگاتنگی با احساس ذهنی بهزیستی دارد حمایت اجتماعی می­باشد. وجوه مختلف حمایت اجتماعی دریافت شده، پیش بینی کننده­های خوبی برای احساس ذهنی بهزیستی هستند(14). کب[5] و توئیتس[6] حمایت اجتماعی را به این صورت تعریف می­کنند: درک از در دسترس بودن افرادی که احساس می­کنیم به ما اهمیت می­دهند، اطمینان از این که افرادی وجود دارند که بتوان در هنگام نیاز روی کمک آنها حساب کرد که باعث می­شود احساس خوبی داشته باشیم(12, 15). به طور معمول حمایت اجتماعی سه بعد دارد: بعد وسیله ای، بعد اطلاعاتی و بعد احساسی. حمایت وسیله­ای شامل منابع مادی مانند غذا و پول می­باشد، حمایت اطلاعاتی شامل فراهم آوردن اطلاعات ویا پیشنهادات است و فرد را قادر می­کند تا با مشکلات و سختی ها کنار بیاید، در نهایت حمایت احساسی در بر گیرنده­ی عشق ورزیدن، اهمیت دادن و درک طرف مقابل است. حمایت احساسی عبارت است از حمایتی که توسط دیگران نسبت به فرد ارائه می­شود و در واقع به نوعی احساس مورد علاقه واقع شدن و احساس عزت نفس را در فرد تقویت می­کند، مانند حمایت­های مستمری که انواع همیاریهای نامحسوس بین افراد را در بر می­گیرد(16, 17).

حمایت اجتماعی، احساس ذهنی بهزیستی را از دو طریق متاثر می­سازد. اولین روش تاثیر مستقیم یا تاثیر عمومی حمایت اجتماعی بر احساس ذهنی بهزیستی این است که بر رضایت از زندگی تاثیر می­گذارد، روش دوم شامل تاثیر غیر­مستقیم یا تاثیر میانجی است که از افراد در مقابل اثرات منفی در شرایط استرس زا، محافظت می­کند(18, 19).

آنچه انجام این پژوهش را مهم و ضروری نشان می­دهد این است که هر چند در مطالعات پیشین روابط این متغیرها بررسی شده است و خیلی از آنها به ارتباط مثبت این دو اشاره دارند(20, 21). گاهی نتایج معکوس هم مشاهده شد برای مثال بندورا بیان می­کند، حمایت اجتماعی افراطی می تواند ظرفیت­های کنار آمدن افراد را کاهش دهد(22). همچنین اگرچه برخی از مردم، جایگاه اجتماعی، پول و دسترسی به منابع مادی را عامل اصلی احساس ذهنی بهزیستی می­دانند، ولی بعضی از پژوهش­ها این نگرش را تایید نکرده اند. هادیانفر به نقل از آرگیل[7] و رایت[8] و لارسن[9] می­نویسد همبستگی بین وضعیت مالی خوب و احساس ذهنی بهزیستی پایین گزارش شده اند(12).

از طرفی هرچند در بیشتر مطالعات روابط بین این دو متغیر گزارش شده است ولی قدرت پیش بینی کنندگی احساس ذهنی بهزیستی توسط ابعاد حمایت اجتماعی و اینکه هر بعد حمایت اجتماعی چه میزان پیش بینی کننده­ی احساس ذهنی بهزیستی است، بیان نشده است.

نکته قابل توجه اینکه در ارزیابی اثرات حمایت اجتماعی بر سلامت دو جنبه مثبت و منفی مد نظر است. پیروی به نقل از لئو بیان می­کند، بر اساس نتایج مطالعات در شرایطی که حمایت اجتماعی با بی­میلی ارایه شود یا به احساسات فرد گیرنده توجهی نشود، حمایت­های اجتماعی می­توانند اثرات زیان آوری داشته باشند، به عبارت دیگر باعث رنجیدگی خاطر فرد می­گردند و در نهایت اثرات منفی بر سلامت وی خواهند داشت(23).

بعلاوه در این پژوهش برای سنجش حمایت اجتماعی از پرسش نامه­ی حمایت اجتماعی نوربک استفاده شده است. این پرسش نامه ابزاری است که حمایت­های اجتماعی کارکردی، ساختاری و فقدان کل را محاسبه می­کند. علاوه بر موارد فوق این پرسش نامه داده های توصیفی راجع به ارتباطات حمایتی را که فرد اخیراً(یک سال اخیر) به دلایل مختلفی از دست داده در اختیار ما قرار می دهد که از طریق آنها به راحتی می توانیم به تغییر و تحولاتی که در نظام حمایتی فرد ایجاد شده است پی ببریم. مقیاسNSSQ[10] نسبت به سایر ابزارهای سنجش حمایت اجتماعی ارجح است برای اینکه دامنه وسیعی از سازه­ها، مفاهیم(از ساده تا پیچیده) و همچنین انواع کارکردی و ساختاری حمایت اجتماعی را در بر می­گیرد و به خوبی آنها را می­سنجد، یک ابزار عمومی برای سنجش حمایت اجتماعی می­باشد، این پرسش نامه داده­های توصیفی راجع به ارتباطات حمایتی را که فرد اخیراً(یک سال اخیر) به دلایل مختلفی از دست داده در اختیار ما قرار می­دهد که از طریق آنها به راحتی می­توانیم به تغییر و تحولاتی که در نظام حمایتی فرد ایجاد شده است پی­ ببریم(16). بدین معنی که با این ابزار ضمن تعیین میزان حمایت اجتماعی دریافت شده، فقدان­ها(حمایت­های حذف شده) هم بررسی می­شوند؛ که در مطالعات موجود در خصوص بررسی رابطه احساس ذهنی بهزیستی و حمایت اجتماعی از حداقل توجه برخوردار بوده است. علاوه بر این ابزار مورد استفاده در این مطالعه جهت سنجش احساس ذهنی بهزیستی ابزاری دو قسمتی است که هم بعد شناختی و هم بعد عاطفی احساس ذهنی را می­سنجد در صورتیکه در مطالعات مشابه جهت سنجش این دو متغیر با هم فقط از ابزار در حیطه شناختی استفاده شده و به بعد عاطفی آن توجهی نشده است.

نکته حائز اهمیت دیگر اینکه حمایت اجتماعی یکی از مهمترین پدیده­های اجتماعی است که برخورداری، ادراک و تصور آن و همچنین نیاز به آن با توجه به سن، جنس، شخصیت و حتی فرهنگ می­تواند متفاوت باشد، (که دانشجویان از این نظر از حداکثر تنوع برخوردارند). بعلاوه در هر مرحله از زندگی، نیز ممکن است جنبه هایی از حمایت اهمیت پیدا کنند و نسبت به جنبه های دیگر آن اثرات بیشتری داشته باشند(24)، که دوره­ی جوانی یکی از مراحل مهم زندگی است. امروزه دانشجویان به دلیل نقش مهمی که در اداره ی آینده­ی کشور عهده دار خواهند بود، یکی از اقشار مهم جامعه به حساب می­آیند. اهمیت این موضوع زمانی مشخص می­شود که نظری بر آمارهای رسمی از تعداد دانشجویان کشور داشته باشیم. بر طبق گزارشمرکز آمار ایران، با عنایت به آمار سال 1390 تعداد دانشجویان کل کشور 4000000 نفر اعلام شده است(25). از آنجا که یکی از استراتژی­های مهم در ارتقاء سلامت عمل بر اساس حداکثر بروز می­باشد، با توجه به اینکه دانشجویان جمعیت بزرگی از جمعیت جوان کشور ما را در بر می­گیرند، سلامت آنها اهمیت دوچندانی دارد که احساس ذهنی بهزیستی به عنوان یکی از ابعاد مهم سلامت در دانشجویان می­باشد. بعلاوه احساس ذهنی بهزیستی دانشجویان علوم پزشکی به لحاظ مرتبط بودن شغل آنها با جسم و روان انسان­ها از اهمیت ویژه تری برخوردار است.

بنابراین با توجه به اهمیت احساس ذهنی بهزیستی در دانشجویان به عنوان قشر جوان و آینده ساز جامعه و تاثیر مستقیم و غیر­مستقیم حمایت اجتماعی بر آنها و رشد روزافزون تعداد دانشجویان، و خلاء تحقیقاتی نظامدار پیرامون احساس ذهنی بهزیستی در جامعه­ی ایرانی، خصوصاً در مورد دانشجویان اهمیت این پژوهش را بیشتر نشان می­­دهد و نتایج این مطالعه می­تواند با بهبود برنامه ریزی­های خرد و کلان آموزشی، اجتماعی، فرهنگی و بهداشتی و در اعتلای سلامت جامعه موثر باشد. از این رو انجام مطالعه­ای با عنوان” بررسی میزان پیش بینی کنندگی ابعاد حمایت اجتماعی بر احساس ذهنی بهزیستی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان” ضرورتی غیر قابل انکار است.

اهداف پژوهش:

هدف کلی:

تعیین میزان پیش بینی کنندگی اثر ابعاد حمایت اجتماعی بر احساس ذهنی بهزیستی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

اهداف ویژه ی پژوهش :

1- تعیین میانگین نمره احساس ذهنی بهزیستی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

1-1-تعیین میانگین نمره احساس ذهنی بهزیستی شناختی(رضایت از زندگی) در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

1-2-تعیین میانگین نمره احساس ذهنی بهزیستی عاطفی(عاطفه مثبت وعاطفه منفی) در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

2-تعیین میانگین نمره حمایت اجتماعی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

2-1- تعیین میانگین نمره حمایت کارکردی کل در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

2-2- تعیین میانگین نمره حمایت ساختاری (ویژگی­های شبکه­ای) در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

2-3- تعیین میانگین نمره فقدان کل در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

3- تعیین ارتباط ابعاد حمایت اجتماعی با احساس ذهنی بهزیستی (عاطفی و شناختی) در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

3-1- تعیین ارتباط نمره حمایت کارکردی کل با احساس ذهنی بهزیستی(عاطفی وشناختی) در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

3-2- تعیین ارتباط نمره حمایت ساختاری با احساس ذهنی بهزیستی(عاطفی وشناختی) در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

3-3- تعیین ارتباط نمره فقدان کل با احساس ذهنی بهزیستی(عاطفی وشناختی) در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

4- تعیین میزان پیش بینی کنندگی اثر ابعاد حمایت اجتماعی بر احساس ذهنی بهزیستی(عاطفی و شناختی) با کنترل عوامل زمینه ای در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان

فرضیات:

H0: بین ابعاد حمایت اجتماعی و احساس ذهنی بهزیستی ارتباط وجود ندارد.

سوالات پژوهش:

1- میانگین نمره احساس ذهنی بهزیستی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان چقدر است؟

1-1- میانگین نمره احساس ذهنی بهزیستی شناختی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان چقدر است؟

1-2- میانگین نمره احساس ذهنی بهزیستی عاطفی(عاطفه مثیت-عاطفه منفی) در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان چقدر است؟

2- میانگین نمره ی حمایت اجتماعی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان چقدر است؟

2-1- میانگین نمره حمایت کارکردی کل در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان چقدر است؟

2-2- میانگین نمره حمایت ساختاری یا ویژگی های شبکه ای در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان چقدر است؟

1-1-نقش دفاعی متابولیت های ثانویه در شرایط تنش… 2

1-2-رادیکال های آزاد و اثرات سوء آن بر گیاه 3

1-3-مکانیسم های دفاعی گیاهان در برابر گونه های فعال اکسیژن (ROS)ها 5

1-4-اهمیت آنتی اکسیدان های گیاهی. 6

1-5-ویژگی های آنتی اکسیدانی تركیبات فنلی. 8

1-6-مبحث اسانس… 9

1-6-1-روغن های اسانسی.. 9

1-6-2-مصارف و کاربرد روغن های اسانسی.. 9

1-6-3-روش های استخراج روغن های اسانسی.. 10

1-6-4-روش های جداسازی ترکیبات روغن های اسانسی.. 11

1-6-4-1-روش کروماتوگرافی گازی(GC) 11

1-6-5-بررسی تکنیک کروماتوگرافی گازی-طیف سنج جرمی (GC/MS) 13

1-7-مبحث آللوپاتی. 13

1-8-خصوصیات کلی تیره برگ بو 16

1-9-خصوصیات گیاه شناسی گیاه برگ بو 16

عنوانصفحه

1-10-خصوصیات اکولوژیکی گیاه برگ بو 17

1-11-خواص درمانی گیاه برگ بو 18

1-12-سایرکاربردهای گیاه برگ بو 19

فصل دوم: مروری بر پژوهش های پیشین

2-1-پژوهش های انجام شده در زمینه ی اندازگیری فعالیت آنتی اکسیدانی گیاهان. 21

2-2-پژوهش های انجام شده در زمینه ی اندازه گیری میزان ترکیبات فنلی گیاهان. 23

2-3-پژوهش های انجام شده در زمینه ی شناسایی ترکیبات موجود در اسانس گیاهان. 24

2-4-پژوهش های انجام شده در زمینه ی اندازگیری فعالیت آللوپاتی گیاهان. 26

اهداف پژوهش… 29

فصل سوم: مواد و روش ها

3-1-جمع آوری و آماده سازی برگهای گیاه برگ بو 31

3-2-عصاره گیری. 33

3-2-1-تهیه عصاره متانولی.. 33

3-2-2-تهیه عصاره آبی.. 33

3-3-تعیین پتانسیل آنتی اکسیدانی با استفاده از روش DPPH.. 33

عنوان صفحه

3-3-1-مواد و محلول های مورد نیاز 34

3-3-2-روش آزمایش…. 34

3-3-3-تهیه محلول استاندارد. 35

3-4-اندازه گیری میزان ترکیبات فنلی کل (Total Phenolics) با استفاده از معرف Folin-Ciocalteu. 36

3-4-1-مواد و محلول های مورد نیاز 36

3-4-2-روش آزمایش…. 37

3-4-3-تهیه محلول استاندارد. 38

3-5-بررسی ترکیبات اسانس برگ گیاه برگ بو 39

3-5-1-اسانس گیری.. 39

3-5-2-آزمایش های مربوط به تعیین ترکیبات موجود در اسانس برگ گیاه برگ بو. 39

3-5-2-1-معرفی دستگاه كروماتوگراف گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) 39

3-6-بررسی پتانسیل آللوپاتی عصاره آبی گیاه برگ بو 40

3-6-1-اثر عصاره آبی برگ گیاه برگ بو بر میزان کلروفیل و کاروتنوئید برگ گیاهچه های گندم و شاهی 40

3-6-1-1-مواد و محلول های مورد نیاز 40

عنوان صفحه

3-6-1-2-آماده سازی گیاهان. 41

3-6-1-3-روش آزمایش… 41

3-6-2-اثر عصاره آبی برگ گیاه برگ بو بر میزان فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز استخراج شده از برگ گیاهچه های گندم و شاهی.. 42

3-6-2-1-مواد و محلول های مورد نیاز 42

3-6-2-2-آماده سازی گیاهان. 43

3-6-2-3-استخراج آنزیم گایاكول پراكسیداز 43

3-6-2-4-تعیین فعالیت آنزیم. 43

تجزیه و تحلیل آماری داده ها 45

فصل چهارم: نتایج

4-1-پتانسیل آنتی اکسیدانی برگ قسمت های مختلف شاخه گیاه برگ بو با استفاده از DPPH.. 47

4-2- میزان ترکیبات فنلی کل (Total Phenolics) با استفاده از معرف Folin-Ciocalteu. 51

4-3-مقایسه بازده اسانس برگ قسمت های مختلف شاخه گیاه برگ بو 54

4-4-شناسایی ترکیبات موجود در اسانس برگ گیاه برگ بو 55

عنوانصفحه

4-4-1-شناسایی ترکیبات موجود در اسانس برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو. 55

4-4-2-شناسایی ترکیبات موجود در اسانس برگ های شاخه میوه دار گیاه برگ بو. 55

4-4-3-شناسایی ترکیبات موجود در اسانس برگ های شاخه بدون میوه و غنچه گیاه برگ بو 56

4-4-4-مقایسه بین ترکیبات عمده موجود در اسانس برگ قسمت های مختلف شاخه گیاه برگ بو 62

4-5-پتانسیل آللوپاتی عصاره آبی گیاه برگ بو 63

4-5-1-اثر عصاره آبی برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو بر میزان کلروفیل برگ گیاهچه های گندم و شاهی 63

4-5-2-اثر عصاره آبی برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو بر میزان کاروتنوئید برگ گیاهچه های گندم و شاهی 64

4-5-3-اثر عصاره آبی برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو بر میزان فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز استخراج شده از برگ گیاهچه های گندم و شاهی.. 67

فصل پنجم: بحث

5-1-پتانسیل آنتی اکسیدانی برگ قسمت های مختلف شاخه گیاه برگ بو با استفاده از روش DPPH.. 70

عنوانصفحه

5-2-میزان ترکیبات فنلی کل (Total Phenolics) با استفاده از معرف Folin-Ciocalteu. 71

5-3-شناسایی ترکیبات موجود در اسانس برگ گیاه برگ بو 71

5-4-بررسی پتانسیل آللوپاتی عصاره آبی گیاه برگ بو 73

5-4-1-اثر عصاره آبی برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو بر میزان کلروفیل برگ گیاهچه های گندم و شاهی 73

5-4-2-اثر عصاره آبی برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو بر میزان کاروتنوئید برگ گیاهچه های گندم و شاهی 73

5-4-3-اثر عصاره آبی برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو بر میزان فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز استخراج شده از برگ گیاهچه های گندم و شاهی.. 74

نتیجه گیری کلی. 75

پیشنهادات پژوهشی آینده 76

فهرست منابع فارسی. 77

فهرست منابع انگلیسی. 78

 

فهرست جدول ها

عنوان صفحه

جدول3-1- مخلوط واكنش جهت سنجش فعالیت آنزیم گایاكول پراكسیداز 44

بر حسب میلی گرم در میلیلیتر و درصد مهار رادیکال های آزاد DPPH توسط عصاره ی برگ های شاخه. 51

جدول 4-2 میزان ترکیبات فنلی کل عصاره ی متانولی برگ های شاخه بر حسب میلی گرم گالیک اسید بر گرم وزن خشک 54

جدول 4-3- بازده اسانس برگ های قسمت های مختلف شاخه گیاه برگ بو 54

جدول 4-4- ترکیبات تشکیل دهنده اسانس برگ گیاه برگ بو 57

فهرست شکل ها

عنوان صفحه

شکل 3-1-شاخه گیاه برگ بو…………………………………………………………………………………………………32

شکل 3-2-قسمت های مختلف شاخه برگ بو، شاخه غنچه دار(الف)، شاخه میوه دار(ب)، شاخه بدون غنچه و میوه(ج)………………………………………………………………………………………………………………32

شکل 4-1- منحنی استاندارد ترولکس بر حسب میکرومول. 49

) عصاره متانولی برگ های شاخه غنچه دار(الف)، برگ های شاخه میوه دار(ب) و برگ های شاخه بدون میوه و غنچه(ج) بر جذب محلول DPPH. 50

شکل 4-3- منحنی استاندارد گالیک اسید برحسب میکروگرم درمیلی لیتر 52

) عصاره متانولی برگ های شاخه غنچه دار(الف)، برگ های شاخه میوه دار(ب) و برگ های شاخه بدون میوه و غنچه(ج) 53

شکل 4-5- کروماتوگرام اسانس برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو. 59

شکل 4-6- کروماتوگرام اسانس برگ های شاخه میوه دار گیاه برگ بو. 60

شکل 4-7- کروماتوگرام اسانس برگ های شاخه بدون غنچه و میوه گیاه برگ بو………………..61

شکل 4-8- مقایسه بین ترکیبات عمده موجود در اسانس برگ قسمت های مختلف شاخه گیاه برگ بو 62

عنوان صفحه

شکل 4-9- اثر غلظت های مختلف عصاره آبی برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو بر میزان کلروفیل برگ گیاه تک لپه گندم (الف) و گیاه دولپه شاهی (ب).. 65

شکل 4-10- اثر غلظت های مختلف عصاره آبی برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو بر میزان کاروتنوئید برگ گیاه تک لپه گندم (الف) و گیاه دولپه شاهی (ب).. 66

شکل 4-11- اثر غلظت های مختلف عصاره آبی برگ های شاخه غنچه دار گیاه برگ بو بر میزان فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز از برگ گیاه تک لپه گندم (الف) و گیاه دولپه شاهی (ب).. 68

مقدمه

 

بشر در طول قرن ها به گیاهان به عنوان منبعی از کربوهیدرات، پروتئین و چربی وابستگی کامل داشته است. عمدتاً یکسری از واکنش های شیمیایی که واسطه آنزیمی دارند، در گیاه زنده به عنوان متابولیسم شناخته می شوند. این واکنش های شیمیایی با هم هماهنگ شده تا مسیرهای متابولیکی که در آنها سنتز مولکولهایی مثل قندها، اسیدهای آمینه، اسیدهای چرب عمده، نوکلئوتیدها و پلیمرهای حاصل از آنها (DNA RNA,) انجام می شود، به دست آیند. این تجمع به عنوان متابولیسم اولیه در نظر گرفته می شود و ترکیبات تولید شده که برای زنده ماندن و سالم ماندن گیاه لازم هستند متابولیت اولیه نامیده می شوند. همچنین در گیاهان، مسیرهای متابولیکی دیگری نیز وجود دارد که محصول این مسیرها برای گیاه کاملاً مشخص نیست که به این ترکیبات متابولیت های ثانویه اطلاق می گردد و به مسیر تولید آنها متابولیسم ثانویه می- گویند.

متابولیت های اولیه در بین تمام گیاهان مشترک هستند ولی نوع و میزان متابولیت های ثانویه از یک گونه گیاهی به گونه ای دیگر ممکن است متفاوت باشد. متابولیت های ثانویه گیاهی براساس نحوه بیوسنتز به ترپن ها، فنولیک ها و ترکیبات ازت دار تقسیم می شوند [Taiz & [Zeiger, 2002.

3-1-1 جرم الکترومغناطیسی و مسئله­ی واگرائی خودانرژی بارهای نقطه­ای.. 45

3-1-2 اصل برهم­نهی خطی در نظریه ماکسول. 47

3-2 نظریه الکترودینامیک غیرخطی.. 48

3-2-1 معادلات میدان در نظریه الکترودینامیک غیرخطی.. 51

3-2-2 محاسبه ی شدت میدان مطلق … 55

3-2-3 معادلاتِ موج در نظریه­های الکترودینامیک غیرخطی.. 56

3-3 جمع­بندی.. 58

فصل چهارم. 60

ترمودینامیک سیاه چاله ها در گرانش لاولاک… 60

4-1 ترمودینامیک سیستم­ها در طبیعت.. 61

4-2 ترمودینامیک سیاهچاله­ها 64

4-3 ترمودینامیک سیاهچاله­ها در گرانش خمش مراتب بالا. 68

4-4 کمیت­های ترمودینامیکی.. 70

4-4-1 بار الکتریکی.. 70

4-4-2 پتانسیل الکتریکی.. 71

4-4-2 سرعت زاویه ای.. 71

فصل پنجم. 73

ترمودینامیک جواب­های گرانش لاولاک مرتبه سوم در حضور کلاس­های نمائی و لگاریتمی نظریه الکترودینامیک غیرخطی.. 73

5-1 کُنش و معادلات میدان گرانش لاولاک مرتبه سوم در حضور میدان­های الکترومغناطیسی غیرخطی 74

5-2 جوابهای سیاهچاله­های باردار استاتیک در گرانش لاولاک مرتبه سوم در حضور شکل­های نمائی و لگاریتمی الکترودینامیک غیرخطی.. 75

5-2-1 جواب­های باردار استاتیک 1+6 بُعدی.. 79

5-2-2 معرفی جرمِ هندسی در گرانش لاولاک مرتبه سوم. 82

5-2-3 خصوصیات فضازمانِ جواب­های باردار استاتیک 1+6 بُعدی.. 83

5-2-4 جواب­های سیاهچاله­های باردار استاتیک بُعدی.. 91

5-3 بررسی ترمودینامیک سیاهچاله­های لاولاک مرتبه سوم در حضور میدان­های الکترومغناطیسی غیرخطی 94

5-4 طبیعتِ پایداری سیاه چاله ها در آنسامبل های کانونی و کانونی بزرگ.. 99

5-4-1 بررسی پایداری ترمودینامیکی سیاهچاله­های باردار مجانباً تخت در آنسامبل کانونی.. 100

5-4-2 بررسی پایداری ترمودینامیکی سیاهچاله­های باردار مجانباً تخت در آنسامبل کانونی بزرگ 105

5-5 لایه­های سیاهِ چرخانِ باردار مجانباً در گرانش لاولاک مرتبه سوم در حضور شکل­های نمائی و لگاریتمی الکترودینامیک غیرخطی.. 110

5-6 بررسی ترمودینامیک لایه­های سیاه چرخانِ باردار مجانباً گرانشِ لاولاک مرتبه سوم در حضور میدان­های الکترومغناطیسی غیرخطی.. 114

5-7 طبیعتِ پایداری لایه­های سیاه در آنسامبل های کانونی و کانونی بزرگ.. 120

5-7-1 بررسی پایداری ترمودینامیکی لایه­های سیاه چرخانِ باردار مجانباً در آنسامبل کانونی 120

5-7-2 بررسی پایداری ترمودینامیکی لایه­های سیاه چرخانِ باردار مجانباً در آنسامبل کانونی بزرگ 123

فصل ششم. 127

نتیجه­گیری و پیشنهادات.. 127

پیوست الف.. 132

پیوست ب.. 134

پیوست ج. 135

مراجع. 137

فهرست شکل­ها

شکل 1-1: نظریه به عنوان نظریه مادر برای پنج نظریه اَبرریسمان 10 بُعدی و نظریه اَبرگرانش 11 بُعدی ……………. 8

شکل 2-1: شکل سمت چپ تقسیم فضای فیزیکی به صفحاتِ زمان ثابت در چارچوبِ 4 مختصه­ای فضا و زمان در نظریه نیوتن. یک نقطه­ در این چارچوب یک رویداد نامیده می­شود و مسیر یک ذره در فضا و زمان توسط پیوستاری یک بُعدی از رویدادها، تحت عنوان جهان­خط، مشخص می­شود. شکل سمت راست لایه بندی فضازمان در نظریه نسبیت خاص را نشان می­دهد …………………………………………………………. ………………………………………………………………………19

شکل 2-2: دستگاه مختصات یک نگاشت از خمینه به فضای اقلیدسی است …………………………………………………………22

شکل 2-3: یک تبدیل مختصات بین دو مجموعه مختصات ………………………………………………………………………..23

شکل 3-1: تغییرات بر حسب . شکل سمت چپ به ازای مقادیر و . شکل میانی به ازای مقادیر و ؛ دیده می­شود که با افزایش سه مدل در فاصله­ی مکانی خیلی کوچک برهم منطبق می­شوند. شکل سمت راست رفتار در نزدیکی مبدأ به ازای مقادیر و را نشان می­دهد ………………………………55

شکل 5-1: مقایسه رفتار تابع­های متریک (لگاریتمی، نمائی و ماکسولی) برای فضازمان­های مجانباً تخت . به ازای مقادیر ………………….86

شکل 5-2: مقایسه رفتار تابع­های متریک (لگاریتمی، نمائی و ماکسولی) برای فضازمان­های مجانباً . به ازای مقادیر …………………86

شکل 5-3: تغییرات تابع متریک نسبت به برای کلاس­های (شکل مشکی رنگ) و (شکل آبی رنگ) برای حالت­های متفاوت پارامترِ جرم. به ازای مجموعه مقادیر ……………………………………………………………………………………………….88

شکل 5-4: تغییرات تابع متریک نسبت به برای کلاس­های (شکل مشکی رنگ) و (شکل آبی رنگ) به ازای مقادیر ، ، و . در شکل خطوط باریک مربوط به حالت (سیاه­چاله­ با یک اُفق)، خطوط پررنگ مربوط به حالت (سیاه­چاله با دو اُفق)، خطوط نقطه­ای مربوط به حالت (سیاه­چاله با اُفق اکستریم) و خطوط خط-نقطه­ای مربوط به حالت (تکینگی عریان) هستند………………………………………………………………………..90

شکل 5-5: برای کلاس – تغییرات دما بر حسب (شکل سمت چپ) و تغییرات دما بر حسب (شکل سمت راست). به ازای مقادیر ………………102

شکل 5-6: برای کلاس – تغییرات ظرفیت گرمایی بر حسب . شکل سمت چپ تغییرات در دامنه­های کوچک را نشان می­دهد. شکل سمت راست تغییرات در مقادیر بزرگ­تر را نشان می­دهد. به ازای مقادیر …………………………………………….103

شکل 5-7: برای کلاس – تغییرات دما بر حسب (شکل سمت چپ) و تغییرات دما بر حسب (شکل سمت راست). به ازای مقادیر ……………..104

شکل 5-8: برای کلاس – تغییرات ظرفیت گرمایی بر حسب . به ازای مقادیر ……………………………………….104

شکل 5-9: برای کلاس – از چپ به راست به ترتیب تغییرات جرم، دما، ظرفیت گرمایی و دترمینان ماتریس هسیان (در آنسامبل کانونی بزرگ) بر حسب . به ازای مقادیر …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………107

شکل 5-10: برای کلاس – از چپ به راست به ترتیب تغییرات جرم، دما، ظرفیت گرمایی و دترمینان ماتریس هسیان (در آنسامبل کانونی بزرگ) بر حسب . به ازای مقادیر …………………………………………………………………………………………………………………………….108

شکل 5-11: برای کلاس – از چپ به راست به ترتیب تغییرات جرم، دما و ظرفیت گرمایی بر حسب . به ازای مقادیر ………………………………….122

2-6-3. زندقه 18

2-6-4. معتزله 19

فصل سوم: زندگینامه زمخشری

3-1. زندگینامه زمخشری 22

3-2. صفات و أخلاق زمخشری 27

3-2-1. ویژگیهای جسمی 27

3-2-2. ویژگیهای معنوی 28

3-2-2-1. هوش و استعداد 28

3-2-2-2. عزت نفس 28

3-2-2-3. طمع و قناعت 29

3-2-2-4. دینداری 29

3-2-2-5. تواضع 29

3-2-2-6. عرب و زبان عربی از دیدگاه زمخشری 30

3-2-2-7. تجردی 30

3-2-2-8. سخت گیری در برابر مخالفان 30

3-2-2-9.باورهای مذهبیو کلامی زمخشری 31

3-2-3. مذهب زمخشری 34

3-3. علم و ادبیات زمخشری 34

3-4. استادان زمخشری 37

3-4-1- استادان دیگر زمخشری 39

3-5. شاگردان زمخشری 40

3-6. آثار و تألیفات زمخشری 41

3-14. وفات زمخشری 46

فصل چهارم: تناص، مقامه و مقامه نویسی

4-1. تعریف تناص 48

4-2. بینامتنی وخاستگاه آن 51

4-3. بینامتنی از دیدگاه منتقدان غرب 52

4-4. بینامتنی در ادبیات عرب 53

4-5. عملیات بینامتنی 54

4-6. بینامتنی واژگان، جملات و مفاهیم 55

4-7. بینامتنی نحوی 56

4-8. بینامتنی صرفی 57

4-9. بینامتنی بلاغی 58

4-10. محورهای بینامتنی در رابطه با قرآن کریم 58

4-10-1. نفی جزیی یا اجترار 58

4-10-2. نفی متوازی یا امتصاص 59

4-10-3. نفی کلی یا حوار 59

4-11. تلمیح 59

4-12. تعریف نثر و انواع آن: 60

4-12-1. نثر مرسل 61

4-12-2. نثر مسجع 61

4-13. کاربرد مقامه در لغت 61

4-13-1. مَقَام به فتح (مَ): 61

4-13-2. اگر واژه ی مَقام مصدر میمی باشد؛ یعنی اقامت گزیدن 63

4-13-3. مُقام به ضمه ی (مُ) از أقام یُقیم إقامة است 63

4-13-4. المُقامة به دو معنی آمده است 63

4-2-5. المَقامَة 64

4-14. معنی مقامه در اصطلاح 65

4-15. سرآغاز فن مقامه نویسی 66

4-16. برخی از عوامل احتمالی مؤثر در ظهور فن مقامه نویسی توسط بدیع الزمان 69

4-17. موضوع در مقامات 70

4-17-1. تکدی گری 70

4-17-2. نظم و نثر 70

4-17-3. نقد ادبی 70

4-17-4. مزاح 70

4-17-5. فلسفه، منطق و کلام 71

4-17-6. تاریخ 71

4-17-7. وصف 71

4-17-8. نصایح و مواعظ 71

4-17-9. مسایل اجتماعی 71

4-17-10. مدح 71

4-17-11. سیاست 72

4-17-12. علوم مختلف 72

4-17-13. موضوعات مختلف 72

4-18. ساختار و اسلوب مقامه نویسی 72

4-18-1. راوی 72

4-18-2. قهرمان داستان 73

4-18-3. حادثه (صحنه) 73

4-18-4. قربانی (ضَحیّه) 73

4-18-5. اسلوب قصه در مقامات 73

4-19. اهداف و اغراض مقامات 74

4-20. سیر تاریخی فن مقامه نویسی 75

4-21. برجسته ترین پیروان مقامات بدیع الزمان 76

فصل پنجم: بینامتنی مقامات زمخشری با قرآن کریم

5-1. بینامتنی مقامات زمخشری با قرآن کریم 81