1-10- انواع صنوف… 9

1-10-1- صنوف تولیدی 9

1-10-2- صنوف خدمات فنی.. 9

1-10-3- صنوف توزیعی 9

1-10-4- صنوف خدماتی 9

1-11- مفهوم صنایع و خدمات شهری.. 10

1-11-1- صنایع مورد نیاز شهروندان. 10

1-11-2- صنایع تاریخی و قدیمی مستقر در شهر. 10

1-11-3- صنایع خدماتی 11

1-12- تعریف آلودگی.. 11

1-13- مفهوم عام آلودگی.. 11

1-13-1- آلودگی هوا 12

1-13-2- آلودگی آب و خاك… 12

1-13-3- آلودگی صوتی 13

1-13-4- آلودگی منظر 13

1-14- تعریف مزاحمت…. 14

1-15- علل پیدایش و بروز آلودگی و مزاحمت…. 15

1-15-1- تحلیل منافع اقتصادی.. 15

1-15-2- توسعه سریع شهری.. 16

1-15-3- استقرار تاریخی 16

1-16- تعاریف مربوط به صنوف… 16

1-16-1- فرد صنفی 17

1-16-2- واحد صنفی 17

1-16-3- صنف 17

1-16-4-پروانه کسب 17

1-16-5- پروانه تخصصی و فنی.. 17

1-16-6- اتحادیه 18

1-16-7-مجمع امور صنفی.. 18

1-16-8- شورای اصناف کشور. 18

1-16-9-کمیسیون نظارت 18

1-16-10- هیأت عالی نظارت… 19

1-17- مقدمه ای بر ساماندهی.. 19

1-17-1- تاریخچه ساماندهی.. 19

1-17-2- اهداف کلان و راهبردهای اساسی ساماندهی.. 20

1-18- ضرورت نگرش سیستمی و جامع نگری.. 21

1-19- پیوستگی متقابل شهر و صنعت…. 22

1-20- مرزبندی صنایع و خدمات شهری و غیرشهری.. 23

1-20-1- طبقه بندی صنایع به دو گروه کلی شهری و غیر شهری : 24

1-20-2- ترکیب صنایع تولید و خدماتی فنی.. 24

1-21- تفکیک سایر فعالیت ها و مشاغل شهری.. 24

1-22- صنایع مجاز و غیر مجاز. 25

1-22-1- گروه بندی صنایع مجاز و غیر مجاز. 26

1-23- شاخص های استقرار صنوف در شهر. 26

1-23-1- فضای مورد نیاز. 27

1-23-2- فعالیت اقتصادی شهر و نقش صنایع در آن. 27

1-23-3- تعداد کارگاه و صنعت در شهر. 27

1-23-4- ارتباط صنایع با یکدیگر. 28

1-24- سلسله مراتب عملکردی صنایع و خدمات فنی.. 28

1-24-1- کارگاه ها و خدمات فنی و تعمیراتی حوزه سکونتی.. 29

1-24-2- مشخصات کالبدی کارگاه ها و خدمات فنی و تعمیراتی در حوزه سکونتی.. 29

1-24-3- مشخصات مدیریتی کاربری های خدمات تعمیراتی حوزه سکونتی.. 30

1-24-4- علل همسانی کاربری فنی و تعمیراتی با سایر کاربری های حوزه سکونتی.. 30

1-25- کارگاه ها و خدمات فنی و تعمیراتی حوزه شهری.. 31

1-25-1- در ترکیب کاربری ها در حوزه شهری.. 31

1-25-2- مشخصات کالبدی کارگاه ها و خدمات فنی- تعمیراتی.. 31

1-25-3- دسته بندی متقاضیان و مقیاس عملکردی.. 32

1-25-4- مشخصات اجرایی کاربری کارگاهی و تعمیراتی در رده شهری.. 33

1-26- صنایع و خدمات فنی فرا شهری و ملی.. 33

1-26-1- ویژگی هایمکان گزینی.. 33

1-26-2- ترکیب کاربری ها 34

1-26-3- توصیه های ویژه ساماندهی در شهرهای بزرگ… 34

1-27- طرح ها و برنامه های ساماندهی.. 35

1-27-1- ویژگی ها و مشخصات… 35

1-27-2- الگوی سلسله مراتبی ساماندهی.. 35

1-28- معیارهای ساماندهی خدمات فنی- تعمیراتی و کارگاه های مجاز. 36

1-28-1- ترکیب کاربری ها در حوزه سکونتی.. 36

1-28-2- شاخص های تشخیص….. 36

1-29- معیارهای ساماندهی بر پایه الگوهای استقرار. 37

1-29-1- الگوی استقرار پراکنده 38

1-29-2- الگوی استقرار خطی در حوزه سکونتی.. 38

1-29-3- شاخص های تشخیص معابر محله ای.. 39

1-29-4- الگوی استقرار متمرکز در حوزه سکونتی.. 39

1-29-5- شاخص های تشخیص مجتمع های محله ای.. 40

1-30- مشخصات و ویژگی های کارگاه ها و خدمات فنی- تعمیراتی حوزه شهری.. 41

1-30-1- ترکیب کاربری ها 41

1-30-2- مقیاس عملکردی و ترکیب استفاده کنندگان. 41

1-31- ویژگی الگوی استقرار. 42

1-31-1- نحوه استقرار پراکنده 42

1-31-2- نحوه استقرار خطی.. 42

1-31-3- نحوه استقرار متمرکز. 43

1-32- معیارهای ساماندهیکارگاه ها و خدمات فنی- تعمیراتیحوزه شهری.. 44

1-32-1- معیارهای ساماندهی الگوی خطی.. 44

1-32-2- مشخصات و ویژگی های معابر شهری ( محل استقرار خدمات فنی تعمیراتی) 44

1-33- معیارهای ساماندهی در الگوی استقرار مرکز. 44

1-34- معیارهای ساماندهی کارگاه ها و خدمات فنی- تعمیراتی حوزه فرا شهری.. 45

1-34-1- ویژگی ها و مشخصات خدمات فرا شهری.. 45

1-34-2- موقعیت و الگوهای استقرار. 46

1-35- معیارهای ساماندهی الگوی خطی.. 47

1-36- معیارهای ساماندهی الگوی متمرکز. 48

1-37- انواع مشاغل آلاینده 48

1-38- انواع آلودگی ها 49

1-39- قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست…. 49

1-40- بند 20 ماده 55 قانون شهرداری.. 50

1-40-1- تاملی در بند 20 ماده 55 قانون شهرداریها 51

1-41- اثر بخش کردن نقش اتحادیه ها 51

فصل 2- مروری پیشینه تحقیق.. 54

2-1- لزوم ارائه راهکار برای رفع آلوگی های ناشی از مشاغل آلاینده 55

2-2- مطالعات انجام شده در دنیا 56

2-3- مطالعات انجام شده در ایران. 58

فصل 3- روش شناسی تحقیق.. 60

3-1- روش تحقیق.. 61

3-2- جامعه آماری.. 62

3-3- روش گردآوری اطلاعات… 62

3-4- ابزار گرد آوری اطلاعات… 63

3-4-1- روائی پرسشنامه. 63

3-4-2- پایائی پرسشنامه. 64

3-5- روش های تجزیه و تحلیل داده ها 64

فصل 4- تجزیه و تحلیل اطلاعات… 65

4-1- یافته های توصیفی مربوط به متغیر های تحقیق.. 66

4-1-1- نحوه پاسخ گویی صاحبان مشاغل آلاینده به سوالات یک تا 10پرسشنامه. 73

4-1-2- نحوه پاسخ گویی صاحبان مشاغل آلاینده به سوالات پارامتر اقتصادی.. 77

4-1-3- نحوه پاسخ گویی صاحبان مشاغل آلاینده به سوالات 20 تا 30 پرسشنامه. 83

4-2- یافته های مربوط به فرضیه های تحقیق.. 87

4-2-1- زیر فرضیه اول. 87

4-2-2- زیر فرضیه دوم. 88

4-2-3- زیر فرضیه سوم. 89

فصل 5- نتیجه گیری و پیشنهادات… 91

5-1- نتیجه گیری.. 92

5-2- پیشنهادات 94

فهرست منابع.. 96

جدول‏2‑1 هداف کلان ساماندهی صنایع و خدمات شهری.. 20

جدول‏4‑1 توزیع سنی صاحبان مشاغل آلاینده 66

جدول‏4‑2 میزان تحصیلات صاحبان مشاغل آلاینده 66

جدول‏4‑4 نحوه پاسخ گویی به سوالات پارامترهای اجتماعی – فرهنگی.. 68

جدول‏4‑5 نحوه پاسخ گویی به سوالات منافع اقتصادی.. 69

جدول‏4‑6 نحوه پاسخ گویی به سوالات ساماندهی مطلوب… 71

جدول‏4‑7 نتایج آزمون t استیودنت زیر فرضیه اول. 85

جدول‏4‑8 نتایج آزمون t استیودنت زیر فرضیه دوم. 86

جدول‏4‑9 نتایج آزمون t استیودنت زیر فرضیه سوم. 88
فهرست شکل­ها

شکل ‏4‑1 توزیع سنی صاحبان مشاغل آلاینده زن. 67

شکل ‏4‑2میزان تحصیلات صاحبان مشاغل آلاینده زن. 67

شکل ‏4‑3میزان تحصیلات صاحبان مشاغل آلاینده مرد. 68

شکل ‏4‑4 نحوه پاسخ گویی به سوال 1. 72

شکل ‏4‑5 نحوه پاسخ گویی به سوال 2. 72

شکل ‏4‑6 نحوه پاسخ گویی به سوال 3. 73

شکل ‏4‑7 نحوه پاسخ گویی به سوال 4. 73

شکل ‏4‑8 نحوه پاسخ گویی به سوال 5. 73

شکل ‏4‑9 نحوه پاسخ گویی به سوال 6. 74

شکل ‏4‑10 نحوه پاسخ گویی به سوال 7. 74

شکل ‏4‑11 نحوه پاسخ گویی به سوال 8. 74

شکل ‏4‑12 نحوه پاسخ گویی به سوال 9. 75

شکل ‏4‑13 نحوه پاسخ گویی به سوال 10. 75

شکل ‏4‑14 نحوه پاسخ گویی به سوال 11. 76

شکل ‏4‑15 نحوه پاسخ گویی به سوال 12. 76

شکل ‏4‑16 نحوه پاسخ گویی به سوال 13. 77

شکل ‏4‑17 نحوه پاسخ گویی به سوال 14. 77

شکل ‏4‑18 نحوه پاسخ گویی به سوال 15. 78

شکل ‏4‑19 نحوه پاسخ گویی به سوال 16. 79

شکل ‏4‑20 نحوه پاسخ گویی به سوال 17. 79

شکل ‏4‑21 نحوه پاسخ گویی به سوال18. 80

شکل ‏4‑22 نحوه پاسخ گویی به سوال 19. 80

شکل ‏4‑23 نحوه پاسخ گویی به سوال 20. 81

شکل ‏4‑24 نحوه پاسخ گویی به سوال 21. 81

شکل ‏4‑25 نحوه پاسخ گویی به سوال 22. 82

شکل ‏4‑26 نحوه پاسخ گویی به سوال 23. 82

شکل ‏4‑27 نحوه پاسخ گویی به سوال 24. 82

شکل ‏4‑28 نحوه پاسخ گویی به سوال25. 83

شکل ‏4‑29 نحوه پاسخ گویی به سوال 26. 83

شکل ‏4‑30 نحوه پاسخ گویی به سوال 27. 84

شکل ‏4‑31 نحوه پاسخ گویی به سوال 28. 84

شکل ‏4‑32 نحوه پاسخ گویی به سوال 29. 84

شکل ‏4‑33 نحوه پاسخ گویی به سوال 30. 85

چکیده

مشاغل­آلاینده­به­عنوان پدیده هایی­كه از­موقعیت­مكانی­نامناسب­و­سازمان نیافته ی برخی­از­فعالیت های تولیدی، صنعتی و خدماتی در فضاهای شهری ناشی شده اند، بر سلامت جسمی و روحی شهروندان و نیز سیمای شهرها اثرات سوء و نامطلوب دارند. مشاغل آلاینده در شهرهای بزرگ ، زندگی شهروندان را با مشكل مواجه ساخته اند كه این معضل، در مناطق مسكونی عوارض حادتری به دنبال داشته است . در پژوهش حاضر، موانع جلب مشاركت صاحبان مشاغل آلاینده در خصوص انتقال این مشاغل به خارج شهر به منظور حفظ محیط زیست شهری مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق، تحلیلی و علی است كه داده های مورد نیاز آن، به روش میدانی گردآوری شده است. جامعه مورد مطالعه در پژوهش حاضر شامل 150 نفر از صاحبان مشاغل آلاینده می باشد. نتایج فرضیه­های این تحقیق با استفاده از آزمون t استیودنت در سطح معنی داری کمتر از 05/0، و حدود اطمینان 95%، با استفاده از نرم افزار SPSS بررسی شده است.نتایج حاصل از آنالیزهای آماری نشان می دهد که اتخاذ روش های آموزشی مناسب و بالا بردن سطح آگاهی صاحبان مشاغل آلاینده، می تواند سبب افزایش جلب مشاركت ایشان برای خروج از شهر شود. از طرفی ساماندهی مطلوب بخش های صنعت، خدمات و .. به منظور جلب نظر صاحبان مشاغل آلاینده در خصوص انتقال این مشاغل به خارج شهر، برای حفظ محیط زیست شهری مهم و الزامی می باشد.

کلیدواژه:مشاغل آلاینده، انتقال مشاغل آلاینده، آلودگی، حفاظت از محیط زیست شهری

1-1- مقدمه

نیاز به تامین مایحتاج زندگی روزمره و بازار عرضه و تقاضا از دیر باز موجب شکل گیری و گسترش گونه های مختلف مشاغل و صنایع در تار و پود شهر ها شده است. گاهی رشد قارچ گونه برخی صنوف در گذشته موجب بروز و افزایش معضلات نوین شهرنشینی اعم از آلودگی های هوا، صوتی، زیست محیطی و ترافیکی گشته است. این رشد نامتوازن شهری و گاهی اوقات گسترش محدوده شهری تا روستاهای مجاور، واحد های تولیدی هم چون دامداری ها را به عامل تهدید کننده سلامت شهر و شهروندان مبدل کرده است.

مطالعات موجود حاکی از آن است که مشکلات پدید آمده از استقرار صنایع در محدوده شهرهای ایران به خصوص در کلان شهرها بیشتر به واحد های کوچک تولیدی و خدماتی مثل تعمیرگاه های خودرو، نجاری، آهنگری، آبکاری و … متعلق است. این فعالیت ها از یکسو در ایجاد اشتغال، تامین کالا و خدمات مورد نیاز شهروندان و کمک به رشد و توسعه صنعت و اقتصاد کشور موثرند و از سوی دیگر در صورت عدم رعایت اصول مکان یابی و همچنین عدم بکارگیری روش های کنترل آلودگی و مزاحمت، استقرار آنها در بافت شهری مشکلات بی شماری را به همراه دارد که طبعاً برای رفع و یا کاهش این مشکلات لازم است اقدامات و مطالعات خاصی انجام پذیرد.

وجود کارگاه ها و اصناف و مشاغل مزاحم شهری از جمله معضلاتی است که باعث آلودگی صوتی و ایجاد مزاحمت برای شهروندان و نیز بروز سد معبر در پیاده روها در شهر ها شده است و براساس طرح های بالادست و استانداردهای شورای عالی معماری و شهرسازی کشور وجود این کارگاه ها در سطح شهر ممنوع است و دستگاه های مربوطه بر اساس تفویض اختیار قانونی اختیار برخورد و انتقال این صنوف به خارج از شهر را دارند. این نوع مشاغل برخی دارای سابقه تاریخی بوده و از سال

ها پیش در شهر وجود داشته اند و برخی با افزایش جمعیت و گسترش محدوده شهر به تدریج داخل شهر قرار گرفته اند. در این زمینه کلیه مشاغل صنعتی که آلودگی های زیست محیطی، هوا و صوتی را به دنبال دارند یا حضورشان در شهر مشکلات و خسارات زیادی در پی دارد و ماهیتاً نمی توانند از آلودگی های خود بکاهند، باید از شهر خارج شوند.

اما از طرف دیگر باید توجه داشت که انتقال این واحد ها کاری بسیار دشوار و زمان بر خواهد بود و نیازمند ایجاد مجتمع ها و شهركهایی در مکان مناسب و با امکانات مکفی می باشد. مشکلات موجود در این راه به حدی است که برخی از کلان شهرها با وجود تجربه 20 ساله هنوز در ابتدای راه بوده و امروزه شاهد حضور مشاغل مزاحم و آلاینده در شهرها می باشند.

1-2- بیان مسئله

یكی از بارزترین عوامل آلوده كننده محیط زیست شهری مشاغل آلاینده مستقر در سطح شهر می باشد، لذا در راستای سیاست های حفظ محیط زیست انتقال و جابجایی این مشاغل به مكان های مناسب ، یك ضرورت است، مشكل اساسی در اجرای این سیاست ها جلب رضایت صاحبان مشاغل به این انتقال است كه این امر از طریق اتخاذ متدهای آموزشی متفاومت و مختلف از نظر كیفیت و كمیت با توجه به شرایط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی هر كدام از این مشاغل ، قابل اجراست، مشاغل آلاینده سهم بسیار عمده ای در این مورد ایفا می نمایند كه تهدید بسیار عمده ای برای محیط زیست بشمار می روند كه از طریق ارائه آموزش های لازم به صاحبان این مشاغل بستر لازم برای خروج این مشاغل از شهرها و انتقال به فضای مناسب با توجه نوع فعالیت حائز اهمیت بسزایی می باشد.

در شهر تهران موارد خطرناک و شیمیایی بسیار زیاد و متنوعی در مشاغل وجود دارد که ریسک بالایی را برای مناطق مختلف شهر تهران به همراه خواهد داشت. در درجه اول، شناسایی این مکان های مستعد خطر بسیار ضروری و حیاتی است. همچنین باید اولویت بر حسب میزان تأثیر ناشی از این تاسیسات برای محیط های شهری و میزان آسیب پذیری محدوده های مجاور آنها تعیین شود و ارائه راهكارهای لازم جهت انتقال این مشاغل به خارج از شهر.

1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

در این تحقیق مهم ترین مسأله عبارت است از:

موثرترین موانع جلب مشارکت صاحبان مشاغل آلاینده جهت انتقال به خارج شهر کدام است و چه راه حل های برای آن وجود دارد. بی توجهی در این امر و عوامل ناشی از آن به عنوان یکی از مهمترین آلاینده های محیط زیست به علت کمیت گوناگون مواد و توسعه بی رویه شهرها ، محدودیت های وضع شده برای خدمات عمومی در شهرها و عدم تکنولوژی مناسب موجب مشکلات ویژه ای شده است که مورد توجه سیاست گذاران ، برنا مه ریزان و مجریان قرار گرفته است.با وجود مشكلات زیست محیطی كه در شهرها شاهد هستیم روشن است كه مشاغل آلاینده سهم بسیار عمده ای در این مورد ایفا می نمایند كه تهدید بسیار عمده ای بشمار می روند كه از طریق ارائه آموزش های لازم به صاحبان این مشاغل بستر لازم برای خروج این مشاغل از شهرها و انتقال به فضای مناسب با توجه نوع فعالیت حائز اهمیت بسزایی می باشد.

1-4- اهداف تحقیق

بررسی موانع جلب مشاركت صاحبان مشاغل آلاینده در خروج از شهر.

1-4-1- اهداف كلی

بررسی شیوه ها و روش های جلب مشاركت مردمی در کاهش عوامل و عناصر آلاینده.

1-4-2- اهداف آرمانی

دست یابی به بهترین شیوه ای كه بتوان از طریق آن صاحبان مشاغل آلاینده را مجاب به انتقال تجهیزات خویش به خارج از شهر نمود.

1-4-3- اهدف ویژه

1- دستیابی به بهترین شیوه انتقال مشاغل آلاینده از شهر

2- افزایش مشارکت صاحبان مشاغل آلاینده مبنی بر خروج آنها از سطح شهرو رفع آلودگی

3- افزایش رفاه و آسایش شهروندان.

1-5- سوالات تحقیق

1- آیا مشاركت مردم در كاهش آلاینده ها می تواند موثر باشد؟

2- آیا بالا بردن سطح آگاهی صاحبان مشاغل آلاینده، امكان سهولت در خروج این مشاغل از شهر را حاصل می نماید؟

3- آیا روش های آموزشی مناسب به جهت افزایش آگاهی صاحبان مشاغل آلاینده می تواند راهكار مناسبی باشد؟

4- آیا آموزش صاحبان مشاغل آلاینده در كاهش آلودگی زیست محیطی شهرها ، عملی است؟

5- چه شیوه آموزشی مناسب برای صاحبان مشاغل آلاینده،می تواند اجرا شود؟

6- چه اصولی در جلب مشاركت شهروندان و صاحبان مشاغل آلاینده برای خروج از شهر، می بایست مورد توجه قرار گیرد؟

1-6- فرضیات تحقیق

• فرضیه اول: اتخاذ یك روش آموزشی مناسب به عنوان عامل کلیدی در جهت رفع موانع­موجود به منظور جلب نظرصاحبان مشاغل آلاینده برای خروج از شهر، موثر است.

• فرضیه دوم: آموزش ها و بالا بردن سطح آگاهی صاحبان مشاغل آلاینده، می تواند سبب رفع نسبی موانع موجود به منظورجلب مشاركت صاحبان مشاغل آلاینده برای خروج از شهر شود.

• فرضیه سوم: ساماندهی مطلوب بخش های صنعت، خدماتی و .. عامل مهم و الزامی برای رفع موانع موجود برای جلب نظر صاحبان مشاغل آلاینده در خصوص انتقال این مشاغل به خارج شهر به منظور حفظ محیط زیست شهری، می باشد.