…………………………………………………………………………………………….. 15

1-14- كنترل علفهای هرز ………………………………………………………………………………………………………………. 15

1-15- دلایل غالبیت بذور علفهای هرز …………………………………………………………………………………………….. 16

1-15-1- پوسته بذر ………………………………………………………………………………………………………………………. 16

1-16- خواب بعد از رسیدگی …………………………………………………………………………………………………………. 17

1-17- تعریف خواب …………………………………………………………………………………………………………………….. 18

1-18- طبقه بندی خواب بذر ……………………………………………………………………………………………………………. 18

1-19- اهمیت خواب بذر ……………………………………………………………………………………………………………….. 20

1-20- بررسی انواع خواب ……………………………………………………………………………………………………………… 20

1-20-1- خواب فیزیولوژی ……………………………………………………………………………………………………………. 20

1-20-2 خواب مورفولوژیكی …………………………………………………………………………………………………………. 21

1-20-3- خواب فیزیكی ………………………………………………………………………………………………………………… 21

1-20-4- خواب شیمیایی ……………………………………………………………………………………………………………….. 21

1-20-5- خواب مكانیكی ………………………………………………………………………………………………………………. 22

1-21- اهمیت خواب در كشاورزی كاربردی …………………………………………………………………………………….. 22

1-21-1 خواب در گیاهان زراعی و ارتباط با قوه نامیه ………………………………………………………………………….. 22

1-21-2- خواب یا مرگ بذر؟ ………………………………………………………………………………………………………… 22

1-22- فاكتورهای كه باعث ایجاد خواب در بذر می شوند …………………………………………………………………….. 23

1-23- پوشش ایجاد كننده خواب بذر ………………………………………………………………………………………………. 23

1-24- نقش هورمونها و تنظیم كننده های رشد در خواب بذر ………………………………………………………………… 25

1-24-1- بازدارنده های جوانه زنی …………………………………………………………………………………………………….. 25

1-24-2 تولیده كننده های جوانه زنی …………………………………………………………………………………………………… 26

1-25- روشهای برطرف كردن خواب ……………………………………………………………………………………………….. 27

1-26- شكستن خواب یا به كارگیری مواد شیمیایی …………………………………………………………………………….. 28

1-27- مكانیسم های موثر در برطرف شدن خواب جنین به وسیله خواب كنترل كننده ………………………………… 29

1-28- نیازهای خاص در آزمون جوانه زنی …………………………………………………………………………………………. 30

1-29- ارزیابی آزمون جوانه زنی ………………………………………………………………………………………………………. 31

1-30- آزمون های بنیه كه براساس تاثیرات فیزیولوژیكی پیری است ……………………………………………………….. 32

1-31- آزمون های بنیه كه براساس تاثیرات بیوشیمیایی در طی پیری است ………………………………………………… 33

فصل دوم ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 39

2- مواد و روشها ……………………………………………………………………………………………………………………………. 40

2-1- مراحل اجرای آزمایش …………………………………………………………………………………………………………… 40

2-2- طرح آزمایشی ………………………………………………………………………………………………………………………. 40

2-3- تیمارهای آزمایشی ………………………………………………………………………………………………………………… 41

2-4- صفات مورد مطالعه ……………………………………………………………………………………………………………….. 42

2-5- تجزیه آماری ………………………………………………………………………………………………………………………… 43

فصل سوم …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 44

3- نتایج و بحث …………………………………………………………………………………………………………………………….. 45

3-1- تجزیه واریانسی صفات مورد مطالعه گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم ……………………………………….. 45

3-2- مقایسات میانگین صفات مورد مطالعه در تیمار نیترات پتاسیم …………………………………………………………. 47

3-3- مقایسه میانگین اثر تیمار اسید جیبرلیک در گیاه یولاف ………………………………………………………………….53

3-4- مقایسات میانگین صفات مورد مطالعه در تیمار اسید جیبرلیک ……………………………………………………….. 55

3-5- نتیجه گیری كلی ……………………………………………………………………………………………………………………. 62

3-6- پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………………………………. 63

فهرست منابع فارسی ……………………………………………………………………………………………………………………….. 64

فهرست منابع غیر فارسی ………………………………………………………………………………………………………………….. 67

چكیده به انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………………………….. 72

 

فهرست جداول

جدول صفحه

1-1- تیره های مهم گیاهی كه بدترین علفهای دنیا در بر می دارد ………………………………………………………………. 5

1-2- تیره های تشكیل دهنده گیاهان زراعی عمده جهان …………………………………………………………………………. 5

1-3- تغییرات درجه حرارت كه در آن جوانه زدن واقع می شود ……………………………………………………………… 12

1-4- ذخایر غذایی و ساختمان اصلی ذخیره ای ……………………………………………………………………………………. 14

1-5- طرح طبقه بندی انواع خواب بذر ………………………………………………………………………………………………. 19

1-6- مهمترین مكانیسم های شناخته شده خواب بذر …………………………………………………………………………….. 24

1-7 تحریك كننده های جوانه زنی ……………………………………………………………………………………………………… 26

1-8- تاثیر مواد تنظیم كننده رشد در جوانه زنی بذور خیس شده كاهو رقم گراندراپیدز در تاریكی ………………. 30

1-9- شاخص های سرعت جوانه زنی …………………………………………………………………………………………………. 33

3-1- تجزیه واریانسی صفات مورد مطالعه در گیاه یولاف تحت تیمار با نیترات پتاسیم ……………………………….. 46

3-2- تجزیه واریانسی صفات مورد مطالعه در گیاه یولاف تحت تیمار با اسید جبرلیك ………………………………. 54

فهرست نمودارها

نمودار صفحه

3-1- نمودار مقایسه میانگین طول ریشه گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم …………………………………………… 47

3-2- نمودار مقایسه میانگین طول ساقه گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم ……………………………………………. 48

3-3- نمودار مقایسه میانگین طول بوته گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم …………………………………………….. 49

3-4- نمودار مقایسه میانگین شاخص ویگور گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم …………………………………….. 49

3-5- نمودار مقایسه میانگین حجم ریشه گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم ………………………………………….. 50

3-6- نمودار مقایسه میانگین وزن خشك گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم …………………………………………. 51

3-7- نمودار مقایسه میانگین درصد جوانه زنی گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم …………………………………… 51

3-8- نمودار مقایسه میانگین سرعت جوانه زنی گیاه یولاف در تیمار با نیترات پتاسیم ………………………………….. 52

3-9- نمودار مقایسه میانگین طول ریشه گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیك ………………………………………….. 55

3-10- نمودار مقایسه میانگین طول ساقه گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیك ………………………………………… 56

3-11- نمودار مقایسه میانگین طول بوته گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیك …………………………………………. 56

3-12- نمودار مقایسه میانگین شاخص ویگور گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیك …………………………………. 57

3-13- نمودار مقایسه میانگین حجم ریشه گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیك ………………………………………. 58

3-14- نمودار مقایسه میانگین وزن خشك گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیك ……………………………………… 59

3-15- نمودار مقایسه میانگین درصد جوانه زنی گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیك ……………………………….. 60

3-16- نمودار مقایسه میانگین سرعت جوانه زنی گیاه یولاف در تیمار با اسید جیبرلیك ………………………………. 61

مقدمه

در طبیعت گیاهانی وجود دارند كه علیرغم تمایل كشاورزان در زمین های آنها سبز شده و برای محصولات مشكل ایجاد می كنند، به این گیاهان علف هرز نام نهاده اند (هامیتون 1995). این گیاهان به روشهای مختلف به عملكرد محصولات اثر گذاشته و حتی كیفیت محصولات را نیز كاهش می دهند. خسارت ناشی از علف های هرز از آفات و بیماریها نیز بیشتر می باشد به طوری كه در برخی مناطق معتدله میزان خسارت بین 15-10 درصد محصول برآورد شده است (وارینگتون، 1930).

در ایران بین 250 تا 300 گونه مطرح علف هرز وجود دارد كه تعداد این علف ها در نقاط مختلف كشور بستگی به شرایط و محیط دارد. مجموع خسارت ناشی از علف های هرز در سطح جهانی بیش از پنج میلیارد دلار است. كه تقریباً معادل با كل خسارتهای حاصل از آفات و بیماریها روی گیاهان زراعی و باغی می باشد (ادیم، 1382) از كل خسارت ناشی از عوامل نامساعد در كشور هندوستان در سال 1987 سهم علف هرز حدود 45 درصد، آفات 30 درصد، بیماریها 20 و عوامل نامساعد محیطی 5 درصد گزارش شده است و (ازبیلی و همكاران 1976) بررسی ها نشان می دهد كه در صورت عدم كنترل علف های هرز می توان 25 تا 90 درصد كاهش محصول را انتظار داشت، و بالعكس در صورت اعمال روشهای صحیح كنترل می توان 25 تا 90 درصد افزایش محصول امیدوار بود (زند و همكاران، 1386).

علف های هرز یولاف، بارهنگ در سراسر منطقه به خصوص در استان های اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی انتشار دارند (كریمی،1374). و در سراسر منطقه یافت می شود این گیاهان دارای بذرهای در حال خواب می باشند میزان خواب و جوانه زنی بذرها تحت تاثیر عوامل متعددی چون تعداد لایه های تستا و نوع اپیدرم و فرابر میوه، موقعیت دانه در روی گیاه، اندازه و وزن بذر، سن گیاه و طول روز، زمان برداشت تغییر می كند. خواب بذر در گیاهان زیادی از جمله یولاف، سلمه تره، ترشك و علف هفت بند ایرانی نیز دیده می شود. كشت و استقرار گیاهان مرتعی و كنترل علف های هرز به علت خواب بذور در آنها، مشكل عمده ای محسوب می شود و درصد قابل ملاحظه ای از بذرهای ارقام وحشی در زمان برداشت در حال خواب اولیه بسر می برند. عدم جوانه زنی همزمان بذرها علف های هرز به علت خواب در مزارع نیز مشكل عمده ای در كنترل آنها ایجاد می كند (هادی و كریمی، 1374).

در برنامه های مدیریت تلفیقی علف هرز توجه به خواب بذر و آگاهی از مكانیزم خواب و نحوه بیدار شدن بذور اهمیت ویژه ای دارد (كارسون و میلبرگ، 2007).

بنابراین اهمیت موضوع سبب شد كه تحقیقی با هدف مطالعه تاثیر تیمارهای مختلفی شیمیایی بر رفع خواب بذر در علف­های هرز انجام گیرد. به طوری که در این تحقیق دو گیاه بارهنگ و یولاف وحشی تحت تاثیر تیمار با غلظت های متفاوتی از اسید جیبرلیك و نیترات پتاسیم جهت یافتن تیمارهایی مناسب به منظور برطرف كردن خواب بذر بررسی گردیدند.

1- بررسی منابع

1-1- تاریخچه كنترل علف های هرز

بیش از 1000 سال پیش از میلاد مسیح، علف های هرز را با دست از مزارع حذف می كردند. در آن شرایط، یك نفر به سختی می توانست غذای خود را تامین كند و در نتیجه، گرسنگی بسیار رایج بود. در قرن های بعد، انسان به تدریج استفاده از ابزارهای دستی را گسترش داد تا هزار سال پیش از میلاد، انسان برای كشیدن كج بیل (به عنوان گاوآهن اولیه) از حیوان، استفاده می كرد كه بدین شیوه، استفاده از نیروی انسانی عمدتاً در تهیه بستر، كاهش می یافت. با این وجود، یك نفر فقط می توانست برای دو نفر غذا تولید كند و در نتیجه، دامنه ی گرسنگی همچنان گسترده می شد. پس از سال 1731، یعنی هنگامی كه كشف ردیفی گیاهان زراعی با استفاده از كج بیل اسبی آغاز شد. یك نفر توانست برای چهار نفر غذا تولید كند. در سال 1920 استفاده ی گسترده از تراكتور آغاز شد، این نیروی تازه كشف شده، زارع را در تولید غذا برای هشت نفر توانا ساخت (قرینه و همكاران، 1383). نمك دریا احتمالاً نخستین ماده ی شیمیایی بود كه بای كشتن گیاه به كار رفت. درحدود سال 1900، از مواد شیمیایی خالص برای كنترل علف های هرز استفاده شد. نزدیك به سال 1947، استفاده از علف كش شیمیایی به عنوان عملی رایج، آغاز شد. در آن زمان، یك زارع می توانست 16 نفر را غذا دهد. در سال 1950، 1960، 1970، تعداد زیادی علف كش شیمیایی همراه با دیگر تكنولوژی های پیشرفته كشاورزی بوجود آمدند و بنابراین، در سال 1980 یك زارع توانایی تامین غذا برای 38 نفر را پیدا كرد. بدین معنی كه اكنون برای تولید غذا، كمتر از سه نفر از هر 100 نفر مستقیماً نیاز می باشد و 97 نفر دیگر فرصت خواهند داشت تا در زمینه های دیگر فعالیت كنند (غدیری، 1372).

 

1-2- پراكنش و اهمیت علف های هرز

از حدود 200000 گونه گیاهی موجود در سرتاسر جهان تنها حدود 250 گونه مزاحم بوده و علف هرز نامیده می شوند (راشد محصل و همكاران، 1374؛ كوچكی و همكاران، 1373). این تعداد تنها حدود 1/0 (یكدهم) درصد از گونه های گیاهی جهان را تشكیل می دهد. البته این واقعیت مانع اهمیت نسبی بسیاری از دیگر گونه ها در شرایط محلی نمی شود.

هولم (1978) توزیع تاكسونومی این 250 گونه را در حد تیره آورده است (جدول 1-1). تعجب آور است كه تعداد معدودی از تیره های گیاهی اكثر علف های هرز جهان را در خود دارند. حدود 70 درصد از این گونه های علف هرز در 12 تیره قرار می گیرند. تقریباً 40 درصد آنها در تیره گندمیان و مركبان هستند. این امر كه بسیاری از این گونه هایی را كه ما علف هرز می نامیم تا این حد به هم نزدیك هستند چه مفهومی در بر دارد؟ آیا بین علف های هرز و گیاهان زراعی و خویشاوندی وجود دارد؟ 12 گیاه فقط در 5 تیره قرار دارند و این 5 تیره علف های هرز زیادی را شامل می شوند. این امر نشان می دهد كه برخی از گیاهان زاعی و علف های هرز در برخی از خصوصیات تاكسونومی خود مشترك بوده و شاید منشأ تكاملی مشتركی داشته باشند (كوچكی و همكاران، 1373). در ایران نیز به دلیل تنوع آب و هوایی نزدیك به 180 تیره گیاهی، 1200 جنس و 8000 گونه گیاهی شناسایی شده است كه جزء فلور ایران محسوب شده و تعدادی از آنها به صورت علف هرز ظاهر می شوند (میرشكاری، 1382).

جدول 1-1. تیره های مهم گیاهی كه مشکل سازترین علف های هرز برای کشاورزی می باشند:

تیره تعداد گونه ها

Carmineae44

37%

Cimpositae32

43%

Cyperaceae12

Polygomaceae8

Amaranthacea7

Cariferae7

68%

Legaminoseae6

Convolualaceae5

Euphorbiaceae5

Chenopodiaceae4

Malvaceae4

Solanaceae4

جدول 1-2. تیره های تشكیل دهنده گیاهان زراعی عمده جهان:

ی نوشته‌ها

1-2-4 -ویتامین ها 12

1-2-5- اسیدهای آمینه و سایر افزودنی های نیتروژن دار. 13

1-2-6- مواد جامدکننده یا سیستم حمایت کننده 13

1-2-7- تنظیم کننده های رشد. 14

1-2-7-1- سایتوکنین ها 15

1-2-7-2 کاربرد اکسین ها در ریزازدیادی.. 16

1-2-8- اثر نانوکودها در گیاهان زینتی.. 18

فصل سوم. 22

مواد و روش ها 22

3-1- منبع گیاهی مورد استفاده 23

3-2- روش کار. 23

3-3- محیط کشت… 24

3-3-1- آماده کردن محیط کشت… 24

3-3-2- ضدعفونی وسایل مورد نیاز. 24

3-3-3- آماده سازی هود (لامینار ایرفلو) 25

3-3-4- آماده سازی محیط کشت کورم ارکیده 25

3-3-5- آماده سازی کورم ارکیده 26

3-4- چگونگی اندازه گیری صفت ها 27

3-5- شرایط گلخانه ای.. 28

3-6- تجزیه و تحلیل داده ها 28

فصل چهارم. 29

نتایج و بحث… 29

ارزیابی صفات در محیط کشت درون شیشه ای.. 29

طول گیاه 30

طول ریشه. 32

تعداد کورم. 33

تعداد برگ… 35

تعداد ریشه. 37

وزن تر. 38

وزن خشک گیاه 39

آزمایش دوم. 40

طول گیاه 40

طول ریشه. 42

تعداد کورم. 44

تعداد برگ… 46

تعداد ریشه. 48

وزن تر گیاه 49

وزن خشک گیاه 51

فصل پنجم. 53

نتیجه گیری کلی.. 53

منابع. 55

فهرست جداول

جدول4-1- جدول مقایسه میانگین اثر تیمار نانو کود بر طول گیاه 31

جدول 4-2- جدول تجزیه واریانس اثر تیمار نانو کود بر طول گیاه 31

جدول4-3- جدول مقایسه میانگین اثر تیمار نانو کود بر طول ریشه. 32

جدول 4-4- جدول تجزیه واریانس اثر تیمار نانو کود بر طول ریشه. 33

جدول4-5- جدول مقایسه میانگین اثر تیمار نانو کود بر تعداد کورم. 34

جدول 4-6- جدول تجزیه واریانس اثر تیمار نانو کود بر تعداد کورم. 34

جدول4-7- جدول مقایسه میانگین اثر تیمار نانو کود بر تعداد برگ… 36

جدول 4-8- جدول تجزیه واریانس اثر تیمار نانو کود بر تعداد برگ… 36

جدول4-9- جدول مقایسه میانگین اثر تیمار نانو کود بر تعداد ریشه. 37

جدول 4-10- جدول تجزیه واریانس اثر تیمار نانو کود بر تعداد ریشه. 37

جدول4-11- جدول مقایسه میانگین اثر تیمار نانو کود بر وزن تر. 38

جدول 4-12- جدول تجزیه واریانس اثر تیمار نانو کود بر وزن تر. 39

جدول4-13- جدول مقایسه میانگین اثر تیمار نانو کود بر وزن خشک… 40

جدول 4-14- جدول تجزیه واریانس اثر تیمار نانو کود بر وزن خشک… 40

جدول4-15- جدول مقایسه میانگین اثر تنظیم کننده های رشد بر طول گیاه 41

جدول 4-16- جدول تجزیه واریانس اثر تنظیم کننده های رشد بر طول گیاه 42

جدول4-17- جدول مقایسه میانگین اثر تنظیم کننده های رشد بر طول ریشه. 43

جدول 4-18- جدول تجزیه واریانس اثر تنظیم کننده های رشد بر طول ریشه. 44

جدول4-19- جدول مقایسه میانگین اثر تنظیم کننده های رشد بر تعداد کورم. 45

جدول 4-20- جدول تجزیه واریانس اثر تنظیم کننده های رشد بر تعداد کورم. 46

جدول4-21- جدول مقایسه میانگین اثر تنظیم کننده های رشد بر تعداد برگ… 47

جدول 4-22- جدول تجزیه واریانس اثر تنظیم کننده های رشد بر تعداد برگ… 47

جدول4-23- جدول مقایسه میانگین اثر تنظیم کننده های رشد بر تعداد ریشه. 49

جدول 4-24- جدول تجزیه واریانس اثر تنظیم کننده های رشد بر تعداد ریشه. 49

جدول4-25- جدول مقایسه میانگین اثر تنظیم کننده های رشد بر وزن تر. 51

جدول 4-26- جدول تجزیه واریانس اثر تنظیم کننده های رشد بر وزن تر. 51

جدول4-27- جدول مقایسه میانگین اثر تنظیم کننده های رشد بر وزن خشک… 52

فهرست نمودار

نمودار4-1- اثر نانوکود بر روی طول گیاه 33

نمودار 4-2- اثر نانوکود بر روی طول ریشه. 34

نمودار 4-3- اثر نانوکود بر روی تعداد کورم. 35

نمودار 4-4- اثر نانوکود بر روی تعداد برگ… 36

نمودار 4-5- اثر تنظیم کننده های رشد بر روی طول گیاه 40

نمودار 4-6- اثر تنظیم کننده های رشد بر روی طول ریشه. 41

نمودار 4-7- اثر تنظیم کننده های رشد بر روی تعداد کورم. 42

نمودار 4-8- اثر تنظیم کننده های رشد بر روی تعداد برگ… 44

نمودار 4-9- اثر تنظیم کننده های رشد بر روی وزن تر. 46

فهرست تصاویر

شکل3-1- ضدعفونی وسایل آزمایشگاهی و محیط کشت در اتوکلاو. 25

شکل3-2- آماده سازی هود لامینارفلو برای کشت… 25

شکل3-3- تهیه محیط کشت برای ارکید. 29

چکیده

این مطالعه بر پایه دو آزمایش طرح بلوک های کاملاً تصادفی بر روی ارکیدOrchis catasetumکه یک گونه در حال انقراض است انجام شد که آزمایش اول با 1 فاکتور نانو ذرات آهن با 4 سطح (0، 34/0، 69/0و 139/0میلی گرم بر لیتر) در 4 تیمار و 5 تکرار و 20 پلات آزمایشی و آزمایش دوم با 1 فاکتور مخلوطی از دو هورمون نفتالین استیک اسید و بنزیل آدنین با 4 سطح (5/0، 1 و2 میلی گرم بر لیتر) در 4 تیمار و 5 تکرار و 20 پلت آزمایشی انجام شد که در این آزمایش از محیط موراشیک و اسگوک به روش آب­گونه استفاده شد و لازم به ذکر است که هر پلات آزمایشی شامل 4 کورم گیاهOrchids catasetumبوده که در داخل شیشه مربا قرار دادیم.

نتایج نشان داد که اثر سطوح مختلف نانو ذرات آهن بر روی صفات طول گیاه، طول ریشه، تعداد کورم و تعداد برگ در ارکیدOrchis catasetumمعنی­دار شد ولی بر روی بقیه صفات غیرمعنی­دار بود. در حالی که اثر تنظیم کننده های رشد گیاهی بر روی صفات طول گیاه، طول ریشه، تعداد کورم، تعداد برگ و وزن تر معنی­دار شد ولی بر روی بقیه صفات غیرمعنی­دار بود.

کلمات کلیدی:Orchis catasetum ، تنظیم کننده های رشد گیاهی، محیط MS ، نانو کود آهن

فصل اول

مقدمه

انسان فطرتاً زیبایی­خواه است. دنیای پرزرق و برق امروز رقیب قدرتمندی برای گل­های طبیعی معرفی ننموده و هنوز هم انواع گل ها بسته به سلیقه مردم جوامع مختلف مورد توجه و علاقه انسان­ها هستند. بعضی گل­ها دارای محبوبیت جهانی هستند و روزانه میلیون­ها شاخه از آن ها تولید و مورد استفاده قرار می گیرند مثال شاخص این دسته از گل­ها دو خانواده بزرگ گل رز و گل اركیده هستند.

گل­های خانواده اركیده به دلیل تنوع بی نظیرشان در شكل، اندازه، رنگ و خصوصیات منحصر به فردی كه دارند مورد علاقه دوستداران گل قرار دارند. در سال­های 551-479 كنفسیوس در نوشتارهای خود به اركیده اشاره كرده است. او در مورد عطر اركیده­ها در منزل و استفاده تزئینی چینی­ها از این گل سخن به میان آورده است. یونانی­ها و رمی­ها به اركیدها بیشتر از دید طبی می نگریستند. از سالهای 1370 به بعد به تدریج اركیده­ها به صورت امروزی مورد ارزیابی قرار گرفتند. در دهه­های اول 1700 مبلغان مذهبی و دریانوردان اركیدها را از نقاط مختلف دنیا به انگلستان آوردند و تولید گل بریده اركیده از سال 1913 در سنگاپور آغاز شد و در حال حاضر تولید و عرضه این گل به صورت انبوه در تمام دنیا انجام می پذیرد.

اطلاعات گیاه شناسی

Gynandrales خانواده اركیده، از راسته Orchidaceae بزرگ ترین خانواده نهاندانگان بهشمار می رود كه دارای بیش از 750 جنس و 1750 گونه می باشد و از جوانترین خانواده های گیاهی محسوب می شود.

این خانواده به 5 زیر تیرهتقسیم می شود:

cypripedioideae

neotioideae

epidendoideae

vandoideae

orchidoideae

گیاهان این خانواده تك لپه، علفی و پایا هستند كه به صورت انگل، ساپروفیت و خاكزی مشاهده می شوند. گل­آذین به صورت خوشه یا سنبله و گل ها نامنظم هستند. هر گل شامل سه گلبرگ و سه كاسبرگ است كه گلبرگ خلفی بزرگ تر شده و لابل را بوجود می آورد. در هر گل یك یا بندرت دو عدد پرچم زایا وجود دارد كه در مقابل لابل قرار گرفته و پرچم های دیگر به صورت نازا یا استامینود درآمده و شامل دو كیسه متورم بنام bursicula است كه به لبه میانی كلاله متصل می گردد.

تخمدان تحتانی، یك خانه­ای و تمكن كناری است كه نسبت به محور گل­آذین كاملا به طوروارونه قرارمی گیرد. خامه متصل به پرچم ها بوده و ستونی بنامgynandrune به وجود می آورد كه منتهیبه كلالهسه لبه می شود كه دو لب كناری قابلیت پذیرش دانه گرده را دارد. لب میانی قطعه نازایی بنام روستلومrustellum را بوجود می آورد.

میوه كپسول در مجاورت محل جفت باز می شود. دانه ها بسیار ریز و شامل یك جنین مقدماتی هستند كه در خارج از آلبومن قرار می گیرد. جنین مذبور برای رشد احتیاج به همیاری برخی از قارچ های خاكزی دارد كه تشكیل میكوریز می دهند. اركیدها خصوصیات منحصر به فردی دارند كه باعث تمایز آن ها از دیگر خانواده ها و قرار گرفتنشان در یك خانواده می شود. گل­هایzygomorphic نوعی خاص از گل­های نامنظم به شمار می روند كه از نوعی تقارن محوری برخوردارند.

گرده

گرده گل­های اركیده به کیسه های مخصوصی بنامpollinia چسبیده است. كه حشرات گردهافشان بعداً آن ها را پس از گرده افشانی جدا می کنند كه یكی از وجوه مشخصه شناسایی گل تعداد این کیسه ها می باشد.

اندام های تولید مثلی

اندام های تولید مثل این گل هر دو در ستونی متحد بنامgynandrune قرار دارند. این ستونحاوی یك بساک بارور در قسمت بالایی ستون و سطح مادگی در سطح زیرین ستون می باشد.

شاخكrostellum

در سطح زیرین ستون بین بساک پرچم و كلاله وجود دارد. این شاخك دو نقش منحصر بفرد را ایفا می کند اول اینكه چون سد و مانعی بین اندام زایای نر و ماده قرار گرفته بنابراین مانع خودباروری است. دوم شاخك غده­ای است كه تولید ماده­ای چسبنده می کند كه حشرات را به سطح این اندام ها جلب می نماید و به نحوی عمل می کند كه موقعی كه حشره می خواهد از گرده استفاده كند این ماده به پشتش می چسبد.

بذرها

اركیدها تعداد بسیار زیادی بذر تولید می کنند كه بذر آن ها فاقد هرگونه اندوسپرم می باشند. از این رو در طبیعت برای سبز شدن اركیدها به صورت انگلی، خاكزی یاterrestrial و اكثر اركیدهایی كه در مناطق حاره می رویند از نوعاركیدهای مستقل دارزی یا كودرست یاepiphyte هستند. اركیدها دارای دو نوع رشد هستند. فرم ایستاده یا monopodial و فرم ساقه خزنده یا sympodial . ریشه های هوایی در اركیدها علاوه بر وظایف كلی ریشه ها در گیاهان كه شامل پابرجایی و تغذیه گیاه است وظایف دیگری نیز دارد مثل ذخیره آب، ذخیره مواد­غذایی، تنفس و فتوسنتز كه این خصوصیات ریشه ناشی از وجود velamen یك لایه اسفنجی و سفید رنگ است می باشد.

نكته جالب توجهی كه در مورد اركیدها وجود دارد و نشان از تكامل یافته بودن این خانواده گیاهی است گرده افشانی این گیاه است. تمام عوامل موجود در گل كه ممكن است جنسی، شیمیایی ( نكتار ) و بویایی باشد فقط برای جلب یك حشره خاص عمل می کنند و در هر گونه حشره خاصی عمل گرده افشانی را انجام می دهد.

در برخی گونه ها لابل گل شبیه حشره ماده می شود و گیاه بویی را كه شبیه بوی حشره ماده است برای گول زدن حشره نر ترشح می کند. حشره نر وقتی داخل گل می رود گیر می کند وحركاتی كه برایخارج شدن از گل انجام می دهد باعث پاشیده شدنpollinia و در نتیجه گرده افشانی گل می شود این مكانیسم زیركانه توسط بعضی گونه های اركید مثلCoryanthes ،Ophrys ،Drakea انجاممی شود.

جنس های معروف ارکیده

1-Cattleya:

حدوداً60 گونه دارد و بومی مناطق استوایی است. دارای رنگ های متنوع، مانند سفید، ارغوانی، زرد و برخی دو رنگ هستند. برخی نیز دارای حساسیت فتوپریودیک بوده و در سال 2 بار گل می دهند. وبطور کلّی گیاه گلدانی جذابی را می سازند.

2-Phalaenopsis:

دارای 55 گونه بوده که بومی مجمع الجزایر مالزی و اقیانوسیه است.گل های سفید هیبریدP .amabilisدر تمام طول سال در بازار آمریکا یافت می شود. این گل ها در رنگ صورتی و دیگر رنگ ها در طول پاییز و بهار یافت شده و بیشتر برای دسته گل به کار می روند.

……………………………18

فصل سوم- مواد و روش ها

3-1- محل و زمان اجرای پروژه25

3-2- مشخصات طرح..25

3-3- مراحل انجام کار.25

3-3-1- نمونه گیری از خاک…26

3-3-2- تهیه بستر کاشت…26

3-3-3- زمان سبز شدن.27

3-3-4- عملیات آبیاری..27

3-3-5- عملیات تنک کردن.27

3-3-6- روش مبارزه باعلف های هرز، آفات و بیماری ها.27

3-4- اندازه گیری صفات رشدی و اجزاء عملکرد بذر گیاه ریحان سبز….28

3-4-1– روش اندازه گیری ارتفاع بوته در مرحله 80 درصد گلدهی..29

3-4- 2- روش اندازه گیری تعداد شاخه اصلی، تعداد شاخه فرعی گل دار و تعداد شاخه فرعی فرعی گل دار در هر بوته در مرحله 80 درصد گلدهی………………………………………………………………………………..29

3-4-3- روش اندازه گیری تعداد گره، میان گره و فواصل بین میان گره ها در مرحله 80 درصد گلدهی…………………………………………………………………………………………………………………………………29

3-4- 4- روش اندازه گیری طول و وزن تر ریشه در مرحله 80 درصد گلدهی………………………29

3-4- 5- روش اندازه گیری وزن تر برگ در مرحله 80 درصد گلدهی ……………………………………………………30

3-4- 6- روش اندازه گیری وزن خشک ریشه، وزن خشک برگ زمان 80 درصد گلدهی و وزن خشک اندام های هوایی زمان برداشت……………………………………………………………………………………………………………………….30

3-4-7- اندازه گیری سطح برگ و شاخص سطح برگ در مرحله 80 درصد گلدهی……………………………….30

3- 4-8- مرحله برداشت………………………………………………………………………………………………………………………………..31

3-4-9- روش اندازه گیری وزن تر اندام های هوایی زمان برداشت………………………………………………..31

3-4-10-روش اندازه گیری تعداد گل آذین در بوته، تعداد چرخه گل در گل آذین و تعداد کل چرخه در بوته در مرحله برداشت……………………………………………………………………………………………………………31

3-4-11-روش اندازه گیری طول گل آذین ها در بوته………………………………………………………………..31

3-4-12- جمع آوری بذر و تعیین وزن بذر در بوته…………………………………………………………………….32

3-4-13- وزن هزار دانه…………………………………………………………………………………………………………32

3-4-14- شمارش تعداد کل بذر در بوته…………………………………………………………………………………..32

3- 4-15- میانگین تعداد کل بذر در هر چرخه…………………………………………………………………………..32

3- 4-16- تعداد بذر در هر گل آذین………………………………………………………………………………………..32

3-4-17- وزن بذر در هر گل آذین…………………………………………………………………………………………..33

3-4-18- عملکرد بیولوژیک……………………………………………………………………………………………………33

3- 4-19- شاخص برداشت…………………………………………………………………………………………………….33

3- 4-20- میزان عملکرد بذر در هکتار……………………………………………………………………………………..33

3-4-21- تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………………………………34

فصل چهارم- نتایج و بحث

4-1- تأثیر انواع بستر کاشت و تاریخ کاشت بر صفات رشدی ریحان سبز در زمان 80 درصد گلدهی…42

4-1-1- تأثیر انواع بستر کاشت و تاریخ کاشت بر ارتفاع بوته………………………………………………………42

4-1-2- تأثیر انواع بستر کاشت و تاریخ کاشت بر تعداد شاخه فرعی گلدار در بوته و تعداد شاخه فرعی فرعی گلدار در بوته……………………………………………………………………………………………………………….43

4-1-3- تأثیر انواع بسترکاشت و تاریخ کاشت بر تعداد گره، میان گره و طول میان گره ها………………..45

4-1-4- تأثیر انواع بسترکاشت و تاریخ کاشت بر سطح برگ (LA) و شاخص سطح برگ (LAI)………..47

4-1-5- تأثیر انواع بسترکاشت و تاریخ کاشت بر طول ریشه، وزن تر و خشک ریشه……………………….48

4-1-6- تأثیر انواع بسترکاشت و تاریخ کاشت بر وزن تر و خشک کل برگ در بوته………………………..50

4-2- تأثیر انواع بستر کاشت و تاریخ کاشت بر صفات واجزای عملکرد بذر در ریحان سبز زمان برداشت………………………………………………………………………………………………………………………………..52

4-2-1- تأثیر انواع بستر کاشت و تاریخ کاشت بر تعداد گل آذین، طول گل آذین، تعداد چرخه گل در هر گل آذین و تعداد کل چرخه در بوته…………………………………………………………………………………….52

4-2-2- تأثیر انواع بستر کاشت و تاریخ کاشت بر وزن بذر در بوته، تعداد بذر در بوته، وزن بذر در گل آذین و تعداد بذر در گل آذین………………………………………………………………………………………………….55

4-2-3- تأثیر انواع بستر کاشت و تاریخ کاشت بر تعداد بذر در هر چرخه گل………………………………..57

4-2-4- تأثیر انواع بستر کاشت و تاریخ کاشت وزن هزار دانه……………………………………………………..58

4-2-5- تأثیر انواع بستر کاشت و تاریخ کاشت بر وزن تر اندام های هوایی و وزن خشک اندام های هوایی…………………………………………………………………………………………………………………………………59

4-2-6- تأثیر انواع بستر کاشت و تاریخ کاشت برعملکرد بیولوژیک……………………………………………..61

4-2-7- تأثیر انواع بستر کاشت و تاریخ کاشت بر شاخص برداشت (Harvest index)………………..62

4-2-8- تأثیر انواع بستر کاشت و تاریخ کاشت بر میزان عملکرد بذر در هکتار……………………………….63

4-3- ضرایب همبستگی بین متغییر های اندازه گیری شده زمان 80% گلدهی گیاه ریحان سبز…………….64

4-4- ضرایب همبستگی بین متغییرهای اندازه گیری شده زمان برداشت گیاه ریحان سبز…………………..66

4-5- نتیجه گیری کلی……………………………………………………………………………………………………………69

4-6- پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………70

 

فهرست منابع

عنوان صفحه

منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………………..73

منابع انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………..79

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول 3- 1- مشخصاتهواشناسیشهرستان کلاله در زمان اجرای پروژه…………………………………………..25

جدول 3-2- تجزیه عناصر غذایی موجود در بسترهای مورد آزمایش……………………………………………..26

جدول4-1- مقایسه میانگین صفات مختلف در انواع بستر و تاریخ کاشت در گیاه ریحان سبز زمان 80 درصد گلدهی………………………………………………………………………………………………………………………..36

جدول4-2- مقایسه میانگین صفات مختلف در انواع بستر و تاریخ کاشت در گیاه ریحان سبز زمان برداشت………………………………………………………………………………………………………………………………..39

جدول4-3- ضرایب همبستگی بین متغیرهای اندازه گیری شده زمان 80%گلدهی گیاه ریحان………….65

جدول4-4- ضرایب همبستگی بینمتغیرهای اندازه گیری شده زمان برداشتگیاه ریحان…………………..68

فهرست اشکال

عنوان صفحه

شکل4-1- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر ارتفاع بوته………………………………………………………43

شکل4-2- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر تعداد شاخه فرعی گلدار……………………………………44

شکل4-3- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر تعداد شاخه فرعی فرعی گلدار…………………………..44

شکل4-4- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر تعداد گره……………………………………………………….45

شکل4-5- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر تعداد میان گره…………………………………………………46

شکل4-6- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر طول میان گره………………………………………………….46

شکل4-7- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر سطح برگ………………………………………………………47

شکل4-8- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر شاخص سطح برگ…………………………………………..48

شکل4-9- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر طول ریشه……………………………………………………….49

شکل4-10- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر وزن تر ریشه………………………………………………….49

شکل4-11- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر وزن خشک ریشه……………………………………………50

شکل4-12- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر وزن تر کل برگ در بوته…………………………………51

شکل4-13- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر وزن خشک کل برگ در بوته…………………………..51

شکل4-14- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت تعداد گل آذین در بوته………………………………………52

شکل4-15- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت طول گل آذین در بوته………………………………………..53

شکل4-16- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر تعداد چرخه در هر گل آذین…………………………….53

شکل4-17- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر تعداد کل چرخه در هر بوته……………………………..54

شکل4-18- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر وزن کل بذر در هر بوته…………………………………..55

شکل4-19- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر تعداد کل بذر در هر بوته…………………………………55

شکل4-20- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر وزن بذر در گل آذین………………………………………56

شکل4-21- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر تعداد بذر در گل آذین…………………………………….56

شکل4-22- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر تعداد بذر در هر چرخه……………………………………57

شکل4-23- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر وزن هزار دانه………………………………………………..58

شکل4-24- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر وزن تر اندام های هوایی………………………………….59

شکل4-25- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر وزن خشک اندام های هوایی……………………………60

شکل4-26- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر عملکرد بیولوژیک…………………………………………..61

شکل4-27- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر شاخص برداشت…………………………………………….62

شکل4-28- اثر متقابل انواع بستر و تاریخ کاشت بر عملکرد بذر…………………………………………………..63

فصل اول

مقدمه و کلیات

1-1- مقدمه

گیاه دارویی ریحان (Ocimum basilicum.L)، گیاهی یک ساله و اسانس دار بوده که به وسیله بذر تکثیر شده و علاوه بر مصارف دارویی به عنوان سبزی هم مصرف می گردد. رشد رویشی و عملکرد بذر در گیاهان تحت تأثیر عوامل بسیاری قرار می گیرند که یکی از این عوامل نوع محیط کشت است. امروزه مواد بسیاری با منشأ آلی و معدنی در اختیار قرار دارند که می توانند به محیط های کشت اضافه گردند و این مواد با تحت تأثیر قرار دادن وضعیت pH خاک، میزان عناصر معدنی در دسترس گیاه، میزان نگهداری رطوبت در خاک، الگو و میزان رشد ریشه در محیط کشت و … نقش مهمی را در عملکرد ایفا می کنند (رحمتی و همکاران، 1387).

تصمیم گیری در مورد زمان كاشت مطلوب یك گیاه زراعی بسیار با اهمیت بوده و از عوامل مهم جهت رسیدن به حداكثر عملكرد بالقوه در گیاهان می باشد. تأثیر عوامل محیطی بر مراحل فیزیولوژیكی گیاه باعث می شود كه تاریخ كاشت از منطقه ای به منطقه دیگر و حتی در یك منطقه بسته به اختلاف ژنتیكی میان ارقام فرق كند (هدلی و همکاران، 1983؛ سندهو، 1984). انتخاب تاریخ كاشت مناسب به علت ضرورت استفاده حداكثر از منابع طبیعی طی فصل رشد حائز اهمیت است. تأخیر در كاشت نیز به علت كوتاه شدن دوره رشد گیاه و احتمال برخورد زمان گلدهی با درجه حرارت های بالا اثرات نامطلوبی بر رشد و نمو گیاهان می گذارد (باروس و همکاران، 2004).

علاقه برای تولید گیاهان دارویی و معطر و تقاضا برای محصولات طبیعی به طور مداوم در جهان رو به افزایش است (کاروبا و همکاران، 2002). به گونه ای كه قرن بیستم را به نام قرن بازگشت به طبیعت و قرن استفاده از داروهای گیاهی نام نهاده اند (گلشادی و همکاران، 1381).

1-2- گیاه شناسی تیره نعناع

گیاه ریحان از تیره نعناع Labiatae–Lamiaceae است. این خانواده از حدود 200 جنس و 3000 گونه تشکیل شده که همه جازی می باشند. گیاهان این خانواده در 8 زیر خانواده طبقه بندی می شوند. جنس های مهم هر زیر خانوادۀ عبارتند از:

زیر خانواده آجوگوئیده: جنس های توکریوم (300 گونه) و آجوگو (40 گونه).

زیر خانوادۀ پروستاندروئیده: جنس پروستاندرا (50 گونه).

زیر خانوادۀ پراسیوئیده: جنس گومفوستما (40 گونه).

زیر خانوادۀ اسکوتلاریوده: جنس اکوتلاریا (300 گونه).

زیر خانوادۀ لاوان دومیوده: جنس لاواندولا (28 گونه).

زیر خانوادۀ لامیوئیده: جنس های سالویا (700 گونه)، تیموس (400-300 گونه)، استاخیس (300 گونه)، لامیوم (50 گونه) و منتا (25 گونه).

زیرخانوادۀ اکیموئیده: جنس های هیپتیس (400 گونه) و اکیموم (150 گونه).

زیر خانوادۀ کاتوپریوئیده: جنس کاتوفریا (3 گونه).

گیاه…………………………………………………………………………………………12

1-3-2 تأثیر پیریدوکسین بر رشد و جذب در گیاه…………………………………………………………………………….13

 

فصل دوم- بررسی منابع

1-2 مروری کوتاه بر پژوهش های انجام شده در زمینه ی پرایمینگ بر شاخص های جوانه زنی………………………….15

2-2 مروری کوتاه بر پژوهش های انجام شده در زمینه ی اثرات پیریدوکسین بر شاخص های جوانه زنی………………..18

2-3 مروری کوتاه بر پژوهش های انجام شده در زمینه ی اثرات پیریدوکسین و سایر ویتامین ها بر روی فعالیت دو آنزیم کاتالاز و پراکسیداز……………………………………………………………………………………………………………..19

2-4 مروری کوتاه بر پژوهش های انجام شده در زمینه ی طول دوره ی پرایمینگ بر شاخص های جوانه ………………..24

فصل سوم- مواد و روش ها

3-1 مواد و روش ها…………………………………………………………………………………………………………….27

3-2 سترون سازی بذور………………………………………………………………………………………………………..27

3-3 تهیه ی محلول های لازم برای اعمال تیمارهای مختلف…………………………………………………………………..28

3-3-1 تهیه ی محلول پیریدوکسین……………………………………………………………………………………………..28

3-4 تیمارهای به کار رفته در آزمایش………………………………………………………………………………………..28

3-5 روش کشت بذر……………………………………………………………………………………………………………29

کشت در پتریدیش……………………………………………………………………………………………………………….29

3-6 استخراج پروتئین برای سنجش فعالیت آنزیم (Sundhakar et al., 2001)…………………………………………30

3-7 سنجش فعالیت آنزیم کاتالاز (Kar Mischra, 1976)…………………………………………………………………30

3-8 سنجش فعالیت آنزیم پراکسیداز (حدادچی، 1365)……………………………………………………………………..31

3-9 اندازه گیری شاخص های جوانه زنی……………………………………………………………………………………..31

3-10 تجزیه و تحلیل آماری……………………………………………………………………………………………………34

فصل چهارم- نتایج

4-1 طول ریشه چه…………………………………………………………………………………………………………….36

4-2 طول ساقه چه……………………………………………………………………………………………………………….40

4-3 درصد جوانه زنی………………………………………………………………………………………………………….44

4-4 وزن تر گیاهچه…………………………………………………………………………………………………………….48

4-5 وزن خشک گیاهچه………………………………………………………………………………………………………..52

4-6 سرعت جوانه زنی…………………………………………………………………………………………………………56

4-7 ضریب سرعت جوانه زنی………………………………………………………………………………………………..60

4-8 بنیه بذر……………………………………………………………………………………………………………………..64

4-9 میانگین مدت جوانه زنی………………………………………………………………………………………………….68

4-10 میانگین جوانه زنی روزانه……………………………………………………………………………………………..72

4-11 سرعت جوانه زنی روزانه………………………………………………………………………………………………76

4-12 بنیه گیاهچه……………………………………………………………………………………………………………….80

4-13 فعالیت آنزیم کاتالاز……………………………………………………………………………………………………..83

4-14 فعالیت آنزیم پراکسیداز……………………………………………… …………………………………………………87

فصل پنجم- بحث و نتیجه گیری

5-1 شاخص های جوانه زنی………………………………………………………………………………………………….101

5-2 فعالیت کاتالازی و پراکسیدازی…………………………………………………………………………………………102

5-3 نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………….103

5-4 پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………104

فصل ششم- منابع

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………106

فهرست جداول

جدول 4-1 نتایج تجزیه واریانس تأثیر سطوح مختلف رقم، پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد یر مؤلفه های جوانه زنی رشد گیاهچه گندم………………………………………………………………………………………………………………..92

ادامه ی جدول 4-1 نتایج تجزیه واریانس تأثیر سطوح مختلف رقم، پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد یر مؤلفه های جوانه زنی رشد گیاهچه گندم……………………………………………………………………………………………………93

جدول 4-2 مقایسه میانگین تیمارهای ارقام در شاخص های جوانه زنی گندم………………………………………………..93

ادامه ی جدول 4-2 مقایسه میانگین تیمارهای ارقام در شاخص های جوانه زنی گندم……………………………………….93

جدول 4-3 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح پیریدوکسین در شاخص های جوانه زنی گندم………………………………..94

ادامه ی جدول 4-3 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح پیریدوکسین در شاخص های جوانه زنی گندم……………………….94

جدول 4-4 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح طول دوره ی کاربرد در شاخص های جوانه زنی گندم………………………94

ادامه ی جدول 4-4 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح طول دوره ی کاربرد در شاخص های جوانه زنی گندم……………..94

جدول 4-5 مقایسه میانگین تیمارهای رقم و سطوح پیریدوکسین در شاخص های جوانه زنی گندم…………………………95

ادامه ی جدول 4-5 مقایسه میانگین تیمارهای رقم و سطوح پیریدوکسین در شاخص های جوانه زنی گندم………………..95

جدول 4-6 مقایسه میانگین تیمارهای رقم و سطوح طول دوره ی کاربرد در شاخص های جوانه زنی گندم……………….95

ادامه ی جدول 4-6 مقایسه میانگین تیمارهای رقم و سطوح طول دوره ی کاربرد شاخص های جوانه زنی گندم………….96

جدول 4-7 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد در شاخص های جوانه زنی گندم……..96

ادامه ی جدول 4-7 مقایسه میانگین تیمارهای سطوح پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد شاخص های جوانه زنی گندم..97

جدول 4-8 مقایسه میانگین تیمارهای رقم، سطوح پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد در شاخص های جوانه زنی گندم.98

ادامه ی جدول 4-8 مقایسه میانگین تیمارهای رقم، سطوح پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد در شاخص های جوانه زنی گندم…………………………………………………………………………………………………………………………….99

 

فهرست نمودارها

نمودار 1-1 توزیع سطح برداشت گندم استان ها نسبت به کل کشور در سال زراعی 1389-1388……………………….11

نمودار 1-2 توزیع سطح تولید گندم استان ها نسبت به کل کشور در سال زراعی 1389-1388………………………….12

نمودار 4-1 بررسی طول ریشه چه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………………………..38

نمودار 4-2 بررسی طول ریشه چه گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره ی کاربرد…………………………………………38

نمودار 4-3 بررسی طول ریشه چه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین……………………………………………39

نمودار 4-4 بررسی طول ریشه چه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره ی کاربرد………………………………….39

نمودار 4-5 بررسی طول ریشه چه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد…………………………40

نمودار 4-6 بررسی طول ساقه چه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین……………………………………………………42

نمودار 4-7 بررسی طول ساقه چه گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره ی کاربرد………………………………………….42

نمودار 4-8 بررسی طول ساقه چه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………………………….43

نمودار 4-9 بررسی طول ساقه چه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره ی کاربرد…………………………………..43

نمودار 4-10 بررسی طول ساقه چه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد………………………..44

نمودار 4-11 بررسی درصد جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………………….46

نمودار 4-12 بررسی درصد جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره ی کاربرد…………………………………..46

نمودار 4-13 بررسی درصد جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین……………………………………..47

نمودار 4-14 بررسی درصد جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره ی کاربرد……………………………47

نمودار 4-15 بررسی درصد جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد………………….48

نمودار 4-16 بررسی وزن تر گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین……………………………………………………….50

نمودار 4-17 بررسی وزن تر گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره ی کاربرد………………………………………………50

نمودار 4-18 بررسی وزن تر گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین………………………………………………..51

نمودار 4-19 بررسی وزن تر گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره ی کاربرد……………………………………….51

نمودار 4-20 بررسی وزن تر گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد……………………………..52

نمودار 4-21 بررسی وزن خشک گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………………………..54

نمودار 4-22 بررسی وزن خشک گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره ی کاربرد…………………………………………54

نمودار 4-23 بررسی وزن خشک گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین……………………………………………55

نمودار 4-24 بررسی وزن خشک گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره ی کاربرد…………………………………..55

نمودار 4-25 بررسی وزن خشک گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد…………………………56

نمودار 4-26 بررسی سرعت جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین……………………………………………58

نمودار 4-27 بررسی سرعت جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره ی کاربرد………………………………….58

نمودار 4-28 بررسی سرعت جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………………….59

نمودار 4-29 بررسی سرعت جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره ی کاربرد…………………………..59

نمودار 4-30 بررسی سرعت جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد…………………60

نمودار 4-31 بررسی ضریب سرعت جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………..62

نمودار 4-32 بررسی ضریب سرعت جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره ی کاربرد…………………………62

نمودار 4-33 بررسی ضریب سرعت جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………..63

نمودار 4-34 بررسی ضریب سرعت جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره ی کاربرد…………………63

نمودار 4-35 بررسی ضریب سرعت جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد………..64

نمودار 4-36 بررسی بنیه بذر گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین……………………………………………………….66

نمودار 4-37 بررسی بنیه بذر گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره ی کاربرد………………………………………………66

نمودار 4-38 بررسی بنیه بذر گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین………………………………………………..67

نمودار 4-39 بررسی بنیه بذر گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره ی کاربرد……………………………………….67

نمودار 4-40 بررسی بنیه بذر گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد……………………………..68

نمودار 4-41 بررسی میانگین مدت جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………….70

نمودار 4-42 بررسی میانگین مدت جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره ی کاربرد……………………………70

نمودار 4-43 بررسی میانگین مدت جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین……………………………..71

نمودار 4-44 بررسی میانگین مدت جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره ی کاربرد……………………71

نمودار 4-45 بررسی میانگین مدت جوانه زنی گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد…………..72

نمودار 4-46 بررسی میانگین جوانه زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین………………………………….74

نمودار 4-47 بررسی میانگین جوانه زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره ی کاربرد………………………..74

نمودار 4-48 بررسی میانگین جوانه زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………..75

نمودار 4-49 بررسی میانگین جوانه زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره ی کاربرد…………………75

نمودار 4-50 بررسی میانگین جوانه زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد………..76

نمودار 4-51 بررسی سرعت جوانه زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………..78

نمودار 4-52 بررسی سرعت جوانه زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره ی کاربرد…………………………78

نمودار 4-53 بررسی سرعت جوانه زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………….79

نمودار 4-54 بررسی سرعت جوانه زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره ی کاربرد………………….79

نمودار 4-55 بررسی سرعت جوانه زنی روزانه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد………..80

نمودار 4-56 بررسی بنیه گیاهچه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین……………………………………………………81

نمودار 4-57 بررسی بنیه گیاهچه گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره ی کاربرد………………………………………….82

نمودار 4-58 بررسی بنیه گیاهچه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………………………….82

نمودار 4-59 بررسی بنیه گیاهچه گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره ی کاربرد…………………………………..83

نمودار 4-60 بررسی بنیه گیاهچه گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد………………………….83

نمودار 4-61 بررسی فعالیت آنزیم کاتالاز گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین………………………………………..85

نمودار 4-62 بررسی فعالیت آنزیم کاتالاز گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره ی کاربرد………………………………85

نمودار 4-63 بررسی فعالیت آنزیم کاتالاز گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین…………………………………86

نمودار 4-64 بررسی فعالیت آنزیم کاتالاز گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره ی کاربرد……………………….86

نمودار 4-65 بررسی فعالیت آنزیم کاتالاز گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد………………87

نمودار 4-66 بررسی فعالیت آنزیم پراکسیداز گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین…………………………………….89

نمودار 4-67 بررسی فعالیت آنزیم پراکسیداز گیاه گندم تحت تیمارهای طول دوره ی کاربرد………………………….89

نمودار 4-68 بررسی فعالیت آنزیم پراکسیداز گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و پیریدوکسین……………………………..90

نمودار 4-69 بررسی فعالیت آنزیم پراکسیداز گیاه گندم تحت تیمارهای رقم و طول دوره ی کاربرد……………………90

نمودار 4-70 بررسی فعالیت آنزیم پراکسیداز گیاه گندم تحت تیمارهای پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد…………..91

چکیده

گندم یكی از مهمترین محصولات كشاورزی است كه در بیشترین سطح، در ایران و جهان كشت می شود و اهمیت غذایی آن برای همه روشن است. اهمیت غذایی و اقتصادی این محصول كشورها را به تلاش برای تولید بیشتر و خودكفایی سوق می دهد. برای اصلاح این گیاه زراعی در جهت افزایش قدرت استقرار و تولید، در مرحله جوانه زنی شناخت شاخص های جوانه زنی ضرورت دارد. در جوانه زنی بذر گیاهان زراعی اجزای سرعت جوانه زنی، درصد نهایی جوانه زنی، رشد هتروترفیک گیاهچه حائز اهمیت است. از این رو، این مطالعه به منظور بررسی واکنش اجزای جوانه زنی بذر گندم به سطوح مختلف پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد پیریدوکسین انجام شد. جهت انجام این آزمایش از بذور گندم، رقم آذر 2 و امید استفاده شد. نمونه بذرها از سازمان تحقیقات اصلاح و نهال بذر شهرستان کرج در زمستان 1390 دریافت گردید. كشت داخل ژرمیناتور و آزمایشات مربوط به این تحقیق در آزمایشگاه فیزیولوژی گیاهی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه انجام شده است. این آزمایش در پتریدیش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در شرایط آزمایشگاه به اجراء در آمد. فاکتورهای این آزمایش شامل دو رقم آذر 2 و امید، پیریدوکسین با غلظت های صفر یا شاهد، 02/0 درصد، 04/0 درصد و 06/0 درصد و طول دوره ی کاربرد پیریدوکسین به مدت صفر یا شاهد، 8، 16 و 24 ساعت بوده است. نتایج بدست آمده در این تحقیق نشان داد افزایش غلظت کاربرد پیریدوکسین اعمال شده و افزایش طول دوره ی کاربرد پیریدوکسین سبب افزایش شاخص های جوانه زنی و کاهش فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز گردیده است. همچنین این نتایج نشان داد که رقم آذر 2 در مقایسه با رقم امید به پیریدوکسین و طول دوره ی کاربرد آن نتیجه ی بهتری داشته است. نتایج نشان داد که اعمال تیمار پیریدوکسین 04/0 و طول دوره ی کاربرد پیریدوکسین به مدت 24 ساعت سبب ظهور بیشترین مقدار شاخص های جوانه زنی، کمترین فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز شد.

کلمات کلیدی: پراکسیداز، پیریدوکسین، شاخص های جوانه زنی، طول دوره ی کاربرد، کاتالاز، گندم

 

فصل دوم: مبانی نظری و سوابق پیشین

فصل سوم: مواد و روش کار

3-1- انواع روش های خشک کردن در پژوهش… 22

3-1- 1- ساخت دستگاه خشک کن خورشیدی. 22

3-1- 2- خشک کردن در خشک کن خورشیدی. 23

3-1- 3- خشک کردن در آون آزمایشگاهی. 24

3-1- 4- خشک کردن در معرض نور مستقیم خورشید (روش سنتی) 25

3-2- روش تهیه نمونه لیمو. 25

3-3- روش اجرای پژوهش و گروه بندی تیمارها 26

3-3- 1- مشخصات طرح آماری. 26

3-3– 1 – 1– نام طرح. 26

3-3– 1 – 2–تیمارها 26

3-3– 1 – 3– تکرار تیمار. 26

3-4- آزمون های میکروبی. 28

3-4- 1- شناسایی کپک و مخمر. 28

3-4- 2- شناسایی اشرشیاکلای (Ecoli) 28

3-5- متغیرهای پژوهش… 29

3-5- 1- متغییرهای مستقل. 29

3-5- 2- متغییرهای وابسته. 29

3-6- تیمارهای قابل اندازه گیری در پژوهش حاضر. 29

3-6- 1- روش اندازه گیری کاهش رطوبت طی زمان خشک کردن. 29

3-6- 2- اندازه گیری ظرفیت جذب آب محصول طی زمان خشک کردن. 30

3-6- 3- اندازه گیری چروکیدگی محصول طی زمان خشک کردن. 31

3-6- 7- اندازه گیری شاخص های رنگ محصول نهایی. 31

3-7- روش گرد آوری و تجزیه و تحلیل داده ها 32

فصل چهارم: نتایج

4-1- نتایج مربوط به سنتیک افت رطوبت در روش های مختلف خشک کردن (تابعی از زمان) 34

4-2- نتایج مربوط به شدت افت رطوبت در خشک کن آون (تابعی از رطوبت مطلق) 36

4-3- نتایج مربوط به سنتیک افت رطوبت در دو روش خشک کردن خورشیدی و سنتی. 37

4-4- نتایج مربوط به تغییرات درصد چروکیدگی لیمو در آون (تابع زمان) 39

4-5- نتایج مربوط به تغییرات درصد چروکیدگی لیمو در آون (تابع رطوبت) 41

4-6- نتایج مربوط به تغییرات جذب آب در روش خشک کردن با آون (تابع رطوبت) 43

4-7- نتایج مربوط به تغییرات رنگ لیمو در سه روش خشک کردن. 44

4-8- نتایج آزمایش های میکروبی. 47

فصل پنجم: بحث و نتیجه‎گیری

5-1- بحث.. 49

5 ـ2- تفسیر نتایج مربوط به شدت افت رطوبت در روش های مختلف خشک کردن. 50

5ـ3 ـ تفسیر نتایج مربوط به چروکیدگی در سه روش خشک کردن. 52

5 ـ4ـ تفسیر نتایج مربوط به تغییرات قابلیت جذب آب در سه روش خشک کردن. 52

5 ـ 5 ـ تفسیر نتایج مربوط به تغییرات رنگ لیمو در سه روش خشک کردن. 53

5 ـ 6- تفسیر ننتایج مربوط به تغییرات میکروبی در سه روش خشک کردن. 55

5 ـ 7 ـ نتیجه‎گیری. 57

پیشنهادها 58

فهرست منابع فارسی. 59

فهرست منابع غیر فارسی. 62

چکیده انگلیسی 67

فهرست جدول ها

عنوان صفحه

جدول (1-1) میانگین تولید لیمو در کشورهای مختلف.. 14

جدول (1-4) نتایج تجزیه واریانس اثر دمای هوا بر چروکیدگی محصول در سطح احتمال 1 درصد. 40

جدول (1-4) نتایج تجزیه واریانس اثر روش خشک کردن بر چروکیدگی محصول در سطح احتمال 1 درصد. 42

جدول (3-4) تجزیه واریانس اثر دمای هوا بر شاخص رنگ ورقه های گوجه فرنگی به روش آون. 44

جدول (4-4) میانگین شاخص های رنگ لیموی خشک شده در ماهای مختلف هوا توسط آون. 45

جدول (5-4) میانگین تجزیه واریانس اثر روش خشک کردن خورشیدی. 45

جدول (6-4) میانگین تجزیه واریانس اثر دو روش خشک کردن خورشیدی و سنتی بر رنگ لیمو. 46

جدول (7-4) نتایج آزمون های میکروبی لیموی تازه 47

جدول (8-4) نتایج آزمون های میکروبی نمونه های خشک لیمو. 47

فهرست نمودارها

عنوان صفحه

نمودار (1-4) سنتیک افت رطوبت لیمو در دماهای مختلف خشک کردن با آون. 34

نمودار (2-4) شدت افت رطوبت لیمو در دماهای مختلف خشک کردن با آون. 35

نمودار (3-4) شدت افت رطوبت لیمو در ماهای مختلف خشک کردن با آون. 36

نمودار (4-4) شدت افت رطوبت لیمو و تغییرات دمای هوا در دو روش خشک کردن سنتی و خشک کن خورشیدی 38

نمودار (5-4) تغییرات درصد چروکیدگی در آون. 39

نمودار (6-4) تغییرات درصد چروکیدگی لیمو. 41

نمودار (7-4) تغییرات قابلیت جذب آب لیمو طی خشک کردن. 43

فهرست شکل ها

عنوان صفحه

شکل (1-3) طرح شماتیک از دستگاه خشک کن خورشیدی. 24

 

چکیده فارسی

مقدمه: در صنعت مواد غذایی تمایل افزاینده ای برای توسعه روش های اقتصادی به منظور تهیه محصولات غذایی با ارزش تغذیه ای و حسی بالا وجود دارد.خشک کردن یکی از گسترده ترین روش های مورد استفاده برای نگه داری میوه ها و سبزی هاست. مرکبات از مهمترین میوه های گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان می باشند که دارای فساد پذیری بالایی هستند و با توجه به این نکته که در تمام فصول سال نیز در دسترس نمی باشند بنابراین مهمترین هدف پژوهش حاضر بررسی و مقایسه روش های خشک کردن سنتی، خورشیدی و آون این محصول می باشد.

روش کار: پس از مشخص نمودن یکی ازباغات لیمو درجهرم، تعداد 1000 عددمیوه لیموی کاملاٌ هم وزن وهم اندازه وهم شکل ویکنواخت ازنظررنگ میوه وکاملاٌسالم ازنظرعدم آلودگی قارچی انتخاب شدند. درخشک کن به روش آون دردماهای 50، 60، 70 و 80 درجه سانتیگراد، تعداد 50 پاکت کاغذی( هرپاکت به عنوان یک تکرار) که درهر پاکت تعداد 10 عدد میوه لیمو( هرمیوه به عنوان یک نمونه) و درخشک کن به روش خورشیدی، تعداد 5 پاکت و درهرپاکت تعداد 10 عدد میوه و در روش خشک کن به روش سنتی، تعداد 3 پاکت و درهرپاکت تعداد 10 عدد میوه قرارداده شد. بعد از اتمام پژوهش برای تیمار، درصدچروکیدگی میوه، درصد رشدکپک، درصد رشد مخمر، درصد میزان رشد میکروب اشرشیاکلای، شدت افت رطوبت میوه، ظرفیت جذب آب محصول طی زمان خشک کردن و شاخص رنگ میوه سنجیده شد.

نتایج: نتایج نشان می دهد که در روش خشک کردن با آون، در دمای بالا شدت افت رطوبت بیشتر و مدت زمان خشک شدن کم می شود همچنین میزان چروکیدگی در دمای بالا بر حسب مدت زمان بیشتر ولی بر حسب میزان رطوبت، دمای هوا بر میزان چروکیدگی بی تاثیر است. در هر سه روش خشک شدن میزان جذب آب نیز با افزایش دما کاهش می یابد. رنگ لیمو نیز در دمای 50 درجه سانتی گراد از بالاترین شفافیت و رنگ زرد برخوردار است. در روش خورشیدی مدت زمان خشک شدن 45-17 درصد کوتاهتر از روش سنتی است.میزان رنگ میوه نیز در روش خورشیدی شفافیت بیشتری نسبت به روش سنتی دارد.در ارزیابی میکروبی مشخص شد که نمونه های آون و خورشیدی نسبت به نمونه های سنتی مطابق با استاندارد لیمو دارای میکروب (مخمر، کپک و اکلای) می باشند.

بحث و نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده مشخص گردید که استفاده از روش آون بهترین روش و بعد از ان استفاده از خشک کن خورشیدی و سپس سنتی به منظور خشک کردن لیمو می باشد. اما از طرفی استفاده از آون به دلیل مصرف برق و انرژی احتمالاً مقرون به صرفه نمی باشد که نیاز به بررسی های دقیق تری دارد اما از نظر کیفیت محصول مقرون به صرفه می باشد.

کلید واژه: خشک کردن، آون، خورشیدی، سنتی، لیمو، جهرم.

فصل اول

کلیات تحقیق

1- 1- مقدمه

در صنعت مواد غذایی تمایل افزاینده ای برای توسعه روش های اقتصادی به منظور تهیه محصولات غذایی با ارزش تغذیه ای و حسی بالا وجود دارد.خشک کردن یکی از گسترده ترین روش های مورد استفاده برای نگه داری میوه ها و سبزی هاست. طی خشک کردن، برای رسیدن به یک فعالیت آبی نهایی که پایداری میکروبی محصول را تضمین و تغییرات فیزیکی و شیمیایی را به حداقل برساند، درصد آب ماده غذایی تا حد معینی کاهش می یابد (صیاد، 1384).

مرکبات از مهمترین میوه های گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان و از خانواده Rutaceae و زیر خانواده Auratiodea بوده که شامل 150 جنس و تقریباً 2000 گونه می باشد (Campelo and et al, 2011). این محصول در صنایع غذایی، داروسازی، عطر سازی و آرایشی کاربردهای فراوانی دارد. در طب سنتی نیز موارد استفاده زیادی دارند (Owhe-Ureghe and et al, 2010). به عنوان مثال برای درمان دردهای معده و سرفه کاربرد دارند (Oyagade and et al, 1999). علاوه بر این لیموترش خاصیت ضد باکتریایی (باکتری های گرم مثبت و گرم منفی) نیز دارد (Aibinu and et al, 2007). با توجه به اهمیت کشت و نگهداری محصولات این درخت ارزشمند و با توجه به فصلی بودن این میوه و امکان در دسترس نبودن به میوه تازه، در تمام فصول سال، نیاز اساسی نسبت به خشک کردن به روش های مختلف این محصول به چشم می خورد که مهمترین هدف پژوهش حاضر است.

1- 2- فرآیند خشک کردن

خشک کردن، فرایند کاهش رطوبت از طریق انتقال هم زمان حرارت و جرم است. انتقال حرارت از هوای اطراف به ماده غذایی موجب کاهش فشار بخار آب در سطح و تبخیر رطوبت سطحی می شود. در اثر این فرایند، گرادیان فشار بخار آب در ماده غذایی به وجود می آید که نیروی رانشی لازم برای خارج کردن آب از ماده غذایی را تأمین می کند (Fellows, 1990).

1- 2- 1- اهمیت خشک کردن