2-4-3-1- انقلاب فرهنگی از دیدگاه شهید باهنر……………………………………………. 30

2-4-3-2- آموزش و پرورش، اساسی ترین نهاد در نظام جمهوری اسلامی…………….. 31

2-4-3-3- معیارهای ارزشی در انقلاب فرهنگی از دیدگاه شهید باهنر………………….. 32

2-4-4- تحوّل در آموزش و پرورش بزرگترین کار فرهنگی………………………………. 34

2-5- آثار شهید باهنر………………………………………………………………………………. 38

2-5-1- قسمتی از کتاب گسترش نهضت حسینی…………………………………………….. 39

2-6- دیدگاه امام و رهبری دربارۀ شهید باهنر ………………………………………………… 42

2-6-1- گزیده ای از سخنان امام امّت به مناسبت شهادت دو یار وفادار اسلام…………………42

2-6-2-دیدگاه حضرت آیت الله خامنه ای راجع به شهید باهنر…………………………….. 42

2-7-نتایج فصل دوم………………………………………………………………………………… 44

فصل سوم- شهید دکتر محمّد حسینی بهشتی

3-1-مقدّمه……………………………………………………………………………………………. 46

3-2- سالشمار زندگی شهید بهشتی……………………………………………………………… 47

3-3- زندگی نامۀ شهید بهشتی به روایت خود شهید…………………………………………. 53

3-4- برنامه ریزی برای سازماندهی حوزه……………………………………………………… 57

3-5- زندگی نامۀ شهید بهشتی به روایت داستان ………………………………………………. 59

3-6- گوشه ای از فعّالیّتهای علمی فرهنگی شهید دکتر بهشتی……………………………. 65

3-6-1- فعّالیّتهای علمی- فرهنگی در داخل ایران………………………………………….. 65

3-6-2- تأسیس دبیرستان «دین و دانش»……………………………………………………….. 66

3-6-3- مدرسۀ علمیّۀ حقّانی (منتظریّه)…………………………………………………………. 69

3-6-4- تدریس در دبیرستان حکیم نظامی……………………………………………………. 71

3-7- تدوین کتب درسی دبیرستانها…………………………………………………………….. 71

3-7-1- بررسی کتب کودکان…………………………………………………………………… 74

3-7-2- رسیدگی به امور کتابخانه ها…………………………………………………………… 75

3-7-3- جلسات «گفتار ماه»……………………………………………………………………… 75

3-7-4- مرکز علمی خواهران مسلمان………………………………………………………….. 76

3-7-5-کانون توحید………………………………………………………………………………. 76

3-7-6- فعّالیّتهای علمی و فرهنگی شهید بهشتی در خارج از کشور (آلمان)…………… 77

3-8- نتایج فصل سوم ……………………………………………………………………………… 83

فصل چهارم- شهید مرتضی مطهّری

4-1- نگاهی به زندگی شهید مرتضی مطهّری…………………………………………………. 85

4-1-1- آغاز تحصیلات………………………………………………………………………….. 85

4-1-2- شروع مبارزات در مشهد………………………………………………………………… 87

4-1-3- مهاجرت به قم ……………………………………………………………………………. 88

4-1-4- آشنایی با نهج البلاغه…………………………………………………………………….. 91

4-1-5- تحصیل در محضر اساتید بزرگ………………………………………………………. 93

4-1-6- استاد دیگر ………………………………………………………………………………… 96

4-2- تدریسهای استاد مطهّری…………………………………………………………………….. 98

4-3-مبارزۀ اساسی …………………………………………………………………………………. 99

4-4- مهاجرت به تهران ………………………………………………………………………….. 100

4-4-1- ازدواج و عزیمت به تهران…………………………………………………………….. 100

4-4-2- تدریس در دانشگاه …………………………………………………………………….. 102

4-4-3-فعّالیّت در مکتب تشیّع…………………………………………………………………… 103

4-5- نخستین آثار استاد مطهّری………………………………………………………………… 105

4-6- همکاری با هیأتهای مؤتلفۀ اسلامی……………………………………………………… 109

4-7- بازداشت در پی افشاگری علیه انقلاب سفید شاه……………………………………… 111

4-8- شکل گیری جامعۀ روحانیّت مبارز………………………………………………………. 112

4-9- مسؤلیّت شورای انقلاب……………………………………………………………………. 115

4-10- آثار استاد مطهّری………………………………………………………………………… 116

4-11- نتایج فصل چهارم………………………………………………………………………… 131

 

فصل پنجم- شهید دکتر محمّد مفتّح

5-1- سالشمار زندگی شهید مفتّح……………………………………………………………… 133

5-2- مختصری از زندگی شهید مفتّح………………………………………………………….. 135

5-2-1- روایتی داستان گونه از زندگی شهید مفتّح…………………………………………. 136

5-3- خصوصیات اخلاقی شهید مفتّح در خانه و اجتماع…………………………………… 143

5-3-1- تهجّد و عبادت…………………………………………………………………………. 146

5-3-2- شیفتۀ اهل بیت(ع)………………………………………………………………………. 148

5-3-3- غیرت دینی……………………………………………………………………………… 149

5-3-4- برداشت کم، بازده زیاد ……………………………………………………………… 151

5-3-5- همه جانبه نگری، نوجویی و جوان گرایی…………………………………………. 153

5-3-6- فرازهای فروتنی ………………………………………………………………………… 155

5-3-7- کمک به محرومین…………………………………………………………………….. 156

5-4- تحصیلات علمی شهید مفتّح…………………………………………………………….. 158

5-4-1- تحصیلات حوزوی…………………………………………………………………….. 158

5-4-2- تحصیلات دانشگاهی………………………………………………………………….. 161

5-4-3-تدریس در دانشکدۀ الهیّات …………………………………………………………… 163

5-5- آثار و تألیفات شهید مفتّح……………………………………………………………….. 165

5-5-1- ترجمه و تألیف …………………………………………………………………………. 165

5-5-2- مقدّمه بر کتابها…………………………………………………………………………. 168

5-5-3- مقالات…………………………………………………………………………………… 170

5-5-4- سخنرانیهای چاپ شده……………………………………………………………….. 171

5-6- فعّالیّتهای فرهنگی دکتر مفتّح…………………………………………………………… 172

5-6-1- وحدت حوزه و دانشگاه………………………………………………………………. 173

5-7- شهادت شهید مفتّح………………………………………………………………………… 175

5-8- ارتباط امام با شهید مفتّح و پیام امام به مناسبت شهادت ایشان……………………… 175

5-9- نتایج فصل پنجم……………………………………………………………………………. 181

فصل ششم- شهید سیّد مرتضی آوینی

6-1- مقدّمه………………………………………………………………………………………… 183

6-2- مختصری از زندگی شهید آوینی از زبان خود شهید ………………………………… 184

6-3- شهید آوینی از نگاه دیگران (همسر شهید و دوستان)………………………………… 188

6-4- فرازهایی از کتاب با من سخن بگو دو کوهه………………………………………….. 193

6-5- مقالۀ هنر از شهید آوینی………………………………………………………………….. 196

6-6- فرازهایی از اندیشۀ شهید آوینی…………………………………………………………. 199

6-7- مقالۀ رمان و انقلاب اسلامی از آوینی…………………………………………………… 203

6-8- نتایج فصل ششم……………………………………………………………………………. 206

فصل هفتم- شهید دکتر مصطفی چمران

7-1- مقدّمه…………………………………………………………………………………………. 208

7-2- مختصری از زندگی و فعالیّتهای شهید چمران…………………………………………. 210

7-2-1-ورود به ایران……………………………………………………………………………… 212

7-2-2- شهادت……………………………………………………………………………………. 213

7-3- از یادداشت های شهید چمران در آمریکا……………………………………………… 214

7-4-از یادداشت های شهید چمران در لبنان…………………………………………………. 216

7-5-از یادداشت های شهید چمران در ایران…………………………………………………. 218

7-6- نگاهی به مناجاتهای عرفانی شهید چمران……………………………………………… 218

7-6-1- توکّل و راز……………………………………………………………………………… 219

7-6-2- شهادت……………………………………………………………………………………. 222

7-7- شهید چمران از چشم یاران( حسین اعرابی)…………………………………………… 231

7-8- چمران از نگاه همسرش غادّه چمران…………………………………………………… 253

7-9-نتایج فصل هفتم……………………………………………………………………………… 256

فصل هشتم- نتیجه گیری

8-1- نتیجه گیری………………………………………………………………………………….. 258

فهرست منابع………………………………………………………………………………………… 261

1-1- مقدّمه

نهضت رادمردی چون حضرت امام خمینی، که از سال 1340 آغاز شد؛ زمینۀ بروز و ظهور استعدادهای بی نظیر کشور را فراهم ساخت. مردانی بزرگ،که اگر چه تعدادشان اندک بود؛ امّا برای تأثیرشان نمی توان مقیاس و اندازه ای در نظر گرفت.

در نگاهی کوتاه به سیر گذشتۀ هر ملّتی، به افرادی برمی خوریم که خصوصیّات منحصر به فردشان، آنان را از دیگران متمایز کرده است. این خصوصیّات به تناسب هر فردی تفاوت می کند؛ تا آنجا که فردی به خاطر شجاعتش، دیگری به خاطر تقوایش، سومی به خاطر علمش و به همین صورت افرادی به خاطر خصوصیّات منحصر به فردشان، با دیگران تفاوت می یابند.

در این میان، محدودند شخصیّتهایی که همۀ این صفات را در خود جمع داشته باشند. هم عالم باشند و هم دیندار، هم مدیر باشند هم مدبّر، هم گذشته را بشناسند و هم در ساختن حال و آینده دستی داشته باشند، هم بر علوم قدیم تسلّط داشته باشند و هم علم روز را به خوبی بشناسند، هم اهل نظر باشند هم اهل تشکیلات، هم خانواده دار باشند،هم مردم دار. هم خدمت گزاری ساده برای فرزندان خود باشند، هم عاشق خدمت به جامعه و خلاصه؛ در عقاید صحیح خود، هم راست قامت باشند و هم از تجربه های دنیای غرب بهره برداری کنند. و شاگردان بزرگ امام (ره) چنین بودند. مردانی که شوکت قدم و شکوه قلمشان و برکت سخنانشان، جامعه را از خوابی عمیق بیدار کرد و رود خروشانی ساخت که به دریای حق و دینداری می پیوست.

برای شناخت انقلاب و حفظ دستاوردهای آن، باید ناگفته های زندگی و مبارزات بزرگ مردان آن را چند باره تکرار کرد، تا اگر گوشی آن را نشنیده است؛ بشنود و اگر چشمی آنها را ندیده است ببیند. باید گفت پیروزی انقلاب اسلامی، بیش از هر چیز، مرهون رشادتها و شهادت رهبرانی بود که پیش از ساختن جامعه به خودسازی پرداخته، و درون خود را مزیّن به اخلاق و معنویّت کرده بودند.

بر پیشانی کارنامۀ زرّین انقلاب و هشت سال دفاع جوانمردانه، نام شخصیّت های بزرگی چون شهید باهنر، شهید بهشتی، شهید مطهّری، شهید آوینی، شهید مفتّح و شهید چمران می درخشد این پژوهش بر آن است ،تا با بهره گیری از آثار علمی، ادبی و سخنرانیهای ارزشمند این بزرگان، نقش آنها را در پیروزی انقلاب اسلامی به نمایش بگذارد و آثار قلمی شان را به جوانان معرفی کند. وبا بررسی زندگی علمی و مبارزاتی آنها، مخاطبان را با شیوه های ساده زیستی و تفکّر اسلامی، اخلاق حسنه و زحمات خستگی ناپذیر آنها در راه به کمال رساندن انقلاب آشنا کند.

1-2- بیان مسأله

یکی از عظیم ترین تحوّلات قرن بیستم، به یقین انقلاب اسلامی ایران است؛ که در کشاکش رقابت میان دو ایدئولوژی مادّی گرایانۀ آن زمان، یعنی لیبرالیسم و کمونیسم و با نفی هر دو مکتب؛طرحی نو را برای بشریّت عرضه داشت. انقلاب اسلامی ایران نشان داد که سعادت و خوشبختی انسان ها،پیش از آنکه وابسته به سیستم اقتصادی یا سیاسی باشد؛ به جهان بینی آنها باز می گردد، جهان بینی اسلامی که توسّط دانشمندان اهل قلم و عالمان دینی صدایش به گوش جهانیان رسید.

بررسی زندگی و احوال و آثار این بزرگان ،که همگی به مقام شهادت رسیدند (یا در دوران انقلاب و یا در جنگ تحمیلی) با نگرشی همه جانبه، اسلامی بودن انقلاب و استحکام آن بر پایه های دین و دانش را اثبات خواهد کرد.

1-3- اهداف تحقیق

– نگاهی به زندگی و مبارزات علمی و فرهنگی شهیدان اهل قلم.

– بیان اندیشه های دینی و تفکّرات اسلامی در مبارزات سیاسی این شهیدان.

– معرّفی این شهیدان به عنوان مصلح اجتماعی.

– بهره گیری جوانان از زندگی شهیدان اهل علم و قلم در زندگی فردی و اجتماعی.

1-4- ضرورت انجام تحقیق

مطالعۀ تاریخ انقلاب و جنگ، نشان می دهد که بار فرهنگی و علمی این جریان مکتبی؛بر دوش مردان بزرگی همچون شهیدان نام برده بوده است. کسانی که قلم و سخن و علم و عمل، سلاح آنها بوده است ،و در سایۀ آن به شهادت رسیده اند. بنابراین ،پرداختن به زندگی این بزرگان ؛برای شناخت ایدئولوژی انقلاب و اهداف آن و معرفی آن به نسل جدید ضرورتی اجتناب ناپذیر دارد.

1-5- پرسشها ی تحقیق

الف) شخصیّتهایی مثل شهید باهنر، بهشتی و… چه تأثیری بر پیروزی انقلاب اسلامی داشتند؟

ب) آثار علمی و ادبی ایشان کدام است؟

ج) ویژگیهای شخصیّتی، فرهنگی، علمی و مبارزاتی آنها چیست؟

د) از کدام زاویه به زندگی و فعّالیّتهای علمی و مبارزاتی آنها پرداخته شده است؟

ذ) نقش آنان در تربیت اسلامی جامعه به خصوص جوانان چگونه بوده است؟

2-5- تعریف مفاهیم مطرح شده در پرسشها یا فرضیّه های تحقیق

شهیدان اهل قلم:

منظور از شهدای اهل قلم در این پژوهش، شهدای اهل علم و دانش و چهره های شاخص فرهنگی انقلاب و جنگ است که با آثار علمی مکتوب و منقول (سخنرانی ها ی خود) در پیش برد اهداف انقلاب اثر گذار بوده اند.

1-6- کلید واژگان طرح تحقیق و معادل لاتین آن

الف) شهدای اهل قلم Martyred writers