الف) آنچه مسلم است ، فلاسفه و عرفا در لابلای مباحث خود به بحث عوالم و مسیر حرکت انسان در آن ها پرداخته اند. اما به صورت جامع و مبسوط کمتر به ان توجه شده است و یک دلیل این کم توجهی میتواند عدم نیاز اعصار گذشته به این بحث باشد. اما امرزو با توجه به توسعه نفوذ داروینیسم حتی در میان دانشمندان علوم اسلامی جهان اسلام ، و همچنین تأثیر عمیق مدرنیسم بر پیش فرض های فلسفی دانشمندان ( ازجمله اینکه همه چیز با علم تجربی و ریاضی و علوم جدید قابل دستیابی است حتی طی الارض) نیاز جدی به تولد نظریه مستقل و مبسوط در باب بواطن انسان و همچنین عوالم بالاتر هستی احساس میشود.

ب) حوزه مطالعاتی انسان شناسی علی رغم سابقه طولانی در علوم اسلامی در چند سال اخیر بیشتر مورد توجه علما و اساتید حوزه و دانشگاه قرار گرفته است. و آنچه بیشتر در این پژوهش ها به چشم میخورد ، بررسی «انسان شناسی» مستقل از «جهان شناسی» است. از طرفی این بررسی تفکیکی در هر دو حوزه ما را دچار شناخت ناقص میکند چرا که مراتب بالای انسان امری ذهنی نیست بلکه وجودی است به همین دلیل باید جایگاه هستی شناختی مراتب و تأثیر و تأثر هر مرتبه ی انسانی از موجودات هم عرض خود مداقه شود. و در غیر این صورت انسان را جامع نشناخته ایم.

فلذا خلأ تئوریک در حوزه مطالعات تطبیقی «انسان شناسی» و «جهان شناسی» ما را بر آن داشت در این مسیر گامی ناچیز برداریم.

هدف از این پژوهش:

مهمترین هدف این پژوهش آغاز راهی برای پی­ریزی مطالعات تطبیقی بین حوزه انسان شناسی و جهان شناسی بر اساس فلسفه و عرفان اسلامی است.

از طرفی دستیابی به برخی نقاط کلیدی انسان شناسی من جمله مسیر حرکت انسان در عوالم هستی هدف دیگر این تحقیق است.

پرسش های پژوهش:

1- سوال اصلی پژوهش

سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که نقشه ی عوالم هستی چیست؟ و انسان به ما هو انسان در این عوالم چه جایگاهی دارد؟ و چه مسیری برای حرکت پیش روی اوست؟

2- سوال های فرعی پژوهش

الف) خواص هر عالَم چیست؟

ب) نحوه ی ارتباط هر عالَم با عالَم بالاتر و پایین تر خود چگونه است؟

ج) انسان دارای چه ابعاد و بطونی است؟

د) چند نوع دسته بندی برای عوالم صورت گرفته است؟

ه) قوس صعود و قوس نزول به چه صورت است؟

فرضیات پژوهش:

فرضیه اصلی ما این است که انسان صرفا دارای بعد مادی نمی باشد و بعد غیر مادی انسان دارای مراتبی است که هر مرتبه را با مرتبه ی دیگر تفاوت است. و باتوجه به وجود عوالم متعدد انسان در هر کدام ،نحوه ی بروز وظهوری خاص دارد.

اما اصلی ترین فرضیه رقیب ما ، همان نظریه ی «تکامل نوع انسانی »[1] چارلز داروین است که بر آن اساس هم بعد غیرمادی انسان در مقیاس وسیعی رد میشود و هم قوس نزول از اساس منقضی.

روش پژوهش:

روش پژوهش در اثر حاضر ، روش کتابخانه ای است که در سه مرحله ذیل سامان می یابد:

1) جمع آوری ، شمارش و دسته بندی و تنظیم نظرات بزرگان فلسفه و عرفان اسلامی در باب عوالم و مسیر حرکت انسان در آنها تا علامه طباطبایی و آیت الله شاه آبادی.