آبادی……………………………………………………………………………………………………. 46

جمع بندی فصل…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 49

دو

فصل2:عالم عقول و انوار ونحوه وجودی آن هاازدیدگاه فلاسفه تا علامه طباطبایی51

دیدگاه ابن سینا در موردچگونگی صدورموجودات از عقول…………………………………………………………. 53
چگونگی صدور عقل اول………………………………………………………………………………………………………………………. 53
چگونگی صدور عقول طولی از عقل اول……………………………………………………………………………………………… 54
چند نکته……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 57

دیدگاه شیخ اشراق درمورد چگونگی صدورموجودات از نورالانوار……………………………………………… 59
انوار قاهره طولیه در اندیشه سهروردی……………………………………………………………………………………………….. 60
نحوه صدور کثرات…………………………………………………………………………………………………………………………………. 62

دیدگاه علامه طباطبایی در باب عالم عقول……………………………………………………………………………………… 65
جایگاه عقل اول……………………………………………………………………………………………………………………………………… 69
جمع بندی این قسمت………………………………………………………………………………………………………………………… 71

فصل3:بررسی عالم مثال درفلسفه اسلامی تا علامه طباطبایی…………………………………….. 72

نظریه مثل افلاطون………………………………………………………………………………………………………………………………… 74
جنبه معرفت شناسی……………………………………………………………………………………………………………………………. 74
جنبه هستی شناسی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 76
نتیجه این بحث……………………………………………………………………………………………………………………………………… 77

عالم مثال از نظر شیخ اشراق……………………………………………………………………………………………………………….. 78
براهین اثبات عالم مثال……………………………………………………………………………………………………………………… 78
برهان اول:صور حسی و خیالی مستقل می باشند…………………………………………………………………………. 78
برهان دوم: برهان امکان اشرف………………………………………………………………………………………………………… 80

مراتب عالم از نظر شیخ اشراق…………………………………………………………………………………………………………….. 82

ویژگی های عالم مثال…………………………………………………………………………………………………………………………… 83

رابطه عالم مثال با عوالم مافوق و مادون…………………………………………………………………………………………… 85

عالم مثال و عالم ماده……………………………………………………………………………………………………………………………. 86

درک و دریافت عالم مثال…………………………………………………………………………………………………………………….. 89

نتیجه این بحث……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 91

عالم مثال از دیدگاه علامه طباطبایی………………………………………………………………………………………………… 91
تعریف و بیان عالم مثال ازدیدگاه علامه……………………………………………………………………………………………… 91
اثبات عالم مثال از دیدگاه علامه طباطبایی………………………………………………………………………………………… 93
ویژگی های عالم مثال…………………………………………………………………………………………………………………………… 97

فصل 4:مسیرحرکت انسان در عوالم هستی برمبنای جهان شناسی و انسان شناسی علامه طباطبایی و آیت الله شاه آبادی……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 100

انسان در عوالم…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 101

انسان در عوالم از دیدگاه علامه طباطبایی……………………………………………………………………………………….. 102

انسان در عوالم از دیدگاه آیت الله شاه آبادی………………………………………………………………………………….. 104

تأثیر و تأثر بعد مادی و بعد روحانی انسان ازدیدگاه آیت الله شاه آبادی………………………………….. 105

مسیر حرکت انسان از دیدگاه علامه طباطبایی………………………………………………………………………………. 108
ویژگی های روح انسان در عالم امر……………………………………………………………………………………………………… 108
انسان در عالم ذر…………………………………………………………………………………………………………………………………… 110
دیدگاه علامه طباطبایی در باب قوس نزول و قوس صعود……………………………………………………….. 114

دیدگاه آیت الله شاه آبادی در باب مسیر حرکت انسان………………………………………………………………… 116

بواطن انسان……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 117
بطن اول: نفس………………………………………………………………………………………………………………………………….. 117
بطن دوم: عقل…………………………………………………………………………………………………………………………………… 118
بطن سوم: قلب………………………………………………………………………………………………………………………………….. 118
بطن چهارم:روح………………………………………………………………………………………………………………………………… 119
بطن پنجم: سِرّ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 120
بطن ششم: خفی………………………………………………………………………………………………………………………………. 121
بطن هفتم:اخفی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 123

دیدگاه آیت الله شاه آبادی در باب قوس نزول و قوس صعود………………………………………………………. 125

جمع بندی فصل…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 128

فهرست منابع و مآخذ………………………………………………………………………………………………………………………. 131

چکیده:

این پایان نامه درصدد بررسی نقشه عوالم هستی و نسبت آن ها با یکدیگر و همچنین نسبت انسان با عوالم و مسیر حرکت او در این مقیاس ، بر اساس آراء علامه طباطبایی و آیت الله شاه آبادی است.

دو حوزه انسان شناسی و جهان شناسی میتوانند ارتباط وثیقی با هم داشته باشند که متأسفانه کمتر به آن پرداخته شده است. در این مجال برآنیم که گامی ناچیز در راستای تطبیق این دو حوزه مهم مطالعاتی فلسفی-عرفانی برداریم.

در گام اول به بررسی «عوالم» از منظر فلسفه وعرفان اسلامیو همچنین از دیدگاه علامه طباطبایی و آیت الله شاه آبادی پرداخته شده است. هر دو بزرگوار دسته بندی های مختلفی ازعوالم مطرح می­کنند، اما علامه طباطبایی بیشتر بر تقسیم بندی عوالم به ترتیب از بالا به پایین ، عوالم مجرد و مثال و مادی تأکید دارند. و آیت الله شاه آبادی بیشتر تقسیم بندی به ترتیب از بالا به پایین عوالمِ لاهوت و جبروت و ملکوت و ملک را مطرح می­فرمایند. هردو اندیشمند اسلامی معتقدند نسبت عوالم بالاتر به عوالم پایین تر نسبت علت به معلول است.

در گام دوم و سوم وارد بررسی مبسوط عالم عقول و عالم مثال و خواص آنها شده ایم چرا که این دو عالم قدر مشترک مورد تفاهم اکثر فلاسفه و عرفای اسلامی است و میتوان عوالم دیگری که ذکر میشود را در ذیل این دو عالم گنجاند. آیت الله شاه آبادی در این قسمت بحث جدی ندارند، اما علامه طباطبایی معتقدند عقول دارای کثرت طولی اند و تعداد آنها در این زنجیره طولی برای بشر غیرقابل شمارش است و این کثرات طولی است که مبدأ پیدایش عالم مثال و آفرینش می شوند. عالم مثال نیز فاقد ماده ولی واجد برخی آثار ماده است و همین فرق موجودات مثالی با موجودات عالم مجردات است.

گام آخر، تکمیل حل مسئله ی پایان نامه است. یعنی ترسیم مسیر حرکت انسان بر اساس وجود ذومراتبی انسان، در مسیر عوالم هستی. علامه طباطبایی براساس قوس نزول و صعود انسان را از عالم مجردات دانسته که از عالم مثال گذشته و در عالم مادی ساکن شده و پس از این طی حرکت جوهری در قوس صعود همین عوالم را-در عین پیمودن عالم برزخ و قیامت -به سمت بالا می رود. اما آیت الله شاه آبادی پس از طرح قوس نزول،درمورد قوس صعود قائل به طی کردن زمین های هفتگانه وپس از آن،آسمان های (بواطن)هفتگانه می­باشند، که این حرکت تشکیکی یا اشتدادی است.

مقدمه:

بیان مسئله:

اگر به موضوع فلسفه که همان چیستی و چگونگی وجود است خوب دقت کنیم می توان به اهمیت جهان شناسی پی برد. چیستی وجود ارتباط تنگاتنگی با چیستی جهان پیرامون به عنوان نزدیک ترین موجود قابل شناخت فلسفی دارد. از طرفی انسان به عنوان اشرف مخلوقات در جهان هستی جایگاهی ویژه دارد.

«الحمدلله رب العالمین» پس از «بسم الله الرحمن الرحیم» این اولین آیه ازسوره حمد، اولین سوره قرآن کریم است.[1] سوره ای هرروز حداقل 10 بار بر زبان هر نمازگزار باید جاری شود.