……………………………………………………………. …20

1-5-4- گونه های آویشن.موجود در ایران…………………………………………………………… …20

• تاکسونومی و گونه های آویشن…………………………………………………………………………….21

• ویژگی های گیاهی آویشن شیرازی…………………………………………………………………….22

• نیازهای اکولوژیک آویشن شیرازی……………………………………………………………………23

• سابقه تاریخی گیاه آویشن………………………………………………………………………………..25

1-9-1- مصارف آویشن در طب سنتی………………………………………………………………. …27

1-9-2-آویشن در طب نوین…………………………………………………………………………… …27

1-9-3-مصارف خوراکی………………………………………………………………………………… …28

• متابولیت ثانویه ………………………………………………………………………………………….28

1-10-1- ماهیت اسانس و متابولیت ثانویه…………………………………………………………… …29

1-10-1-1- متابولیسم اسانس در بدن انسان………………………………………………………… …30

1-10-1-2- محل تولید و ترشح اسانس های گیاهی ………………………………………………. …31

1-10-1-3- بیوسنتز اسانس ها…………………………………………………………………………… …32

• روش های مختلف اسانس گیری…………………………………………………………………………33

1-11-1- تقطیر با آب……………………………………………………………………………………. …33

1-11-2- تقطیر با آب و بخار………………………………………………………………………….. …34

1-11-3- تقطیر با بخار مستقیم…………………………………………………………………………. …34

1-11-4-روش آنزیمی……………………………………………………………………………………. …34

1-11-5- روش فشردن در حرارت معمولی…………………………………………………………. …35

1-11-6- استخراج به کمک حلال……………………………………………………………………… …35

1-11-7- استخراج به کمک گازها……………………………………………………………………….. …35

1-11-8- تقطیر تجزیه ای……………………………………………………………………………….. …35

1-11-9-روش گاز کروماتوگرافی و جرم سنجی…………………………………………………… …36

1-11-9-1- روش کروماتوگرافی گازی………………………………………………………………. …36

1-11-9-2-طیف سنج جرمی…………………………………………………………………………… …38

1-12-برخی از ترکیب های سازنده اسانس آویشن و خواص درمانی آن ها……………………. …39

1-12-1-کارواکرول……………………………………………………………………………………….. …40

1-12-2- تیمول……………………………………………………………………………………………. …41

1-12-3- بورنئول………………………………………………………………………………………….. …43

1-12-4- کامفور…………………………………………………………………………………………… …44

1-12-5- ترپینن 1-ایزوپروپیل4متیل سیکلوهگزا 1و4 دین……………………………………… …45

1-12-6- لینالول، لینالیل استات، ژرانیال، نرال، ژرانیول……………………………………………. …45

1-12-7- 1و8 سینئول……………………………………………………………………………………. …46

1-12-8- پاراسیمین………………………………………………………………………………………. …47

فصل دوم: سوابق تحقیق

2-1- سوابق تحقیق داخلی در مورد اسانس گونه های آویشن……………………………………. …49

2-2- سوابق تحقیق خارجی در مورد اسانس گونه های آویشن…………………………………. …59

 

فصل سوم: مواد و روش ها

• برداشت گیاه……………………………………………………………………………………………………..67

3-2- استخراج اسانس…………………………………………………………………………………… …68

3-2-1- مواد و وسایل لازم……………………………………………………………………………… …68

3-2-2- روش کار…………………………………………………………………………………………………….. 68

3-2-2-1- خشک کردن گیاه……………………………………………………………………………… 68

3-3- آنالیز اسانس…………………………………………………………………………………………… 70

3-4- مشخصات دستگاه گاز کروماتوگرافی جهت تعیین مقدار ترکیبات تشکیل دهنده اسانس………………………………………………………………………………………………………………………….71

3-5- مشخصات دستگاه طیف سنج جرمی جهت شناسایی مقدار ترکیبات تشکیل دهنده اسانس………………………………………………………………………………………………………………………….71

3-6- آنالیز داده ها………………………………………………………………………………………… …73

فصل چهارم: نتایج

4-1- نتیجه اندازه گیری درصد اسانس در گیاه دارویی آویشن شیرازی درمنطقه قرق……….. 75

4-2- نتیجه اندازه گیری تجزیه کمی و کیفی اسانس گیاه دارویی آویشن شیرازی……………. 76

4-2-1- تجزیه کمی و کیفی اسانس گیاه آویشن شیرازی در مرحله قبل از گلدهی در منطقه قرق………………………………………………………………………………………………………………………………76

4-2-2- تجزیه کمی و کیفی اسانس گیاه آویشن شیرازی در مرحله گلدهی در منطقه قرق… 78

4-2-3- تجزیه کمی و کیفی اسانس گیاه آویشن شیرازی در مرحله تشکیل بذر در منطقه قرق……………. …82

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- آنالیز اسانس…………………………………………………………………………………………… 88

5-1-1- آنالیز اسانس آویشن شیرازی در مرحله قبل از گلدهی در منطقه قرق………………… 88

5-1-2- آنالیز اسانس آویشن شیرازی در مرحله گلدهی در منطقه قرق…………………………. 91

5-1-3- آنالیز اسانس آویشن شیرازی در مرحله تشکیل بذر در منطقه قرق……………………. 92

نتیجه گیری کلی …………………………………………………………………………………………………….. 95

پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………… 97

منابع

منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………… 99

منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………..105

چکیده انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………112

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول 1-1-گونه های آویشن جنس تیموس در ایران……………………………………………………. 21

جدول 3-1- مشخصات منطقه جمع آوری گیاه آویشن شیرازی………………………………………. 67

جدول 4-1- ترکیب های تشکیل دهنده اسانس گیاه آویشن در مرحله قبل از گلدهی منطقه قرق………………………………………………………………………………………………………………………….77

جدول 4-2- ترکیب های تشکیل دهنده اسانس گیاه آویشن در مرحله گلدهی منطقه قرق……….. 80

جدول 4-3- ترکیب های تشکیل دهنده اسانس گیاه آویشن در مرحله تشکیل بذر منطقه قرق….. 83

فهرست نمودارها

نمودار 4-1- کروماتوگرام اسانس گیاه آویشن در مرحله قبل از گلدهی در منطقه قرق……. 76

نمودار 4-2- کروماتوگرام اسانس گیاه آویشن در مرحله گلدهی در منطقه قرق…………….. 79

نمودار 4-3- کروماتوگرام اسانس گیاه آویشن در مرحله تشکیل بذر در منطقه قرق………… 82

فهرست اشکال

شکل 1-1- نمایی از آویشن شیرازی………………………………………………………………… 23

شکل 1-2-نمای کلی دستگاه کروماتوگرافی………………………………………………………… 37

شکل 1-3- نمای کلی دستگاه طیف سنج جرمی……………………………………………………. 38

شکل 1-4- نمونه ای از یک کروماتوگرام……………………………………………………………… 39

شکل 1-5- کارواکرول……………………………………………………………………………………. 41

شکل 1-6-تیمول…………………………………………………………………………………………… 42

شکل 3-1- نمایی از عکس هوایی منطقه برداشت گیاه آویشن شیرازی……………………….. 67

شکل 3-2-برداشت گیاه آویشن در منطقه قرق……………………………………………………… 68

شکل 3-3- نمایی از خشک شدن گیاه………………………………………………………………… 69

شکل 3-4- نمایی از مراحل اسانس گیری…………………………………………………………….. 70

شکل 3-5- نمایی از دستگاه GC/MS………………………………………………………………… 72

شکل 3-6- نمایی از کروماتوگرام دستگاه کروماتوگرافی…………………………………………. 72

شکل 4-1- مقایسه درصد اسانس در گیاه دارویی آویشن در سه مرحله رویشی در منطقه قرق……………………………………………………………………………………………………………..75

شکل 4-2- ترکیب های عمده تشکیل دهنده اسانس آویشن در مرحله قبل از گلدهی در منطقه قرق 75

شکل 4-3- ترکیب های عمده تشکیل دهنده اسانس آویشن در مرحله گلدهی در منطقه قرق– 80

شکل 4-4- ترکیب های عمده تشکیل دهنده اسانس آویشن در مرحله تشکیل بذر در منطقه قرق

………………………………………………………………………………………………………………… 83

شکل 4-5- مقایسه ترکیب های عمده اسانس در گیاه دارویی آویشن در سه مرحله رویشی در منطقه قرق 85

 

چکیده

گیاهان دارویی گروه بزرگ و متنوعی از ترکیبات آلی به نام متابولیت های ثانویه را تولید می کنند که توسط انسان به عنوان ترکیب دارویی مصرف می شوند. ارزش بازارهای جهانی داروهای گیاهی که شامل گیاهان دارویی و فراورده های آن ها است همواره با رشد قابل توجهی رو به افزایش بوده است. با توجه به اینکه بخش اعظم بازار گیاهان دارویی دنیا، به تولید و عرضه متابولیت‎ های ثانویه مشتق از این گیاهان مربوط می شود، لذا متابولیت های ثانویه گیاهی از ارزش اقتصادی و همچنین ارزش افزوده بسیار بالایی برخوردار هستند و سنتز شیمیایی این متابولیت ها معمولا پیچیده و پرهزینه می باشد. همچنین اسانس ها و عصاره های گیاهان دارویی به عنوان مواد طبیعی محافظت کننده مواد غذایی و داروهای افزاینده سلامتی مطرح هستند. اکثر این ترکیبات با داشتن خاصیت آنتی اکسیدانی از استرس اکسیداتیو جلوگیری می کنند. به منظور مقایسه شرایط تنش بر میزان و نوع ترکیبات موجود در گیاه آویشن شیرازی در دو منطقه قرق و آزاد، تاثیر مراحل مختلف فنولوژی و برداشت در میزان و درصد ترکیبات اسانس گیاه آویشن شیرازی در منطقه حفاظت شده بختگان استان فارس بررسی شد. نمونه ها در سه مرحله رویشی (قبل از گلدهی، گلدهی و پس از گلدهی) برداشت شد. اسانس گیاه به روش تقطیر با آب و بخار و با روش کلونجر گرفته شد و توسط دستگاه گاز کروماتوگرافی و طیف سنج جرمی آنالیز شد. نتایج نشان داد که در مراحل مختلف برداشت بین 98/99-95/99 درصد اسانس حاصل شد. چهل و هشت ترکیب در مرحله قبل از گلدهی