33

38

2-6- تجزیه آماری 39

از مراتع و مزارع استان کرمان 41

در منطقه کرمان 41

3-3- توصیف مختصر ویژگی های ریخت شناسی و پراكنش گونه های جمع آوری شده 42

روی گیاهان میزبان مختلف 52

در مراحل مختلف رشدی گیاهان میزبان 56

روی شش گونه گیاه میزبان 60

روی شش گونه گیاه میزبان 60

در بین گیاهان میزبان 61

در منطقه كرمان 63

67

70

در منطقه کرمان 71

روی گیاهان میزبان مختلف 72

در منطقه كرمان 77

80

5-

مقدمه و مروری بر تحقیقات گذشته

1-1- مقدمه

گیاهان متعلق به تیره آفتاب گردان ها[1]، دارای گونه های متنوعی هستند که تعدادی از آن­هابه عنوان علف های هرز مزارع و مراتع، تعدادی به عنوان گیاهان دارویی و تعدادی نیز جزو محصولات زراعی هستند (نصیرزاده و همکاران، 1384). یکی از جنس­های مهم این تیره که به عنوان علف هرز مطرح
می­باشد، جنسOnopordunیا خارپنبه است که حدود 50 گونه از گیاهان این تیره را دربرمی­گیرد (برایس و همکاران[2]، 1990). گونه های جنسOnopordunوCentaurea(سوبحین و فورناصری[3]، 1994) فقط توسط بذر تکثیر می­یابند. از جنسCentaureaگونهCentaurea solstitialisL. یا گل ستاره­ای زرد از علف­های هرز مهم در مزارع و مراتع می باشد (گروپ و همکاران[4]، 1990؛ شلی و همکاران[5]، 1998؛ دی توماسو[6]، 2005). گونه های مختلف علف های هرز از جنسOnopordunمثل خارپنبه اغلب در اراضی بایر، حاشیه نهرها و رودخانه ها، کنار جاده ها، مراتع، چراگاه ها و اراضی کشاورزی مختلف به ویژه مزارع غلات می رویند (دوی[7]، 1991). رشد این علف های هرز در مراتع سبب کاهش تولید علوفه در این اراضی شده و نیز بهره برداری از آنها را جهت پرورش دام محدود می کند. تراکم زیاد علف های هرز خاردار در مراتع مانند یک سد طبیعی مانع از جابجایی احشام شده و دسترسی آنها به منابع غذایی جدید و آب را با مشکل مواجه می كند. همچنین كشاورزان به دلیل خاردار بودن برگ و ساقه های این گیاهان با مشکلات زیادی در کشاورزی و دامپروری مواجه می شوند (سیندل[8]، 1991).

جنس های دیگری از گیاهان تیره Asteraceae مانندEchinopsدارای گونه هایی هستند كه به عنوان گیاه دارویی مطرح بوده و در درمان بسیاری از بیماری های تنفسی و تشنج ها كاربرد دارند (زرگری، 1370).

برخی از گونه­های این جنس به عنوان گیاه تزئینی در باغبانی نیز كاربرد دارند اما، بیشتر به جنبه های دارویی آنها توجه می شود (دالیا و همکاران[9]، 2006).

به طور کلی علف های هرز گیاهان ناخواسته و نامطلوبی هستند که با رقابت در بهره برداری انسان از منابع آب و خاک تاثیر منفی روی رفاه و آسایش انسان می گذارند. اگرچه علف کش ها نقش مهم و موثری در كاهش تراكم علف های هرز و جلوگیری از خسارت آنها در کشاورزی و مرتعداری دارند، با این حال كاربرد علف کش ها نگرانی ها در مورد ایمن بودن مواد غذایی تولید شده وآلودگی محیط زیسترا افزایش داده است و همچنین سبب شده است که کارشناسان کنترل علف های هرز به کاربرد روش های جایگزین برای كنترل علف های هرز روی آورند. به عنوان مثال علف هرزC. solstitialisبا تراكم بالا در چراگاه ها و مراتع، تاکستان ها و سایر زیستگاه ها بخصوص در غرب ایالت متحده آمریکا مشاهده می شود؛ به طوری که در کالیفرنیا سطح آلودگی به این علف هرز از 48/0 میلیون هکتار در سال 1958 به 2/3 میلیون هکتار در سال 1985 رسید (مدوکس و همکاران[10]، 1985). از آنجا که کنترل شیمیایی در سطوح وسیع باعث آلودگی محیط زیست می شود، لذا برای کنترل این علف هرز در سطح وسیع از عوامل بیوكنترل استفاده می شود (سوبحین و فورناصری، 1994). با توجه به اینكه این علف هرز فقط توسط بذر تکثیر می شود، لذا حشرات بذرخوار از عوامل بیوكنترل مطلوب این علف هرز هستند (سوبحین و فورناصری، 1994).

استفاده از عوامل بیوكنترل برای کنترل علف های هرز به عنوان یک روش جایگزین و مطلوب در مدیریت علف های هرز نقش بسیار مهمی دارد. حشرات تک خواری[11] که از گونه های خاصی از علف های هرز به عنوان منبع غذایی تغذیه می کنند جزو عوامل بیوكنترل مناسب برای کنترل علف های هرز محسوب می شوند. شدت تاثیر عوامل بیوکنترل روی علف­های هرز به شرایط اقلیمی منطقه، زادآوری، اندازه و نحوه ی تغذیه حشره بستگی دارد (راوو[12]، 2000). گونه­های سرخرطومی متعلق به جنسLarinusDejean, 1821 در کنترل اغلب علف های هرز تیره Asteraceae نقش مهمی دارند (زولفر[13] و همکاران، 1971 و کومبس[14] و همکاران، 2004). این سرخرطومی ها با تغذیه از بذر علف های هرز متعلق به جنسOnopordunباعث کنترل آنها می شوند (کریم­پور، 1387). این سرخرطومی ها از نواحی شرقی حوضه ی مدیترانه تا نواحی مرکزی آسیا انتشار دارند (کریم­پور، 1387). تعدادی از گونه های این سرخرطومی روی گونه های جنسEchinopsفعالیت تغذیه ای داشته و باعث تولید مان[15] روی آنها می شوند (نصیرزاده و همکاران، 1384). مان­ها فرآورده های دارویی هستند که در اثر فعالیت این سرخرطومی ها روی ساقه گیاه میزبان تولید می شوند و از روزگاران قدیم استفاده دارویی دارند (نصیرزاده و همکاران، 1384).

از آنجا که اکثر گونه­های سرخرطومی جنسLarinusدر کنترل علف های هرز و نیز تولید مان (به عنوان فرآورده دارویی) نقش دارند، لذا این تحقیق با هدف شناسایی گونه های سرخرطومی جنسLarinusو مطالعه ی برخی از ویژگی های زیستی گونه غالب در منطقه کرمان انجام گرفت.

1-2- جایگاه سرخرطومی های جنسLarinusDejean, 1821 در رده بندی حشرات

جایگاه سرخرطومی های جنسLarinusدر رده بندی حشرات به ترتیب زیر می باشد (تریپل­هورن و جانسون[16]، 2007):