اهداف سیاستهای مالیاتی

در یک برداشت کلی از وظایف قابل انتظار از سیاستهای مالیاتی، حداقل سه مورد عمده قابل اشاره می­باشد.

الف) نقش نظام مالیاتی در تامین هزینه­ های دولت:

یکی ازوظایف مالیات، تامین هزینه­ های جاری دولت در وهله اول و سپس پشتیبانی از طرح­های عمرانی است. اقتصاددانان در بحث تعادل بودجه به این نکته تاکید می­ کنند که وجود کسری بودجه مداوم،­(یعنی فزونی مخارج بر دریافتهای دولت) می ­تواند عواقب وخیمی را برای اقتصاد به ­وجود آورد. کسری بودجه با افزایش تقاضای بازار و نقدینگی در جامعه، زمینه بروز فشارهای تورمی را پدید می­آورد. وجود کسری به ­ویژه در بودجه جاری مسئله آفرین است. زیرا در مقابل هزینه­ های جاری انجام شده، کالاهایی تولید نمی­ شود تا جوابگوی تقاضای اضافی به وجود آمده باشد. اما چنانچه دولت از پشتیبانی منابع مالی دست کم به اندازه تامین هزینه­ های جاری بهره­مند باشد، تا حدود زیادی از بروز این عارضه جلوگیری کرده است. به همین دلیل است که مالیات­ها در زمینه جلوگیری از کسری بودجه نقشی اساسی به عهده دارند.

ب) نقش نظام مالیاتی در توزیع مجدد درآمد و ثروت جامعه:

عملکرد نامناسب سیستم­های اقتصادی، روابط متقابل عوامل اقتصادی را مختل و جامعه را به دو قطب فقیر و غنی تفکیک نموده و نوعی ناهمگونی میان اقشار مختلف جامعه پدید آورده است. این عدم توازن اجتماعی در نظامهای سرمایه­داری و یا شبهه سرمایه­داری به صورت حادتری ظاهر شد. این امر از طریق کمک­های بلاعوض نقدی و غیرنقدی، پرداخت سوبسید  و ارائه خدمات عمومی رایگان یا ارزان صورت می­گیرد. منابع تامین مالی اینگونه تمهیدات ممکن است مالیاتهایی باشد که به بهترین وجه خود از ثروتمندان جامعه اخذ می­ شود. پرداخت مالیاتها به وسیله اقشار پردرآمد و توزیع آن میان گروه های درآمدی پایین، می ­تواند شکاف درآمدی را میان این اقشار تا حدودی جبران کند.

ج) بررسی نقش مالیات­ها در تخصیص منابع، تصحیح و تثبیت فعالیت­های اقتصادی:

چیزی که اهمیت دارد این است که نمی­بایست به پدیده مالیات فقط به عنوان یک منبع درآمدی برای دولت نگریست. مالیات یکی از اهرمهای سیاست مالی دولت جهت تخحصیص منابع، تصحیح و تثبیت فعالیتهای اقتصادی است. به عنوان مثال امر توزیع عادلانه درآمدها، تامین قسط و عدل در جامعه از جمله مواردی است که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مورد تاکید قرار گرفته است. مالیاتها یکی از ابزار مالیاتی تاثیر بسزایی در شکل گیری فعالیتهای اقتصادی و تصحیح و تثبیت آنها گذاشت. (احمدی-1389)

16-2-2  مشکلات و ریشه­ها در نظام مالیاتی    

بررسی شواهد آماری موجود در نظام مالیاتی و مقایسه نسبی آن با سایر کشورها به خوبی نشان داد که شکافی میان وضعیت موجود نظام مالیاتی در اقتصاد ایران با شرایط مطلوب آن وجود دارد. این انحراف از شرایط بهینه، با شناسایی مشکلات حاکم در این نظام و  ریشه ­های آن و سپس تلاش در جهت رفع هر یک، قابل حذف است. بدین ترتیب ضروری است به بررسی دقیق مشکلات حاکم در نظام مالیاتی پرداخته شود. اهم این مشکلات به صورت موارد زیر قابل ذکر است:

سهم اندک درآمدهای مالیاتی در تولید ناخالص داخلی

سهم اندک درآمدهای مالیاتی در تامین هزینه­ های دولت

سهم اندک پایه مالیات بر ثروت یا وجود نقل و انتقالات گسترده دارایی­ ها در طول سال