• ………………………………………………. 5

• 3. 5 .کتاب ها ………………………………………………………………………………………………….. 5

• 3. 5. مقالات مرتبط …………………………………………………………………………………………… 6

• 5. پایان نامه ……………………………………………………………………………………………………… 7

• روش پژوهش …………………………………………………………………………………………………… 7

• سازمان دهی پژوهش ………………………………………………………………………………………….. 8

بخش یکم (مفاهیم و کلیات)

فصل اول. بررسی مفهوم کارآمدی ………………………………………………………………………………. 10

1.معنای لغوی و اصطلاحی کارآمدی……………………………………………………………………………. 11

1. 1. کارآمدی در ادبیات فارسی ……………………………………………………………………………….. 11

2 . 1. کارآمدی در ادبیات لاتین ………………………………………………………………………………… 11

3 . 1 . کارآمدی درعلم اقتصاد ………………………………………………………………………………….. 12

4. 1. کارآمدی در علم مدیریت………………………………………………………………………………….. 13

4. 1. کارآمدی در علم سیاست…………………………………………………………………………………… 13

فصل دوم . كارآمدی نظام سیاسی………………………………………………………………………………… 15

1. مفهوم نظام سیاسی………………………………………………………………………………………………. 15

1. روش تحلیل سیستم ها…………………………………………………………………………………………. 16

1. 2. ورودی نظام ………………………………………………………………………………………………… 17

1. 1. 2. تقاضاها…………………………………………………………………………………………………… 17

1. 1. 2. حمایت ها……………………………………………………………………………………………….. 17

1. 2. 1. 2. كم و كیف داده ها…………………………………………………………………………………. 18

1. 2. 1. 2. فرآیند سیاسی كردن……………………………………………………………………………….. 19

1. 2. فرآیند تبدیل …………………………………………………………………………………………………. 20

1. 2. خروجی ها …………………………………………………………………………………………………… 20

1. 2. وضعیت محیط ………………………………………………………………………………………………. 20

1. 2. نتایج …………………………………………………………………………………………………………… 20

1. 2. بازخورد ………………………………………………………………………………………………………. 20

فصل سوم. تحلیل كارآیی و كاركردهای نظام سیاسی………………………………………………………… 22

1. كارویژه تبدیل و استحاله……………………………………………………………………………………….. 22

1. كارویژه تطابق به صیانت و سازگاری……………………………………………………………………….. 23

1. كارویژه های قابلیتی…………………………………………………………………………………………….. 23

فصل چهارم. عناصر کارآمدی نظام سیاسی…………………………………………………………………….. 25

1. نقش اهداف در تعیین کارآمدی یک نظام…………………………………………………………………… 26

1. نقش امکانات در تعیین کارآمدی یک نظام…………………………………………………………………. 27

1. 2. امکانات مادی………………………………………………………………………………………………… 27

2 . 2 . امکانات کیفی و معنوی…………………………………………………………………………………… 28

3. نقش موانع در تعیین کارآمدی یک نظام…………………………………………………………………….. 28

۱. 3 . موانع داخلی………………………………………………………………………………………………….. 28

2. 3. موانع خارجی…………………………………………………………………………………………………. 29

فصل پنجم. نکات تکمیلی در شناخت کارآمدی………………………………………………………………. 29

1. نسبی بودن کارآمدی…………………………………………………………………………………………….. 29

1. نقش مراحل در کارآمدی………………………………………………………………………………………. 30

1. نقش اجزاء یک سیستم در کارآمدی…………………………………………………………………………. 30

1. حکومت کارپرداز یا برنامه دار……………………………………………………………………………….. 31

5 . مردم و كارآمدی نظام سیاسی………………………………………………………………………………… 32

فصل ششم. جایگاه کارآمدی در نظام های سیاسی…………………………………………………………… 32

1. اثبات صحت و اتقان یك ایدئولوژی………………………………………………………………………… 34

1. رابطه كارآمدی و مشروعیت…………………………………………………………………………………… 34

2-1. تعریف مشروعیت ………………………………………………………………………………………….. 34

1 . 2 .1. انواع مشروعیت…………………………………………………………………………………………. 35

2-2. رابطه كارآمدی و مشروعیت………………………………………………………………………………. 37

3. كارآمدی و اعتماد سیاسی………………………………………………………………………………………. 42

3. كارآمدی و اقتدار ملی…………………………………………………………………………………………… 42

4-1. تعریف اقتدار…………………………………………………………………………………………………. 42

4-2. رابطه كارآمدی و اقتدار ملی……………………………………………………………………………….. 43

5. كارآمدی و توسعه……………………………………………………………………………………………….. 44

5-1. رابطه كارآمدی و توسعه……………………………………………………………………………………. 44

6. كارآمدی در انقلاب ها…………………………………………………………………………………………..45

6-1. تعریف انقلاب……………………………………………………………………………………………….. 45

6-2. رابطه انقلاب با نظام سیاسی……………………………………………………………………………….. 46

فصل هفتم. پیامدهای ناکارآمدی………………………………………………………………………………….. 46

بحران های ناشی از ناكارآمدی……………………………………………………………………………………. 47

1. بحران هویت …………………………………………………………………………………………………….. 47

1. بحران مشروعیت ……………………………………………………………………………………………….. 48

1. بحران توزیع ……………………………………………………………………………………………………… 49

1. بحران مشاركت …………………………………………………………………………………………………. 49

1. بحران نفوذ ……………………………………………………………………………………………………….. 51

1. بحران یكپارچگی و ادغام …………………………………………………………………………………….. 52

فصل هشتم. شاخصه های کارآمدی……………………………………………………………………………… 53

بخش دوم ( اصول اندیشه سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی)

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. 57

فصل یکم. روش شناسی اندیشه سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران………………………………. 59

1. روش تحلیل سیستمی…………………………………………………………………………………………… 60

1. روش بحران……………………………………………………………………………………………………… 61

1. روش مفهومی…………………………………………………………………………………………………….. 62

1. روش تحلیل گفتمانی…………………………………………………………………………………………… 64

1. روش راهبردی……………………………………………………………………………………………………. 67

1. روش میان رشته ای……………………………………………………………………………………………… 68

فصل دوم. زندگینامه علمی – سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی………………………………………… 69

1. تحولات دوران کودکی و نوجوانی (1300-1281) …………………………………………………… 69

1. تحولات دوران تحصیل (1339-1300) ………………………………………………………………… 71

1. 2 .آثار علمی……………………………………………………………………………………………………… 71

2 . 2. پیامدهای جنبش مشروطه…………………………………………………………………………………. 73

3 . 2. به قدرت رسیدن رضا خان …………………………………………………………………………….. 74

4. 2. حکومت محمدرضا شاه…………………………………………………………………………………….. 75

4. تحولات دوران مرجعیت دینی (1357- 1339) ………………………………………………………. 78

1-3.جهت گیری های امام در سال های 1339 تا 1343………………………………………………… 79

2-3. جهت گیری های امام در سال های 1343 تا 1356……………………………………………….. 82

3-3. جهت گیری های امام در سال های 1356 تا 1357……………………………………………….. 85

4. تحولات دوران رهبری نظام سیاسی (1368- 1357) ………………………………………………… 87

فصل سوم؛ بنیادهای نظری اندیشه سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران…………………………….. 88

1. مبانی فلسفی؛ معرفت شناسی و هستی شناسی……………………………………………………………. 89

1. مبانی انسان‏شناسی و جامعه‏شناسی…………………………………………………………………………… 90

1. مبانی کلامی و اعتقادی…………………………………………………………………………………………. 93

1. مبانی فقهی – اصولی…………………………………………………………………………………………… 94

فصل چهارم؛ اصول اندیشه سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی…………………………………………….. 98

1. ضرورت بر پایی حکومت……………………………………………………………………………………… 99

1. ماهیت حکومت………………………………………………………………………………………………….. 99

1. ابزاری بودن حکومت برای تحقق ارزش های اسلامی…………………………………………………… 100

1. ضرورت تشکیل حکومت اسلامی در عصر غیبت………………………………………………………… 100

1. ضرورت حفظ نظام اسلامی…………………………………………………………………………………… 101

1. جایگاه مردم در حکومت اسلامی…………………………………………………………………………….. 102

1. اختیارت حاکم اسلامی………………………………………………………………………………………….. 102

1. انعطاف پذیری و تدریجی بودن………………………………………………………………………………. 103

نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………. 104

بخش سوم (کارآمدی سیاسی و تکلیف گرایی در اندیشه بنیانگذار جمهوری اسلامی)

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………. 108

فصل یکم. بررسی کارآمدی سیاسی از منظر بنیانگذار جمهوری اسلامی …………………………..108

1. اهداف حکومت………………………………………………………………………………………………….. 109

1. 1 . اهداف غایی…………………………………………………………………………………………………. 110

1. 1. اهداف متوسط………………………………………………………………………………………………… 111

1. 2 . 1. تعلیم و تربیت…………………………………………………………………………………………… 111

1. 2 . 1. آزادی……………………………………………………………………………………………………… 112

1. 2 . 1.حاكمیت قانون اسلام…………………………………………………………………………………… 113

1. 2 . 1. عدالت، امنیت و رفاه………………………………………………………………………………….. 114

1 . 4. 2 . 1. برقراری عدالت هدف ارسال پیامبران…………………………………………………………. 114

2 . 4. 2 . 1. عدالت، امری فطری و عقلانی…………………………………………………………………. 114

3 . 4. 2 . 1. عدالت صفت الهی است و احکام اسلام نیز مبتنی بر آن…………………………………. 114

4 . 4. 2 . 1. عدالت، ارزشی برتر و تغییر نا پذیر و شاخص حکومت اسلامی………………………. 114

5 . 4. 2 . 1. اجرای عدالت، زمینه ساز توسعه معنوی و ایجاد محیط امن……………………………… 115

6 . 4. 2 . 1. اجرای عدالت، تکلیفی انسانی و دینی……………………………………………………….. 115

5. 2 . 1. استقلال و خودکفایی………………………………………………………………………………….. 117

5. امکانات کارآمدی………………………………………………………………………………………………… 118

1 . 2 . اصول…………………………………………………………………………………………………………. 118

1. 1. 2 . مشروعیت الهی…………………………………………………………………………………………. 119

1. 1. 2 . مبانی اعتقادی و فقهی…………………………………………………………………………………. 119

1. 1. 2 . رعایت مصلحت عمومی……………………………………………………………………………… 120

1. 1. 2 .توجه به مقتضیات زمان و مکان………………………………………………………………………. 121

1. 1. 2 . مردمسالاری دینی………………………………………………………………………………………. 122

1. 1. 2 . خدمتگزاری……………………………………………………………………………………………… 122

2 . 2 . ابزار…………………………………………………………………………………………………………… 123

1. 2. 2 . نظارت و کنترل همگانی………………………………………………………………………………. 123

1. 2. 2 . نیروی انسانی متعهد و متخصص……………………………………………………………………. 124

1. 2. 2 . مشارکت و همکاری…………………………………………………………………………………… 125

1. 2. 2 . قواعد و مقررات مناسب………………………………………………………………………………. 125

1. 2. 2 . حسن تدبیر و مدیریت………………………………………………………………………………… 126

1. 2. 2 . جلب اعتماد و رضایت مردم………………………………………………………………………… 126

1. موانع کارآمدی سیاسی………………………………………………………………………………………….. 127

1 . 3. انحراف از ارزش های اسلامی…………………………………………………………………………… 128

2 . 3.انحراف فکری، مفاسد اخلاقی و سیاسی……………………………………………………………….. 128

3 . 3. تجمل پرستی، اسراف و کاغذبازی در ادارات………………………………………………………. 128

4 . 3. جدایی دولت ها از مردم و انزوای روحانیت………………………………………………………… 129

5 . 3. سختگیری و فشار بر مردم……………………………………………………………………………….. 129

6 . 3. رابطه سالاری……………………………………………………………………………………………….. 130

7 . 3. دولت فراگیر و تداخل مسئولیت ها……………………………………………………………………. 130

8 . 3. غفلت از اصلاحات………………………………………………………………………………………… 130

9 . 3. اختلاف و قانونگریزی…………………………………………………………………………………….. 130

10 . 3. وابستگی و پذیرش سلطه بیگانگان…………………………………………………………………… 131

جمع بندی…………………………………………………………………………………………………………….. 131

فصل دوم. تکلیف گرایی از دیدگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی ………………………………………. 133

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. 133

1. مفهوم تکلیف مداری……………………………………………………………………………………………. 133

1. 1. تعریف لفوی تکلیف………………………………………………………………………………………… 133

1. 1. تکلیف از نظر اصطلاحی…………………………………………………………………………………… 134

1. 1. تکلیف در ادبیات لاتین…………………………………………………………………………………… 134

1. 1. تکلیف گرایی کانت…………………………………………………………………………………………. 135

1. 1. جمع بندی ……………………………………………………………………………………………………. 136

1. چیستی تکلیف و تکلیف گرایی………………………………………………………………………………. 137

1. 2. انگیزه های سیاست ورزان…………………………………………………………………………………. 137

1. 1 . 2. پاسخ به غرایز طبیعی …………………………………………………………………………………. 137

1. 1 . 2. تأمین نیازهای انسانی………………………………………………………………………………….. 138

1. 1 . 2. وظیفه الهی و دینی ……………………………………………………………………………………. 139

1. 3. 1 . 2.جمع بندی …………………………………………………………………………………………… 140

1. تکلیف گرایی درآموزه های اسلامی ………………………………………………………………………… 141

1 . 3. تکلیف گرایی در قرآن …………………………………………………………………………………… 141

2 . 3 .تکلیف گرایی در سیره و سنت معصومین(ع) ……………………………………………………….. 143

4. تبیین مفهوم تکلیف گرایی از دیدگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی………………………………………. 144

4. متعلق تکلیف از دیدگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی………………………………………………………. 147

4. انواع تکلیف از دیدگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی……………………………………………………….. 149

1 . 6. تكلیف الهی و شرعی……………………………………………………………………………………… 150

2 . 6. تكلیف عقلی و وجدانی…………………………………………………………………………………… 150

2 . 6. تكلیف ملی، اجتماعی و عمومی ……………………………………………………………………….. 150

7. مراحل تکلیف گرایی……………………………………………………………………………………………. 151

1 . 7. تكلیف شناسی………………………………………………………………………………………………. 151

2 . 7. عمل به تكلیف………………………………………………………………………………………………. 151

3 . 7. انگیزه الهی در انجام تكلیف……………………………………………………………………………… 151

8. شاخصه های تکلیف گرایی…………………………………………………………………………………… 151

8. تکلیف گرایی در سیره سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی……………………………………………… 152

1 . 9. تكلیف گرایی در قیام……………………………………………………………………………………… 152

2 . 9. تکلیف گرایی در حفظ اسلام……………………………………………………………………………. 152

3 . 9. تکلیف گرایی در نهضت انقلاب اسلامی……………………………………………………………… 152

4. 9. تکلیف گرایی در تشکیل حکومت دینی………………………………………………………………. 153

5 . 9. تکلیف گرایی در ولایت فقیه……………………………………………………………………………. 153

6 . 9. تکلیف گرایی در دفاع مقدس…………………………………………………………………………… 154

7 . 9. تکلیف گرایی در برنامه ریزی مدبرانه………………………………………………………………….. 154

8 . 9. تکلیف گرایی در حفظ نظام اسلامی…………………………………………………………………… 155

9 . 9. تکلیف گرائی در تأمین مصالح کشور………………………………………………………………….. 155

10 . 9. تکلیف گرایی در دفاع از سرزمینهای اسلامی………………………………………………………. 156

11 . 9. تکلیف گرایی در تشکیل هسته های حزب الله…………………………………………………….. 156

12 . 9. تکلیف گرایی در صدور انقلاب و سیاست خارجی……………………………………………… 157

13 . 9. مامور به وظیفه نه نتیجه…………………………………………………………………………………. 158

10. آثار و نتایج دیدگاه تکلیف گرایانه…………………………………………………………………………. 159

10. 10. اطمینان و آرامش روحی…………………………………………………………………………………. 160

10. 10 . احساس پیروزی در همه حالات……………………………………………………………………… 160

10. 10 . استقبال از خطر و عدم توجه به میزان کامیابی……………………………………………………… 160

10. 10 . قاطعیت و طرد مسامحه…………………………………………………………………………………. 161

10. 10 . جدیت بیشتر در انجام وظیفه………………………………………………………………………….. 162

10. 10 . شرعی شدن همه رفتارهای سیاسی…………………………………………………………………… 162

10. 10 . اهتمام به احکام شرعی در عرصه اجتماع……………………………………………………………. 163

10. جمع بندی………………………………………………………………………………………………………. 163

بخش چهارم(مقایسه کارآمدی سیاسی در اندیشه بنیانگذار جمهوری اسلامی با سایر نظریات)

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. 166

فصل یکم. مروری بر نظریه های کارآمدی……………………………………………………………………… 167

1. نظریه توفیق……………………………………………………………………………………………………….. 167

1. 1. نقد و بررسی ………………………………………………………………………………………………… 168

1. نظریه سیستم …………………………………………………………………………………………………….. 168

1. 2. نقد و بررسی ………………………………………………………………………………………………… 169

1. نظریه رضایت مردم …………………………………………………………………………………………….. 169

1. 3. نقد و بررسی ………………………………………………………………………………………………… 169

1. نظریه تكلیف مداری …………………………………………………………………………………………… 170

1. 4. نقد و بررسی ………………………………………………………………………………………………… 170

. نظریه عملی كارآمدی ……………………………………………………………………………………………. 171

1. 5 . نقد و بررسی ……………………………………………………………………………………………… 171

فصل دوم. تطبیق نظریه های کارآمدی با دیدگاههای بنیانگذار جمهوری اسلامی …………………….. 172

1. نظریه ترکیبی با محوریت انجام تکلیف ……………………………………………………………………. 172

1. 1. تکلیف محوری ……………………………………………………………………………………………… 172

1. 1. جامعیت؛ ……………………………………………………………………………………………………… 173

1. 1. ارتقاء سطح کارآمدی؛ …………………………………………………………………………………….. 174

فصل سوم. کاربرد نظریه سیستمی در تکلیف گرایی…………………………………………………………. 176

1. مشروعیت…………………………………………………………………………………………………………. 177

1. کارویژه های نظام سیاسی……………………………………………………………………………………… 178

1 .2 . كارآیی نظارت………………………………………………………………………………………………. 179

2 .2 . كارآیی استخراجی…………………………………………………………………………………………. 180

3 .2 . كارآیی توزیعی……………………………………………………………………………………………… 181

4 .2 . كارآیی پاسخگویی ………………………………………………………………………………………… 181

5 .2 . كارآیی نمادین و سمبلیک ………………………………………………………………………………. 182

3. ورودی ها (مشارکت مردمی) ……………………………………………………………………………….. 183

3. 3. بیان تقاضا ها و منافع ……………………………………………………………………………………… 183

2 . 3. تألیف منافع و خواسته ها ……………………………………………………………………………….. 183

یکم. نقش مردم در مقبولیت و مشروعیت جامعه شناختی …………………………………………………. 184

دوم. نقش مردم در کارآمدی انقلاب و نظام اسلامی ……………………………………………………….. 185

1.انتخابات و تعیین نوع نظام، رهبران و کارگزاران …………………………………………………………. 185

2. نظارت بر مسئولین نهادهای حکومتی، انتقاد سازنده، تذکر و برخورد با تخلفات ………………… 185

2. حفاظت و پاسداری از نظام اسلامی ………………………………………………………………………… 185

2. تلاش برای تحقق اهداف …………………………………………………………………………………….. 186

2. تأمین امنیت ……………………………………………………………………………………………………… 186

2. مشارکت اقتصادی ……………………………………………………………………………………………… 186

4.خروجی ها (قوای سه گانه) …………………………………………………………………………………… 187

1. 4. قانونگذاری ( قوه مقننه) …………………………………………………………………………………… 188

1 . 1. 4 . کارکرد قانونگذاری…………………………………………………………………………………… 188

2. 1 . 4 . کارکرد نظارتی………………………………………………………………………………………… 189

2 . 4. اجرای قوانین ( قوه مجریه) ……………………………………………………………………………. 190

1. 2 . 4 . ویژگی های دولتمردان کارآمد …………………………………………………………………… 191

1. 2 . 4 . وظایف و کارکردها …………………………………………………………………………………. 192

3 . 4 . ضمانت اجرای قوانین(قوه قضائیه) …………………………………………………………………… 193

1. 3 . 4. انتظارات از قوه قضائیه ………………………………………………………………………………. 194

1. 4 . جمع بندی ………………………………………………………………………………………………….. 195

فصل چهارم. شاخصه های کارآمدی سیاسی بر اساس نظریه تکلیف گرایی …………………………… 197

1. مرحله تشخیص تکلیف ………………………………………………………………………………………. 197

1 .1. اهمیت دادن به اطلاعات ………………………………………………………………………………….. 197

2. 1 . اهتمام به کارشناسی ………………………………………………………………………………………. 198

2. 1. تدوین استراتژی کلان …………………………………………………………………………………….. 198

2. 1. اهتمام به برنامه ریزی ……………………………………………………………………………………… 198

2. 1. ایجاد نظام تصمیم سازی …………………………………………………………………………………. 198

2. 1. رعایت دو اصل اساسی …………………………………………………………………………………… 198

2. در مرحله انجام تکلیف ……………………………………………………………………………………….. 198

2. 2 . ایجاد ساز و کار مناسب ………………………………………………………………………………… 198

2. 2. استفاده متناسب و متوازن …………………………………………………………………………………. 198

2. 2. احراز ابتکار عمل …………………………………………………………………………………………… 198

2. 2. مواجهه جدی ……………………………………………………………………………………………….. 198

2. 2. تلاش و تدبیر ……………………………………………………………………………………………….. 197

2. 2. توجه مستمر به غایت تربیتی …………………………………………………………………………….. 199

سایر شاخصه های كارآمدی نظام اسلامی از منظر تکلیف گرایی ………………………………………… 199

نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………………… 199

بخش پنجم (نتیجه گیری و راهکارهای پیشنهادی)

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. 203

فصل اول. تأثیرات تکلیف گرایی بر کارآمدی سیاسی ……………………………………………………… 210

1. مشروعیت نظام سیاسی ……………………………………………………………………………………….. 211

1. انگیزه …………………………………………………………………………………………………………….. 212

1. اهداف …………………………………………………………………………………………………………….. 212

1. برنامه ریزی ……………………………………………………………………………………………………… 213

1. سعی و تلاش عملی……………………………………………………………………………………………. 213

فصل دوم. راهکارهای پیشنهادی…………………………………………………………………………………. 216

1. در مرحله تبدیل………………………………………………………………………………………………….. 217

1. 1. دریافت و انتقال اطلاعات. ……………………………………………………………………………… 217

1. 1. تحلیل اطلاعات …………………………………………………………………………………………….. 217

1. 1. تدوین سیاست ها و استراتژی های کلان …………………………………………………………….. 217

1. در مرحله تطبیق …………………………………………………………………………………………………. 218

1. 2. شناخت دقیق تر محیط داخلی و بین اللمللی ……………………………………………………….. 218

1. 2. آسیب شناسی نظام ………………………………………………………………………………………… 218

3 . 2. گسترش راهکارهای نظارتی ……………………………………………………………………………. 218

4. 2. برخورد قاطع با تخلفات ………………………………………………………………………………….. 218

4. 2. نهادینه سازی فرهنگ پاسخگویی ………………………………………………………………………. 218

4. 2. روزآمد کردن شیوه ها …………………………………………………………………………………….. 218

4. در مرحله تطابق …………………………………………………………………………………………………. 218

4. 3. معرفی صحیح کارآمدی نظام اسلامی ………………………………………………………………….. 218

4. 3. ایجاد همگرایی ……………………………………………………………………………………………… 219

4. 3. پرهیز از عوامل تنش زا ……………………………………………………………………………………. 219

4. 3. استفاده از فرصت ها ………………………………………………………………………………………. 219

فهرست منابع ………………………………………………………………………………………………………… 220

مقدمه)طرح تحقیق)

1. طرح مساله ، بیان هدف و ضرورت آن

یکی از مهمترین مسائل نظامهای سیاسی و انقلاب ها، موضوع کارآمدی سیاسی و موفقیت در دستیابی به اهداف است که ارتباط مستقیمی با بهبود کل نظام اجتماعی، توسعه کشور، جلب اعتماد مردم، افزایش مشروعیت و تداوم حکومت ها دارد. از گذشته های دور، متفکران و اندیشه ورزان جامعه بشری در کنار بررسی انواع نظام های سیاسی و حقانیت آنها، چگونگی تحقق کارویژه های نظام سیاسی در جهت تحقق اهداف، تأمین نیازها و خواسته های مردم را مد نظر داشته اند. امروزه این موضوع یکی از کانون های مباحث سیاسی بوده و روز به روز بر اهمیت آن افزوده می شود. در دوران جدید به علت گستردگی و عمق تأثیرات نظام سیاسی بر سرشت و سرنوشت جامعه و وابستگی شدید و اجتناب ناپذیر سعادت، رفاه و امنیت امروز و فردای اقشار و آحاد جامعه به نوع ساختار و شیوه های حکومتی، این موضوع از جایگاه ویژه ای برخوردار است. از این رو پیرامون ماهیت کارآمدی سیاسی، عوامل تأثیر گذار بر آن، میزان ارتباط و نحوه تأثیرگذاری آن بر سایر موضوعات سیاسی و چگونگی ارزیابی و سنجش آن، دیدگاههای مختلفی در میان اندیشمندان سیاسی وجود داشته و رهیافت های متنوعی – نظیر «تئوری سیستمی»، «تئوری توفیق»، «تئوری رضایت مردم»، «تئوری انجام تکلیف»- ارائه گردیده است.

امروزه پس از گذشت سه دهه از پیروزی انقلاب اسلامی، نظام جمهوری اسلامی با چالش کارآمدی سیاسی مواجه و یكی از سؤالات اساسی مطرح در میان نخبگان داخلی و خارجی، بحث كارآمدی نظام سیاسی اسلام می باشد. بی تردید میان صحت و اتقان یك اندیشه سیاسی و كارایی و توانایی نظام سیاسی برآمده از آن در پاسخگویی به مسائل و مشكلات جامعه و تحقق اهداف خویش، رابطه مستقیمی برقرار است. و در کارآمدی نظام های سیاسی لازم است مبانی نظری و اندیشه ای بوجود آورنده آن و سازوکارهای تحقق اهداف، مورد کنکاش و دقت نظر قرار گیرد.

در بررسی اندیشه سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، بااصل تکلیفگرایی و عمل بر اساس وظیفه شرعی مواجه می باشیم که در مواضع و تصمیم گیری های متعدد خویش از زمان شروع نهضت انقلابی خویش تا فرایندهای مختلف انقلاب و نظام جمهوری اسلامی، همواره بر رعایت این اصل تأکید داشته و تصریح کرده اند که تمامی رفتارهای ایشان بر اساس عمل به تکلیف بوده است: « ما بنا داریم به تکلیف عمل کنیم»(صحیفه نور، 1383، ج 6: 220).

به همین دلیل در این پژوهش تلاش می شود با بررسی و تحلیل محتوای آثار و اندیشه های امام خمینی (ره) به عنوان بنیانگذار و طراح نظام جمهوری اسلامی، كارآمدی حكومت از دیدگاه ایشان و سازوکار تحقق آن خصوصاً از جنبه تکلیف گرایی مورد کنکاش و دقت نظر قرار گیرد. در این راستا ضمن توضیح و تحلیل «كارآمدی سیاسی» و نظریه های مربوطه به بیان مبانی اندیشه سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی پیرامون مکانیسم تحقق کارآمدی سیاسی در حكومت اسلامی، و ارتباط تکلیف گرایی با کارآمدی سیاسی از دیدگاه ایشان می پردازیم.

2. پرسش های پژوهش

پرسش اصلی که در این تحقیق بررسی می شود این است که؛