2-1- 1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………. 13

2-1-2- تعریف چند واژه ………………………………………………………………………………………… 13

2-1-2-1- صندوق مهر امام رضا (ع)………………………………………………………………………….. 13

2-1-2-2- قرض الحسنه………………………………………………………………………………………….. 13

2-1-2-3- بانك ……………………………………………………………………………………………………. 14

2-1-2-4- تسهیلات اعطایی……………………………………………………………………………………… 14

2-1-2-5- بخش اقتصادی………………………………………………………………………………………… 15

2-1-2-6- تجهیز منابع پولی …………………………………………………………………………………….. 15

2-1-2-7- تخصیص منابع پولی ………………………………………………………………………………… 15

2-1-2-8- موفقیت…………………………………………………………………………………………………. 15

2-1-3- بانکداری اسلامی…………………………………………………………………………………………. 16

2-1-4- نظام جدید بانكداری (نظام بانكداری اسلامی ) و تفاوت آن با بانكداری سنتی…………… 17

2-1-5- مبانی اندیشه ای نظام اعتباری فعلی ایران ………………………………………………………….. 19

2-1-5-1- تحریم ربا از بعد فقهی ……………………………………………………………………………… 19

2-1-5-2- تحریم ربا از بعد اقتصادی …………………………………………………………………………. 19

2-1-6- مسائل اساسی فراروی بانکداری جمهوری اسلامی ایران را می توان به سه گروه اصلی تقسیم کرد 19

2-1-7- ساختار عملیات نظام جدید بانكی ( ضرورت تاسیس بانكداری اسلامی)……………………. 24

2-1-8- مبانی عقیدتی در بانكداری اسلامی…………………………………………………………………… 24

2-1-9- مدیریت دربانك………………………………………………………………………………………… 27

2-1-10- شناخت عملیات بانكی بدون ربا…………………………………………………………………… 28

2-1-10-1- تجهیز منابع پول در نظام جدید بانكی………………………………………………………….. 28

2-1-10-2- تخصیص منابع پولی در نظام جدید بانكی…………………………………………………….. 30

2-1-10-2-1-مضاربه …………………………………………………………………………………………….. 30

2-1-10-2-2-مشارکت مدنی …………………………………………………………………………………… 30

2-1-10-2-3-مشارکت حقوقی ………………………………………………………………………………… 30

2-1-10-2-4-فروش اقساطی …………………………………………………………………………………… 31

2-1-10-2-5-اجاره به شرط تملیک …………………………………………………………………………… 31

2-1-10-2-6-سلف ……………………………………………………………………………………………….. 31

2-1-10-2-7-قرض الحسنه …………………………………………………………………………………….. 31

2-1-10-2-8-مزارعه ……………………………………………………………………………………………… 31

2-1-10-2-9-مساقات ……………………………………………………………………………………………. 31

2-1-10-2-10-جعاله …………………………………………………………………………………………….. 31

2-1-10-2-11- خرید دین ……………………………………………………………………………………… 32

2-1-11- پایه های اساسی در بانکداری اسلامی ……………………………………………………………. 32

2-1-11-1- حذف ربا (بهره) ازعملیات بانکی ………………………………………………………………. 32

2-1-11-2-اخذ سود در عملیات بانکی ………………………………………………………………………. 32

2-1-11-3-تجهیز سپرده ها ……………………………………………………………………………………… 32

2-1-11-4-اعطای تسهیلات اعتباری بانکی ………………………………………………………………….. 32

2-1-11-5-سیاست پولی ، ابزار های سیاست پولی عبارتند از :………………………………………….. 32

2-1-12- خصوصیات ویژه بانکداری اسلامی در ایران……………………………………………………… 32

2-1-13- عملکرد تسهیلات اعطایی عملیات بانکداری بدون ربا…………………………………………. 33

2-1-14- نحوه اعطای تسهیلات از نظرقانون گذاردرقانون عملیات بانكی بدون ربا………………….. 33

2-1-15- بانكداری اسلامی در كشور پاكستان از نظر اعطای تسهیلات اعتباری …………………….. 34

2-1-15-1-وام با هزینه عملیاتی…………………………………………………………………………………. 34

2-1-15-2- وام بدون هرگونه بازده…………………………………………………………………………….. 35

2-1-15-3-معاملات براساس افزایش بهاء…………………………………………………………………….. 35

2-1-15-4-معاملات بر اساس کاهش بهاء…………………………………………………………………….. 35

2-1-15-5-معاملات بر اساس قرارداد بازخرید………………………………………………………………. 35

2-1-15-6-تامین مالی اجاره……………………………………………………………………………………… 35

2-1-15-7-اجاره به شرط تملیک……………………………………………………………………………….. 36

2-1-15-8-هزینه توسعه…………………………………………………………………………………………… 36

2-1-15-9-سرمایه گذاری در مشارکت………………………………………………………………………… 36

2-1-15-10-سرمایه گذاری بر اساس شراکت در سرمایه………………………………………………….. 36

2-1-15-11-سرمایه گذاری در گواهیهای مدت دار مشارکت…………………………………………….. 36

2-1-15-12-سرمایه گذاری در مضاربه………………………………………………………………………… 37

2-1-15-13-سرمایه گذاری بر مبنای شراکت در اجاره…………………………………………………….. 37

2-1-16- اجرای قوانین بانکداری اسلامی مالزی…………………………………………………………….. 37

2-1-17- جمع بندی……………………………………………………………………………………………….. 38

بخش دوم : پیشینه تحقیق

2-2-1- مطالعات داخلی…………………………………………………………………………………………… 40

2-2-2- مطالعات خارجی…………………………………………………………………………………………. 42

فصل سوم : روش اجرای تحقیق

3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 45

3-2 – روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………… 45

3-3- جامعه و نمونه آماری……………………………………………………………………………………….. 46

3-4 – روش ها و ابزار جمع آوری داده ها……………………………………………………………………. 47

3-5 – روش تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………………. 48

3-6- روایی و پایایی ابزار اندازه گیری…………………………………………………………………………. 49

3- 6-1- روایی (اعتبار)……………………………………………………………………………………………. 49

3-6-2- پایایی (قابلیت اعتماد)………………………………………………………………………………… 49

3-7- شرح فرمول آلفای کرونباخ………………………………………………………………………………… 50

3-7-1- آلفای کرونباخ…………………………………………………………………………………………….. 50

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده های آماری

4-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 53

4-2- آمار توصیفی………………………………………………………………………………………………….. 53

4-3-آزمون Tتک نمونه برای هریک از ابعاد متغیرهای تحقیق…………………………………………….. 85

4-3-1-آزمون فرضیه اصلی ……………………………………………………………………………………… 85

4-3-2-آزمون فرضیه فرعی اول…………………………………………………………………………………. 86

4-3-3-آزمون فرضیه فرعی دوم…………………………………………………………………………………. 87

4-3-4-آزمون فرضیه فرعی سوم………………………………………………………………………………… 88

4-3-5-آزمون فرضیه فرعی چهارم……………………………………………………………………………… 88

4-3-6-آزمون فرضیه فرعی پنجم……………………………………………………………………………….. 89

4-3-7- آزمون فرضیه فرعی ششم………………………………………………………………………………. 90

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادها

5-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 92

5-2- یافته ها (نتایج)……………………………………………………………………………………………….. 92

5-2-1- بخش توصیفی…………………………………………………………………………………………….. 92

5-2-2- بخش تحلیلی……………………………………………………………………………………………… 92

5-3- بحث و نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………. 94

5-4- پیشنهاد های تحقیق…………………………………………………………………………………………. 94

5-5- توصیه جهت تحقیقات آینده………………………………………………………………………………. 95

5-6- محدودیت های تحقیق……………………………………………………………………………………… 96

منابع و ماخذ………………………………………………………………………………………………………….. 97

پیوست ها …………………………………………………………………………………………………………….. 100

 

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول 3-1 صفات کیفی و ارزش عددی گزینه های پرسشنامه…………………………………………… 47

جدول 3-2 توزیع سوالات پرسشنامه……………………………………………………………………………. 48

جدول 3-3 میزان آلفای کرونباخ در بخش مورد بحث………………………………………………………. 50

جدول 4-1 توصیف جنسیت پاسخ دهندگان…………………………………………………………………… 53

جدول 4-2- توصیف میزان تحصیلات پاسخ دهندگان………………………………………………………. 55

جدول 4-3- نرخ سود تسهیلات اعطایی صندوق نسبت به سایربانكهاچگونه است؟…………………. 56

جدول 4-4- مبالغ اعطایی تسهیلات صندوق نسبت به سایربانكها چگونه است؟……………………… 57

جدول 4-5- مدت زمان بازپرداخت اقساط تسهیلات اعطایی صندوق چگونه است؟……………….. 59

جدول 4-6- تسهیلات قرض الحسنه اشتغال صندوق دربخش كشاورزی نسبت به سایر بانكها

چگونه است؟…………………………………………………………………………………………………………. 59

جدول 4-7- تسهیلات قرض الحسنه اشتغال صندوق دربخش خدمات نسبت به سایربانكها چگونه است؟60

جدول 4-8- تسهیلات قرض الحسنه اشتغال صندوق دربخش صنعت نسبت به سایربانكها چگونه است؟ 61

جدول 4-9- پرداخت تسهیلات قرض الحسنه ازدواج درصندوق نسبت به سایربانكها چگونه است؟ 62

جدول 4-10- تسهیلات اعطایی قرض الحسنه برای اشتغال روستاها نسبت به سایربانكها چگونه

است؟………………………………………………………………………………………………………………….. 63

جدول 4-11- نحوه بازپرداختی كه صندوق برای تسهیلات اشتغال روستایی درنظرگرفته است چگونه

است؟…………………………………………………………………………………………………………………… 64

جدول 4-12- مبالغ اختصاص یافته به تسهیلات اعطایی روستاهادرصندوق نسبت به سایربانكها چگونه

است؟………………………………………………………………………………………………………………….. 65

جدول 4-13- نرخ كارمزدتسهیلات اعطایی برای مشتریان سپرده گذارچگونه است؟………………… 66

جدول 4-14- تناسب میان دوره انتظار و دوره بازپرداخت تسهیلات اعطایی سپرده گذاران قرض الحسنه چگونه است؟…………………………………………………………………………………………………………………………… 67

جدول 4-15- میزان رضایت سپرده گذاران قرض الحسنه صندوق ازتسهیلات اعطایی چگونه است؟ 68

جدول 4-16- میزان موفقیت طرحهای اجرایی تسهیلات قرض الحسنه اشتغال دربخش كشاورزی نسبت به سایر بانكها چگونه است؟…………………………………………………………………………………………………………. 69

جدول 4-17- میزان موفقیت طرحهای اجرایی تسهیلات قرض الحسنه اشتغال در بخش صنعت نسبت به سایربانكهاچگونه است؟…………………………………………………………………………………………………………………… 70

جدول4-18- میزان موفقیت طرحهای اجرایی تسهیلات قرض الحسنه اشتغال دربخش مسكن نسبت به سایربانكهاچگونه است؟…………………………………………………………………………………………………………………… 71

جدول4-19- میزان موفقیت طرحهای اجرایی تسهیلات قرض الحسنه اشتغال دربخش خدمات نسبت به سایربانكهاچگونه است؟…………………………………………………………………………………………………………………… 72

جدول 4-20- روند پرداخت تسهیلات اعطایی قرض الحسنه اشتغال صندوق نسبت به سایربانكهاچگونه است؟ 73

جدول 4-21- روند پرداخت تسهیلات اعطایی قرض الحسنه ازدواج صندوق نسبت به سایر بانكها چگونه است؟ 74

جدول 4-22- روند پرداخت تسهیلات اعطایی قرض الحسنه سپرده گذاران صندوق نسبت به سایربانكهاچگونه است؟…………………………………………………………………………………………………………………………… 75

جدول 4-23- روند پرداخت تسهیلات اعطایی قرض الحسنه ضروری درمان صندوق نسبت به سایربانكهاچگونه است؟…………………………………………………………………………………………………………………………… 76

جدول 4-24- میزان موفقیت صندوق درپرداخت تسهیلات قرض الحسنه ضروری درمان چگونه است؟77

جدول 4-25- نرخ كارمزد تسهیلات قرض الحسنه تسهیلات قرض الحسنه ضروری درمان بدون سپرده گذاری چگونه است؟…………………………………………………………………………………………………………………………… 78

جدول 4- 26- مدت زمان بازپرداخت تسهیلات قرض الحسنه ضروری درمان بدون سپرده چگونه است؟79

جدول 4-27- شرایط پذیرش متقاضیان برای دریافت تسهیلات قرض الحسنه ضروری درمان بدون سپرده چگونه است؟…………………………………………………………………………………………………………………………… 80

جدول 4-28- مدت زمان انتظاردریافت تسهیلات اعطایی قرض الحسنه اشتغال چگونه است؟……. 81

جدول 4-29- مدت زمان انتظاردریافت تسهیلات اعطایی قرض الحسنه ازدواج چگونه است؟…… 82

جدول 4-30- مبالغ اعطایی تسهیلات قرض الحسنه ضروری صندوق درمان چگونه است؟……….. 83

جدول 4-31- كمك به اشتغال زایی جوانان با تسهیلات اعطایی قرض الحسنه صندوق نسبت به سایر بانكها چگونه است؟…………………………………………………………………………………………………………………………… 84

جدول 4-32- جداول مربوط به آزمون T اشتغال جوانان……………………………………………………. 85

جدول 4-33- جداول مربوط به آزمونTبخش کشاورزی…………………………………………………… 86

جدول 4-34- جداول مربوط به آزمونT بخش صنعت……………………………………………………… 87

جدول 4-35 مربوط به آزمونTبخش مسکن…………………………………………………………………… 88

جدول 4-36- جداول مربوط به آزمونTبخش خدمات……………………………………………………… 89

جدول 4-37- جداول مربوط به آزمونTبخش ازدواج………………………………………………………. 89

جدول 4-38- جداول مربوط به آزمونTبخش سپرده گذاری………………………………………………. 90

فهرست نمودارها

عنوان صفحه

نمودار 4-1- نمودارهای دایره ای و میله ای جنسیت پاسخ دهندگان…………………………………….. 54

نمودار 4-2- نمودارهای دایره ای و میله ای سن پاسخ دهندگان………………………………………….. 54

نمودار 4-3- نمودار میله ای میزان تحصیلات پاسخ دهندگان……………………………………………… 55

نمودار 4-4- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-3…………………………………………………………… 56

نمودار 4-5- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-4…………………………………………………………… 57

نمودار 4-6- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-5…………………………………………………………… 58

نمودار 4-7- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-6…………………………………………………………… 59

نمودار 4-8- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-7…………………………………………………………… 60

نمودار 4-9- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-8…………………………………………………………… 61

نمودار 4-10- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-9…………………………………………………………. 62

نمودار 4-11- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-10……………………………………………………….. 63

نمودار 4-12- نمودار مربوط به جدول 4-11………………………………………………………………….. 64

نمودار 4-13- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-12……………………………………………………….. 65

نمودار 4-14- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-13……………………………………………………….. 66

نمودار 4-15- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-14……………………………………………………….. 67

نمودار 4-16- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-15……………………………………………………….. 68

نمودار 4-17- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-16……………………………………………………….. 69

نمودار 4-18- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-17……………………………………………………….. 70

نمودار 4-19- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-18……………………………………………………….. 71

نمودار 4-20-نمودار میله ای مربوط به جدول 4-19………………………………………………………… 72

نمودار 4-21- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-20……………………………………………………….. 73

نمودار 4-22- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-21……………………………………………………….. 74

نمودار 4-23- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-22……………………………………………………….. 75

نمودار 4-24- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-23……………………………………………………….. 76

نمودار 4-25- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-24……………………………………………………….. 77

نمودار 4-26- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-25……………………………………………………….. 78

نمودار 4-27- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-26……………………………………………………….. 79

نمودار 4-28- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-27……………………………………………………….. 80

نمودار 4-29- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-28……………………………………………………….. 81

نمودار 4-30- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-29……………………………………………………….. 82

نمودار 4-31- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-30……………………………………………………….. 83

نمودار 4-32- نمودار میله ای مربوط به جدول 4-31……………………………………………………….. 84

فهرست اشکال

عنوان صفحه

شکل 1-1- مدل مفهومی تحقیق………………………………………………………………………………….. 6

چکیده

میزان موفقیت یک سازمان را با عملکرد آن می توان ارزیابی نمود. تحقیقات مختلفی در زمینه عملکرد سازمانی صورت گرفته که به طور مستقیم و غیر مستقیم بر عملکرد سازمان موثر بوده اند. در دنیای پر رقابت امروز عملکرد یک راهنمای ضروری برای هر سازمانی برای تحلیل سطح موفقیتش نسبت به سایر سازمانهای همرده خودش است. ارزیابی نقش تسهیلات اعطایی بانكداری اسلامی در صندوق مهر امام رضا[1] (ع) استان گیلان و مقایسه آن با سایر بانكهای فعال استان گیلان یک وظیفه کاملا پیچیده است زیرا این ارزیابی می تواند راهنمای خوبی برای سازمان باشد ، تا سازمان در جهت موفقیت بیشتر گامهای موثرتری بردارد.

این تحقیق بر اساس طرح تحقیق، توصیفی و بر اساس هدف، از نوع علی – مقایسه ای است. اجرای تحیقی توصیفی می تواند برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن به فرآیند تصمیم گیری باشد .در این تحقیق به تسهیلات اعطایی قرض الحسنه صندوق مهر امام رضا (ع) در بخش های مختلف اقتصادی و اجتماعی جوانان می پردازیم و میزان موفقیت این تسهیلات را ارزیابی می نماییم و متغییر های قابل سنجش در این تحقیق اعطای تسهیلات در بخش کشاورزی(روستایی)، صنعت، مسکن، خدمات، ازدواج، سپرده گذاری(ضروری) و اشتغال جوانان می باشند. نمونه آماری در این تحقیق 220 نفر از مشتریان بهره برده از تسهیلات صندوق و متقاضیان جدید دریافت تسهیلات اعطایی که از سایر بانکها نیز تسهیلات دریافت کرده‎اند، می باشند. روش تحقیق به کار رفته توصیفی – تحلیلی است و ابزار پژوهش نیز پرسشنامهای است که بر اساس طیف پنج گزینه ای لیکرت اندازه گیری می شود.برای تجزیه و تحلیل این یافته ها از آزمون تی استفاده گردید. این آزمون نشان می دهد که اعطای تسهیلات در بخشهای خدمات، ازدواج، سپرده گذاری و اشتغال جوانان با موفقیت روبرو شده اند .

کلمات کلیدی : تسهیلات اعطایی–صندوق مهر امام رضا–موفقیت–بانکداری اسلامی

فصل اول

1-1- مقدمه

از مصادیق از بین بردن فقر در جامعه اسلامی و بازتوزیع درآمدها، حجم قرض الحسنه و گسترش آن می باشد. در شرایطی که اقتصاد کشور به طور مستمر با تورم دورقمی مواجه بوده، از یک سو میزان تقاضا برای تسهیلات قرض الحسنه بسیار فراتر از میزان منابع قابل دسترس از محل سپرده های قرض الحسنه بوده و از سوی دیگر نرخ تورم دو رقمی کشور سبب گردیده که بسیاری از سپرده گذاران از جنبه خیرخواهانه و عام المنفعه بودن سپرده های قرض الحسنه به جنبه اقتصادی آن روی آورند. در همین راستا و به دلیل ماهیت نظام بانکی کشور و لحاظ كردن موازین شرع اسلام می طلبد که بانک با هدفمند نمودن این منابع و تفکیک مشتریان، موجبات سود مندی نیازمندان واقعی را فراهم آورد. لذا پیاده سازی قرض الحسنه با برنامه های مدرن در اموری مشخص و با شروط خاص می تواند بستر مناسبی را برای تحقق صحیح بانكداری اسلامی در سیستم بانكی مهیا نماید. یکی از تفاوت‏های اساسی مکتب اقتصادی اسلام با سایر مکاتب اقتصادی، توجه خاص به نیازمندان، آسیب‏دیدگان و اقشار ضعیف جامعه است و برای تأمین نیازهای معیشتی آنان، راه کارهای انسانی و مناسب با شأن و کرامت انسان در نظر گرفته شده است. از جمله این راه كارها که در قرآن و روایات مورد تشویق و ترغیب جدی بوده، اعطای قرض بدون سود و به اصطلاح قرض حسن یا قرض الحسنه است به طوری که فرهنگ غنی اسلامی با برانگیختن انگیزه های معنوی در صدد تنظیم رفتارهای اقتصادی درجهت رفع نیازهای اجتماعی برآمده است ( هدایتی ، 1373).

در این فرهنگ شاید قرض الحسنه تنها موردی است كه در مقام پاداش از صدقه پیشی می گیرد؛ به گونه ای كه پیامبر اكرم^(ص)می فرمایند: