گفتار دوم : حبس خانگی در آمریکا……………………….. 21
بند اوّل : تعریف حبس خانگی در حقوق کیفری آمریکا………………. 21
بند دوّم : تاریخچه حبس خانگی…………………………. 21
بند سوّم : حبس خانگی در قوانین فعلی…………………………. 22
بند چهارم : اشکال حبس خانگی…………………………. 23
بند پنجم : شکل رایج حبس خانگی در قوانین فدرال…………….. 23
بند ششم : موارد ممنوعیّت استفاده از حبس خانگی…………… 24
بند هفتم : شرایط بر خورداری از حبس خانگی…………………… 24
بند هشتم : الغای حکم حبس خانگی…………………………. 26
گفتار سوم : ارزیابی مجازات حبس خانگی……………………… 26
بند اول : ویژگی های مثبت حبس خانگی………………….. 26
بند دوم : ویژگی های منفی حبس خانگی……………………. 27
مبحث دوم : پادگان های آموزشی و درمانی…………………… 29
گفتار اول : پادگان های آموزشی در ایران……………………. 29
بند اوّل : تعریف پادگان های آموزشی در حقوق کیفری ایران……… 29
بند دوّم : تاریخچه پادگان های آموزشی……………………. 30
بند سوّم : پادگان های آموزشی در قوانین کنونی…………….. 31
بند چهارم : مراکز حرفه آموزی و زندان باز……………….. 32
بند پنجم : انواع پادگان های آموزشی……………………. 32
گفتار دوّم : مراکز درمانی در ایران………………………… 33
بند اوّل : تعریف مراکز درمانی در حقوق کیفری ایران……………. 34
بند دوّم : تاریخچه مراکز درمانی…………………………. 34
بند سوّم : مراکز درمانی در قوانین کنونی……………………. 35
بند چهارم : انواع مراکز درمانی…………………………. 36
بند پنجم : پرداخت دستمزد به مجرم و بهره گیری مناسب از آن………. 37
گفتار سوّم : پادگان های آموزشی در آمریکا ……………..38
بند اوّل : تعریف پادگان های آموزشی در حقوق کیفری آمریکا ………..38
بند دوّم :تاریخچه پادگان های آموزشی………………….. 39
بند سوّم : پادگان های آموزشی در قوانین کنونی…………… 39
بند چهارم : زندان های اردوگاهی فدرال………………… 40
گفتار چهارم : مراکز درمانی آمریکا…………………….41
بند اوّل : تعریف مراکز درمانی در حقوق کیفری آمریکا……………. 42
بند دوّم : تاریخچه مراکز درمانی…………………………. 42
بند سوّم : مراکز درمانی در قوانین کنونی………………. 42
بند چهارم : نگاه قانونگذار فدرال به مقوله اعتیاد………… 44
بند پنجم : سیاست های کنگره آمریکا در مقابله با مسئله اعتیاد…… 44
گفتار پنجم : ارزیابی مراکز آموزشی و درمانی……………………. 45
بند اوّل : آثار و نتایج مثبت مراکز آموزشی و درمانی……………. 45
بند دوّم : آثار و نتیج منفی مراکز آموزشی و درمانی…………. 47
فصل دوّم : تدابیر تقنینی اجتناب از ورود به زندان…………….. 48
گفتار اول: تعویق صدور حکم در ایران………………………… 49
بند اوّل : تعریف تعویق صدور حکم در ایران………………………… 49
بند دوّم : تاریخچه تعویق صدور حکم………………………… 49
بند سوّم : تعویق صدور حکم در قوانین فعلی…………………………. 50
بند چهارم: اشکال مختلف تعویق صدور حکم………………………… 51
بند پنجم : شرایط صدور قرار تعویق…………………………. 51
بند ششم : دستورات حین صدور قرار تعویق مراقبتی……………… 53
بند هفتم: دستورات مجازات تعلیق مراقبتی به عنوان دستورات مجازات دوره مراقبت…….54
بند هشتم : موارد ممنوعّت استفاده از تعویق صدور حکم…………. 56
بند نهم : پایان یافتن تعویق صدور حکم………………………… 57
گفتار دوّم : تعویق صدور حکم در آمریک………………………..ا 58
بند اوّل: تعریف تعویق صدور حکم در آمریکا……………………….. 58
بند دوّم : تاریخچه تعویق صدور حکم………………………… 59
بند سوّم : تعویق صدور حکم در رویه فعلی……………………….59
بند چهارم : افراد مجاز به بهره گیری از تعویق صدور حکم……………. 60
بند پنجم : انواع تعویق صدور حکم………………………….. 60
بند ششم : شرایط تعویق صدور حکم………………………… 61
بند هفتم : خاتمه تعویق صدور حکم………………………… 61
گفتار سوّم : ارزیابی نهاد تعویق صدور حکم………………………… 62
بند اوّل : خصوصیّات مثبت تعویق صدور حکم………………………… 62
بند دوّم : خصوصیّات منفی تعویق صدور حکم………………………… 63
مبحث دوّم : تعلیق اجرای مجازات………………………….. 64
گفتار اوّل : تعلیق اجرای مجازات در ایران………………………… 64
بند اوّل : تعریف تعلیق مجازات در ایران………………………… 65
بند دوم : تاریخچه تعلیق اجرای مجازات………………………….. 65
بند سوّم : تعلیق اجرای مجازات در قوانین فعلی…………………………. 66
بند چهارم : انواع تعلیق اجرای مجازات………………………….. 67
بند پنجم : ضمانت اجرای عدم اجرای دستورات در دوره تعلیق…………….. 67
بند ششم : محدودیّت های وارده بر تعلیق اجرای مجازات…………………….. 68
بند هفتم : تأثیر تعلیق اجرای یک مجازات بر روی سایر مجازات ها…………….69
بند هشتم : پایان یافتن تعلیق اجرای مجازات………………………….. 70
گفتار دوّم : تعلیق اجرای مجازات در آمریکا……………………….. 71
بند اوّل : تعریف تعلیق مجازات در قانون آمریکا……………………….. 71
بند دوّم : تاریخچه تعلیق اجرای مجازات………………………….. 72
بند سوّم : تعلیق اجرای مجازات در قوانین کنونی…………………………. 73
بند چهارم : انواع تعلیق مجازات………………………….. 73
بند پنجم : جرایم غیر قابل تعلیق…………………………. 74
بند ششم : شرایط اعطای تعلیق اجرای مجازات………………………….. 74
بند هفتم : پایان تعلیق اجرای مجازات………………………….. 76
گفتار سوم : ارزیابی نهاد تعلیق اجرای مجازات………………………….. 76
بند اوّل : آثار مثبت نهاد تعلیق…………………………. 77
بند دوّم : آثار منفی نهاد تعلیق…………………………. 78
بخش دوم : تبدیل مجازات حبس به سایر مجازاتها……………………….. 80
فصل اوّل : مجازات های سود رسان………………………… 82
مبحث اوّل : مجازات های مالی…………………………. 82
بند اوّل : تعریف جزای نقدی در حقوق ایران………………………… 83
بند دوّم : تاریخچه جزای نقدی…………………………. 83
بند سوّم : جزای نقدی در قوانین کنونی…………………………. 84
بند چهارم : جزای نقدی اشخاص حقوقی…………………………. 86
بند پنجم : جزای نقدی روزانه………………………… 87
گفتار دوّم : مصادره اموال در ایران………………………… 88
بند اوّل : تعریف مصادره در حقوق ایران………………………… 88
بند دوّم : تاریخچه مصادره اموال……………………….. 89
بند سوّم : مصادره در قوانین کنونی…………………………. 89
بند چهارم : مصادره اموال اشخاص حقوقی…………………………. 91
بند اوّل : تعریف جزای نقدی در حقوق آمریکا……………………….. 92
بند دوّم : تاریخچه جزای نقدی…………………………. 92
بند سوّم : جزای نقدی در قوانین کنونی…………………………. 93
بند چهارم : مهلت پرداخت جزای نقدی…………………………. 94
بند پنجم : امتناع از پرداخت جزای نقدی…………………………. 94
بند ششم : جزای نقدی اشخاص حقوقی………………………… 95
بند هفتم :جزای نقدی روزانه………………………… 96
بند هشتم : عدم امکان حبس بدل از جزای نقدی در صورت عجز…………. 96
گفتار سوّم : مصادره اموال در آمریکا ………………………..97
بند اوّل : تعریف مصادره در حقوق آمریکا……………………….. 97
بند دوّم : تاریخچه مصادره اموال………………………… 98
بند سوّم : مصادره اموال در قوانین کنونی…………………………. 99
بند چهارم : جرایم منجر به مصادره اموال………………………..99
بند پنجم : اموال قابل مصادره ………………………..100
بند ششم : مصادره در رابطه با اشخاص حقوقی…………………………. 100
گفتار چهارم : ارزیابی مجازات های مالی…………………………. 101
بند اوّل : آثار مفید مجازات های مالی…………………………. 101
بند دوّم : آثار مضرّ مجازات های مالی…………………………. 102
مبحث دوّم : خدمات عام المنفعه………………………… 103
گفتار اوّل : خدمات عام المنفعه در ایران………………………… 104
بند اوّل: تعریف خدمات عام المنفعه در حقوق ایران………………………… 104
بند دوم : تاریخچه مجازات خدمات عام المنفعه………………………… 105
بند سوّم : مجازات خدمات عام المنفعه در قوانین کنونی……………… 105
بند چهارم : مدّت مجازات خدمات عام المنفعه………………………… 106
بند پنجم : انواع خدمات عام المنفعه………………………… 107
بند ششم : الزام اجرای خدمات عام المنفعه به نفع جامعه و توده مردم…….. 108
بند هفتم : حقوق فرد محکوم به مجازات خدمات عام المنفعه……………… 108
بند هشتم : تعلیق مجازات خدمات عام المنفعه…………………………109
بند نهم : انتخابی بودن مجازات خدمات عام المنفعه…………………. 109
بند دهم : صدور حکم خدمات عام المنفعه خارج از زمان دادرسی در دادگاه………. 110
بند یازدهم :مشارکت و همکاری نهاد های اجتماعی در مقابله با جرم و اصلاح مجرم…..110
گفتار دوّم : خدمات عام المنفعه در آمریکا ………………………..111
بند اوّل : تعریف خدمات عام المنفعه در حقوق آمریکا……………… 111
بند دوّم : تاریخچه خدمات عام المنفعه………………………… 111
بند سوّم : خدمات عام المنفعه در قوانین کنونی…………………….. 112
بند چهارم : موارد منع استفاده از مجازات خدمات عام المنفعه………… 113
بند ششم : صدور حکم خدمات عام المنفعه خارج از زمان دادرسی……… 114
گفتار سوّم : ارزیابی مجازات خدمات عام المنفعه………………………… 114
بند اوّل : آثار و نتایج مثبت مجازات خدمات عام المنفعه…………………… 115
بند دوّم : آثار و نتایج منفی مجازات خدمات عام المنفعه…………………. 117
فصل دوّم : محرومیّت های قانونی…………………………. 118
گفتار اوّل : مجازات محرومیّت از حقوق اجتماعی در ایران……………. 119
بند اوّل : تعریف محرومیّت از حقوق اجتماعی در حقوق ایران…………. 119
بند دوّم : تاریخچه مجازات محرومیّت از حقوق اجتماعی……………. 120
بند سوّم : محرومیّت از حقوق اجتماعی در قوانین کنونی……………. 121
بند چهارم : انواع حقوق اجتماعی مورد بحث………………………….. 121
بند پنجم : خصوصیّات و ویژگی های محرومیّت از حقوق اجتماعی…….. 123
بند ششم : اعاده حیثیت………………………….. 124
گفتار دوّم : محرومیّت از حقوق اجتماعی در آمریکا……………………. 124
بند اوّل : تعریف محرومیّت از حقوق اجتماعی در آمریکا………………. 125
بند دوّم : تاریخچه محرومیّت از حقوق اجتماعی…………………………. 125
بند سوّم : محرومیّت از حقوق اجتماعی در قوانین کنونی………………. 126
بند چهارم : انواع محرومیّت از حقوق اجتماعی……………………… 126
بند پنجم : بازیابی مجدد حقوق………………………….. 128
گفتار سوّم : ارزیابی مجازات محرومیّت از حقوق اجتماعی………….. 129
بند اوّل : نتایج مثبت مجازات محرومیّت از حقوق اجتماعی…………… 129
بند دوّم : نتایج منفی مجازات محرومیّت از حقوق اجتماعی…………. 130
مبحث دوّم: محرومیّت از انتخاب محلّ زندگی…………………………. 130
گفتار اوّل : محرومیّت از اقامت یا اجبار به اقامت در محلّی خاص در حقوق ایران……….. 131
بند دوّم : تاریخچه مجازات محرومیّت از اقامت یا اجبار به اقامت در محلّی خاص……… 132
بند سوّم : محرومیّت از اقامت یا اجبار به اقامت در محلّی خاص در قوانین کنونی…….. 132
بند چهارم: مکان هایی که می توان فرد را مجبور به اقامت در آنجا نمود……………. 133
بند پنجم : حقوق و تکالیف محکوم………………………… 134
بند ششم : مجازات نقض حکم………………………… 134
بند هفتم : تبدیل مجازات اجبار به اقامت یا منع اقامت به حبس……………… 135
گفتار دوّم : مجازات تبعید در حقوق ایران………………………… 135
بند اوّل : تعریف تبعید در حقوق ایران………………………… 136
بند دوّم : تاریخچه تبعید………………………… 136
بند سوّم : تبعید در قوانین کنونی…………………………. 137
گفتار سوّم : محرومیّت از اقامت یا اجبار به اقامت در محلّی خاص در آمریکا…….. 139
بند اوّل : تعریف محرومیّت از اقامت در محلّی خاص در حقوق آمریکا…………. 139
بند دوم: تاریخچه محرومیّت از اقامت در محلّی خاص…………………….. 139
بند سوّم: محرومیّت از اقامت در محلّی خاص در قوانین کنونی………… 140
بند چهارم : دلایل عدم اقبال مجازات محرومیّت از اقامت در محلّی خاص در آمریکا…..141
بند پنجم : محرومیّت از اقامت در محلّی خاص به عنوان یک شرط…………….. 141
بند اول: ویژگی های مثبت مجازات محرومیت از اقامت یا اجبار به اقامت در محل خاص…….. 142
بند دوم: ویژگی های منفی مجازات محرومیت از اقامت یا اجبار به اقامت در محل خاص……. 143
نتیجه گیری و پیشنهادها ………………………..144
نتیجه گیری…………………………. 145
پیشنهادها ………………………..155
منابع و مآخذ………………………… 157
چکیده:
با اثبات نا موفق بودن زندان در بازپروری مجرمین ، مجازات های جایگزین حبس مطرح شدند. این مجازات ها با هدف رفع مشکلات عدیده زندانها ، کمک به اصلاح بهتر مجرمین و کاهش جمعیّت زندانها ، به اشکال مختلفی همچون حبس خانگی، پادگان های آموزشی و درمانی، تعلیق مجازات ، تعویق صدور حکم، مجازات های مالی، خدمات عام المنفعه ، محرومیّت از حقوق اجتماعی و اجبار به اقامت یا منع اقامت در محلّی خاص وارد نظام حقوقی کشورها شدند.
این شیوه های تربیتی با کمک به باز پروری سریعتر مجرمین موجب تسهیل فرآیند بازاجتماعی شدن آنها می شوند، با ایجاد امکان بودن فرد مجرم در کنار خانواده خود از فروپاشی خانواده ها و سوق پیدا کردن آنها به سمت ارتکاب جرم جلوگیری می نماید و با کاهش نرخ تکرار جرم ،امنیّت را افزایش داده و از فشار مالی بر دوش دولت نیز می کاهد. اجرای این مجازات ها نیازمند ایجاد زیر ساخت ها و منابع مالی است. از آنجایی که کشور آمریکا در زمینه بهره گیری از مجازات های جانشین نسبت به ایران پیشینه بیشتری دارد زیر ساخت های بیشتری هم در این کشور وجود دارد امّا آمار بالای زندانیان و نرخ تکرار جرم نشان از راه داراز آنها در رسیدن به اهدافشان دارد. در ایران هم نیاز است تا تدابیر بهتر و بیشتری اندیشیده شود تا هر چه بیشتر از منافع مجازات های جایگزین سود بریم.
مقدمه:
مثله کردن ، سوزاندن ، پرت کردن از کوه ، مجبور کردن فرد به خوردن سرب داغ ، مسموم کردن با بدترین نوع سم ها ، زنده به گور کردن و دهها یا شاید صدها شکل نا خوشایند و غیر انسانی دیگر همگی از اشکال گوناگون برخورد با بزهکاران در طول سالیان متمادی زندگی بشر بر روی این کره خاکی بوده است.از همان آغاز حیات انسانها، جرم نیز بوده است و بی شک نیاز به مجازات مجرم نیز احساس می شده است. در ابتدا دوره ای قرار دارد که آن را دوره انتقام شخصی می دانیم که هدف همگی تنها گرفتن انتقام از فرد به واسطه ارتکاب عمل نا خوشایند برای جامعه ، بودند. در اینجا صرف تنبیه ملاک بوده و تربیت مجدد جایی در سیاست حقوقی آن دوران ها نداشته است . تنبیه هایی که بر آمجرمین اعمال می شد گاهی به فجیع ترین وضع ممکن بوده و در این راه از هیچ خشونتی فرو گذار نمی شده است. کم کم و با گذشت زمان این واقعیّت که نیاز به اصلاح فرد خطاکار و کمک به او جهت بازیابی مسیر صحیح از ناثواب بسیار مهم و حتّی پر اهمیّت تر از سایر اهداف مجازات ها است ، سبب ایجاد تحوّلی عظیم در ساختار و شکل مجازات ها شد. سعی شد تا مجازات ها را ملایم تر وانسانی تر کنند و بجز تبیه مجرم اهدافی چون اصلاح و باز اجتماعی شدن او و در کنارش ارعاب وپیشگیری از جرمتوسط سایر افراد جامعه هم مورد توجّه قرار گیرد.
تشکیل زندان ها در نوع خود جهشی عظیم محسوب می شد.حقوقدانان آن را یک نوآوری فوق العاده و بهترین شکل ممکن برای مجازات ها می دانستند و حتّی آن را نهادی کامل و بی پیرایه معرفی می کردند[1]. زندانها به حدی مورد استقبال قرار گرفتند که تمامی تنبیه های دیگری را که اصلاح گران سده هجدهم طرح کرده بودند به دست فراموشی سپردند. به عقیده آنان «به نظر می رسد زندان چیزی بی بدیل و بی جایگزین و ره آورد خود حرکت تاریخ است.»[2]
امّا همین زندانها نیز سیر تحوّلی بسیاری طی کردند. برنامه های گوناگونی برای اداره زندان و نگهداری و اصلاح مجرمان مطرح شدند. در هر کشوری و در هر دوره ای روشی به نظر بهتر و مفید تر می آمد و به مورد اجرا گذاشته می شد امّا باز هم پس از گذشت چندی ، ناکارآمدی آن شیوه ها بر همگان آشکار می شد به این ترتیب طرد می شد و شیوه جدیدی جانشین آن ها می گشت. با این حال و با وجود تمام زحماتی که در طول تاریخ از جانب اصلاح طلبان و افرادی که به دنبال برگزیدن بهترین شیوه تنبیهی برای مجرمین بودند، دیگر مجازات زندان نه تنها آن گونه که در ابتدا فکر می شد، اثر گذار و مفید واقع نمی شود ، بلکه خود عامل بروز مشکلات عدیده ای در آینده هستند. از افزایش نرخ تکرار جرم گرفته تا فشار اقتصادی به دولت و مردم بی گناه ، از هم پاشیدن خانواده ها ، عادی شدن ارتکاب جرم و متعاقب آن حرفه ای شدن مجرمین کم خطر یا حتی بی خطر که تنها شاید به علّت یک جرم غیر عمدی راهی زندان شده اند و دهها نتیجه سوء دیگر. همچنین درون خود زندانها نیز وقوع جرم به وفور دیده می شود .خرید و فروش مواد مخدر ، اعتیاد ، زور گیری، روابط جنسی و انحرافات اخلاقی و مواردی از این دست مشکلاتی است که باید به لیست بلند بالای مشکلات زندان ها اضافه نمود. آثار منفی حبس استثناء بردار نیست و بر هر کسی حتّی به کمترین میزان هم که شده مؤثر می افتد. مردان که عموماً نان آوران خانه هستند هم زندگی خودشان بر هم میریزد و هم خانواده ای که زیر سایه چتر شان زندگی می کنند. زندانی شدن زنان نیز سبب از هم گسستگی عاطفی خانواده ، مطرود شدن آنها از تمامی جمع ها حتّی خانواده و در بسیاری موارد طلاق از جانب شوهرانشان می گردد.
به طور کلّی زندان نه تنها مانع تکرار جرم نمی شود ، بلکه حس انتقامجویی آنان را نیز افزایش می دهد و مشکلات بی حدیّ چه در زمان گذران حبس ، چه بعد از آن و چه بر خود فرد و خانواده اش و چه بر جامعه متحمّل می سازد.
این شد که ایده مجازاتهای جایگزین حبس شکل گرفتند و کوشش شد تا به جای استفاده بی رویه و نا مناسب از زندان، از روش های مفید دیگری که بتوانند به اهداف مجازات ها جامه عمل پوشانده و دارای حدأقل مشکلات و آسیب ها باشند ، استفاده شود.
اصولاً زمانی که صحبت از مجازات های جایگزین حبس می شود اوّلین تعریفی که از آن در ذهن ما شکل می گیرد هر مجازات مناسب تری است که به کلّی جانشین حبس می شود و روشی جز حبس، دستاویز ما برای مجازات فرد مجرم میگردد. اما به راستی اینگونه نیست و مجازات های جانشین حبس تعریف دیگری دارد. در واقع منظور هر نوع مجازاتی است که یا از همان ابتدا مانع توسل به حبس می گردند و یا اینکه مدت زمان آن را تقلیل می دهند[3] و یا با نوعی تغییر در ساختار کلی آن مانع بروز مخاطرات آن می گردند.در اصل هدف این است که با کمترین میزان استفاده از زندان مجرم را تنبیه و اصلاح نمود و از مجنی علیه و جامعه نیز دفاع کرد. بنابراین مفهوم عام مجازات های جایگزین، مد نظر است و حتی می تواند آزادی مشروط را نیز شامل شود و در واقع به اعتقاد بعضی از صاحبنظران هدفشان کاهش فوری شماری از مجازات های حبس و محکومین به آن است.[4] البتّه در مقابل عدّه ای قائل به ایجاد دو دسته هستند : 1- مجازات های جایگزین و 2- مجازات های اجتماعی. آنها مواردی چون آزادی مشروط و تعلیق مجازات را جزو دسته اوّل می داننند و مجازات هایی چون خدمات عام المنفعه را که در بستر جامعه تحقق می یابند جزو دسته دوّم در نظر می گیرند. [5]
مسئولین در کشور عزیز ما ایران که متأسفانه تعداد زندانیانش نیز کم نیست نیاز به تغییر در ساختار مجازات مجرمین را احساس کرده و در صدد برآمدند تا از شیوه های جدیدی استفاده کنندکه به نظر مفید تر از زندان می آمد و سعی دارد تا با کمترین آثار سوء بهترین نتایج را ایجاد کند. بدین ترتیب در سال 1384 به در خواست قوه قضاییه لایحه ای با قید یک فوریّت در جلسه وزیران به تصویب رسید و سپس برای طّی مراحل قانونی و تصویب به مجلس شورای اسلامی فرستاده شد و بنا شد تا در کارگروه های تخصصّی در این رابطه بررّسی های لازم صورت پذیرد و در نهایت به تصویب مجلس برسد امّا متأسفانه این مهّم هرگز تحقق نیافت و تا مدّت ها خبری از جایگزین های حبس نبود تا اینکه نهایتاً در سال 1392 در قانون جدید مجازات اسلامی در فصل نهم کتاب کلیّات و طّی مواد64 الی 87 به این مسئله پرداخته و مجوز قانونی آن ها صادر شد.
ماده 64 بدون ذکر هیچ تعریفی از مجازات های جایگزین حبس اعلام داشته است : «مجازات های جایگزین حبس عبارت از دوره مراقبت ، خدمات عمومی رایگان ، جزای نقدی ، جزای نقدی روزانه و محرومیّت از حقوق اجتماعی است که در صورت گذشت شاکی و وجود جهات تخفیف با ملاحظه نوع جرم و کیفیّت ارتکاب آن ، آثار ناشی از جرم ، سن ، مهارت ، وضعیّت ، شخصیّت و سابقه جرم ، وضعیّت بزه دیده و سایر اوضاع و احوال تعیین و اجرا می شود.»
