1-6 متغیرها و شاخص های تحقیق_ 5

1-6-1 متغیرهای مستقل_ 5

1-7 متغیرهای وابسته 5

1-8 روش تحقیق و مراحل انجام کار 6

1-9 مفاهیم و واژه های کلیدی_ 7

فصل دوم- مبانی نظری و ادبیات تحقیق_ 8

2-1 مقدمه 8

2-2 انواع گزینه های مدیریتی ممکن پس از بستن معدن 8

2-2-1 بازگردانی_ 10

2-2-2 احیا 11

2-2-3 اکوسیستم های جایگزین_ 12

2-2-4 چشم پوشی_ 12

2-3 مقایسه گزینه ها به روش سلسله مراتبی(AHP) 13

2-4 تحلیل برازندگی زمین معدنکاری شده 14

2-5 نمونه های تغییر کاربری معدن متروکه در سطح جهانی_ 16

2-5-1 معدن الماس کیمبرلی_ 16

2-5-2 گلدریف سیتی_ 18

2-5-3 پروژه ادن( Eden Project) 20

2-5-4 دستاوردهای پروژه ادن 21

2-5-5 سد باطله کنکات_ 22

2-5-6 معدن مس آلاسکا 23

2-5-7 بازسازی کارخانه ذوب و محل انباشت باطله معدن مس نوادا 24

2-5-8 معادن آهن استیپ راک_ 26

2-5-9 معدن طلا و مس کاباکال 28

2-5-10 منطقه Cove3- پروژه AML_ 30

2-6 چشم انداز 32

2-7 مورفولوژی چشم انداز 34

2-8 اکولوژی چشم انداز 35

2-9 ارزش گذاری سبز Green Accounting_ 36

2-9-1 ارزش گذاری منابع طبیعی در اقتصاد ملی_ 36

2-9-2 توسعه پایدار 37

2-10 گردشگری_ 38

2-10-1 انگیزه های سفر 40

2-10-2 گونه های گردشگری_ 41

2-10-3 گردشگری از نظر مکان مقصد 42

2-11 گردشگری پایدار 45

2-12 نمونه ای دیگر از اجرای توریسم پایدار 51

2-12-1 راهکارهای توریسم پایدار آفریقای جنوبی_ 51

2-13 اکوتوریسم و جوامع محلی_ 53

2-14 گردشگری روستایی_ 57

2-15 مدرنیته و گردشگری_ 60

2-16 برنامه ریزی گردشگری و فرآیند توسعه 63

2-17 مزایای گردشگری برای منطقه 68

2-17-1 اقتصادی_ 69

2-17-2 اجتماعی_ 69

2-17-3 توسعه 69

2-17-4 احساس هویت و غرور ملی_ 70

2-17-5 پشتیبانی از حفظ منابع طبیعی_ 70

2-18 گردشگری و درآمد ملی_ 70

2-19 گردشگری و اشتغال 72

2-20 گردشگری و فرهنگ_ 75

2-21 مثالی از بهره برداری غیراصولی وبی رویه ازمعادن سنگ، به عنوان عامل اصلی تخریب منابع طبیعی تکاب_ 76

2-22 گزینه ها ی مورد بحث_ 80

2-23 معیارهای مورد بحث_ 81

فصل سوم- ویژگی های جغرافیایی ناحیه مورد مطالعه 84

3-1 مقدمه 84

3-2 معرفی (یزد- تفت- روستای دره زرشک) 86

3-3 زمین شناسی ناحیه 88

3-4 ژئومورفولوژی_ 90

3-5 گسله های مهم 93

3-6توپوگرافیناحیه 93

3-7 خاک شناسی_ 96

3-8 گسله های مهم 96

3-8-1 گسله کلمرد 97

3-8-2 گسله پشت بادام 97

3-8-3 گسل درونه 97

3-8-4 گسله دهشیر- بافت_ 97

3-8-5 گسله شهر بابک_ 98

3-8-6 گسل نایبند 98

3-8-7 گسله دره زرشک_ 99

3-9 ویژگی های اقلیمی_ 101

3-10 منطقه آسایش_ 103

3-11 جریانات هوایی موثر بر منطقه 104

3-11-1 توده هوای آرکتیکArctic 104

3-11-2 توده هوای قطبی بری Polar Continental 105

3-11-3 توده هوای قطبی بحریPolar Maritime 105

3-11-4 توده هوای حاره بری Tropical Continental 105

3-11-5 توده هوای حاره بحری Tropical Marihine 105

3-11-6 رژیم دمایی منطقه 106

3-11-7 بارندگی_ 109

3-11-8 باد 113

3-11-9 روزهای یخبندان 115

3-11-10 رطوبت نسبی_ 116

3-11-11 ساعات آفتابی_ 119

3-11-12 ابرناکی_ 120

3-11-13 تبخیر 120

3-12 سابقه زلزله در منطقه 121

3-13 اکوسیستم منطقه 121

3-14 هیدرولوژی_ 122

3-14-1 آبهای سطحی_ 122

3-14-2 آبهای زیرزمینی_ 125

3-15 سیل خیزی و رواناب حوزه 127

3-16 حیات گیاهی و جانوری منطقه 129

3-17 نقش گونه های جانوری در زنجیره غذایی و اقتصاد منطقه 131

3-18 مناطق تحت مدیریتسازمان حفاظت محیط زیستدر استان یزد 132

3-18-1 منطقه حفاظت شده کالمند- بهادران 134

3-19 ویژگی های اقتصادی ناحیه 137

3-20 جغرافیای انسانی ناحیه 138

3-20-1 جمعیت_ 138

3-20-2 مهاجرت_ 140

3-20-3 اشتغال 140

3-21 معماری منطقه 141

3-22 گردشگری در منطقه 143

3-22-1 جاذبه های گردشگری در شهرستان تفت_ 144

3-23 شبکه راههای دسترسی به ناحیه 146

3-23-1 شبکه راه های زمینی_ 146

3-23-2 شبکه حمل و نقل ریلی_ 148

3-23-3 شبکه ارتباطات هوایی_ 148

فصل چهارم- تجزیه و تحلیل یافته ها و آزمون فرضیات_ 150

4-1 مقدمه 150

4-2 معیارهای مورد بحث_ 151

4-3 یافته های تحقیق_ 152

4-3-1 اثرات معدن کاری بر منطقه دره زرشک_ 152

4-3-1-1 کیفیت هوا و اقلیم 153

4-3-1-2 کیفیت و کمیت آب های زیرزمینی_ 153

4-3-1-3 کیفیت و کمیت آب های سطحی_ 154

4-3-1-4 خاک_ 154

4-3-1-5پوشش گیاهیو رویشگاه های طبیعی_ 155

4-3-1-6 حیات وحش و زیستگاه های جانوری_ 156

4-3-1-7 مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست_ 156

4-3-1-8 محیط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی_ 157

4-3-1-9 کاربری اراضی_ 158

4-3-1-10 چشم اندازهایطبیعی_ 158

4-3-1-11 میراث تاریخی و فرهنگی_ 159

4-3-1-12 گردشگری_ 159

4-3-1-13 تامین زیرساخت ها جهت پروژه 159

4-4 تحلیل یافته ها 161

4-5 آزمون فرضیات_ 166

4-5-1 گزینه ها 166

4-5-2 معیار ها 167

4-6 بررسی پایایی و روایی متغیرهای مورد مطالعه 179

4-7 نیازها و امکانات موجود در معدن دره زرشک جهت تغییر کاربری به سایت گردشگری_ 182

4-7-1 امکانات موجود 182

4-7-1-1 شهرک مسکونی_ 182

4-7-1-2 زیرساخت ها 182

4-7-1-3 ساختمانها و تاسیسات صنعتی و نیمه صنعتی_ 183

4-7-1-4 پیت معدن و دامپهای باطله 185

4-7-1-5 نیروی انسانی_ 185

4-7-2 تغییر کاربری امکانات موجود جهت ایجاد سایت گردشگری_ 185

4-7-2-1 شهرک مسکونی_ 185

4-7-2-2 زیرساخت ها 185

4-7-2-3 ساختمانها و تاسیسات صنعتی و نیمه صنعتی_ 186

4-7-2-4 پیت معدن و دامپهای باطله 187

4-7-2-5 نیروی انسانی_ 187

فصل پنجم- بحث و نتیجه گیری نهایی اثبات فرضیات_ 188

5-1 پیشنهادها و راهکارها 189

5-1-1 کاهش اثرات منفی پروژه استخراج معدن روباز دره زرشک_ 190

5-2 نتیجه گیری_ 193

منابع و مآخذ: 196

1-1 مقدمه

بازسازی معدن به مجموعه ای از عملیاتی اطلاق می گردد که زمین های استخراجی را برای استفاده مجدد آماده می سازد. در معادن سطحی آلوده سازی اراضی توسط پیت و محل های دمپ باطله، همچنین نیاز روزافزون به زمین جهت کشاورزی، امور دامی و اسکان، صاحبان معادن را وادار ساخته است تا با توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی منطقه، شرایط اقلیمی و قابلیت های زمین های استخراجی، عملیات بازسازی را از مراحل اولیه طراحی و استخراج مد نظر قرار دهند (Monterroso: 1998: 442).

در طی دو دهه گذشته، رواج جهانی توسعه پایدار، صنایع معدنی را به تامل در مورد راهبردهایی سازگارتر و هماهنگ تر با محیط زیست واداشته است. با توجه به اینکه تاثیر بهره برداری از منابع معدنی روی زمین دربرگیرنده سایت معدن، با بستن معدن از بین نخواهد رفت، در هنگام بستن معدن، باید زمین بر جای مانده از معدنکاری را برای جوامع محلی به شکلی مفید در آورد به طوری که خطری برای اکوسیستم میزبان نیز نداشته باشد(Cao: 2007: 474).

در واقع، تجلی توسعه پایدار در حرفه ای چون معدنکاری که با منابع تجدیدناپذیر سر و کار دارد، در بازسازی موفقیت آمیز زمین معدنکاری شده نهفته است. برای داشتن یک بازسازی موفق پیش از هر چیز نیاز به دانستن خروجی­ها، یا همان اهداف بازسازی است. مطابق با تقسیم بندی آژانس حفاظت از محیط زیست استرالیا (EPA) به طور کلی عملیات بازسازی معدن، به منظور رسیدن به یکی از اهداف( صفحه بعد)، به انجام می رسد(Monterroso: 1998: 444):

• بازگردانی ناحیه، به شرایط پیش از معدنکاری به دقیق ترین وجه ممکن، به شکلی که اکوسیستم منطقه دستخوش آماده سازی ناحیه جهت یک کاربری بهینه می گردد که با کاربری اولیه سایت کاملا تفاوت دارد. در این حالت، کاربری جدید اتخاذ شده، کلا منافع بیشتری نسبت به کاربری پیش از معدنکاری برای جامعه در پی خواهد داشت.

• تبدیل نواحی با ارزش های اکولوژیکی بالا که بهره وری پایینی پیش از معدنکاری داشته اند، به یک شرایط بهره ده و باثبات را احیا می گویند.

به عبارت دیگر، معدنکاری، استفاده ای موقت از زمین است و اصل توسعه پایدار، استقرار و تثبیت یک کاربری زمین نهایی قابل قبول را پس از بستن معدن، تحمیل می کند. بنابراین، هسته مرکزی بازسازی معدن، شناسایی پتانسیل زمین های معدنکاری شده برای کاربری هایی سودمند از نظر اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی است. منظور از انتخاب یک کاربری بهینه برای یک زمین معدنکاری شده، شناسایی کاربری های نهایی پاینده است؛ برازندگی زمین در کنار آسیب پذیری خود کاربری، پایندگی یک کاربری را تعریف می کند. به طوریکه یک کاربری نهایی پایدار، باید دارای حداکثر برازندگی و حداقل آسیب پذیری باشد( سلطان محمدی: 1386).

شکل 1-1 تعریف یک کاربری زمین پایدار- منبع: ( سلطان محمدی: 1386)

1-2 اهداف تحقیق

• امکان سنجی تغییر وضعیت معدن متروکه روباز دره زرشک به ناحیه گردشگری

• بهبود شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی درپی ایجاد سایت توریستی در منطقه

1-3 هدف اصلی

• تحقق برپایی توسعه پایدار از طریق تبدیل یک معدن متروکه روباز در روستای دره زرشک( از توابع تفت) به یک سایت توریستی – تفریحی برای گردشگران داخلی و خارجی

1-4 پیشینه تحقیق

در سطح جهانی، در زمینه تغییر کاربریمعادن متروکهبه سایت توریستی به عنوان نمونه می توان به دو سایت توریستی- تفریحی کیمبرلی و گلدریف سیتی در آفریقای جنوبی و نیز به پروژه ادن (Eden Project) در انگلستان اشاره کرد که هریک در نوع خود قابل توجه و منحصر بفرد میباشند. همچنین نمونه های دیگری از این دست و با کاربری های متنوع وجود دارند که در فصل بعد مورد بررسی قرار گرفته­اند. از آنجا که موضوع این پایان نامه در نوع خود و در سطح ملی، احتمالا مقوله­ای جدید است چراکه نمونه مشابهی برای مطالعه و بررسی و مقایسه در زمینه تغییر کاربری معدن متروکه صرفا به سایت توریستی یافت نگردید به جز پایان نامه ارشد سلطان محمدی(1386) در رشته استخراج معدن دانشگاه پلی تکنیک، در زمینه تحلیل برازندگی معدن موته در استان یزد، که بر تحلیل برازندگی پس از معدنکاری تاکید دارد. از این رو امید است تا در آینده ای نزدیک، با توجه به منابع معدنی و نیز ازدیاد معادن متروکه روباز در مملکت ما، در بررسی و امکان سنجی تغییر کاربری آن معادن متروکه و نیل به اهداف بلندمدت در زمینه گردشگری پایدار، در این باره اهتمام بیشتری صورت پذیرد.

1-5 سؤال ها و فرضیه های تحقیق

1-5-1 سؤال ها

• آیا بر مبنای تحلیل برازندگی معدن متروکه مذکور، تغییر کاربری منطقه معدنکاری شده(دره زرشک)، توانایی حفظ پویایی اقتصادی این مکان را دارد یا خیر؟

• با توجه به شرایط ذکر شده در این تحقیق و با بررسی تمام گزینه ها،آیا امکان تبدیل به سایت توریستی( گردشگری- تفریحی)، پس از بهره برداری از این معدن، وجود دارد یا خیر؟

1-5-2 فرضیه ها

• بنظر می رسد تغییر کاربری معدن متروکه دره زرشک پس از بهره برداری می­تواند پویایی اقتصادی این مکان را حفظ نماید.

• تغییر کاربری سایت معدن متروکه روباز دره زرشک ، امکان آن را دارد تا به یک سایت توریستی بدل گردد.

1-6 متغیرها و شاخص های تحقیق

1-6-1 متغیرهای مستقل

• جامعه محلی( میزبان)

• اقلیم منطقه( میکروکلیما)

• اثرات باقیمانده از عملیات بهره برداری و استخراج معدن( در مدت 13 سال)

1-7 متغیرهای وابسته

• امکان تغییر کاربری سایت معدن متروکه

• امکان پیاده کردن گزینه های رایج کاربری سایت معدن متروکه

• امکان بدل شدن این سایت به یک سایت توریستی- تفریحی

• پیاده کردن ایده اکوتوریسم در منطقه( روستای دره زرشک)، بر مبنای توسعه توریسم پایدار

1-8 روش تحقیق و مراحل انجام کار

تصمیم گیری در مسایلی از نوع توسعه پایدار، که در آن متغیرهای سنجش ناپذیر و محدودیتهای ضد و نقیض زیادی وجود داشته و این تصمیم گیری باید افراد ذینفع مختلف با علایق و ارزش­های متضاد را که در تعامل با یکدیگرند متقاعد سازد، کار بسیار پیچیده ای می نماید. بنابراین تنها راه حل برخورد با چنین مسائلی، داشتن یک دید چند بعدی نسبت به آنهاست. لذا تکنیک های تصمیم گیری چند شاخصه [1]MADM، که کاربرد تعداد بسیاری از آنها امروزه رواج پیدا کرده است، برای تحلیل چنین مسائلی، بسیار مناسبند( عطایی: 1389: 47).

در مرحله اصلی این پایان نامه که به تفصیل در بخش پنجم به آن پرداخته خواهد شد، با همکاری تنی چند از کارشناسان مربوطه پرسشنامه های تدوین شده پاسخ داده شد و با تکنیک نرم افزار(Expert Chioce) به گزینه های مورد بحث بر اساس معیارها و شاخص های مربوطه وزن دهی گردید.

برای ارزیابی اوزان شاخص ها استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبیAHP[2]می تواند بسیار راهگشا باشد. با این حال در هنگامی که تعداد شاخص ها و گزینه ها زیاد بوده و نیاز به تصمیم گیری های گروهی باشد، مقایسات زوجی مورد نیاز این روش، می تواند زمان بر و طاقت فرسا باشد. در این صورت استفاده از روش های ساده تر همچون روش مقیاس توصیه می گردد (همان منبع: 48).

1-9 مفاهیم و واژه های کلیدی

• معدن متروکه

• تفت- دره زرشک

2-2-9-­ مکتب فن­گرایی…………………………………………………………………… 16

2-2-10-­ مکتب آمایش انسانی…………………………………………….. 16

2-3-­ معماری اسلامی و نماد­های بارز آن……………………………………… 17

2-3-1-­ درآمد……………………………………………………………………………….. 17

2-3-2-­ برخی از نمادهای معماری اسلامی…………………………………….. 19

2-3-2-1-­ گنبد………………………………………………………………….. 19

2-3-2-2-­ طاق……………………………………………………………… 19

2-3-2-3-­ مفهوم امام یا پیشوا…………………………………… 20

2-3-2-4-­ نور و رنگ………………………………………………………………… 20

2-3-2-5-احجام سه گانه­ی کروی……………………………………………… 21

2-3-2-6- دایره ……………………………………………………………. 21

2-4- مباحثی در علوم رفتاری و روانشناسی محیط………………… 21

2-4-1- پدیدار شناسی……………………………………………………….. 21

2-4-2-­ مفهوم مکان…………………………………………………………………. 22

2-4-3-­ هویت مکان…………………………………………………………… 22

2-4-4-­ حس مکان………………………………………………………….. 23

2-4-5-­ حس لامکانی یا احساس بی­مکانی………………………………………………….. 24

2-4-6-­ حافظه­ی جمعی………………………………………………………………. 25

2-4-7-­ خرد جمعی………………………………………………………………….. 25

2-4-8-­ شعور و حافظه­ی جمعی……………………………………………………….. 26

2-5-­ وجه سوم در هستی­: ماده، انرژی و ” شعور ” ………………………………………………… 26

2-5-1-­ نظریه­ی شعور……………………………………………………… 26

2-5-2-­ پزشکی هومیوپاتی……………………………… 28

2-6-­ استفاده از نظریه­ی شعور و تشریح شعور در حوزه­ی کلام……………………………… 28

2-6-1-­ شعور در کلام……………………………………………………….. 28

2-6-2-­ شعور مثبت و منفی…………………………………………………… 29

2-6-3-­ تشعشع در کلام……………………………………………….. 30

2-6-4-­ تشعشع شعوری……………………………………………………… 30

2-6-5-­ شارژ شعوری………………………………………………….. 31

2-6-6-­ روح جمعی…………………………………………… 31

2-6-7-­ شواهد تذکر به ” روح جمعی ” در قرآن………………………………………………… 32

2-6-8-­ شواهدی مبنی بر وجود آگاهی نسبت به مباحث شعور و تشعشع شعوری در فرهنگ اسلامی……………….. 33

2-7-­ نقد و بررسی مباحث روانشناسی محیطی از منظر شعور……………………………… 34

2-7-1- معماری، هرمنوتیک، شعور و القای حس و معنا در ناخودآگاهی…………………………… 34

2-7-2-­ جمع­بندی مختصر از نظریه­های پدیدارشناسانه در خصوص روانشناسی محیط…………………. 35

2-7-3- تحلیل ماهیت حس­مکان و حس تعلق به اجتماع از منظر شعور…………………. 36

2-7-4- حس تعلق به مکان در شهر­های قدیمی و شهرهای سنتی……………………. 37

2-8- تاملی بر شهرسازی در جهان اسلام از منظری نو و از بُعد شعور……………………. 40

2-8-1- درآمد……………………………………………………….. 40

2-8-2- شهرسازی اسلامی در سیره­ی پیامبر اکرم (ص……………………………………….. 40

2-8-3- شهرسازی اصفهان­، تجلی نمونه­ای از شهرسازی ایدئولوژیک ایرانی­-اسلامی…………………….. 43

2-9-­ تعاریف و مفاهیم……………………………………………. 44

2-9-1- تعریف فرهنگ…………………………………………………….. 44

2-9-2-­ ریشه­ی مفهومی ” شهر-فرهنگ……………………………. 45

2-9-3- تعریف مدل “شهر- فرهنگ………………………………………………. 45

2-9-4-­ تعریف “میدان شعوری……………………………. 45

2-9-­5- نقش میدان شعوری در شکل­گیری کائنات و علت جاذبه­ی اجرام سماوی در قرآن………………………………. 46

2-9-6-­ اهمیت میدان شعوری فضا-زمان در سرنوشت شهرها و حوادث طبیعی……………………………………………… 47

2-10- پایداری و مفهوم آن…………………………………………………………………………………….. 49

2-10-1-­ پیدایش مفهوم پایداری……………………………………………………………………………… 49

2-10-2-­ توسعه­ی پایدار……………………………………………………………………………………. 49

2-10-3-­ ابعاد توسعه­ی پایدار…………………………………………………………………………….. 49

2-10-3-1-­ پایداری اکولوژیکی…………………………………………………………………….. 49

2-10-3-2-­پایداری اجتماعی……………………………………………………………………………….. 50

2-10-3-3-­ پایداری اقتصادی………………………………………………………….. 50

2-10-3-4-­ پایداری محیطی در فرهنگ قرآن………………………………………………………………………………………… 50

2-11-­­­ اصول پیشنهادی شهر-فرهنگ در جهت هویت بخشی ایرانی-اسلامی به مجتمع­های زیستی…………………… 51

2-11-1- جمع­گرایی در اجتماع و تلاش در جهت رواج فرهنگ اجتماع محور………………………………………………… 51

2-11-2-کانون­کرایی در بافت و ساخت شهر از طریق جایگزاری کاربری­های عمومی در نقاط متراکم مجتمع­های زیستی در جهت ایجاد یک میدان شعوری……………………………………………………………………………………………… 52

2-11-3-­ قدسی سازی با تشعشعی نقاط کانونی شهر و ایجاد محیط ارزشی در هسته­ی مرکزی شهر با انعکاس این مفاهیم در میدان شعوری 52

2-11-4-­ برنامه­ریزی سیستمی شهر در جهت ایجاد یک کل واحد از بُعد شعوری، کالبدی و اجتماعی………………. 53

2-11-5-­ عدم تفکیک “فرد” از “اجتماع”، مسئولیت افراد در قبال سرنوشت جامعه و تشویق به مشارکت عمومی 53

2-11-6-­ حفظ و ترویج آداب و رسوم اجتماعی-عقیدتی که به صورت عمومی برگزار می­شود و لزوم فضاهایی در مراکز زیستی برای انجام این امور….. 54

فصل سوم: معرفی محدوده­ی مورد مطالعه

3-1-­ مقدمه………………………………………………… 56

3-2-­ موقعیت جغرافیایی…………………………………………………… 56

3-2-1-­ موقعیت و وسعت شهرستان خوی………………………………………………….. 56

3-2-2- موقعیت جغرافیایی شهر خوی…………………………………………………… 57

3-2-3- محدوده­ی ­حوزه­ی طبیعی شهر…………………………………………………………. 57

3-3-­ مطالعات جغرافیای طبیعی محدوده ی مورد مطالعه……………………………………… 57

3-3-1- زمین شناسی منطقه خوی………………………………………………………….. 57

3-3-2-وضعیت تکتونیکی و زلزله­خیزی شهر خوی…………………………………………… 58

3-3-3- وضعیتتوپوگرافی…………………………………………………………. 58

3-3-4-­ مطالعات اقلیمی……………………………………………………………….. 59

3-3-4-1-­ دما……………………………………………………………………………. 59

3-3-4-2-­ بارش………………………………………………………………. 59

3-3-4-3-­ رطوبت…………………………………………………….. 60

3-4- مطالعات جغرافیای انسانی محدوده­ی مورد مطالعه…………………………. 61

3-4-1- ویژگی­های اجتماعی جمعیت خوی……………………………………………………… 61

3-4-1-1-­ رشد جمعیت در شهر خوی از سال 1335 تا 1390……………………………………61

3-4-1-2-­ درصد رشد جمعیت خوی در دوره­های مختلف سرشماری…………………………….. 62

3-4-1-3-­ بعد خانوار………………………………………………………………. 62

3-4-1-4- وضعیت سواد……………………………………………………………………….. 63

3-4-1-5- مهاجرت…………………………………………………….. 64

3-4-2- ویژگی­های اقتصای جمعیت شهر خوی……………………………………… 64

3-4-2-1-­ وضعیت اشتغال در شهر خوی…………………………………………. 64

3-4-2-2-­ نرخ اشتغال مردان و زنان…………………………………………….. 65

3-5-­ ویژگی­های تاریخی و فرهنگی در منطقه­ی خوی………………………………….. 66

3-5-1- سابقه تاریخی…………………………………………………………… 66

3-5-2­ وجه تسمیه…………………………………………………………………. 67

3-6-­ بررسی وضعیت کالبدی شهر خوی……………………………………………. 67

3-6-1-­ هسته­ی اولیه…………………………………………………………………………………. 67

3-6-2-­ بررسی ساخت شهر…………………………………………… 68

3-6-3-­ وضعیت توسعه­ی کالبدی شهر و جهات توسعه­ی کالبدی آتی ………………………. 71

3-6-4-­ بررسی بافت شهر…………………………………………………………………… 72

3-7-­ بررسی نحوه پراکندگی کاربری­های شاخص در شهرهای اسلامی………………………….. 73

3-7-1-­ کاربری مذهبی (مسجد) ………………………………………………… 73

3-7-2-­ کاربری آموزش­عالی (مدرسه) …………………………………….. 74

3-7-3-­ کاربری­های تجاری (بازار) ………………………………………….. 75

3-7-4-­ کاربری­های فرهنگی-هنری…………………………………………….. 76

3-7-5­- سیستم محلات شهری………………………………………………… 77

3-8-­ شخصیت­های فرهنگی-مذهبی مدفون در شهر خوی………………………… 78

3-8-1-­ شمس­الدین محمد بن علی بن ملک داد تبریزی معروف به “شمس تبریزی” …………….. 78

3-8-2- پوریای ولی…………………………………………………………….. 79

3-8-3-­ امامزاده سید بهلول (ع) ………………………………………………. 80

3-8-4-­ امامزاده میرهادی سید کوثری (ع) ……………………………………………… 81

3-8-5-­ امامزاده محمد (ع) ……………………………………………. 81

3-9-­ جمع بندی……………………………………………………………. 82

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………. 85

4-2- تحلیل ساخت و بافت شهر خوی از منظر ویژگیهای شهر اسلامی………………… 85

4-2-1-­ کانون­گرایی در بافت و ساخت شهر………………………………85

4-2-2- کاربری مسجد…………………………………………………………………… 86

4-2-2- کاربری تجاری (بازار) …………………………………………………. 88

4-2-3- کاربری آموزش عالی ( مدرسه) ……………………………………………… 89

4-2-4-­ محلات شهری………………………………………………………………… 90

4-2-5-کاربری­های فرهنگی-هنری…………………………………………………………. 91

4-5-­ اقدامات انجام شده در خصوص تلاش برای هویت بخشی ایرانی-اسلامی به شهر …………………………………. 93

4-6-­ تحلیل ویژگی­های شهر خوی از نقطه نظر اصول شش گانه­ی “شهر-فرهنگ”…………………………………………. 94

4-6-1-­ جمع­گرایی در اجتماع و تلاش در جهت رواج فرهنگ اجتماع محور………………………………………………….. 94

4-6-2-­ کانون­گرایی در بافت و ساخت شهر از طریق جایگزاری کاربری­های عمومی در نقاط متراکم مجتمع­های زیستی در جهت ایجاد یک میدان شعوری قوی…… 95

4-6-3-­ قدسی­سازی بار شعوری نقاط کانونی شهر و ایجاد محیط ارزشی در هسته­ی مرکزی شهر…………………….. 95

4-6-4-­ برنامه­ریزی سیستمی شهر در جهت ایجاد یک کل واحد از بُعد شعوری، کالبدی و اجتماعی…………………. 96

4-6-5-­ عدم تفکیک “فرد” از “اجتماع”، مسئولیت افراد در قبال سرنوشت جامعه و تشویق به مشارکت عمومی… 96

4-6-6-­ حفظ و ترویج آداب و رسوم اجتماعی-عقیدتی که به صورت عمومی برگزار می­شود و لزوم فضاهایی در مراکز زیستی برای انجام این امور……………………………………………………………… 97

4-7-­ جمع بندی……. 97

فصل پنجم: آزمون فرضیه، جمع­بندی و نتیجه­گیری و ارائه­ی پیشنهادات

5-1-­ مقدمه…………………………………………………………….. 100

5-2-آزمون فرضیه­ها………………………………………………………. 100

5-2-1- فرضیه­ی اول………………………………………………………………. 100

5-2-2-­ فرضیه­ی دوم…………………………………………………. 101

5-3- بحث و نتیجه­گیری………………………………………….. 101

5-4- ارائه­ی پیشنهادات…………………………………………………….. 104

5-4-1- پیشنهاد اول: طرح پیشنهادی برای اجرایی­کردن شهر-فرهنگ در شهر خوی……………… 104

5-4-1-1- جانمایی شهر­–­فرهنگ در مطالعه موردی شهر خوی………………………………… 104

5-4-1-2- عناصر اصلی میدان………………………………………………………………… 106

5-4-1-2-1- مسجد­جامع یا مصلای شهر……………………………………………… 106

5-4-1-2-2-­ موسسات علمی-آموزشی…………………………………….. 107

5-4-1-2-3- حسینیه­ای برای کل شهر………………………………………………. 108

5-4-1-2-4- بازارچه­ی محلی………………………………………………………. 110

5-4-1-2-5- کاربری­های ورزشی……………………………………………………. 111

5-4-2- پیشنهاد دوم……………………………………………………………… 112

5-4-3-­ پیشنهاد سوم……………………………………………………………………. 113

چکیده

امروزه از بارزترین مشکلات شهر­سازی معاصر، بحران معنا اعم از اجتماعی و کالبدی در مکان است. پس از دوران پیروزی انقلاب اسلامی، انتظار بروز تغییرات در حوزه­های مختلف فرهنگی، به تدریج وارد عرصه­های کالبدی گردید و تمنای بازیابی هویت بومی ایرانی-اسلامی را بوجود آورد. اما خود شهر اسلامی، بیان جامع و منسجمی ندارد و به شهرهایی اطلاق می­شود که در دوران قبل از مدرن، در سرزمینهای اسلامی شکل گرفته بود. هدف این پروسه، تدوین چارچوب کلی برای برنامه­ریزی شهر ایرانی-اسلامی است. با تحلیل ماهیت و مکانیسم عملکرد پارامترهای روانشناسی­محیط از نقطه نظر بُعد شعور، و بکارگیری آن در برنامه­ریزی شهری، می­توان به در آفرینش هویت ایرانی-اسلامی به شهرهای موجود گام برداشت و نیز در ساخت شهرها و شهرک­های جدید برمبنای آن اقدام نمود تا بتوان شهر را به محیطی بدل ساخت که شهروندان با قرارگیری در آن، با ناخودآگاهی خود، مفاهیم معنوی را ادراک نمایند. روش تحقیق با رویکرد کیفی و تحلیلی-تطبیقی می­باشد و در استخراج مفاهیم، از استدلال و استنتاج عقلی و منطقی نیز بهره برده شده­ است. در جمع­آوری داده­ها، از روش اسنادی بهره برده شد. از روش میدانی نیز به صورت حضور در محیط و مشاهده و اداراک ذهنی در مطالعات روانشناسی­محیط استفاده شد. در تایید و اثبات مباحث، به استنادات قرآنی و مباحث معرفتی تاویل قرآن نیز ارجاع داده شد. با مطالعات روانشناسی­محیط از نقطه نظر عنصر شعور، نگاهی دوباره به شهر اسلامی و ایرانی-اسلامی انداخته شد. بر این اساس، چینش کاربری­های مثبت و ارزشی در مرکز شهر، آگاهانه بوده و از مبانی عمیق عرفانی بهره برده شده است. با بازبینی و بروز رسانی ویژگی­ها و شاخصه­های آن، استفاده از معارف قرآنی و قلمروهای جدید علمی، چارچوبی تحت عنوان اصول ششگانه­ی شهر-فرهنگ تدوین شد که با استفاده از عامل انتشار آگاهی در بعد سوم محیط، امکان هویت بخشی ایرانی-اسلامی به یک مجتمع زیستی را امری شدنی جلوه می­دهد. شهر-فرهنگ، با نگرش “شهر به عنوان یک پدیده­ی فرهنگی”، در پی ایجاد محیطی است که با انتقال مفاهیم مثبت و معنوی به ناخودآگاهی شهروندان، هم سطح آگاهی را بالا ببرد و هم آنها را از درون، کنترل عقیدتی ­کند. بر این اساس، شهر ایرانی-اسلامی، یک میدان شعوری منطبق بر میدان کالبدی است که مفاهیم قدسی با پالس بالا در آن انعکاس می­یابند. با تدوین اصول و ضرورت های شهر-فرهنگ، و پیاده کردن طرح اجرایی آن در شهر خوی، به نحوه­ی عملیاتی­شدن آن نیز پرداخته شد.

کلمات کلیدی: شهر ایرانی-اسلامی، هویت شهری، میدان شعوری، انتشارآگاهی، شهر خوی.

1-1-­ مقدمه

2-1-5- خوردگی در اثر سیال.. 17

2-1-5-1- خوردگی سایشی.. 18

2-1-5-2- برخورد 18

2-1-5-3- خوردگی حفره زایی.. 19

2-1-6- خوردگی بین دانه ای.. 20

2-1-7- آلیاژ زدایی 20

2-1-8- خسارت های حبابی.. 21

2-1-9- خوردگی سوهشی.. 21

2-3- سیستمهای ترش ، الزامات و استاندرادها 22

2-3- انواع خوردگی درچاه های نفت وگاز 25

2-3-1- خوردگی ناشی از اکسیژن.. 27

2-3-1-1- چاه های نفت… 27

2-3-1-2- لوله های حفاری.. 27

2-3-1-3- تجهیزات سرچاهی.. 28

28

2-3-2-1- چاه های گازی.. 31

S. 32

2-3-3-1- چاه های گازی.. 35

2-3-3-2- تجهیزات سر چاهی.. 35

2-4- روشهای محاسبه نرخ خوردگی و مدلهای آن.. 35

2-4-1- مدل M-506(Norsok) 36

2-4-2- مدل Dewaard (1975) 37

2-4-3- مدل Dewaard (1993&1995) 38

2-4-4- مدل Dewaard , Lotz , Dugstad (1995) 39

2-4-5- مدل and Hailey(1993) Boros ، Wright ،Efird.. 39

2-4-6- مدل Kanwar & Jepson (1994) 40

2-4-7- مدل Kanwar (1994) 40

2-4-8- مدل (Bhongale 96) Gopal ، Bhongale ، Jepson.. 41

2-4-9- مدل (1996) Gopal ، Kang ، Stitzel ، Jepson.. 42

2-4-10- مدل Gray. 42

2-4-11- مدل Nesic(1995) 42

S ) 43

2-4-13- مدل (2004) dewaard ، Nesic ، George. 44

فصل سوم

انتخاب مواد. 46

3-1- مقدمه. 46

3-2- شرایط سیال در میدان گازی گشوی جنوبی.. 47

3-3- نقشه چاه (نحوه بکارگیری لوله های درون چاهی ) 51

3-4- تهیه و ارائه نرم افزارانتخاب مواد (IMS) برمبنای متدولوژی اشبی، استاندارد ها و مراجع 52

3-4-1- بررسی محدودیتها 56

3-4-2- معرفی نرم افزار 57

3-4-2-1- روش انتخاب مواد. 60

3-4-3- ارزیابی خوردگی درشرایط سیال گشوی جنوبی.. 66

3-4-3-1- انتخاب آلیاژ برای شرایط در تماس مستقیم با سیال.. 66

3-4-3-2- انتخاب آلیاژ برای شرایطی که در تماس مستقیم با سیال نمی باشد. 70

فصل چهارم

روش تحقیق.. 73

4-1- مقدمه. 73

4-2- بررسی های میدانی.. 74

4-3- بررسی خواص آلیاژ انتخابی.. 76

4-3-1- بررسی ترکیب شیمیایی.. 76

4-3-2- بررسی خواص مکانیکی.. 76

4-3-3- محیط آزمایش…. 76

4-3-4- آزمایش SSR (Slow Strain Rate) 77

4-3-4-1- آماده سازی نمونه ها 78

4-3-4-2- شرایط مکانیکی آزمایش…. 79

4-3-4-3- تجهیزات آزمایش…. 80

4-3-4-4- نتایج آزمایش…. 80

فصل پنجم

نتایج وبحث… 82

5-1- بررسی های میدانی.. 82

5-1-1- بررسی فرایند ساخت… 82

5-1-2- تعیین نوع آلیاژ 85

5-1-2-1- بررسی خواص مکانیکی.. 85

5-1-2-2- بررسی ترکیب شیمیایی.. 85

5-1-2-3- بررسی عملیات حرارتی.. 86

5-1-2-4- خواص آلیاژ L80 type I براساس استاندارد API 5CT. 89

5-1-3- بررسی خوردگی.. 89

5-2- نتایج آزمایش های خوردگی برروی آلیاژ انتخابی.. 94

5-2-1- ترکیب شیمیایی.. 94

5-2-2- خواص مکانیکی.. 94

5-2-3- آزمایش SSR.. 95

5-3- بررسی نتایج.. 95

فصل ششم

نتیجه گیری.. 101

نتیجه گیری.. 101

منابع و مراجع.. 103

مقدمه

بررسی مقاومت به خوردگی در لوله های فولادی مورد استفاده در ساخت تجهیزات از قبیل خطوط لوله[1]، لوله های درون چاهی[2]، تجهیزات سرچاهی[3] در مجموعه مخازن گازی ترش و همچنین انتخاب آلیاژ مقاوم به خوردگی ازاهمیت بالایی برخوردار است .

باتوجه به اینکه فرایند شناسایی و انتخاب مواد در صنایع نفت و گاز عمدتا بر اساس تجربیات موجود در این صنعت، استاندارهای مرجع و یا ارائه خدمات مهندسی مشاوره توسط شرکتهای طراحی خارجی در ایران انجام می گیرد، در این پروژه با جمع آوری اطلاعات مرجع و بررسی محدودیتهای خوردگی، نسبت به تهیه و ارائه نرم افزار انتخاب مواد اقدام نموده و سپس با انجام آزمایشهای مرتبط امکان بکارگیری آلیاژ پیشنهادی توسط نرم افزار فوق الذکر جهت بکارگیری درشرایط سیال میدان گازی ترش بررسی می گردد.

تئوری و مروری بر تحقیقات گذشته

2-1- تقسیم بندی انواع خوردگی و مکانیزمها

درشرایط کلی ده حالت مکانیزم خوردگی وجود دارد که با توجه به نوع تجهیزات و شرایط محیطی یک و یا ترکیبی از چند مکانیزم هم زمان پدید می آید [1,2].

2-1-1- خوردگی عمومی

خوردگی یکنواخت معمولترین نوع خوردگی است. معمولا بوسیله یک واکنش شیمیایی یا الکتروشیمیایی بطور یکنواخت در سر تا سر سطحی که در تماس با عامل خورنده قراردارد، مشخص می شود ] 4 [.

خوردگی یکنواخت را به طرق زیر می توان متوقف و یا کم نمود:

الف- انتخاب مواد و پوشش صحیح

ب- استفاده از ممانعت کننده ها

ج- استفاده از حفاظت کاتدی وآندی

شیمی محیط خورنده از نظر درصد یونها، وجود ناخالصیهای معدنی یا آلی بر روی خوردگی یکنواخت تاثیر دارند. بعنوان مثال درسیستم Fe-H₂O عامل سختی آب بر خوردگی فولاد تاثیر بسزایی می گذارد. کار پلاستیکی بر روی خوردگی یکنواخت تاثیر می گذارد.

2-1-2- خوردگی موضعی

انواع مختلف خوردگی موضعی عبارتند از: خوردگی حفره ای ، خوردگی شیاری و خوردگی رشته ای، که در زیر به توضیح آنها می پرداریم [2].

2-1-2-1- خوردگی حفره ای

حفره دار شدن یکی از مخرب ترین انواع خوردگی می باشد و در اثر سوراخ شدن تجهیزات یا قطعات فلزی، باعث بلا استفاده شدن آنها می شود، در حالی که تقلیل وزن حاصل از این نوع خوردگی ناچیز است. این نوع خوردگی دو پیامد مهم را به همراه دارد [2]:

الف– سبب کاهش ضخامت، ایجاد حفره وتغیرشکل ظاهری سطح می شود.

ب- حفره های تشکیل شده غالبا مخروطی شکل اند و ایجاد تمرکز تنش می نمایند.

منشاء پیدایش حفره ها عدیده است که از آن جمله می توان خراشهای سطحی، نابجائیهای برآمده، تغییرات محیطی و یا رسوبات سطحی را-که سبب متفاوت شدن سرعت انحلال فلز می شوند- نام بردکه غالبا بر روی لایه فیلم محافظ و یا پوشش سطحی و یا سطح فلز ایجاد می شوند. اگر خوردگی حفره ای در سطح وسیعی از فلز گسترده شده باشد معمولاحفره ها از عمق کمتری برخوردار می باشند که آنها را کم عمق و اگر حمله درسطح کوچکی از فلز تمرکز یافته باشد، حفره ها عمیقتر شده به آنها عمیق می گویند. حفره ها پیلهای آندی هستند که توسط زمینه کاتدی محاصره شده اند. خوردگی حفره ای پس از طی مرحله پیدایش طبق یک فرایند اتوماتیک یا اتوکاتالیتیک و خودپیش برنده رشد می کند. این مطلب در شکل (2-1) نشان داده شده است.

شکل2-1 . شماتیک پیدایش خوردگی حفره ای [2].

در اینجا فلزM بوسیله محلول نمک طعام اکسیژن دار در معرض حفره دارشدن قرار می گیرد. در حالیکه انحلال سریع فلز در داخل حفره واقع شده، احیاء اکسیژن روی سطح مجاور انجام می شود. این واکنش خوردگی “خود پیش رونده” و “خود تکثیر” می باشد. انحلال سریع فلز در داخل حفره باعث ایجاد بار مثبت اضافی در این ناحیه می شودکه در نتیجه برای برقراری تعادل الکتریکی یونهای کلر به داخل حفره مهاجرت می کنند. بدین ترتیب در داخل حفره غلظت بالایی از MCl ایجاد می شود و در نتیجه هیدرولیز، غلظت بالایی از Hبوجود می آید. چون قابلیت انحلال اکسیژن در محلولهای غلیظ تقریبا صفر است، هیچ گونه احیاء اکسیژن در داخل حفره صورت نمی گیرد و واکنش کاتدی احیاء اکسیژن روی سطح خارجی مجاور حفره باعث حفاظت آن سطح در مقابل خوردگی می شود. به عبارتی حفره ها بقیه سطح فلز را حفاظت کاتدی می کنند و عمق حفره ها زیادترمی شود [2].

جدول 2- 1. اثر عناصر آلیاژی بر مقاومت در برابر حفره دار شدن آلیاژهای فولاد زنگ نزن [4,5,6,7].

عنصر	مقاومت دربرابرحفره دارشدن
کروم	افزایش می دهد
نیکل	افزایش می دهد
مولیبدن	افزایش می دهد
سیلسیم	کم می کند ،بامولیبدن افزایش می دهد
تیتانیم	درکلرورفریک کم می کند،دربقیه مواردبی اثراست
گوگرد	کم می کند
کربن	کم می کند
نیتروژن	افزایش می دهد
مس	کاهش می دهد ولی رشد حفره راکاهش می دهد
قلع	افزایش می دهدولی رشد حفره راافزایش می دهد
منگنز	کاهش می دهد

اکثر حفره دار شدنها به همراه هالوژنها می باشد. در این رابطه کلروها، برومورها و هیپوکلریت ها متداول ترین و رایج ترین می باشند که اکثر انهدامهای ناشی ازحفره دارشدن در اثر کلروها و یونهای حاوی کلر می باشند. هالوژنیدهای مس، آهن، جیوه شدیدا خورنده می باشند و برای ایجاد خوردگی، کلرورمس و آهن نیازی به وجود اکسیژن ندارند. افزایش سرعت انتقال سیال معمولا احتمال حفره دارشدن را کم ترمی نماید. افزودن %2 مولیبدنیوم به فولاد زنگ نزن 8-18 مقاومت این آلیاژ را در برابر خوردگی حفره ای افزایش می دهد [5].

2-1-2-2- خوردگی شیاری[14]

این نوع خوردگی در مدخل ها ،گوشه ها وکناره ها اتفاق می افتد و مکانیزمی شبیه به خوردگی یکنواخت داشته با این تفاوت که پلاریزاسیون غلظتی بیشترین سهم انجام این نوع خوردگی را به خود اختصاص می دهد. این خوردگی درقالب دو مکانیزم شناخته شده است [2]:

الف) خوردگی ناشی از غلظت اکسیژن

نقاطی که دارای اکسیژن کمتری هستند بصورت آند عمل نموده و نقاطی که از اکسیژن بیشتری برخوردار باشند بعنوان کاتد باقی می مانند.

ب) خوردگی ناشی از تفاوت در غلظت یون فلزی

اختلاف بین پتانسیل بین منطقه درون و برون شیار ناشی از اختلاف غلظت یون فلزی می باشد که بعنوان عامل اصلی خوردگی محسوب می شود و مکانیزم آن به شرح زیراست [4]:

اکسیداسیون آندی M———- M²⁺+ 2e

:احیاء کاتدی O₂+ 2H₂O + 4e ——— 4OH^–

با افزایش خوردگی در داخل شیار، سرعت احیاء اکسیژن در سطوح مجاور نیز افزایش می یابد. بدین ترتیب سطوح مجاور شیار به طریق کاتدی حفاظت می شوند. این نوع خوردگی در اکثر محیطها اتفاق می افتد اگر چه در محیطهایی که حاوی کلرور می باشند بسیار شدیدتر است [4].

خوردگی شیاری باعث ایجاد تمرکز تنش خواهد شد که می تواند موجبات خوردگی تنشی و یا خوردگی خستگی را فراهم کند. فلزاتی که برای حفاظت از خود از لایه های اکسیدی یا لایه های غیرفعال استفاده می نمایند در مقابل خوردگیهای موضعی و از آن جمله خوردگی شیاری مقاومت کمی نشان می دهند (این لایه ها بوسیله غلظتهای بالای کلرورهیدروژن از بین می روند).

تاثیر پارامترهای هندسی و الکتروشیمیایی بر مقاومت در برابر خوردگی شیاری در جدول 2-2 ارائه شده اند.

جدول 2-2. تاثیر پارامترهای هندسی و الکتروشیمیایی بر مقاومت در برابر خوردگی شیاری [4].

3-1- مواد اولیه 29

3-2- لوازم آزمایشگاهی 30

3-3- تهیه و آماده کردن پودر گیاه هلپه 30

3-4- استخراج عصاره (عصاره گیری بوسیله شیکر(ماسراسیون)) 31

3-5- آماده سازی نمونههای روغن 31

3-6- اندازه گیری ترکیبات فنولی 32

3-6-1- رسم منحنی استاندارد و معادله خط رابطه جذب و غلظت اسید گالیک (منحنی کالیبراسیون) 32

3-6-2- اندازهگیری ترکیبات فنولی روغن کانولای بدون آنتیاکسیدان سنتزی 33

3-6-3- اندازه گیری ترکیبات فنولیک عصاره گیاه هلپه 34

3-7- اندازهگیری ترکیبات توکوفرولی 34

3-7-1- ترسیم منحنی کالیبراسیون 34

3-7-2- اندازهگیری ترکیبات توکوفرولی نمونه روغن بدون آنتیاکسیدان 35

3-7-3- اندازهگیری ترکیبات توکوفرولی عصاره گیاه هلپه 35

3-8- بررسی فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره 36

3-8-1- آزمون حذف رادیکال های آزاد DPPH 36

3-8-2- آزمون بتاکاروتن – لینولئیک اسید 37

3-8-3- شاخص پایداری اكسایشی(OSI) 38

3-9- آزمون پایداری روغن 39

3-9-1 شرایط حرارت دهی 39

3-9-2- اندیس اسیدی 39

3-9-3- شاخص پایداری اکسایشی (OSI) 39

3-9-4- اندازگیری عدد پراکسید (PV) 40

3-9-5- اندازگیری عدد کربونیل 41

3-9-6- شاخص رنگی 42

3-9-7- اندازگیری مقدار کل ترکیبات قطبی 42

3-9-7-1- آماده سازی سیلیکاژل 42

3-9-7-2- پر کردن ستون کروماتو گرافی 43

3-9-7-3- تهیه و آماده سازی نمونه وحلال جداسازی 43

3-9-8- اندازهگیری عدد دیان مزدوج (کونژوگه) 43

3-9-9- اندازگیری عدد یدی 44

3-10- تجزیه و تحلیل آماری 44

فصل چهارم 45

نتایج 45

4-1- محتوای ترکیبات فنولیک عصارههای مختلف گیاه هلپه 45

4-2- مقدار توکوفرول به دست آمده از عصاره های گیاه هلپه 46

4-3- نتایج به دست آمده برای فعالیت آنتی اکسیدانی، طبق آزمون های مختلف برای عصاره های گیاه هلپه 47

4-4- بررسی خاصیت آنتیاکسیدانی عصارههای گیاه هلپه با غلظت ppm 200 در روغن کانولا 50

4-4-1- تغییرات عدد اسیدی طی فرآیند حرارت دهی در دمای 180 درجه سانتیگراد 51

4-4-2- تغییرات عدد پراکسید طی فرآیند حرارت دهی در دمای 180 درجه سانتیگراد 52

4-4-3- تغییرات عدد یدی طی فرآیند حرارت دهی در دمای 180 درجه سانتیگراد 54

4-4-4- تغییرات عدد کربونیل طی فرآیند حرارت دهی در دمای 180 درجه سانتیگراد 55

4-4-5- تغییرات عدد کنژوگه طی فرآیند حرارت دهی در دمای 180 درجه سانتیگراد 56

4-4-6- تغییرات شاخص پایداری اکسایشی طی فرآیند حرارت دهی در دمای 180 درجه سانتیگراد 57

4-4-7- تغییرات مقدار فنول طی فرآیند حرارت دهی در دمای 180 درجه سانتیگراد 59

4-4-8- تغییرات شاخص رنگی طی فرآیند حرارت دهی در دمای 180 درجه سانتیگراد 60

4-4-9- تغییرات مقادیر کل ترکیبات قطبی طی فرآیند حرارت دهی در دمای 180 درجه سانتیگراد 61

فصل پنجم 63

بحث و نتیجه گیری 63

5-1- شاخص کیفی روغن اولیه. 63

5-2- اندازه گیری محتوای ترکیبات فنولیک عصاره گیاه هلپه. 64

5-3- ترکیبات توکوفرولی عصاره های گیاه هلپه. 65

5-4- بررسی فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره های مختلف گیاه هلپه. 66

5-4-1- اندازه گیری فعالیت آنتی اکسیدانی با درصد مهار رادیکال آزاد DPPH 66

5-4-2- اندازه گیری قدرت آنتی اکسیدانی با روش بتا کاروتن- لینولئیک اسید 67

5-4-3- بررسی شاخص پایداری اکسایشی عصاره های گیاه هلپه. 68

5-5- آزمون پایداری حرارتی روغن. 69

5-5-1- تغییرات عدد اسیدی. 69

5-5-2- عدد پراکسید. 70

5-5-3- تغییرات عدد یدی. 70

5-5-4- تغییرات عدد کربونیل. 71

5-5-5- تغییرات عدد کنژوکه. 72

5-5-6- شاخص پایداری اکسایشی. 73

5-5-7- تغییرات ترکیبات فنولی. 73

5-5-8- تغییرات شاخص رنگی. 74

5-5-9- مقادیر کل ترکیبات قطبی. 74

نتیجه گیری کلی. 75

پیشنهادات. 78

فهرست منابع. 79

فهرست جداول

عنوانصفحه

جدول 4-1: میانگین مقدار فنول کل عصارهها با روش های مختلف عصاره گیری از گیاه Helpeh 46

جدول 4-2: میانگین مقدار توکوفرول عصاره با روش های مختلف عصاره گیری از گیاه Helpeh 47

جدول 4-3: میانگین درصد مهار رادیکال آزاد DPPH در عصاره های مختلف گیاه Helpeh 48

جدول 4-4: میانگین درصد بی رنگ شدن بتاکاروتن در عصاره های مختلف گیاه Helpeh 49

جدول 4-5: میانگین مقدار شاخص پایداری اکسایشی در غلظت ppm200 عصارههای مختلف گیاه Helpeh. 50

جدول4-6: میانگین تغییرات عدد اسیدی در عصارههای مختلف در غلظت ppm 200 طی دوره حرارت دهی. 51

جدول4-7: میانگین تغییرات عدد پراکسید در عصارههای مختلف در غلظت ppm 200 طی دوره حرارت دهی. 53

جدول4-8: میانگین تغییرات عدد یدی در عصارههای مختلف در غلظت ppm 200 طی دوره حرارت دهی. 54

جدول4-9: میانگین تغییرات عدد کربونیل در عصارههای مختلف در غلظت ppm 200 طی دوره حرارت دهی. 55

جدول4-10: میانگین تغییرات عدد کنژوگه در عصارههای مختلف در غلظت ppm 200 طی دوره حرارت دهی. 57

جدول4-11: میانگین تغییرات شاخص پایداری اکسایشی در عصارههای مختلف در غلظت ppm 200 طی دوره حرارت دهی. 58

جدول4-12: میانگین تغییرات مقدار فنول در عصارههای مختلف در غلظت ppm 200 طی دوره حرارت دهی. 59

جدول4-13: میانگین تغییرات شاخص رنگی در عصارههای مختلف در غلظت ppm 200 طی دوره حرارت دهی. 61

جدول4-14: میانگین تغییرات ترکیبات قطبی در عصارههای مختلف در غلظت ppm 200 طی دوره حرارت دهی. 62

جدول 5-1: ساختار اسید چرب روغن كانولای فاقد آنتی اكسیدان. 63

جدول 5-2: خصوصیات شیمیایی روغن كانولای فاقد آنتی اكسیدان. 64

فهرست اشکال

عنوانصفحه

شکل 3- 1- دستگاه شیکر. 31

شکل3-2- منحنی استاندارد غلظت اسید گالیک در برابر میزان جذب خوانده شده درطول موج ٧۶٥ نانومتر. 33

شکل 3-3- منحنی كالیبراسیون میزان آلفا- توكوفرول در برابر میزان جذب خوانده شده در طول موج 520 نانومتر. 35

شکل 3-4- دستگاه اسپکتروفتومتر. 38

شکل 3- 5- دستگاه رنسیمت مدل 743. 39

شکل3-6- منحنی كالیبراسیون غلظت آهن ш در برابر جذب خوانده شده درطول موج 500 نانومتر 40

شکل 4-1: مقایسه میانگین مقدار فنولیک عصارههای گیاه هلپه. 46

شکل 4-2: مقایسه میانگین مقدار ترکیبات توکوفرولی عصارههای گیاه هلپه. 47

شکل 4-3: مقایسه میانگین درصد مهار رادیکال آزاد DPPH در عصاره های مختلف گیاه هلپه در غلظت ppm 200. 48

شکل 4-4: مقایسه میانگین درصد بی رنگ شدن بتاکاروتن در عصاره های مختلف گیاه هلپه در غلظت ppm 200. 49

شکل 4-5: مقایسه میانگین شاخص پایداری اکسایشی در عصاره های مختلف گیاه هلپه در غلظت ppm 200. 50

شکل 4-6: مقایسه میانگین تغییرات عدد اسیدی عصارههای مختلف در غلظت ppm 200 در روغن کانولا طی دوره حرارت دهی. 52

شکل 4-7: مقایسه میانگین تغییرات عدد پراکسید عصارههای مختلف در غلظت ppm 200 در روغن کانولا طی دوره حرارت دهی. 53

گلیم بافی

3200

83/27

حصیربافی

2000

39/17

بافتنی های سنتی

800

96/6

چادر شب بافی

600

22/5

قلاب بافی

350

04/3

مروارید بافی

220

91/1

قلاب دوزی

120

04/1

معرق چوب

100

87/0

سفال و سرامیك

100

87/0

منبت

70

61/0

خراطی

70

61/0

نازك كاری

50

43/0

بامبو بافی

50

43/0

سایر رشته ها

3770

78/32

منبع :اداره كل میراث فرهنگی استان گیلان

جدول شماره1 تعداد افراد مشغول بكار در شاخه های مختلف صنایع دستی استان را به ترتیب از بیشترین افراد شاغل در یك رشته تا كمترین آنها نمایش می دهد. این جدول همچنین نسبت فعالان هر یك از شاخه ها به كل شاغلان حوزه صنایع دستی استان را در سال1390 نشان می دهد. بیشترین نسبت شاغلان مربوط به گلیم بافی است و حصیربافی و بافتنیهای سنتی در مراتب بعدی قرار دارند. منظور از سایر رشته ها، آنهایی هستند كه افراد شاغل در آنها بسیار كمتر از50 نفر می باشند.

جدول 2 :تعداد صنعتگران شناسایی شده در بخش صنایع دستی استان گیلان بین سالهای 1384 تا 1390،

ی نوشته‌ها