– سیر تحول مفهومی واژه ژئوپولیتیک…………………………………………………..31
– عوامل مؤثر در ژئوپولیتیک………………………………………………………………33
2-2 – مبانی نظری………………………………………………………………………..40
– نظریه های جهانی ژئوپولیتیک………………………………………………………….40
– نظریه آلفرد ماهان………………………………………………………………………..40
– نظریه هلفورد مکیندر………………………………………………………………..43
– نظریه نیکلاس اسپایکمن…………………………………………………………….47
– نظریه هانتینگتون…………………………………………………………………….49
– بررسی نظری مطالعات امنیتی……………………………………………………..57
– رویکرد رئالیستی (واقع گرایانه) ……………………………………………………..57
– رویکرد ایدئالیستی (آرمان گرایانه) ……………………………………………….58
– رویکرد نهادگرایانه………………………………………………………………………58
2-3 – چهارچوب و مدل نظری پژوهش……………………………………………….59
2-4 – پیشینه موضوع…………………………………………………………………..61
فصل سوم : بالکان
3-1 – بالکان…………………………………………………………………………66
– آشنایی کلی با کشورهای شبه جزیره بالکان……………………………………..69
– جمهوری آلبانی……………………………………………………………………71
– جمهوری اسلونی…………………………………………………………………..76
– جمهوری بلغارستان………………………………………………………….80
– جمهوری بوسنی و هرزگوین………………………………………………….83
– جمهوری ترکیه…………………………………………………………………..86
– جمهوری کرواسی……………………………………………………………..91
– جمهوری مقدونیه…………………………………………………………..97
– جمهوری فدرال یوگسلاوی سابق………………………………………101
– صربستان و مونته نگرو………………………………………………………….107
– جمهوری یونان…………………………………………………………………….110
3-2- تاریخچه بالکان………………………………………………………………..114
– بالکان در دوره امپراطوری عثمانی………………………………………………114
– بالکان ونظام اروپای قدیم……………………………………………………….116
– جنگ جهانی اول: علل و پیامدها………………………………………………..122
– بالکان در دهه 90………………………………………………………………127
فصل چهارم : ویژگی های بالکان و اتحادیه اروپا
4-1- مشخصات و ویژگیهای بالکان………………………………………………..133
– شکل گیری اقوام در بالکان………………………………………………………134
– یو گسلاوی……………………………………………………………………….134
– ظهور کشور سلطنتی یوگسلاوی……………………………………………….134
– یوگسلاوی در عصر مارشال تیتو……………………………………………..136
– یوگسلاوی پس از مرگ تیتو ……………………………………………………..144
– بحران در بالکان……………………………………………………………………146
– نزاع میان دو تمدن یا مساعدت میان آنها……………………………………….146
– علل درگیری در شبه جزیره بالکان……………………………………………..147
– صلح در کوزوو……………………………………………………………………149
– عامل و فاکتور عثمانی…………………………………………………………..149
4-2 – اتحادیه اروپایی……………………………………………………………..154
– نگرشی نظری بر اتحادیه اروپا……………………………………………………155
– سیستم های بین المللی…………………………………………………..155
– رژیم های بین المللی……………………………………………………………157
– نظام های دوقطبی جنگ سرد و امنیت اروپا…………………………………..158
– رژیم امنیتی اتحادیه اروپا و رژیم اقتصادی……………………………………159
– اتحادیه اروپا و حرکت به سوی شرق………………………………………..163
4-3 – تاثیرات امنیتی بالکان بر اروپا…………………………………………..168
– شبه جزیره بالکان و تأثیر آن بر امنیت اتحادیه اروپایی…………………….168
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1 – تحلیل نهایی……………………………………………………………173
5-2 – پیشنهادات و راهکارهای حل مناقشات و تعارضات شبه جزیره بالکان……..182
فهرست منابع و مآخذ: ……………………………………………………………..186
چکیده انگلیسی: …………………………………………………………………….189
چکیده:
شبه جزیره بالکان، همواره یکی از مناطق با اهمیت در تاریخ جهان بوده و هست. این اهمیت را مدیون موقعیت جغرافیایی، وجود تنگه های بسفر و داردانل، دروازه اروپا بودن، نزدیکی به خاور نزدیک و خاورمیانه، دریاهای اطراف آن، نزدیکی به کانال سوئز و وجود کشورهای مسلمان نشین در این منطقه است. بالکان به علت راه ارتباطی شرق و غرب در سطح جهان اهمیت ویژه ای دارد؛ زیرا که با تصاحب این سرزمین توسط عثمانی، اروپاییان از لحاظ ارتباط با شرق با مشکل روبرو شدند. ظهور روسیه، که درصدد دست یافتن بر آب های آزاد بود. این امپراطوری با پیش کشیدن حمایت از ارتدکس ها و اسلاوهای بالکان، درصدد دست یافتن بر تنگه ها و دریاهای بالکان برآمد. این توسعه طلبی عاملی شد در کشیده شدن پای قدرتهای اروپایی به بالکان و اراضی عثمانی. برای عثمانی، مردم بالکان و منطقه بالکان نقش اساسی و اهمیت ویژه ای داشتند؛ زیرا از دست دادن آنها، همانطور که با به دست آوردن آنها دولت عثمانی را به امپراطوری تبدیل کرده بود، موجب سقوط امپراطوری می شد.
اتحادیه اروپایی به عنوان یکی از مهم ترین سازمان های منطقه ای در جهان امروز می باشد. این سازمان با قدمتی بیش از 50 سال نتیجه تلاش مستمر سران آن جهت دستیابی به یک اروپای واحد می باشد. اتحادیه اروپایی به شکل کنونی با امضای معاهده ماستریخت در میان 12 کشور شکل گرفت(در حال حاضر 27 عضو دارد) و با انعقاد این معاهده در حقیقت روند جدیدی در ایجاد یک اتحادیه نزدیک میان مردم اروپا آغاز شد. . اتحادیه اروپا دارای ارکان متعددی است که از میان آنها 5 نهاد به عنوان اصلی ترین و در واقع ارکان تصمیم گیری اتحادیه معرفی می شوند و عبارتند از شورای اتحادیه، پارلمان، کمیسیون، دیوان دادگستری و شورای وزیران اتحادیه.
مقدمه:
شبه جزیره بالکان شامل کشورهای ترکیه، بلغارستان، یونان، کرواسی، بوسنی و هرزگوین، مقدونیه، اسلوونی، آلبانی، فدراسیون یوگسلاوی (صربستان، مونته نگرو) به لحاظ ژئوپولیتیکی یکی از حساس ترین نقاط جغرافیایی جهان می باشد که تاریخ پنج سده گذشته آن همواره متأثر از درگیری های نظامی بین دول منطقه بوده است.
بالکان مدت های زیادی تحت تأثیر اقدامات کسانی بوده است که هیچ گاه این سئوال را مطرح نکردند که چه تدبیری بیاندیشند تا تاریخ درد آور و فاجعه آمیز منطقه تکرار نشود.
شبه جزیره بالکان به جهت اختلافات درونی و موقعیت ژئوپولیتیک آن، یکی از مناطق بحران خیز جهان بوده و همیشه مورد توجه قدرتهای بزرگ جهانی قرار داشته است، زیرا علاوه بر دریای سیاه و دریای مرمره، دسترسی به دریاهای مدیترانه، اژه و آدریاتیک را فراهم و نفوذ یا تسلط بر مهم ترین شبکه ارتباطی میان شرق و غرب جهان را تدارک می بیند. به همین لحاظ در طی تاریخ، بحران هایی در اثر مداخله نیروهای خارجی البته با توسل به اختلافات درونی و قومی در این شبه جزیره ایجاد شده و حتی دنیا را به جنگ جهانی نیز کشانیده است.
جنگ و بحران در بالکان ریشه در تاریخ کهن این منطقه دارد و بالکان همواره حلقه اتصال بحرانی در قاره اروپا بوده است. این بحران به ویژه در جنگ دوم جهانی و با عملکردهای فاشیسم ایتالیا و نازیسم آلمان هیتلری تشدید شده است. فروپاشی حکومت های کمونیستی در اروپای شرقی علت اساسی واگرایی در بالکان به ویژه در کشور یوگسلاوی بود زیرا حرکت به سوی دمکراسی چند حزبی در این کشور در اواسط دهه هشتاد و به موازات آن حرکت های دمکراتیک در لهستان شروع شده بود و این رویدادها به آن سرعت بخشید.
با فروپاشی کمونیسم در یوگسلاوی سابق پروسه ای به وجود آمد که این کشور را متلاشی کرد تقاضا برای آزادی شهروندان و قومیت ها در شش جمهوری یوگسلاوی، باعث مخالفت و مقابله با طرح صربستان بزرگ تحت پوشش یوگسلاوی گردید و بحران یوگسلاوی شروع شد. تجاوز صربستان به اسلوونی و سپس کرواسی منجر به جنگ در جمهوری کرواسی گردید.
بروز جنگ در کرواسی که منجر به رسمیت شناخته شدن کرواسی در مجامع بین المللی شد تقاضای کشور بوسنی و هرزگوین برای شناسایی بین المللی توسط جامعه مشترک اروپا و آمریکا مشروط به همه پرسی شد که در آن همه پرسی در کل 64% از شهروندان به استقلال کشور بوسنی و هرزگوین رای دادند که یک روز پس از به رسمیت شناخته شدن بوسنی توسط مجامع بین المللی وسازمان ملل متحدجنگ صربستان بر علیه بوسنی و هرزگوین شروع شد.
فصل اول: کلیات
1-1- بیان مسئله
یکی از مهم ترین مباحثی که در اتحادیه اروپا مطرح است، بحث پیرامون تدوین سیاست امنیتی و دفاعی اروپا[1] می باشد. اتحادیه اروپا برای پیشبرد اهداف اقتصادی، تجاری، سیاسی و نظامی خود در راستای همگرایی بیشتر، نیاز به امنیت در منطقه و حاشیه خود دارد. از سوی دیگر یکی از مسائل مهم و مناقشه برانگیزی که اتحادیه اروپا با آن مواجه است، بحث گسترش اتحادیه اروپا می باشد. این موضوع که آیا هر کشوری که در قاره اروپا واقع شده است، باید عضو اتحادیه اروپا باشد یا خیر ، از دیگر مسائل مهمی می باشد که همواره مطرح بوده است. بالکان شبه جزیره ای است که در جنوب شرقی اروپا که کشورهای یونان، آلبانی، بلغارستان، بوسنی و هرزگوین، کرواسی، اسلوونی، جمهوری مقدونیه، صربستان، مونته نگرو، رومانی و بخش اروپایی ترکیه در آن واقع شده است.
بالکان همواره مکان درگیری ها و نزاعی بوده است که همسایگان خود را تحت تأثیر ناآرامی های خود قرار داده است. در این پژوهش محقق بر آن است تا با شرح موقعیت ژئوپولیتیکی شبه جزیره بالکان (با مرور اجمالی تاریخ این منطقه) تأثیر بحران ها و ناآرامی های آن را بر امنیت همسایگان این منطقه و به طور دقیق تر امنیت اتحادیه اروپا بررسی نماید.
