…………………………………………………………………24
2-1-4-1) تغییر طبیعت كار ……………………………………………………………………………………………..27
2-1-4-2) افزایش رقابت …………………………………………………………………………………………………28
2-1-4-3) فعالیت های نوآورانه و بهبود عملكرد ………………………………………………………………….29
2-1-4-4) جوایز ملی و بین المللی ……………………………………………………………………………………29
2-1-4-5) تغییر نیازهای مشتریان ………………………………………………………………………………………30
2-1-4-6) تأثیر فن آوری اطلاعات …………………………………………………………………………………..31
2-1-5 ) اندازه گیری عملكرد و تسهیل در تصمیم گیری ………………………………………………………..31
2-1-6 ) اندازه گیری عملكرد و قابلیت پاسخگویی ……………………………………………………………….33
2-1-7 ) نظام های اندازه گیری عملكرد و تعامل با محیط ………………………………………………………35
2-1-7-1) محیط داخلی …………………………………………………………………………………………………..35
2-1-7-2) محیط خارجی ………………………………………………………………………………………………….37
2-1-7-3) راهبرد رقابتی …………………………………………………………………………………………………..38
2-1-8 ) دیدگاه های سنتی و نوین نظام اندازه گیری عملكرد ………………………………………………….38
2-1-9 ) نظام های سنتی اندازه گیری عملكرد ………………………………………………………………………41
2-1-9-1 ) سیستم اندازه گیری حسابداری ………………………………………………………………………….42
2-1-9-2 ) روش هزینه یابی بر مبنای فعالیتABC…………………………………………………………….42
2-1-9-3 ) اندازه گیری عملكرد كلیدی ………………………………………………………………………………42
2-1-9-4 ) مدل اندازه گیری كارت امتیاز پاسخگویی ……………………………………………………………43
2-1-9-5 ) روشارزش افزوده اقتصادی(EVA)………………………………………………………………..43
2-1-9-6 ) روش های ارزیابی عملكرد افراد ……………………………………………………………………….43
2-1-10 ) نظام های نوین اندازه گیری عملكرد …………………………………………………………………….43
2-1-10-1 ) نظام مدیریت كیفیت ایزو ……………………………………………………………………………….44
2-1-10-2 ) نظام مدیریت بر مبنای هدف ……………………………………………………………………………45
2-1-10-3 ) نظام مدیریت كیفیت جامع ………………………………………………………………………………45
2-1-10-4 ) روش بالدریج ……………………………………………………………………………………………….45
2-1-10-5 ) نظام مدیریت هوشین ……………………………………………………………………………………..45
2-1-10-6 ) مدل بنیاد اروپایی مدیرت کیفیتEFQM…………………………………………………………46
2-1-10-7 ) كارت امتیازی متوازنBSC…………………………………………………………………………….46
2-1-11 ) رویكرد های مختلف در اندازه گیری عملكرد …………………………………………………………49
2-1-11-1 ) رویكرد حسابداری ………………………………………………………………………………………..49
2-1-11-2 ) رویكرد مدیریت مالی …………………………………………………………………………………….50
2-1-11-3 ) رویكرد اقتصادی …………………………………………………………………………………………..50
2-1-12 ) عناصر اصلی نظام اندازه گیری عملكرد …………………………………………………………………50
2-1-13 ) فرآیند اندازه گیری عملكرد …………………………………………………………………………………51
2-1-13-1 ) تدوین شاخص ها …………………………………………………………………………………………51
2-1-13-2 ) تعیین وزن شاخص ها و اهمیت آن ها ………………………………………………………………53
2-1-13-3 ) استاندارد گذاری و تعیین وضعیت عملكرد مطلوب ……………………………………………..54
2-1-13-4 ) سنجش و اندازه گیری نتایج ……………………………………………………………………………54
2-1-13-5 ) استخراج نتایج ………………………………………………………………………………………………54
2-1-14 ) معیارهای اندازه گیری عملكرد ……………………………………………………………………………54
2-1-14-1 ) معیارهای حسابداری ……………………………………………………………………………………..57
2-1-14-2 ) معیارهای اقتصادی ………………………………………………………………………………………..58
2-1-15 ) سایر طبقه بندی های معیار اندازه گیری عملكرد شركت ها ……………………………………..60
2-1-16 ) اندازه گیری عملكرد مالی …………………………………………………………………………………..61
2-2 ) بخش دوم : تصمیمات استراتژیك ……………………………………………………………………………..64
2-2-1 ) مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………..65
2-2-2 ) مدیریت و استراتژی …………………………………………………………………………………………….69
2-2-3 ) فرآیند مدیریت استراتژیك ……………………………………………………………………………………68
2-2-3-1)مراحل اصلی فرآیند مدیریت استراتژیك ……………………………………………………………….70
2-2-4 ) عناصر مدیریت استراتژیك ……………………………………………………………………………………71
2-2-4-1 ) رسالت شركت ……………………………………………………………………………………………….71
2-2-4-2 ) اهداف شركت ………………………………………………………………………………………………..72
2-2-4-3 ) استراتژیست ها ……………………………………………………………………………………………….74
2-2-4-4) محیط خارجی و منابع شركت …………………………………………………………………………….75
2-2-5 ) ضرورت مدیریت استراتژیك ………………………………………………………………………………..76
2-2-6 ) مزایای مدیریت استراتژیك ……………………………………………………………………………………76
2-2-7 ) تصمیم گیری در مدیریت ……………………………………………………………………………………..77
2-2-7-1 )تاریخچه تصمیم گیری در مدیریت ………………………………………………………………………77
2-2-7-2 ) تصمیم گیری در شرایط ریسك و عدم اطمینان …………………………………………………….78
2-2-7-3 ) انواع تصمیمات در مدیریت ………………………………………………………………………………80
2-2-8 ) كاربرد تصمیمات استراتژیك ………………………………………………………………………………..82
2-2-8-1 ) ابعاد تصمیمات استراتژیك ……………………………………………………………………………….84
2-2-9 ) سطوح مختلف استراتژی ………………………………………………………………………………………85
2-2-10 ) استراتژی و عملكرد و شكاف مابین آن ها …………………………………………………………….87
2-2-11 ) استراتژی و مزیت رقابتی ……………………………………………………………………………………91
2-2-12 ) ارزیابی و كنترل راهبردی ……………………………………………………………………………………92
2-3 ) بخش سوم : پیشینه تحقیق ………………………………………………………………………………………..97
2-3-1 ) مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………..98
2-3-2 ) تحقیقات داخلی ………………………………………………………………………………………………….98
2-3-2-1 ) خلاصه تحقیقات داخلی …………………………………………………………………………………102
2-3-3 ) تحقیقات خارجی ………………………………………………………………………………………………103
2-3-3-1 ) خلاصه تحقیقات خارجی ……………………………………………………………………………….106
2-4 ) خلاصه فصل دوم ………………………………………………………………………………………………….107
فصل سوم : روش اجرای تحقیق
3-1 ) مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….109
3-2 ) فرآیند اجرای تحقیق……………………………………………………………………………………………….109
3-3 ) روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………….109
3-4 ) جامعه آماری و نمونه آماری…………………………………………………………………………………….110
3-5 ) روش ها و ابزار جمع آوری داده ها …………………………………………………………………………111
3-5-1 ) معرفی ساختار پرسشنامه …………………………………………………………………………………….112
3-6 ) روایی و پایایی ابزار سنجش و اندازه گیری ……………………………………………………………….113
3-6-1 ) روایی پرسشنامه ………………………………………………………………………………………………..113
3-6-2 ) پایایی پرسشنامه ………………………………………………………………………………………………..113
3-7) روش تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………….115
3-7-1 ) توصیف متغیرهای اصلی تحقیق …………………………………………………………………………..115
3-7-2 ) تحلیل داده های تحقیق ………………………………………………………………………………………115
3-8) خلاصه فصل سوم ………………………………………………………………………………………………….116
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل یافته ها
4-1 ) مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….118
4-2 ) آمار توصیفی ………………………………………………………………………………………………………..118
4-2-1 ) توصیف متغیرهای جمعیت شناختی ………………………………………………………………………118
4-2-2 ) توصیف متغیرهای اصلی …………………………………………………………………………………….123
4-3 ) تحلیل استنباطی داده ها ………………………………………………………………………………………….131
4-3-1 ) آزمون نرمال بودن ……………………………………………………………………………………………..131
4-3-2 ) آزمون فرضیه ها ……………………………………………………………………………………………….132
4-3-2-1 ) آزمون فرضیه اول ………………………………………………………………………………………….134
4-3-2-2 ) آزمون فرضیه دوم ………………………………………………………………………………………….135
4-3-2-3 ) آزمون فرضیه سوم …………………………………………………………………………………………136
4-3-2-4 ) آزمون فرضیه چهارم ………………………………………………………………………………………137
4-3-2-5 ) آزمون فرضیه پنجم ………………………………………………………………………………………..138
4-4 ) خلاصه فصل چهارم ………………………………………………………………………………………………139
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1 ) مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….141
5-2 ) یافته ها و نتایج آمار توصیفی ………………………………………………………………………………….141
5-3 ) یافته ها و نتایج آمار استنباطی …………………………………………………………………………………144
5-4 ) بحث و نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………….145
5-5 ) پیشنهادات تحقیق ………………………………………………………………………………………………….146
5-6 ) محدودیت های تحقیق …………………………………………………………………………………………..147
5-7 ) پیشنهادات برای تحقیقات آتی …………………………………………………………………………………148
5-8 ) خلاصه فصل پنجم ………………………………………………………………………………………………..148
منابع و ماخذ ………………………………………………………………………………………………………………..149
پیوست ها
پیوست (1) ……………………………………………………………………………………………………………………157
پیوست (2) ……………………………………………………………………………………………………………………160
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول(1-1):تعاریف مختلف اندازه گیری ………………………………………………………………………………5
جدول(2-1):تفاوت دیدگاه ها درباره ارزیابی عملكرد ……………………………………………………………40
جدول(2-2)::تفاوت نظام های سنتی و نوین ………………………………………………………………………..41
جدول(2-3):شاخص ها جهت مقایسه عملكرد ……………………………………………………………………..62
جدول(2-4):ویژگی های تصمیمات ……………………………………………………………………………………82
جدول(2-5):ویژگی های تصمیمات مدیریت استراتژیك …………………………………………………………86
جدول(2-6):خلاصه تحقیقات داخلی ………………………………………………………………………………..102
جدول(2-7):خلاصه تحقیقات خارجی ………………………………………………………………………………106
جدول(3-1):ارزش عددی گزینه های پرسشنامه ………………………………………………………………….112
جدول(3-2):توزیع سوالات پرسشنامه ……………………………………………………………………………….112
جدول(3-3):ضرایب پایایی پرسشنامه ………………………………………………………………………………..115
جدول(4-1):توصیف جنسیت پاسخگویان ………………………………………………………………………….119
جدول(4-2):تحصیلات پاسخگویان …………………………………………………………………………………..120
جدول(4-3):مدت فعالیت شركت ……………………………………………………………………………………..121
جدول(4-4):تعداد كاركنان شركت ……………………………………………………………………………………122
جدول(4-5):توصیف متغیر كاربردی نمودن تصمیمات استراتژیك ………………………………………….123
جدول(4-6):توصیف متغیر ویژگی های نظام اندازه گیری عملكرد ………………………………………….124
جدول(4-7):توصیف متغیر قابلیت اطمینان …………………………………………………………………………125
جدول(4-8):توصیف متغیر كاربرد خاص …………………………………………………………………………..126
جدول(4-9): توصیف متغیر نوع استراتژی ………………………………………………………………………….127
جدول(4-10): توصیف متغیر نوع صنعت …………………………………………………………………………..128
جدول(4-11): فراوانی شركت ها در نوع صنعت ………………………………………………………………..129
جدول(4-12):توصیف متغیر اندازه شركت ………………………………………………………………………..130
جدول(4-13): نتایج آزمون نرمال بودن ……………………………………………………………………………..131
جدول(4-14): نتایج آزمون دوربین-واتسون ………………………………………………………………………132
جدول(4-15): نتایج آزمون شاپیرو – ویلك…………………………………………………………………………132
جدول(4-16):اثرات مستقیم و غیر مستقیم و اثر كل …………………………………………………………….133
جدول(4-17): رگرسیون چند گانه آزمون فرضیه اول …………………………………………………………..134
جدول(4-18): رگرسیون قابلیت اطمینان و كاربردی نمودن تصمیمات استراتژیك …………………….134
جدول(4-19):اثر كل رابطه متغیرهای فرضیه اول …………………………………………………………………134
جدول(4-20): رگرسیون چند گانه آزمون فرضیه دوم …………………………………………………………..135
جدول(4-21): رگرسیون كاربرد خاص و كاربردی نمودن تصمیمات استراتژیك ………………………135
جدول(4-22): اثر كل رابطه متغیرهای فرضیه دوم ……………………………………………………………….135
جدول(4-23): رگرسیون چند گانه آزمون فرضیه سوم ………………………………………………………….136
جدول(4-24): رگرسیون اندازه شركت و كاربردی نمودن تصمیمات استراتژیك ………………………136
جدول(4-25):اثر كل رابطه متغیرهای فرضیه سوم ……………………………………………………………….136
جدول(4-26): رگرسیون چند گانه آزمون فرضیه چهارم ……………………………………………………….137
جدول(4-27): رگرسیون نوع صنعت و كاربردی نمودن تصمیمات استراتژیك ………………………….137
جدول(4-28):اثر كل رابطه متغیرهای فرضیه چهارم …………………………………………………………….137
جدول(4-29):رگرسیون چند گانه آزمون فرضیه اول …………………………………………………………….138
جدول(4-30): رگرسیون نوع استراتژی و كاربردی نمودن تصمیمات استراتژیك ………………………138
جدول(4-31): اثر كل رابطه متغیرهای فرضیه اول ……………………………………………………………….138
جدول(5-1): توصیف مولفه های مربروط به متغیرهای تحقیق ………………………………………………..141
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار(1-1): مدل مفهومی تحقیق …………………………………………………………………………………………9
نمودار(2-1): چرخه عملكرد …………………………………………………………………………………………….26
نمودار(2-2): رویكردهای اندازه گیری عملكرد ……………………………………………………………………49
نمودار(2-3): معیارهای اندازه گیری عملكرد ……………………………………………………………………….56
نمودار(2-4): معیارهای حسابداری ……………………………………………………………………………………..57
نمودار(2-5): معیارهای اقتصادی ……………………………………………………………………………………….58
نمودار(2-6): سایر طبقه بندی معیارها ………………………………………………………………………………..60
نمودار(2-7): فرآیند كنترل استراتژیك ………………………………………………………………………………..94
نمودار(4-1): نمودار دایره ای جنسیت پاسخگویان ……………………………………………………………..119
نمودار(4-2): نمودار میله ای تحصیلات پاسخگویان …………………………………………………………….120
نمودار(4-3):نمودار میله ای مدت فعالیت شركت ………………………………………………………………..121
نمودار(4-4): نمودار میله ای تعداد كاركنان شركت …………………………………………………………….122
نمودار(4-5): هیستوگرام متغیر كاربردی نمودن تصمیمات استراتژیك ……………………………………..123
نمودار(4-6): هیستوگرام متغیر ویژگی های نظام اندازه گیری عملكرد ……………………………………..124
نمودار(4-7: هیستوگرام متغیر قابلیت اطمینان ………………………………………………………………………125
نمودار(4-8): هیستوگرام متغیر كاربرد خاص ………………………………………………………………………126
نمودار(4-9): هیستوگرام متغیر نوع استراتژی ………………………………………………………………………127
نمودار(4-10): نمودار میله ای متغیر نوع صنعت …………………………………………………………………128
نمودار(4-11):نمودار دایره ای متغیر نوع صنعت …………………………………………………………………129
نمودار(4-12): نمودار میله ای متغیر اندازه شركت ……………………………………………………………..130
نمودار(4-13): اثرات مستقیم و غیر مستقیم و اثر كل ……………………………………………………………133
چکیده
طی چند دهه اخیر، دنیای کسب و کار دچار تغییرات بسیاری شده است. در نتیجه همین تغییرات ، شرکت ها وارد رقابت شدید در جنبه های مختلف از جمله بهبود کیفیت ، افزایش قابلیت اطمینان ، کاهش هزینه و سهولت در تصمیم گیری های استراتژیک شده اند.در این راستا اندازه گیری عملکرد از اهمیت زیادی برخوردار شده است.دانش مدیریت امروز در جستجوی راه های کمک به تحقق چشم انداز، اهداف و استراتژی ها در شركت ها است که ملاک عملکرد موفق محسوب می شوند.یکی از مهمترین حلقه های زنجیره مدیریت سنجش و اندازه گیری عملکرد است که در سال های اخیر با مفهوم مدیریت عملکرد جایگزین شده و نگاهی جامع به بحث عملکرد چه در حیطه کارکنان و چه در حیطه شركت دارد. اندازه گیری عملکرد به معنی فرآیند کمی سازی فعالیت است. اندازه گیری عملکرد ، ابزاری برای فهم وضعیت شرکت و اطمینان از موفقیت آن در آینده است. یکی از اهداف اصلی نظام اندازه گیری عملکرد ، دستیابی به اطلاعات منطقی برای پشتیبانی تصمیم گیری های استراتژیک است. معمولاً مفهوم اندازه گیری عملکرد در سطح استراتژیک به نظارت بر طرح ها و موفقیت شرکت ها بر می گردد . از دغدغه های اساسی شرکت های امروزی ، دستیابی به یک شیوه ارزیابی کارا و انعطاف پذیر است تا با آن بتوان کلیه ابعاد عملکردی شرکت را مورد بررسی قرار داد. با وجود این که تحقیقات مفهومی در ادبیات حسابداری و مالی به این نکته اشاره دارند که استفاده از نظام اندازه گیری عملکرد بر نفوذ بازیگران درون سازمانی تأثیر می گذارد اما شواهد تجربی درخصوص این نظریه عمدتاٌ به شواهد گفتاری و تعداد اندکی بررسی های موردی محدود می باشد.جامعه آماری این تحقیق كلیه شركت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد.داده ها به روش میدانی و از طریق پرسشنامه گرد آوری شده است.در این تحقیق برای بررسی رابطه بین متغیرهای تحقیق از رگرسیون چند متغیره استفاده گردید.یافته های تحقیق نشان دهنده اثربخشی به کارگیری نظام اندازه گیری عملکرد و نقش آن بر کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک با توجه به متغیرهای تعدیل گر قابلیت اطمینان، كاربرد خاص ، اندازه شركت و نوع استراتژی می باشد.
واژه های كلیدی:عملكرد، نظام اندازه گیری عملكرد ، تصمیمات استراتژیك ، استراتژی كسب و كار
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1 ) مقدمه
امروزه اندازه گیری[1] به عنوان یکی از پایه ای ترین مبنای علوم مختلف در عرصه دستاوردهای بشری در آمده است.شاید بتوان یکی از مولفه های اصلی پیشرفته بودن جوامع را همین جنبش اندازه گیری دانست. در این میان اندازه گیری عملکرد[2] خود به عنوان یک موضوع عمومی ، عملکرد های مختلف موجود در صحنه کسب و کار[3] را شامل می شود. عملکرد هایی که هم مربوط به سازمان[4] یا بنگاه[5] و هم مربوط به واحد های مجزا ، فرآیند ها ، افراد ، مشتریان و یا پیمانکاران آن است (امیران ،1382،ص77). عملکرد واحد های اقتصادی بر اساس میزان دستیابی آنان به اهداف تعیین شده کوتاه مدت و بلند مدت اندازه گیری می شود. از این رو عملکرد معیار مناسبی جهت دسترسی به این اهداف تعیین شده قلمداد می گردد.به بیان دیگر اندازه گیری عملکرد میزان موفقیت شرکت ها و بنگاه های اقتصادی را در دسترسی و نیل به اهدافشان نشان می دهد (خالقی مقدم و برزیده ،1382،ص83).
گسترش و پیچیدگی روز افزون و شتاب آمیز واحدهای انتفاعی و غیر انتفاعی در جهان پیشرفته امروز و فشارهای ناشی از کمبود منابع و افزایش رقابت و از طرفی دیگر وجود انواع مخاطرات در زمینه های مالی ، تجاری و اداری که اهداف و سیاست های شرکت ها را از درون و برون به شدت تهدید می کند سبب شده است که کنترل و اندازه گیری عملکرد این گونه واحد ها به صورت منطقی انجام گیرد و نیاز به یک نظام سنجش عملکردی کامل تر از آن چه که قبلاً موجود بود ، به وجود آید (صلواتی و همكاران،1391،ص26). طی چند دهه اخیر ، دنیای کسب و کار دچار تغییرات بسیاری شده است. در نتیجه همین تغییرات ، شرکت ها وارد رقابت شدید در جنبه های مختلف از جمله بهبود کیفیت[6] ، افزایش انعطاف پذیری[7] ، افزایش قابلیت اطمینان[8] ، کاهش هزینه ها[9] ، رشد[10] ، بنگاه های ماندگار[11] ، گسترش خطوط محصول[12] ، تاکید بر خلاقیت[13] وسهولت در تصمیم گیری استراتژیک[14] شده اند(تقی زاده و فضلی،1390، ص126). به باور صاحب نظران مدیریت هرآن چه را که نتوان اندازه گیری نمود نمی توان کنترل نمود و هرچه را که نتوان کنترل نمود مدیریت آن نیز امکان پذیر نخواهد بود. در این راستا نظام اندازه گیری عملکرد[15] در محیط کسب و کار برای شرکت ها از اهمیت زیادی برخوردار شده است (Das,1994,p24). بنا به گفته کاپلان و نورتن[16] این نظام از جمله بهترین راه های به دست آوردن اطلاعات برای تصمیم گیری در شركت ها است ، به همین جهت همواره در هر دوره زمانی ، نیاز به اندازه گیری عملکرد در مدیران عالی شركت ها و سازمان ها احساس شده است (Kaplan et al.,2001,p1).
این اعتقاد وجود دارد که عملکرد تنها در یک فضای تصمیم گیری ، معنی پیدا می کند . یعنی تصمیم گیرندگان داخلی و خارجی شرکت باید در مورد عملکرد به توافق برسند. از طرفی تصمیم گیران شرکت برای تصمیم گیری صحیح و به موقع بایستی وضعیت موجود شرکت را به درستی بشناسند. آنان نیاز به اطلاعاتی دارند که عملکرد شرکت را به طور دقیق نشان دهد بنابراین وضعیت عملکردی فعلی و گذشته شرکت تأثیر مستقیمی در تصمیمات استراتژیک آنان می گذارد ، شاید به همین دلیل است که این روزها اهمیت اندازه گیری عملکرد شرکت ها هم در مجامع دانشگاهی و هم در مجامع صنعتی فزونی یافته است(حاجی جباری و سر آبادانی،1386، ص20).
1-2 ) بیان مسأله
هر تحقیق در واقع با قصد پاسخگویی و راه حل یابی برای یك مسأله اصلی كه در واقع در قالب یك پرسش ظهور كرده است، آغاز می شود.بیان مسأله ، طرح مسأله به زبان علمی می باشد كه این امر شامل محدود كردن مسأله و جداسازی آن از مسائل حاشیه ای است.محقق باید بتواند مسأله را به گونه ای بیان كند كه اهمیت آن را به اثبات برساند (خاکی ،1387، ص9). اندازه گیری عملکرد اصطلاحی است که بسیار مورد بحث و بررسی قرار می گیرد ولی به ندرت تعریف دقیقی از آن ارائه می گردد .اندازه گیری عملکرد به معنی فرآیند کمی سازی[17] فعالیت ها است (Bourne et al., 2003 , p2). اندازه گیری عملکرد ، ابزاری برای فهم وضعیت شرکت و اطمینان از موفقیت آن در آینده محسوب می گردد. اندازه گیری عملکرد ، ابزاری تحلیلی است که شاخص ها[18] را تعیین می کند ، نتایج را به صورت کمی نشان می دهد و عکس العمل های بعدی را مشخص می سازد( تقی زاده و همکاران،1390، ص147) . به بیان دیگر اندازه گیری عملکرد فرآیندی است که فعالیت های شرکت را به گونه ای اندازه گیری می کند تا شرکت در سایه بهبود فعالیت ها ، هزینه ها را کاهش داده و نحوه انجام عملیات در شرکت را از طریق اتخاذ تصمیمات صحیح ، بهبود بخشد ، همچنین از ماموریت[19] شرکت نیز پشتیبانی می نماید (قلی زاده و آزادی خواه ، 1389، ص3). اندازه گیری عملکرد در بُعد سازمانی معمولاً مترادف با اثربخشی[20] و کارآیی[21] فعالیت ها می باشد. منظور از اثربخشی میزان دستیابی به اهداف و برنامه ها با ویژگی کارا بودن فعالیت ها و عملیات است و کارآیی به این موضوع اشاره دارد که منابع از نظر اقتصادی ، چگونه برای کسب اهداف به کار رفته اند. از این رو می توان آن ها را دو بُعد مهم عملکرد دانست. به بیان دیگر هم علل داخلی (کارآیی) و هم دلایل خارجی (اثربخشی) برای بخش های خاص عملکرد می توانند وجود داشته باشند. از این رو سطح به دست آمده از عملکرد یک کسب و کار ، تابعی از کارآیی و اثر بخشی فعالیت های صورت گرفته می باشد. نظام اندازه گیری عملکرد ، مجموعه ایی از استانداردها است که به منظور کمی کردن کارآیی و اثر بخشی فعالیت ها به کار می رود (Neely et al.,1995 , p80). به بیان ساده اگر نسبت داده به ستانده ، کارآیی در نظر گرفته شود، نظام اندازه گیری عملکرد در واقع میزان کارآیی تصمیمات مدیریت در خصوص استفاده بهینه از منابع و امکانات را مورد سنجش قرار می دهد (حاجی جباری و سرآبادانی،1386،ص23).
اندازه گیری عملکرد بهترین ابزار برای برنامه ریزی[22] و کنترل است. از سوی دیگر اندازه گیری عملکرد انگیزه لازم برای ارتقای کیفیت مدیریت را نیز فراهم می کند. از این رو می توان گفت اندازه گیری عملکرد صرفاً آگاهی از کیفیت خدمات نیست بلکه به طور طبیعی افزایش کیفیت خدمات را نیز در بر خواهد داشت. به همین دلیل و به علت تسهیل در امر تصمیم گیری و تنظیم اهداف بلند مدت،حرکت گسترده ای به منظوربهره گیری از نظام اندازه گیری عملکرد در بیشتر کشورهای پیشرفته جهان دیده می شود ( منصوری،1378،ص161). به طوری که موضوع اندازه گیری عملکرد در سال های اخیر با توسعه چهارچوب ها و مدل های اندازه گیری نظیر کارت امتیازی متوازن[23] ، منشور عملکرد[24] ، ارزشافزوده اقتصادی[25] ، هزینه یابی بر مبنای فعالیت[26] ، آنالیز ارزش سهام[27] و تکنیک های خود ارزیابی[28] به سرعت در حال رشد است. چهارچوب های اندازه گیری جدید و بسیار قابل توجه نظیر کارت امتیازی متوازن و مدل تعالی کسب و کار ، محیط کسب و کار را با دگرگونی های فراوانی مواجه ساخته است (تیموری و علی اكبری ، 1388، ص2).
جدول 1-1 ) تعاریف مختلف از اندازه گیری و نظام اندازه گیری عملكرد
| منبع |
تعریف |
| فرهنگ لغات آكسفورد[29] |
اندازه گیری اسمی است كه به عمل اندازه گرفتن اطلاق می شود. |
| فرهنگ لغات آمریكن هریتیج[30] |
عمل اندازه گرفتن و یا فرآیند اندازه گیری شدن.
مثل اندازه گیری كیفیت ، ابعاد یا حجم
|
| فرهنگ لغات ورلدنت[31] |
عمل یا فرآیند تخصیص یك عدد به یك پدیده طبق یك قانون خاص را اندازه گیری گویند. |
| نیلی و همكاران[32] (1995) |
اندازه گیری عملكرد اصلاحی است كه بسیار مورد بحث و بررسی قرار می گیرد ولی به ندرت تعریف می گردد. اندازه گیری عملكرد به معنی فرآیند كمی كردن افعال است كه این فرآیند كمی كردن را اندازه گیری گویند. نظام اندازه گیری عملكرد ، مجموعه ایی از استاندارها است كه به منظور كمی كردن كارایی و اثر بخشی افعال به كار می رود. |
| وبستر و هونگ[33] (1994) |
اندازه گیری عملكرد یك فعالیت كلیدی مدیریت است كه اطلاعات لازم برای تصمیم گیری كارا ، پایش عملكرد و تخصیص كارای منابع را در اختیار تصمیم گیرندگان قرار می دهد. |
| ون درونگلن و كوك[34] (1997) |
اندازه گیری عملكرد تحصیل و تحلیل اطلاعات مربوط به دستیابی واقعی به اهداف و برنامه های شركت و نیز اطلاعات مربوط به عوامل موثر بر این دستیابی می باشد. |
| بیتیتسی[35] (2002) |
اندازه گیری عملكرد فرآیند استفاده از یك معیار عملكرد در یك حوزه است كه منعكس كننده معیارهای به كار گرفته شده نیز می باشد.
نظام اندازه گیری عملكرد عبارت است از مجموعه ایی ساختار یافته از معیارهای عملكرد و نیز فرآیند های مقتضی كه چگونگی استفاده مدیریت از آن معیارها برای مدیریت عملكرد سازمان را تعریف می كنند.
|
ادامه جدول 1-1 ) تعاریف مختلف از اندازه گیری و نظام اندازه گیری عملكرد
| سینكلیر و زیری[36] (1995) |
یكپارچه كردن فعالیت های سازمانی در سطوح مختلف مدیریتی و در بین وظایف و یا یك روش نظام مند برای ارزیابی ورودی های ، خروجی ها ، تبدیل ورودی به خروجی و بهره وری عملیات تولیدی و غیر تولیدی.
تخصیص نظام مند اعداد به موجودیت ها و یا فرآیند تعیین چگونگی دستیابی سازمان ها ، شركت ها و یا افراد به اهدافشان.
|
از اهداف اندازه گیری عملکرد می توان شناسایی وضع موجود ، تعیین نقاط ضعف و قوت در ایفای وظایف و مسئولیت ها ، بهبود تصمیم گیری در مورد حوزه و عمق فعالیت ها ، برنامه ها و اهداف آینده شرکت ، ارتقای پاسخگویی به ذینفعان در مورد عملکرد برنامه ها، بهبود تخصیص منابع و استفاده بهینه از امکانات و منابع انسانی را ذکر نمود. در حقیقت هدف اصلی باید راهنمایی و ارشاد شرکت باشد تا به این ترتیب درجه کارآمدی و بازده فعالیت های شرکت نیز بالا رود (قلی زاده و آزادی خواه ، 1389، ص6). می توان گفت كه از اهداف اصلی نظام اندازه گیری عملکرد ، دستیابی به اطلاعات منطقی برای پشتیبانی از تصمیم گیری های استراتژیک[37] مدیران است. معمولاً مفهوم اندازه گیری عملکرد در سطح استراتژیک به نظارت بر طرح ها و موفقیت شرکت ها برمی گردد .شرکت ها اغلب اندازه گیری عملکرد را در سطحی از جمله بخش ها ، واحد های اجرایی و سیستم ها اعمال می کنند و یا در بخش های منحصر به فرد و انفرادی به کار می گیرند که این اندازه ها و مقیاس ها اغلب مربوط به کارمندان هستند(یوسفی نژاد و نیشابوری ، 1388، ص30 ). از آن جا كه از اصلی ترین و مهم ترین وظایف مدیران ، تصمیم گیری است. مدیران باید برای برنامه ریزی ، سازمان دهی و اجرا ، تصمیم گیری نمایند. این تصمیم گیری ها باید بر اساس نتایج ارزیابی های انجام شده (با معیار و شاخص های عملکرد) و متناسب با فرآیندهای کاری شرکت نیز باشد. اندازه گیری مستمر عملکرد ، موجب پیدایش اطلاعات مستند ، به هنگام و با ارزش برای تصمیم گیری مدیران خواهد شد که با هدف ارتقای شرکت و بهبود فعالیت های کاری آن در زمینه های گوناگون اتخاذ می شوند(خالقی مقدم و برزیده ، 1382، ص85).
با توجه به موقعیت کلیدی تصمیمات استراتژیک در شرکت ها این تحقیق سعی دارد نقش نظام اندازه گیری عملکرد را در شركت ها و بر اساس دو کاربرد و ویژگی كلیدی این نظام یعنی (تسهیل در تصمیم گیری[38] و قابلیت پاسخگویی[39]) را بر کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک در شركت از طریق مفاهیم و متغیرهای تعدیل گر قابلیت اطمینان[40] ، کاربرد خاص[41] ،اندازه شرکت[42] ، نوع صنعت[43] و نوع استراتژی[44] مورد تحقیق و بررسی قرار دهد.
[1] Measurement
[2] Performance Measurement
[3] Business
[4] Organization
[5] Corporation
[6] Quality Improvement
[7] Increased Flexibility
[8] Increased Reliability
[9] Cost Reduction
[10] Growth
[11] Long Term Survival Enterprises
[12] Expansion of Product Lines
[13] Emphasis on Creativity
[14] Facilitate Strategic Decision-Making
[15] Performance Measurement System (PMS)
[16] Robert Kaplan , David Norton
[17] Quantification
[18] Indicators
[19] Mission
[20] Effectiveness
[21] Efficiency
[22] Planning
[23] Balanced Scorecard(BSC)
[24] Performance Prism
[25] Economic Value Added(EVA)
[26] Activity Based Costing
[27] Shareholder Value Analysis
[28] Self-Assessment
[29] Oxford English Dictionary
