2-6-2- طبقه بندی مسائل مکان یابی رقابتی بر اساس نحوه ورود به محیط رقابت… 20

2-6-2-1- ورود نوبتی به بازار. 21

2-6-2-1-1- ورود نوبتی به بازار و بدون عکس العمل رقبا 21

2-6-2-1-2- ورود نوبتی به بازار باوجود عکس العمل رقبا 21

2-6-2-1-2-1- برنامه ریزی دوسطحی. 22

2-6-2-1-2-2-مدل ریاضیبرنامه ریزی دوسطحی. 25

2-6-2-1-2-3- استفاده از شرایط کراش-کاهن-تاکر (KKT) 26

2-6-2-2- ورود هم زمان به بازار. 30

2-6-2-2-1- نظریه بازیها 30

2-6-2-2-1-1-……………………………………………. فرضیات اساسی در نظریه بازی­ها 32

2-6-2-2-1-2-……………………………………………………………….. طبقه­بندی بازیها 33

2-6-2-2-1-3-………………………………………………………….. بازی­های استراتژیک… 35

2-6-2-2-1-4-……………………………………….. بازی­های استراتژیک با اطلاعات کامل. 36

2-6-2-2-1-5-………………………………………………………………………. تعادل نش.. 36

فصل سوم روش تحقیق.. 40

3-1- مقدمه. 41

3-2- مدل­سازی مسئله. 41

3-2-1- مدل سهم بازار. 45

3-2-2- مسئله مکان یابی.. 45

3-3- روش سه مرحله­ای.. 47

3-3-1- مرحله تعیین میزان جذابیت… 47

2-3-3- مرحله تعیین مکان بهینه. 47

3-3-3- مرحله تعیین میزان کیفیت و قیمت… 48

3-4- تعادل جذابیت… 48

3-5- جایابی تسهیلات جدید. 50

3-6- اندازه کیفیت و قیمت… 51

3-7- جمع بندی فصل.. 51

فصل چهارم بررسی عملکرد روش سه مرحله ای در حل مسائل مکان یابی رقابتی.. 53

4-1- مقدمه. 54

4-1-1- مثال عددی.. 54

4-2- تحلیل حساسیت… 58

-3-4 جمع­بندی فصل……………60

فصل پنجم نتیجه­گیری و پیشنهادات آتی.. 61

5-1- مقدمه. 62

5-2- بر فصلهای گذشته. 62

5-3- خلاصه تحقیق.. 62

5-4- پیشنهادات برای تحقیقات آتی.. 63

5-5- جمع بندی فصل.. 64

فهرست منابع و مراجع 65

پیوست­ها 68

7-1- کدهای لازم برای محاسبه جذابیت و تابع هدف… 69

7-2- کدهای مثال 4-1-1. 70

1-2-7- برای نقطه کاندیدا [20,20] 70

2-2-7- برای نقطه کاندیدا [40,35] 70

3-2-7- برای نقطه کاندیدا [30,80] 71

4-2-7- برای نقطه کاندیدا [100,75] 71

5-2-7- برای نقطه کاندیدا [105,40] 72

1-1- مقدمه

در دنیای امروز، روند سرعت تغییرات در عرصه اقتصاد و صنعت، به ویژه در قرن بیستم افزایش بیشتری داشته است. درنتیجه، میان سازمان­های تولیدی و خدماتی رقابتی بیشتری به وجود آمده و آن ها را مجبور به ارائه خدمات بهتر و ایجاد مزیت­های رقابتی بیشتر با هدف دوام بیشتر و سود بیشینه در بازارهای داخلی و جهانی کرده است. در مقابل، مشتریان و مصرف­کنندگان به دنبال کالا و خدماتی هستند که نیازهای فعلی و آتی را به بهترین نحو پاسخ دهد. مشتریان کالایی را انتخاب می­کنند که کمترین فاصله را از محل استقرار تسهیلات داشته و مطلوبیت مورد انتظار خود را از آن تسهیلات به دست آورند. میزان مطلوبیت تسهیلات به معیار­های مختلفی می­تواند بستگی داشته باشد و این معیارها برای مشتریان مختلف دارای میزان اهمیت متفاوتی است.

همین عوامل باعث شده است که سازمان­ها برای رسیدن به اهدافشان، به مسئله جایابی تسهیلات و تعیین میزان مطلوبیت، توجه ویژه ای داشته باشند.

برنامه ریزی تسهیلات[1] که از مباحث مهم در مهندسی صنایع است دو بخش عمده جایابی[2] و طراحی[3] را شامل می­شود که مهم ترین بخش طراحی، استقرار یا جانمایی[4] و بخش­های دیگر آن حمل ونقل[5] و طراحی ساختمان و تأسیسات[6] است. منظور از تسهیلات، هر مجموعه، شامل کارخانه، دانشگاه، بیمارستان، مجتمع­های تجاری و… است. در جایابی، ما به بررسی محل قرار گرفتن یک تسهیل[7] برای رسیدن به اهداف موردنظر می­پردازیم که برای تعیین محل آن، معیارهای مهمی مؤثرند، ازجمله نزدیکی به جاده­های اصلی، بازار مصرف،­ منابع تأمین مواد اولیه، در دسترس بودن نیروی انسانی موردنیاز، شرایط محیطی، امکان توسعه، مقررات و قوانین دولتی و …

یکی از مسائلی که باید در مراحل اولیه طراحی سیستم­های صنعتی موردتوجه قرار گیرد مسئله مکان یابی و استقرار تسهیلات است. مطالعه پیرامون تعیین مکان بهینه صنعتی و حتی تجاری، از دیدگاه جغرافیدانان و علمای علم اقتصاد همواره دارای اهمیت و اولویت بوده است. مراکز صنعتی و تجاری و کارخانجات برای تعیین مکان احداث کارخانه، استقرار تجهیزات و دپارتمان­های خود در کارخانه، استقرار دفاترشان در سطح شهر، تعیین مراکز توزیع محصولات و… با چنین مسائلی سروکار دارند. درواقع، تصمیمات مربوط به مکان یابی و استقرار، نه تنها در مسائل صنعتی، بلکه در مسائل گوناگونی در بخش­های دولتی و خصوصی، اعم از صنعتی و غیر صنعتی ظاهر می­شود. در بخش دولتی، تعیین مکان مراکز خدماتی، نظیر ایستگاه­های پلیس راه، اورژانس، بیمارستان­ها، ایستگاه­های آتش نشانی و… نیاز به اتخاذ چنین تصمیماتی دارد.

در ادامه این فصل، به بیان مسئله اصلی تحقیق و ضرورت انجام آن پرداخته می­شود و سپس اهداف اساسی، جنبه نوآوری و جدید بودن تحقیق و ساختار کلی پایان نامه بیان شده است.

1-2- تعریف مسئله

مسائل مکان یابی یکی از گسترده­ترین حوزه­های مسائل بهینه­سازی ریاضی هستند. توجه به این حوزه به خاطر کاربرد بسیار وسیع آن، نه تنها برای انتخاب مکان بهینه تسهیلات بلکه به خاطر انتخاب مکان مناسب سخت­افزارها در جهت عملکرد مناسب و انجام وظایف به­گونه­ای رضایت­بخش است.

مکان یابی رقابتی شاخه­ای از مسائل مکان یابی است که به یافتن مکان مناسب برای تسهیلات عرضه­کننده محصولات و یا تسهیلاتی که به ارائه خدمات تجاری در یک محیط رقابتی مشغول هستند، اختصاص دارد. در مسائل مکان یابی رقابتی فرض بر این است که تسهیلات برای بیشینه کردن سهم قابل کسب خود از بازار به رقابت با دیگر رقبا می­پردازند.

یک مدل مکان یابی را می­توان رقابتی نامید اگر شامل شرایطی شود که در آن تسهیلاتی قبلاً مستقر باشند یا در آینده قرار باشد مستقر شوند و تسهیل یا تسهیلات جدید باید برای به دست آوردن سهم بازار با آن ها رقابت کنند.

مسائل مکان یابی رقابتی را می­توان از دیدگاه­های مختلف طبقه­بندی کرد. برخی از این طبقه­بندی­ها همانند طبقه­بندی­های سابق است. مثلاً طبقه­بندی بر اساس فضای جواب منجر به مسائل مکان یابی رقابتی روی صفحه، شبکه یا در حالت گسسته می­شود؛ اما مفاهیم خاصی هستند که با مطرح شدن بحث رقابت پدیدار می­شوند. مهم­ترین آن ها نوع رقابت، نحوه رفتار مشتری و نوع تابع هدف است [1].

مسئله موردنظر در این پایان نامه بررسی مسئله استقرار تسهیلات در بازاری که تسهیلات با مطلوبیت های مختلف وجود دارد، می باشد و مشتریان با رفتارهای مختلف در سطح بازار پراکنده می باشند.

1-3- ضرورت بررسی مکان یابی رقابتی

بسیاری از مباحث تحقیق در عملیات در حوزه مکان یابی تسهیلات بر این فرض بناشده اند که نوعی انحصار در محیط وجود دارد. به عبارتی، تسهیل یا تسهیلاتی که قرار است در محیط مستقر شوند متعلق به تنها تأمین­کننده موجود در محیط هستند؛ اما این فرض در دنیای واقعی اغلب برقرار نبوده و رقبایی نیز در محیط وجود دارند. این موضوع از دیرباز توسط اقتصاددانانی که موضوع رقابت، ازجمله رقابت مکانی را مطالعه می­کردند شناخته شده بود. درواقع مسئله مکان یابی رقابتی نه تنها در حوزه تحقیق در عملیات، بلکه در حوزه اقتصاد مکانی نیز مطالعه شده است [1]. از دیگر جنبه­های کاربردی مسئله مکان یابی رقابتی می­توان به پیش بینی رفتار رقبا در محیط رقابتی و تصمیم­گیری بر اساس اطلاعات به دست آمده است. در این مسائل استدلال­های هندسی با استدلال­های تئوری بازی­ها ترکیب می­شوند تا مشخص شود چگونه رفتار تصمیم­گیرندگان بر یکدیگر تأثیر می­گذارد [2].

با توجه به کاربرد بالای بحث تعیین محل استقرار تسهیلات در صنایع تولیدی و خدماتی و این حقیقت که همواره موارد زیادی رقابت بین تسهیلات جدید و موجود برای در اختیار گرفتن سهم قابل کسب بازار وجود دارد، ضرورت انجام این تحقیق در زمینۀ استقرار رقابتی بیش ازپیش آشکار می کند.

1-4- اهداف مسئله

اهداف اساسی این پایان­نامه عبارت اند از: