5- تصوف از قرن هفتم تا قرن نهم…………………………….. 19

6- تصوف از قرن دهم هجری به بعد…………………………… 24

7- تصوف و سیاست…………………………………………………. 28

فصل دوم………………………………………………… 31

1- سلسله نعمت اللهیه گنابادیه………………………………….. 32

2- شاه نعمت الله ولی…………………………………………………. 32

3- اقطاب سلسله گنابادی………………………………………………… 36

1/3- سلطان محمد گنابادی………………………………………………… 37

2/3- نورعلیشاه ثانی…………………………………………………. 39

3/3- صالح علیشاه……………………………………………….. 40

4/3- رضا علیشاه ………………………………………………..42

5/3- محبوبعلیشاه……………………………………………….. 43

6/3- مجذوب علیشاه ………………………………………………..43

4- نسب خانوادگی…………………………………………………. 46

6- مذهب اقطاب فرقه گنابادیه……………………………………. 47

7- برخی از اعتقادات صوفیان گنابادی…………………………… 49

1/7- ولایت…………………………………………………. 50

2/7- جایگاه قطب…………………………………………………. 51

3/7- مهدویت نوعیه………………………………………………… 52

4/7- ذکر و فکر………………………………………………… 53

5/7- سلسله مراتب…………………………………………54

6/7- جانشینی قطب…………………………………………….. 55

7/7- عشریه………………………………………………… 56

8- اصول تعلیمات و رویه معمول سلسله گنابادیه……………….. 57

9- دیدار اقطاب گنابادی با برخی مراجع………………………… 58

1/9- ملاسلطان محمد گنابادی سلطان علیشاه……………… 59

2/9- محمدحسن بیچاره بیدختی صالح علیشاه……………… 60

3/9- سلطان حسین تابنده رضا علیشاه……………………… 60

4/9- ملاقات سلطان حسین با امام خمینی………………….. 61

فصل سوم………………………………………………… 31

1- صوفیان گنابادی و سیاست…………………………….. 64

2- ارتباط انجمن اخوت و فراماسونری با تصوف………………… 67

3- همراهی صوفیان با قدرت های حاکم………………………… 72

4- روابط صوفیان با درباریان محمدرضا شاه پهلوی دوم………… 77

1/4- مشیرالسلطنه………………………………………………… 77

2/4- رزم آرا……………………………………………….. 80

3/4- علی امینی…………………………………………………. 81

4/4- منوچهر اقبال………………………………………………… 82

6/4- سیدعبدالله انتظام………………………………………………… 84

7/4- جهان شاه صالح………………………………………………… 85

8/4- عبدالعظیم ولیان………………………………………………… 86

5- خاندان پهلوی دوم و فرقه گنابادی………………………………….. 88

6- دیدار مسئولین دولتی با اقطاب گنابادی…………………………. 90

7- ارتباط صوفیان گنابادی با دیگر فرق……………………………….. 95

8- صوفیان گنابادی و فعالیت اقتصادی………………………………. 97

نتیجه گیری…………………………………………………………….. 99

منابع فارسی……………………………………………………….. 102

پیوست ها (اسناد و عكس ها) …………………………………….109

کلیات:

1- مقدمه

تصوف یکی از جریانهای اجتماعی،مذهبی جهان اسلام می باشد که از قرن دوم به عنوان یک فرقه در کنار سایر فرق اسلامی پدیدار گشت. تا اواخر قرن دوم هجری،در جهان اسلام از تصوف بحثی نبود. پس از وفات پیامبر گرامی اسلام و اختلاف در تعیین خلیفه و سپس با روی کار آمدن بنی امیه بر مقدرات مسلمانان،در افکار وعقاید آنان اختلاف و تشتت پیدا شد. در کنار پیدایش عقاید مختلف سیاسی،عقاید مختلف دینی نیز هویدا گشت.

در قرن اول هجری پس از آلوده شدن شمار زیادی از مسلمانان به مفاسد و مادیات،عده ای در تلاش بودند تا از آلودگی های زمان خود مصون باشند و به همین دلیل حالت انزوا و گوشه نشینی به خودگرفتند،و به زهاد و عباد شهرت پیدا کردند. این افراد که با دیگر مردم از حیث رفتار و حالات متفاوت بودند،صوفی خوانده شدند و در قرن دوم هجری تصوف در میان مسلمانان مصطلح شد. تصوف در قرون بعد مراحل رشد خود را طی نمود و نقطه شروع و همه گیر شدن آن،در قرن پنجم به بعد بود. مشکلات اقتصادی و آشفتگی های دستگاه خلافت عباسی و حکومت های این دوران،زمینه و رغبت عمومی را برای گرایش به تصوف بیشتر کرد. زهد،ریاضت وگوشه نشینی،پیدا شدن تشکیلات خانقاه و حالت مرید و مرادی را نتیجه بخشید.

حمایت های حاکمان از صوفیان و گسترش تصوف در جامعه،ناشی از اهداف سیاسی و عقیدتی بود. و صوفیان جایگاه خاصی در بین مردم پیدا کردند.

سلسله های صوفیه خود را ادامه دهنده راه بزرگان دین می دانند و شاه نعمت الله ولی از برجستگان این سلسله به شمار می آید که مورد توجه حاکمان وقت قرار گرفت و از حمایت بی دریغ شاهان دکن هند و فرزندانش در خارج از ایران برخوردار شدند و سلسله نعمت اللهیه را بنیان نهادند

اعقاب شاه نعمت الله ولی به سبب خویشاوندی با خاندان صفوی در ایران و پادشاهان دکن هند،در زمره بزرگان سیاسی هم قرار گرفتند و بدین سبب مقام معنوی و نفوذ روحانی سلسله نعمت اللهی به وجود آنان تقویت گردید و با کمک های مالی و اقتصادی و سیاسی،طریقه نعمت اللهی نفوذ اجتماعی یافته،علاوه بر پیشرفت،استقرار و استمرار نیز شامل این گروه شد. دوازدهمین قطب سلسله نعمت اللهیه در دکن مأموری برای تبلیغ به ایران فرستاد که سرآغاز فعالیت مجدد در ایران شد. شاه علی رضا دکنی ملقب به رضا علیشاه با اعزام دو نفر به ایران توانست جریان تصوف نعمت اللهیه را دوباره در ایران احیا کرده،و در تعقیب همین اقدامات وی،افرادی به ترتیب بر مسند قطبیت تکیه زدند.

اینکه ایران،مهد پرورش آغازین تصوف به شمار می رود،با این همه،در هر دوره تاریخی،تصوف با سیر صعودی و نزولی روبه رو بوده،رشد و سقوط آن به اقطابی که عهده دار رهبری بودند و نیز میزان حمایت سلاطین وقت که تحت تاثیر رهبری قطب،علاقه و پشتیبانی خود را از آنان ابراز می کرده ارتباط مستقیمی داشته است. زیرا از آغاز پیدایش آیین تصوف،عده ای از فرمانرویان نسبت به صوفیان توجه داشتند. این ارتباط طرفین،در برخی از ادوار،مسلک طریقت را در حدی از اقتدار قرار می داد که سلاطین و بزرگان وقت بدون اجازه اقطاب کاری را انجام نمی دادند.

اقطاب در ادوار مختلف علاوه بر حفظ و تقویت ظاهر معنوی،با سران حکومت و درباریان و بزرگان منطقه ارتباط صمیمی و نزدیکی داشتند و همزمان بیگانگانی که آوازه و دلبستگی حکام منطقه به آنان را می شنیدند هم مراودات زیادی با آنان برقرار می کردند.

در یکی دو قرن اخیر،تصوف به جای تداوم معنویت و حفظ جایگاه اولیه خویش،بر خلاف اصول خود،با برخی از گروه های سیاسی معاصر از جمله با فراماسونری آمیخته و به حکومت و اشراف نزدیک گردیده است.

شاید در گذشته سلاطین،حکام،امرا و بزرگان از سر ارادت و اخلاص به اقطاب روی آورده و با احداث خانقاه،ارادت خویش را تداوم می بخشیدند،لکن با گرویدن صوفیان به جریان های رایج سیاسی،بتدریج جایگاه بنیادی و اساسی خویش را از دست دادند و با خواص حکومتی در هم آمیختند. شاید یکی از دلایل این ارتباط از آن جا ناشی شده باشد که بیش از آن که فرقه های دراویش علاقه به سیاست داشته باشند سیاستمداران به سوی آنها گرایش داشته و در آشکار و نهان از ظرفیت های آن ها برای تغییر در جامعه حکومتی خویش استفاده می کردند زیرا که طرفین از برقراری ارتباط فیمابین برای مریدان و طرفداران خود بهره می بردند.

توجه فرمانروایان و رجال سیاسی به مشایخ طریقت سبب می شد که گاهی هم مردم از این حسن رابطه استفاده کرده و خواسته های خود را به وسیله شیوخ به عرض دیوانیان برسانند و بر عکس شیوخ هم می توانستند با نفوذ در آنان مشکلات بسیاری را مرتفع نمایند.

از دوره قاجار،یکی از کسانی که ادعای قطبیت کرد،محمد کاظم تنباکو فروش ملقب به سعادت علیشاه است که سلسله گنابادی از این شخصیت انشعاب پیدا می کند. وی در سال 1276 به ادعای سلسله ای خویش،فرمان خلافت پیدا می کند و بعد از سعادت علیشاه به ترتیب،سلطان علیشاه،نور علیشاه،صالح علیشاه،رضا علیشاه،محبوب علیشاه و اکنون مجذوب علیشاه قطب سلسله گنابادی شده اند. به این ترتیب مسندی جانشینی اقطاب گنابادی،در این سلسله موروثی شد.

در دوره پهلوی،تصوف کم و بیش مورد توجه و اقبال حکومت و درباریان واقع شد. آن چنانکه عده ای از دولتمردان وقت نیز خود را به یکی از سلسله های تصوف منتسب می کردند.

در باره احوال سلسله های تصوف کتاب ها و مقالات فراوانی به صورت مستقل و یا نشریات مختلف انتشار یافته است.

2- بیان مسأله