3-2- درباره منظومه ی شیلان اثر لرد بایرون………………………………… 29

3-3- درباره ی خاقانی و اشعار حبسیّه او………………………………… 30

3-4- تفاوت سبک مسعود با شاعران پیش از خود…………………………… 33

3-5- لحن خاقانی و لحن مسعود سعد در قصیده های حبسیّه……………… 37

3-6- تفاوت سبک از طریق مقایسه قابل ادراک است……………………….. 39

3-7- سبک های مختلف شعر فارسی………………………………… 40

3-8- درباره ی قصیده ترسائیه خاقانی………………………………… 41

3-9- توجه خاقانی به مسعود ………………………………..47

3-10- سه دبستان شعری در قرن ششم……………………………….. 49

3-11- مختصات اسلوب شعری عهد سلجوقی یا بین بین………………….. 49

3-12- مسعود سعد نماینده سبک عهد سلجوقی یا بین بین……………….. 50

3-13- معاصران مسعود سعد……………………………….. 50

فصل چهارم روش های مطالعه ی سبک شناسانه

4-1- روش های مطالعه سبک شناسانه قصیده ی «پستس گرفت همّت من زین بلند جای»….. 58

4-2- بررسی قصیده حصار نای به لحاظ سبک شناسی صور خیال…………. 60

4-3- قصیده ای از خاقانی………………………………… 65

4-4- بررسی قصیده ی خاقانی به لحاظ سبک شناسی صور خیال………. 67

4-5- مقایسه سبک شناسانه ی قصیده ای از مسعود سعد و قصیده ای از خاقانی……. 72

فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهاد

5-1- نتیجه گیری………………………………… 80

5-2- پیشنهاد……………………………….. 82

منابع و مآخذ……………………………….. 84

چکیده:

«سبک، همیشه، از طریق مقایسه قابل ادراک است. چنانکه رنگ ها در تقابل یکدیگر، خود را نشان می دهند. هر قدر تضادّ رنگ ها بیشتر باشد، تجلّی رنگ ها بیشتر است. (شفیعی کدکنی،1389: 37)

گرچه آثار متحد المضمون هم عصر، قاعدتاً سبک واحدی دارند و اگر احیاناً بین آنها افتراقی باشد لابد از نویسنده یا شاعری است که دارای سبک فردی و شخصی است. مسعود سعد سلمان (440-515) شاعر اوایل قرن ششم و خاقانی (520-595) شاعر اواخر قرن ششم است یعنی بین آنان حدود یک قرن فاصله است و علی الّظاهر به نظر می رسد که تفاوت چندانی بین اسلوب شاعری آنان نباشد. امّا پس از مطالعات سبک شناسانه اسلوب شاعری این دو سخنور در این رساله که بیشتر بر سبک شناسی ادبی (بررسی مختصات سبکی و ادبی و فکری) استوار است با توجه به انواع سبک شناسی و تعاریف رایج سبک و با توجه به آراء سبک شناسانی چون دکتر شفیعی کدکنی، شارل بالی، لئواسپیتزر، ملک الشعرای بهار و دکترشمیسا به این نتیجه رسیدم که بین سبک خاقانی یعنی سبک ارّانی (معروف به سبک آذربایجانی) و سبک عهد سلجوقی یعنی سبک بینابین مسعود فرق ظریفی وجود دارد که تا به حال کمتر مورد توجه شارحان قرارگرفته است. از دیگر مباحثی که در این رساله مطرح گردیده است توجه به «چه گونه گفتن» است به جای چه گفتن. امتیاز این نگرش نسبت به متدهای سنتّی مثلاً شرح لغات و مشکلات متون این است که به موازات توجه به چه گفتن باید به «چه گونه گفتن» هم که منجر به شناخت ماهیّت ادبیات و سبک ادبی می شود توجه داشت. توجه به «چگونه گفتن» نحوه بیان و چگونگی ارائه ی مضمون said) (how it is نسبت به چه گفتن(what it is said) مخصوصاً بعد از رواج آرای فرمالیست های روسی امروزه در سراسر جهان امری مرسوم است. اکثر شاعران قصیده پرداز در مدح ممدوح از بخشندگی و شجاعت و همّت بلند او سخن گفته اند. اگر فقط چه گفتن ملحوظ نظر باشد، پس هیچ فرقی در میانه ی آنان نیست، حال آن که توجه به چگونه گفتن نشان می دهد که مثلاً بسیاری از گردنکشان نظم فارسی مخصوصاً از قرن ششم به بعد کسانی بوده اند که در طریق ایهام و مصادیق متعدد آن ایهام تناسب، ایهام تضاد، تبادر، استخدام، اسلوب الحکیم…) مشی می کرده اند و به موسیقی کلام مخصوصاً انواع سجع (موازنه) تکرار توجه داشته اند و همین طور نکات ظریف هنری دیگری روشن می شود. اگر بخواهم در یک جمله هدف این رساله را خلاصه کنم آن جمله این خواهد بود که طیف خوانندگان این رساله باید همواره توجه داشته باشند که در ادبیات موضوعات به اسلوب ادبی ارائه می شوند و اهمّ مطلب شناخت سبک ادبی است.» (شمیسا،1388:308 و309)

مقدمه:

این پژوهش با عنوان «مقایسه ی حبسیّات مسعود سعد و خاقانی شروانی» ضمن بررسی و تحلیل مفاهیم و مضامین مربوط به نوع ادبی حبسیّه در سروده های مسعود سعد سلمان و خاقانی شروانی براساس چاپ دیوان مسعود سعد سلمان مصحح دکتر مهدی نوریان و چاپ دیوان خاقانی شروانی مصحّح سید ضیاء الدین سجادی با طرح سؤالات پیشنهادی:

1- چه تفاوت های بارز سبکی بین حبسّات مسعود سعد و خاقانی وجود دارد؟

2- اگر بخواهیم برای حبسیّه های مسعود سعد از ادبیات جهان نمونه هایی بیاوریم با حبسیّه کدام شاعران شهیر قابل سنجش است؟

3- ضرورت بررسی سبک شناسی صور خیال (= سبک شناسی بیان) در حبسیّات مسعود و خاقانی چه ضرورتی دارد؟

کوشیده است با فرضیه های زیر:

1- حبسیّات مسعود سعد که از شاعران سبک بینابین و عهد سلجوقی که مدّت 18 یا 19 سال از عمر خود را در زندان سو و دهک و قلعه ی نای سپری کرده است از حبسیّات خاقانی که تنها اندکی از عمر خود (7 الی 9 ماه) را در زندان سپری کرده است بسیار عاطفی و مؤثر است.