1-4.اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………………………………….10

1-4-1. هدف کلی ……………………………………………………………………………………………………………….10

1-4-2.اهداف اختصاصی ……………………………………………………………………………………………………..10.

1-5.فرضیه های پژوهش………………………………………………………………………………………………………..11

1-6.تعاریف نظری و عملیاتی…………………………………………………………………………………………………11

فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق

2-1.مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………….14

2-2.نوجوانی…………………………………………………………………………………………………………………………15

2-3.تاملی در معنا و مفهوم خود………………………………………………………………………………………………16

2-4.نظریه های مربوط به چگونگی تشكیل خود(با تاكید بر دیدگاه كنش متقابل نمادی)………………17

2-4-1. چارلز هورتن كولی……………………………………………………………………………………………………18

2-4-2. جرج هربرت مید……………………………………………………………………………………………………..18

2-5.تعریف هویت……………………………………………………………………………………………………………….19

2-6.نظریه پردازی هویت……………………………………………………………………………………………………….20.

2-6-1.اریكسون……………………………………………………………………………………………………………………20

2-6-2.لوینگر……………………………………………………………………………………………………………………….22

2-6-3.گلاسر……………………………………………………………………………………………………………………….22

2-6-4.برزونسكی…………………………………………………………………………………………………………………23.

2-6-5.كگان…………………………………………………………………………………………………………………………24

2-6-6.مارسیا……………………………………………………………………………………………………………………….24

2-6-7.فروید………………………………………………………………………………………………………………………..25

2-7.فرایند شكل گیری هویت…………………………………………………………………………………………………25

2-8.مشكلات نوجوانان در هویت یابی…………………………………………………………………………………….26

2-9. پایگاه های هویت از نظر مارسیا………………………………………………………………………………………27

2-10. تفاوتهاری جنسیتی و هویت …………………………………………………………………………………………29

2-11. ویژگی های هویت………………………………………………………………………………………………………30

2-12. انواع هویت………………………………………………………………………………………………………………..31

2-12-1.هویت شخصی…………………………………………………………………………………………………………31

2-12-2.هویت فیزیكی- جسمانی…………………………………………………………………………………………..31

2-12-3.هویت مذهبی………………………………………………………………………………………………………….31

2-12-4.هویت قومی…………………………………………………………………………………………………………….31

2-12-5.هویت خانوادگی………………………………………………………………………………………………………31

2-12-6. هویت ملی……………………………………………………………………………………………………………..32

2-12-7. هویت جنسی………………………………………………………………………………………………………….32

2-12-8. هویت شغلی……………………………………………………………………………………………………………32

2-13. عوامل موثر در شكل گیری هویت………………………………………………………………………………….32

2-13-1.عوامل شناختی…………………………………………………………………………………………………………32

2-13-2. عوامل خانوادگی……………………………………………………………………………………………………..33

2-13-3. عوامل مربوط به نظام آموزشی………………………………………………………………………………….33

2-13-4. عوامل اجتماعی – فرهنگی……………………………………………………………………………………….34

2-13-5. رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی……………………………………………………………………………….34

2-14. بحران هویت………………………………………………………………………………………………………………35

2-15.پیامدهای فقدان هویت…………………………………………………………………………………………………..36

2-16.راه های ایجاد هویت سالم در نوجوانان…………………………………………………………………………..36

2-17.تعاریف شادكامی …………………………………………………………………………………………………………37

2-18.دیدگاههای نظری در مورد شادكامی………………………………………………………………………………..38

2-18-1.دیدگاه لذتی……………………………………………………………………………………………………………..38

2-18-2.دیدگاه سعادت گرا……………………………………………………………………………………………………39

2-19. نظریه های مختلف پیرامون شادکامی ……………………………………………………………………………..40

2-19-1. نظریه دنیر و همكاران………………………………………………………………………………………………40

2-19-2. نظریه آرگایل و همكاران………………………………………………………………………………………….41

2-19-3. نظریه لازاروس و فلكمن …………………………………………………………………………………………41

2-19-4. نظریه دیان و دسی ………………………………………………………………………………………………….42

2-19-5.نظریه اسنادی وانیر …………………………………………………………………………………………………..43

2-19-6. نظریه اریكسون ………………………………………………………………………………………………………43

2-19-7. نظریه مقایسه اجتماعی …………………………………………………………………………………………….44

2-19-8. نظریه میان فرهنگی لو و همكاران ……………………………………………………………………………..45

2-20. ویژگی های شادكامی و افراد شاد ………………………………………………………………………………….45

2-21. ویژگی افراد شاد …………………………………………………………………………………………………………46

2-22. تاریخچه كاربرد REBT برای كودكان و نوجوانان …………………………………………………………48

2-23. تحول رابطه درمانی با كودكان و نوجوانان در گروه …………………………………………………………50

2-24.گروه درمانیREBT با كودكان و نوجوانان ………………………………………………………………….52

2-25. ملاحظات عمومی در گروه در مانی با كودكان و نوجوانان…………………………………………………53

2-25-1. مزیت ها…………………………………………………………………………………………………………………53

2-26. برخی ویژگیهای متمایز گروه های REBT…………………………………………………………………….54

2-27. راهنمایی های عمومی برای تشكیل گروه های REBT …………………………………………………..55

2-28. مضمون اصلی گروههای REBT با كودكان و نوجوانان ………………………………………………….57

2-29. ضروریات رویكرد منطقی، هیجانی – رفتاری با كودكان و نوجوانان ………………………………….60

2-30. میراث الیس ……………………………………………………………………………………………………………….61

2-30-1. خود پذیری …………………………………………………………………………………………………………..61

2-30-2. تحمل زیاد ناكامی ………………………………………………………………………………………………….61

2-30-3. پذیرش دیگران ………………………………………………………………………………………………………62

2-31. مروری بر تحقیقات …………………………………………………………………………………………………….62

2-31-1. تحقیقات خارجی ……………………………………………………………………………………………………62

2-31-2. تحقیقات داخلی ……………………………………………………………………………………………………..64

فصل سوم : روش اجرای تحقیق

3-1.مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………..66

3-2.طرح تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………….67

3-3. جامعه آماری ………………………………………………………………………………………………………………..67

3-4. روش نمونه گیری ………………………………………………………………………………………………………..67

3-5. معیار های ورودی ……………………………………………………………………………………………………….67

3-6. معیارهای خروج …………………………………………………………………………………………………………..67

3-7. ابزارهای جمع آوری اطلاعات ……………………………………………………………………………………….67

3-7-1پرسشنامه شادکامی آکسفورد ………………………………………………………………………………………..67

3-7-1-1. اعتبار و روایی ………………………………………………………………………………………………………68

3-7-1-2روش اجرا و نمره گذاری ……………………………………………………………………………………….68

3-7-1-3. تفسیر نمرات ……………………………………………………………………………………………………….69

3-7-2. پرسشنامه هویت شخصی ………………………………………………………………………………………….69

3-7-2-1. اعتبار و روایی ………………………………………………………………………………………………………69

3-7-2-2. روش اجرا و نمره گذاری ………………………………………………………………………………………69

3-7-2-3. تفسیر نمرات ……………………………………………………………………………………………………….70

3-8. مراحل انجام پژوهش ……………………………………………………………………………………………………70

3-8-1. روش اجرای آزمون …………………………………………………………………………………………………..70

3-8-2. نمره گذاری …………………………………………………………………………………………………………….70

3-9. روش اجرای پژوهش …………………………………………………………………………………………………….71

3-9-1. جلسه اول ………………………………………………………………………………………………………………..71

3-9-2. جلسه دوم ………………………………………………………………………………………………………………71

3-9-3. جلسه سوم ……………………………………………………………………………………………………………..72

3-9-4.جلسه چهارم………………………………………………………………………………………………………………72

3-9-5. جلسه پنجم ……………………………………………………………………………………………………………..72

3-9-6. جلسه ششم………………………………………………………………………………………………………………72

3-9-7. جلسه هفتم ………………………………………………………………………………………………………………72

3-9-8. جلسه هشتم …………………………………………………………………………………………………………….73

3-9-9. جلسه نهم ………………………………………………………………………………………………………………..73

3-10.فضای فیزیکی مناسب ………………………………………………………………………………………………….73

3-11.نقش درمانگر در گروه درمانی ……………………………………………………………………………………….74

3-12.روش آماری ………………………………………………………………………………………………………………..74

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها

4-1.مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………….75

4-2. سن وجنس ………………………………………………………………………………………………………………….75

4-3. هدف پژوهش …………. ………………………………………………………………………………………………..75

4-4. یافته های توصیفی ………………………………………………………………………………………………………..75

4-5. بررسی مفروضه های تحلیل کواریانس چند متغیری…………………………………………………………..78.

4-5-1 نرمال بودن چند متغیری ……………………………………………………………………………………………..78

4-5-2 همگنی واریانس…………………………………………………………………………………………………………78

4-5-4 خطی بودن………………………………………………………………………………………………………………..79

4-6 یافته های مربوط به فرضیه ها…………………………………………………………………………………………..81

فصل پنجم : نتیجه گیری ، پیشنهادات و محدودیت های تحقیق

5-1.بحث و نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………..83

5-2.محدودیت ها ……………………………………………………………………………………………………………….88

5-2-1.محدودیت ها ی خارج از کنترل محقق …………………………………………………………………………88

5-2-2. محدودیت هایی در کنترل محقق ………………………………………………………………………………..88

5-3.پیشنهادها ………………………………………………………………………………………………………………………88

منابع و مأخذ…………………………………………………………………………………………………………………………90

فهرست منابع فارسی ……………………………………………………………………………………………………………..90

فهرست منابع لاتین ………………………………………………………………………………………………………………96

ضمائم

پرسشنامه شادکامی آکسفورد …………………………………………………………………………………………………..99

پرسشنامه هویت شخصی احمدی …………………………………………………………………………………………103

چکیده به زبان انگلیسی ……………………………………………………………………………………………………….105

عنوان به زبان انگلیسی

 

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیرآموزش گروهی به شیوه عقلانی هیجانی رفتاری برکاهش بحران هویتو افزایش شادکامی دانش آموزان نوجوان خوابگاههای شبانه روزی می­باشد.روش پژوهش: به این منظور یک خوابگاه شبانه روزی دخترانه شهرستان مشهد به صورتتصادفی ساده انتخاب شد. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان نوجواندختر خوابگاهی در شهرستان مشهد بودند .نمونه شامل40 نفراز دانش آموزان نوجوان بود، که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (20 نفر) و گروه کنترل (20 نفر) گمارش شدند.گروه آزمایش ، درمان عقلانی هیجانی رفتاری را به مدت نه جلسه 90 دقیقه ای دریافت کرد و گروه کنترل مداخله ای دریافت نکرد. . ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه شادکامی آکسفورد وهویت شخصی احمدی می باشد. یافته های پژوهش با استفاده از آزمونکواریانس چند متغیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و حاکی از آن است که آموزش گروهی به شیوه عقلانی هیجانی رفتاری به گونه ای معنادار به کاهش بحران هویت وافزایش شادکامی منجر شده است.

واژه های کلیدی:آموزش گروهی به شیوه عقلانی- هیجانی- رفتاری ، شادکامی، بحران هویت.

مقدمه.1-1

سلامت نوجوانان پیش شرط سلامت و توسعه آینده بشریت است.هویت¹محوریت سلامت نوجوانی و تحت تاثیر مجموعه عواملی است که بر سلامت نیز موثرند.تامین سلامت نوجوان در گرو تشکیل هویت[1]مطلوب است.نوجوانان به منزله آینده و فرداهایی که می توانند روشن یا تیره باشند، همین امروز نیازمند برنامه ریزی هستند. زودرنجی ،افسردگی ،اضطراب و پرخاشگری در بیشتر نوجوانان به چشم می خورد و از آنجائیکه نه خانواده ی خسته و کم حوصله و نه اولیاء مدرسه توجهی به ویژگیها و خواست نوجوانان دارند، آمار جرائم دانش آموزان دبیرستانی بسیار بالا و از بی احترامی به قوانین مدرسه تا جرائم جدی و مهمی چون دزدی و اعتیاد متغیر است(پرویزی،احمدی ونیکبخت نصرآبادی،1384)

هنگامی جامعه سالم و متعادلی خواهیم داشت که افراد بتوانند با برخورداری از سلامت روان در عرصه های اجتماعی به فعالیت بپردازند.انسان در هر نقطه از جهان با کسب آگاهی ها و مهارت های ویژه قادر خواهد بود راه برون رفتنی از تنگناهای فردی و اجتماعی خود را بیابد.از آنجا که هر اجتماعی فرهنگ،قوانین،کاستی ها و اختلالات خاص خود را دارد؛بررسی،شناخت،راه حل ها و درمان های مخصوص به خود را نیز می طلبد.دوره نوجوانی یکی از مهمترین و در عین حال خطرناک ترین مراحل زندگی است، بنابراین به جای ارائه ی اطلاعات خام درباره باید ها و نباید ها و ارزش ها و ضد ارزش ها ، مهارت برخورد با موقعیت های مختلف خصوصا موقعیت های پرخطر را باید به نوجوان آموخت.او باید مجهز به مهارت های کافی نظیر تفکر نقادانه، حل مسئله،تصمیم گیری و یا برخورد قاطعانه با دیگران باشد(غرابی،1387).

جامعه و به شكل كلی ،خانه،مدرسه،جمع دوستان هم سن و سال ،رسانه ها ،باشگاه های ورزشی و غیره به شكل خاص فضای در برگیرنده نوجوان را تشكیل می دهند. می توان گفت كه نحوه اندیشیدن یك نوجوان ،نگرش وی به زندگی ،آمال و آرزوهای وی،ترس ها ،نگرانی ها ،هویت و بسیاری از خصوصیات او متاثر از شرایط پیرامون و مهارت هایی است كه در طی زندگی كسب كرده است.یكی از مهم ترین تكالیف هر نوجوان هویت یابی است.نوجوان با ورود به این دوره بایستی به شناخت یكپارچه و مطمئنی از جهات مختلف در مورد خود دست یابد.تا با اطمینان هر چه بیشتر به خود و امیدبه آینده ای روشن پا به دوران بزرگسالی گذاشته و سلامت روان او تامین شود(صداقتیان،1389).

شادکامی به چگونگی ارزیابی مردم از زندگی خود اشاره دارد و متغیر هایی چون رضایت از زندگی، رضایت از وضع زناشویی، رضایت از کار، نبود افسرد گی و اضطراب و وجود عواطف و خلق مثبت را شامل می شود. ارزیابی شخص از خود ممکن بهشکل شناختیباشد، مثلا هنگامی که شخص بطور کلی در مورد رضایت از زندگی خود یا جنبه هایی از زندگی مانند تفریحات به قضاوت آگاهانه می نشیند. ارزیابی شخص ممکن است عاطفی نیز باشد(تجربه ی هیجانات و خلقیات ناخوشایند وخوشایند مردم در رویارویی با زندگی خود). بنابراین، گفته می شود که اگر شخص رضایت از زندگی و اغلب خوشی را تجربه کند و فقط گاه گاهی که به هیجاناتی مثل غمگینی و خشم دچار شود، دارای شادکامی بالا خواهد بود برعکس اگر از زندگی خود ناراضی باشد و خوشی و علاقه اندکی را تجربه کند و به هیجانات پیوسته منفی مثل خشم و اضطراب دچار باشد، دارای شادکامی پایینی است(دنیر و بیسواس¹2000 به نقل از مظفری و هادیانفر1383 )

نوجوانان خوابگاهی دختردر طول دوران تحصیل و در محیط های خوابگاهی به دلیل دور بودن از خــانواده، داشتن احساس دلتنگی و كسالت ، عقاید و باورهای ناکارامد وجود انواع تنش ها و عدموجود امكانات تفریحی و برنامه های متنوع پرورشی ، می توانند مسائل و مشکلات روحی و روانی بسیاری، مخصوصا بحران هویت و شادکامی پایین را تجربه نمایندمداخلات روانی که می توان هم درافزایش شادکامی هم در بهبود مولفه های بحران هویت²[2]از آنها استفاده کرد عبارتند از:درمانهای رفتاری ،شناختی،روانکاوی،وجودی، گشتالتی و…آموزش گروهی به شیوه عقلانی هیجانی رفتاری نوع آموزش بکار برده شده در تحقیق حاضر می باشد که در این روش ،با شناسایی افکار غلط،غیر منطقی و منفی که سبب هیجان ها ورفتارهای منفی هستند، و همچنین بوسیله تغییر دادن آنها ، می توان مشکلات افراد گروه را کاهشداد.

1-2. بیان مسئله

در چند دهه اخیر، پیشگیری از اختلال های روانی كودكان و نوجوانان در شمار اولویت های اغلب كشورها قرار گرفته است. چنین توجهی نشان می دهد كه ناتوانی كودكان و نوجوانان در مواجهه با چالش های تحولی روبه افزایش است، افزایشی كه نه تنها رنج و درد در كودكان، نوجوانان و خانواده های آنها را در پی دارد، بلكه بار سنگینی را بر جوامع تحمیل می كند( دادستان، 1388).

انتقال از نوجوانی به جوانی، یعنی زمانی كه شخص به یك فرد مستقل تبدیل می گردد، با تشكیل هویت همراه است و مهمترین موضوع مرحله آخر نوجوانی رسیدن به هویت شخصی می باشد. برای بیشتر نوجوانان تشكیل هویت احتمالاً به معنای رویارویی با یك سری كوشش ها و تكاپوهای نسبتاً كوچك است. (پوردهقان، 1383).

مطالعاتی در زمینه رشد هویت وجود دارد كه تفاوت های فردی مهمی را در رفتار و ویژگیهای فردیتی بین دانش آموزان دبیرستانی آشكار ساخته است. این یافته ها نشان می دهند كه دانش آموزانی كه در اندازه گیری هویت نمره بالای میانگین می آورند موفق تر، قابل اعتمادتر، سازگارتر، خودكارآمدتر و از لحاظ فردیتی منسجم تر (بهداشت روانی بالاتر) از دانش آموزانی هستند كه نمره هویت آنها پایین تر از حد متوسط است(عبدی زرین،ادیب راد ویونسی، 1389)

نوجوانانی كه ارزش های پذیرفته شده توسط خود را كه مبنای رشد هویت مثبت برای آنها بوده درونی كرده اند از افرادی كه واجد هویت منفی هستند یا هنوز اتخاذ نكرده اند، از سلامت روانی بیشتری برخورد دارند. (كشاوزی ارشدی، 1388).به عقیده اریکسون¹، نوجوانان در جوامع پیچیده دچار بحران هویت می شوند یعنی یک دوره موقتی سر در گمی و پریشانی که قبل از به توافق رسیدن در مورد ارزشها و اهداف، آن را تجربه می کنند.(لورا ای برک²،2001، ترجمه سید محمدی ،1384).تشکیل هویت شخص ممکن است فرایند مستمری باشد که در تمام عمر صورت گیرد(مک آدامز³2001،ترجمهسید محمدی،1386).

Erikson¹.

2. ². Laura E Berk

2. ³. McAdams

چند پژوهش روی زمان بحران هویت تمرکز کرده اند. اریکسون معتقد بود که بحران هویت در حدود 12 سالگی آغاز می شود و تقریبا در 18 سالگی به طریقی حل می شود. با این حال، بحران هویت در برخی افراد ممکن است تا مدتها بعد روی ندهد. در یک تحقیق، بیش از 30 درصد آزمودنی ها تا 24 سالگی هنوز در جستجوی هویت بودند.(آرچر¹، 1982، ترجمهسید محمدی،1386)

دخترها در زمینه هویت مرتبط با صمیمیت، مانند مسائل جنسی و اولویتهای خانواده در برابر شغل، تعقل پیشرفته تری از پسرها نشان می دهند. غیر از این مورد فرایند و زمان بندی شکل گیری هویت در هر دو جنس یکسان است.(آرچر¹و واترمن²، 1994 ترجمه سید محمدی ،1384)

کاهش و یا حذف بحران هویت به تنهایی نمی تواند موجب کاهش مشکلات روحی روانی ای که نوجوانان خوابگاهی تجربه می کنند، گردد.اگر بتوان در کنار کاهش یا حذف بحران هویتمیزان شادکامیآنان را نیز افزایش دهیم، امید بیشتری خواهیم داشت که از مسائل و مشکلات روحی، روانی و تحصیلی نوجوانان خوابگاهی کاسته و بر انگیزه پیشرفت، رضایت از زندگی و عواطف مثبت آنان افزوده گردد. شادکامی بر نگرش و ادرکات شخصی مبتنی است و بر حالتی دلالت می کند که مطبوع و دلپذیر است واز تجربه ی هیجانهای مثبت و خشنودی از زندگی نشئت می گیرد(آرگایل³به نقل از نصوحی 1383 ).

شادکامی به چگونگی ارزیابی مردم از زندگی خود اشاره دارد و متغیر هایی چون رضایت از زندگی، رضایت از وضع زناشویی، رضایت از کار، نبود افسرد گی و اضطراب و وجود عواطف و خلق مثبت را شامل می شود. ارزیابی شخص از خود ممکن به شکل شناختی باشد، مثلا هنگامی که شخص بطور کلی در مورد رضایت از زندگی خود یا جنبه هایی از زندگی مانند تفریحات به قضاوت آگاهانه می نشیند. ارزیابی شخص ممکن است عاطفی نیز باشد(تجربه ی هیجانات و خلقیات ناخوشایند وخوشایند مردم در رویارویی با زندگی خود). بنابراین، گفته می شود که اگر شخص رضایت از زندگی و اغلب خوشی را تجربه کند و فقط گاه گاهی که به هیجاناتی مثل غمگینی و خشم دچار شود، دارای شادکامی بالا خواهد بود برعکس اگر از زندگی خود ناراضی باشد و خوشی و علاقه اندکی را تجربه کند و به هیجانات پیوسته منفی مثل خشم و اضطراب دچار باشد، دارای شادکامی پایینی است(دنیر و بیسواس 2000 به نقل از مظفری و هادیانفر 1383 ).

¹..Archer

2.Waterman

3.Argail

به نظر می رسد نوجوانان خوابگاهی ای که از بحران هویت و شادکامی پایین رنج می برند، باور ها و عقاید ناکارآمدی را در فکر خود پرورش داده اند. بنابراین می توان با قرار دادن آنها در فرایند آموزش گروهی به شیوه هایی که به بازسازی شناختی شان کمک می کند به درمان این مسائل پرداخت.یکی از قدیمی تریندرمان های شناختیکه گرایش رفتاری دارد، درمان عقلانی، هیجانی آلبرت الیس است که اکنون رفتار در( عقلانی – هیجانی) REBT)¹نامیده می شود.

رفتار درمانی عقلانی – هیجانی سعی دارد فرایند های(فکر ناسازگارانه ی درمانجو را تغییر دهد که پاسخ های هیجانی ناسازگارانه و بنابراین رفتار به آنها وابسته هستند. تکلیف رفتار درمانی عقلانی – هیجانی این است که نظام عقیدتی و خود سنجی های فرد را بازسازی کند، مخصوصا با توجه به (باید ها) و (حتماها)ییکه اجازه نمی دهند فرد احساس ارزشمندی مثبت و زندگی رضایت بخش و خشنود کننده ای داشته باشد.( باچر²، مینکا³، هولی⁴، 2007 ،ترجمه سیدمحمدی،1388).

2-1- مبانی نظری………………………………………………………………………………………………………………………….. 14

2-1-1- کیفیت زندگی……………………………………………………………………………………………………………. 14

2-1-2-هوش عاطفی……………………………………………………………………………………………………………….. 24

2-1-3- همدلی………………………………………………………………………………………………………………………… 30

2-1-4- هوش اخلاقی…………………………………………………………………………………………………………….. 35

2-2- تحقیقات پیشین………………………………………………………………………………………………………………….. 38

2-2-1- هوش عاطفی و کیفیت زندگی…………………………………………………………………………………. 38

2-2-2-هوش اخلاقی و کیفیت زندگی………………………………………………………………………………….. 40

2-2-3-هوش عاطفی و همدلی……………………………………………………………………………………………….. 42

2-2-4- همدلی و کیفیت زندگی…………………………………………………………………………………………… 42

2-2-5- هوش اخلاقی و همدلی…………………………………………………………………………………………….. 43

عنوان صفحه

2-3-فرضیه های پژوهش………………………………………………………………………………………………………………. 44

فصل سوم: روش پژوهش

3-1- طرح پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………… 46

3-2- جامعه آماری وشرکت کنندگان در پژوهش………………………………………………………………………. 46

3-3- ابزارهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………… 47

3-3-1- پرسشنامه هوش عاطفی……………………………………………………………………………………………. 47

3-3-2- پرسشنامه هوش اخلاقی…………………………………………………………………………………………… 49

3-3-3- پرسشنامه همدلی……………………………………………………………………………………………………… 50

3-3-4- مقیاس کیفیت زندگی………………………………………………………………………………………………. 51

3-4- شیوه ی اجرا…………………………………………………………………………………………………………………………. 52

3-5- شیوه ی تجزیه و تحلیل……………………………………………………………………………………………………….. 53

فصل چهارم: یافته های پژوهش

4-1- یافته های توصیفی متغیرهای پژوهش………………………………………………………………………………. 55

4-2- ماتریس همبستگی متغیرهای پژوهش………………………………………………………………………………. 56

4-3- یافته های مربوط به فرضیات و سوالات پژوهش………………………………………………………………. 57

4-3-1- پیش بینی ابعاد کیفیت زندگی بر اساس ابعاد هوش عاطفی و ابعاد هوش اخلاقی 57

4-3-2- پیش بینی همدلی براساس ابعاد هوش عاطفی و ابعاد هوش اخلاقی…………………. 60

4-3-3- پیش بینی ابعاد کیفیت زندگی بر اساس همدلی با کنترل ابعاد هوش عاطفی و ابعاد هوش اخلاقی 62

4-3-4- نقش میانجی گری همدلی در ارتباط بین ابعاد هوش عاطفی و ابعاد هوش اخلاقی با کیفیت زندگی 65

عنوان صفحه

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- بحث وبررسی یافته های تحقیق ……………………………………………………………………………………….. 69

5-1-1- رابطه ابعاد هوش عاطفی با ابعاد کیفیت زندگی……………………………………………………… 69

5-1-2- رابطه ابعاد هوش اخلاقی و کیفیت زندگی……………………………………………………………… 72

5-1-3-رابطه ابعاد هوش عاطفی و همدلی……………………………………………………………………………. 74

5-1-4- رابطه ابعاد هوش اخلاقی و همدلی………………………………………………………………………….. 75

5-1-5- رابطه همدلی با ابعاد کیفیت زندگی………………………………………………………………………… 75

5-1-6- بررسی نقش میانجی گری همدلی…………………………………………………………………………… 77

5-2- کاربردهای نظری و عملی پژوهش………………………………………………………………………………………. 78

5 -3- پیشنهادهای پژوهشی…………………………………………………………………………………………………………. 79

5-4- محدودیت های پژوهش……………………………………………………………………………………………………….. 80

فهرست منابع و مأخذ

منابع فارسی ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 81

منابع انگلیسی ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 85

پیوست ها

پیوست یک: پرسشنامه هوش عاطفی…………………………………………………………………………………………… 94

پیوست دو: پرسشنامه هوش اخلاقی…………………………………………………………………………………………….. 96

پیوست سه: پرسشنامه همدلی……………………………………………………………………………………………………… 98

پیوست چهار: پرسشنامه کیفیت زندگی………………………………………………………………………………………. 99

فهرست جدول ها

عنوان صفحه

جدول 3-1: تعدادشرکت کنندگان در پژوهش به تفکیک دانشکده ها……………………………………… 47

جدول 3-2: همبستگی خرده مقیاس های پرسشنامه هوش عاطفی با نمره کل پرسشنامه…….. 48

جدول 3-3: همبستگی خرده مقیاس های پرسشنامه هوش اخلاقی با نمره کل پرسشنامه……. 50

جدول 3-4: همبستگی خرده مقیاس های پرسشنامه کیفیت زندگی با سوالات مرتبط با هر خرده مقیاس 52

جدول4-1: یافته های توصیفی متغیرهای پژوهش……………………………………………………………………… 55

جدول4-2:ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش……………………………………………………………….. 56

جدول4-3: پیش بینی ابعاد کیفیت زندگی بر اساس ابعاد هوش عاطفی و ابعاد هوش اخلاقی 58

جدول 4-4: پیش بینی همدلی براساس ابعاد هوش عاطفی و ابعاد هوش اخلاقی…………………. 61

جدول 4-5: پیش بینی ابعاد کیفیت زندگی بر اساس همدلی با کنترل ابعاد هوش عاطفی و ابعاد هوش اخلاق 63

فهرست شکل ها

عنوان صفحه

نمودار 1-1: مدل مفهومی پژوهش……………………………………………………………………………………………….. 7

نمودار2-1:پنج طبقه اصلی مدل فلس و پری ازکیفیت زندگی………………………………………………….. 18

نمودار3-1: مدل فلس و پری از کیفیت زندگی…………………………………………………………………………… 19

نمودار2-3: مدل توضیحی کیفیت زندگی لی و همکاران……………………………………………………………. 20

نمودار2-4: مدل سیستمی کیفیت زندگی هاگرتی……………………………………………………………………… 21

نمودار2-5: مدل ونتگوت و همکاران…………………………………………………………………………………………….. 22

نمودار2-6: مدل شخصیتی بار-آن از هوش عاطفی…………………………………………………………………….. 27

نمودار4-1: پیش بینی ابعاد کیفیت زندگی بر اساس ابعاد هوش عاطفی و ابعاد هوش اخلاقی 60

نمودار4-2: پیش بینی همدلی براساس ابعاد هوش عاطفی و ابعاد هوش اخلاقی…………………… 62

نمودار4-3:تاثیر ابعاد هوش عاطفی وابعاد هوش اخلاقی بر سلامت جسمانی با واسطه گری همدلی 66

نمودار4-4:تاثیر ابعاد هوش عاطفی وابعاد هوش اخلاقی بر سلامت روان با واسطه گری همدلی 66

نمودار4-5: تاثیر ابعاد هوش عاطفی وابعاد هوش اخلاقی بر کیفیت محیط زندگی با واسطه گری همدلی 67

نمودار5-5: تاثیر ابعاد هوش عاطفی وابعاد هوش اخلاقی برکیفیت روابطاجتماعی با واسطه گری همدلی 67

 

فصل اول

 

مقدمه

1-1 -کلیات

چگونه می توان به نوعی از زندگی دست یافت که سالم و همراه با نشاط باشد؟ چگونه می توان روابط اثربخش تری را با سایرین برقرار کرد؟ انسان همیشه در پی چنین هدفی بوده است. چالش اصلی روان شناسی در گذشته “زنده ماندن” بود و روان شناسان بر بیماری بیشتر از درک کامل تمام ابعاد انسان توجه داشتند (ترجسن، جكوفسكی، فرو و دایجیوسپ[1]، ٢٠٠٤ )، اما امروزه با توجه به افزایش شاخص طول عمر، امید به زندگیو ظهور رویکرد جدیدی به نام روان شناسی مثبت، مسئلة مهم تری

با عنوان كیفیت بهتر و چگونه گذراندن عمر و به عبارتی كیفیت زندگی مطرح شده است، نگاه ها متوجه نقاط قوت و کمالات انسانی شده است و به ویژگی های مثبت انسان توجه بیشتری معطوف گردیده است (سلیگمن و سیکسزنت میهالی[2]، 2000). آنچه که هدف این رویکرد است، مسأله پیشگیری و تأكید بر شایسته سازی و حرکت به سمت بهینه کردن زندگی است. هدف دیگر این رویکرد، شناسایی و تعریف مفاهیمی است که این حرکت به سمت زندگی سالم را تسهیل کند. از این رو شناسایی عواملی که موجب زندگی بهتر و سازگاری هر چه بیشتر انسان با نیازها و تهدیدات زندگی می شوند، ذهن صاحب نظران را به خود معطوف کرده است و از مهم ترین سازه های مورد پژوهش رویکرد روان شناسی مثبت به شمار می رود (کمپیل، سیلز، کوهان و آستین[3]، 2006).

مطالعه کیفیت زندگی[4] از دهه 1960 شروع شد (مک کال[5]، 1997) و تلاش زیادی برای تعریف و اندازه گیری عینی آن انجام شده است (هاگرتی، كامینس، فریس، لاند و میكالوس[6]، ٢٠٠١ )، اما هنوز تعریف واحدی از کیفیت زندگی که مورد توافق همگان باشد، ارائه نشده است (اسکوینگتن، 2002).

بازخوانی مفاهیم متعدد كیفیت زندگی به ارائة تعریفی از سوی گروه كیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی منجر شده است. در این تعریف كیفیت زندگی مفهومی فراگیر است كه سلامت جسمانی، رشد شخصی، حالات روان شناختی، میزان استقلال، روابط اجتماعی و ارتباط با محیط را در بر می گیرد و بر ادراك فرد از این ابعاد نیز مبتنی است. به طور کلی پژوهش ها در مورد کیفیت زندگی مبتنی بر دو رویکرد بوده اند: رویکرد عینی[7] و رویکرد ذهنی.

در رویکرد ذهنی، کیفیت زندگی، مترادف با شادی یا رضایت فرد در نظر گرفته شده و بر عوامل شناختی از جمله هوش عاطفی در ارزیابی کیفیت زندگی تاکید دارد (شالک، 1996). اما رویکرد عینی، کیفیت زندگی را به عنوان موارد آشکار و مرتبط با استانداردهای زندگی می داند. این استانداردها شامل سلامت جسمانی، عوامل فردی (ثروت و…)، ارتباطات اجتماعی، اشتغال و سایر عوامل اجتماعی و اقتصادی است (ویلیامز[8]، 1985). در نوسان بین دو رویکرد ذهنی و عینی، رویکرد جدیدی به نام کل نگر بوجود آمد (رنویک و براون، 1996). در این دیدگاه کیفیت زندگی یک پدیده چند بعدی است که شامل هر دو مولفه ذهنی و عینی است.

به لحاظ اهمیت فراگیر کیفیت زندگی و تاثیرات قابل توجه آن، همواره این متغیر مورد توجه و بررسی قرار گرفته و سعی بر آن شده تا عوامل موثر بر آن، مورد شناسایی قرار گیرند. در این راستا، به طور کلی پژوهش ها به دو دسته عوامل اجتماعی و فردی اشاره داشته اند.

از جمله عوامل اجتماعی موثر بر کیفیت زندگی همدلی[9] است. ویشر[10] (1995، به نقل از هراتیان، 1391) این واژه را برای اشاره به جنبه ای از احساس زیبایی شناختی به کار برده است. همدلی ظرفیت بنیادین افراد در تنظیم روابط، حمایت از فعالیتهای مشترك و انسجام گروهی و نیروی انسانی، است. این توانایی نقشی اساسی در زندگی اجتماعی دارد (ریف، كتلر و ویفرینگ، 2010)، برانگیزنده رفتارهای اجتماعی و رفتارهایی است كه انسجام گروهی را در پی دارد (جولیف و فارینگتن[11]، 2004؛ ریف و همكاران، 2010). همدلی عنصری ضروری برای عملكردهای موفقیت آمیز بین شخصی محسوب می شود (سوسا[12]، 2009 ) و پاسخ عاطفی فرد به واكنش های عاطفی دیگران است (علی، آموریم و چامورو ـ پریموزیك[13]، 2010).

پژوهشگران نشان دادند که انسان در جریان یک ارتباط عاطفی و همدلانه می تواند روابط و احساسات خود را کنترل و رفتار خود را با جامعه هماهنگ و سازگار سازد و زندگی با کیفیت بهتر را تجربه کند. در پژوهشی، کالیوپسکا[14] (2007 ) دریافته است که دانشجویان با احساس همدلی زیاد، در مقایسه با دانشجویانی که کمترین حد همدلی را دارند، نگرش های مثبت تری به رفتارهای ایجادکننده ی سلامتی داشته و شیوه رفتاری آنها سالم تراست. سلامتی یکی از مؤلفه های کیفیت زندگی است.

از جمله عوامل فردی مؤثر دیگر هوش عاطفی است. در مطالعات متعددی به ارتباط کیفیت زندگی و هوش عاطفی اشاره شده است (مایر[15]، 2004). نظریه پردازان بنا بر دیدگاه مورد پذیرش خود، هوش عاطفی را به انحای مختلف تعریف کرده اند. سالووی و مایر[16] (1997)، معتقدند هوش عاطفی عبارت است از مجموعه ای از توانایی های ذهنی عمده، در قلمرو پردازش فعال اطلاعات هیجانی که شامل چهار بعد ادراک حسی و ابراز عواطف، تسهیل عاطفی تفکر، درک و تحلیل اطلاعات عاطفی و بکار گیری دانش عاطفی و در نهایت مدیریت عواطف است (مایر و سالووی، 1997؛ تیلور و باگبی[17]، 2000).

از نظر بار- آن[18] (1997)، هوش عاطفی عبارت است از مجموعه ای از توانایی ها و مهارت های غیر شناختی که بر سازگاری موفقیت آمیز فرد با فشارها و خواسته های محیط تاثیر می گذارند. این توانایی شامل عناصر غیرشناختی همچون، خوش بینی، شادکامی، شایستگی اجتماعی، خود شکوفایی و عزت نفس است (یوسفی و صفری، 1388). در تحقیقی مشخص شده است که بین هوش عاطفی وکیفیت زندگی افراد رابطه ی مثبت وجود دارد (یوسفی و صفری، 1388).

یکی از دیگر عوامل فردی مؤثر بر کیفیت زندگی، هوش اخلاقی[19] است. هوش اخلاقی مرز بین نوع دوستی و خودپرستی است و به معنای ظرفیت و توانایی درک درست از خلاف، توجه به زندگی انسان و طبیعت و رفاه اقتصادی و اجتماعی، ارتباطات آزاد و صادقانه و حقوق شهروندی است (بوربا[20]، 2005). هوش اخلاقی به این حقیقت اشاره دارد كه ما به صورت ذاتی، اخلاقی یا غیراخلاقی متولد نمی شویم؛ بلكه یاد می گیریم كه چگونه خوب باشیم. یادگیری برای خوب بودن، شامل ارتباطات، بازخورد،جامعه پذیریو آموزش است كه هرگز پایان پذیر نیست. آنچه كه ما برای انجام كارهای درست به آن نیاز داریم، همان هوش اخلاقی است كه با استفاده از آن به یادگیری عمل هوشمندانه و دستیابی به بهترین عمل خوب نزدیك می شویم (بوربا، ۲۰۰۵). این سازه شامل چهار بعد: درستکاری، مسئولیت پذیری، بخشش و دلسوزی است (لنیک و کیل، 2005).

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه عوامل فردی موثر (هوش عاطفی و اخلاقی ) با كیفیت زندگی، با توجه به نقش واسطه ای عامل اجتماعی همدلی است.

1-2- بیان مسئله

هر فردی به دنبال آن است تا زندگی همراه با سلامتی، خوشبختی، معنویت، عشق و امید داشته باشد. علاوه بر این همه جوامع خواستار شادی و سعادت افراد خود از جمله دانشجویان خود هستند. دستورالعملی که روان شناسان می توانند فعالیت های خود را در قالب آن برای دانشجویان گسترش دهند، کمک به فهم و تعیین عوامل و تعیین کننده های سازه ای است که زندگی سالم همراه با خوشبختی و معنویت را به همراه داشته باشد تا بر اساس آن عوامل بتوانند به دانشجویان که از عناصر سازنده ی جامعه هستند، جهت داشتن کار و ازدواجی مناسب، روابط اجتماعی و سلامت بهتر کمک کنند، از این رو مطالعه عواملی که موجب زندگی بهتر و سازگاری هر چه بیشتر انسان با نیازها و تهدیدات زندگی می شوند، از مهم ترین سازه های مورد پژوهش است (کمپیل، سیلز، کوهان و آستین[21]، 2006)، این سازه کیفیت زندگی است.

پژوهش ها حاكی از ثأثیر متغیرهای بسیاری بر كیفیت زندگی بوده اند. از جمله در پژوهش سیاروچی و همکاران (2000) به بررسی رابطه عامل فردی هوش عاطفی با مؤلفه های كیفیت زندگی یعنی سلامت جسمانی و روانی پرداخته شده است و این نتیجه حاصل شده است که افرادی كه در هوش عاطفی نمرات بالاتری دارند، می توانند به راحتی با استرس ها و فشارهای زندگی روزمره، مقابله کرده و همچنین قادرند احساسات خود را کنترل و بیان نمایند، بنابر این از نظر جسمی و روانی نسبت به کسانی که هوش عاطفی پایین تری دارند، سالم تر هستند.

در تحقیقات دیگری نیز به بررسی رابطه هوش عاطفی و كیفیت زندگی پرداخته شده است (شوته، مالوف، تورتینستون و روکی[22]، 2007). همچنین پژوهش های هارت (2000)، تجلی (1386)، ساکلوفسکی، آستین و مینسکی[23] (2003) حاکی از آن هستند که هوش عاطفی با سلامت روان رابطه مثبتی دارد.

یکی دیگر از عوامل موثر برکیفیت زندگی هوش اخلاقی است که در تحقیقاتی به رابطه بخشش (مؤلفه هوش اخلاقی) و سلامت روان (مؤلفه ی کیفیت زندگی) اشاره شده است. بخشش دارای تأثیر مستقیم بر سلامت روان است. دراین راستا، پژوهش ها نشان داده اند که بخشش درکاهش اضطراب(هبل[24] و اِنرایت ، 1993؛ فریدمن[25] و اِنرایت، 1996؛ سابکوویاک[26] و همکاران، 1995، کایل[27] و اِنرایت، 1997)، افسردگی (فریدمن، 1995؛ رای[28]، 1999؛ کواتس[29]، 1997)، غصه اصلاح روابط بین فردی ( مک کالاف[30] و ورتینگتون، 1995)، بالا بردن عزت نفس (کواتس، 1997) و داشتن امیدواری (فریدمن و اِنرایت، 1996)، که همگی از ابعاد سلامت روان هستند مؤثر است. اما در هیچ پژوهشی هوش عاطفی که رضایت از زندگی را افزایش داده، مشکلات بین شخصی را کاهش می دهد و زمینه بهبود روابط اجتماعی را فراهم می کند (درویزه، 1382)، دركنار هوش اخلاقی كه مرز بین نوع دوستی و خودپرستی است و ریشه بسیاری از رفتارهای نوع دوستانه است، قرار نگرفته است، تامشخص شود که آیا ابعاد این دو هوش به طور همزمان بر روی ابعاد کیفیت زندگی اثرگذار هستند؟ علاوه براین، در پژوهش سالووی (2002) نیز این نتیجه حاصل شد که هوش هیجانی بالا رابطۀ مستقیمی با همدلی دارد و قادر است توان همدلی با دیگران که از عناصر اصلی تعامل صحیح است را پیش بینی كند، اما در هیچ پژوهشی همدلی به عنوانمتغیر میانجیو واسطه بین دو هوش اخلاقی و عاطفی و کیفیت زندگی قرار نگرفته است. لذا هدف پژوهش حاضر طبق شکل1 -1، بررسی اثر هوش عاطفی دركنار هوش اخلاقی به عنوان متغیرهای برون زاد بر روی كیفیت زندگی به عنوان متغیر درون زاد با توجه به نقش واسطه ای سازه همدلی است.

 

[1] – Terjesen, Jacofsky, Froh & Diguseppe

[2] – Seligman & Csikszentmihalyi

[3] – Campil, Sils, Cohan & Austin

[4] -quality of life

[5] – McCall

[6] – Hagerty, Cummins, Ferris, Land & Michalos

[7] – Subjective Approach

[8] – Williams

[9] – empathy

[10] – Visher

[11] – Jolliffe & Farrington

[12] – Sousa

[13] – Ali, Amorim & Chamorro-Premuzic

[14] – Kalliopuska

[15] – Mayer

[16] – Salovey & Mayer

[17] – Taylor & Bagbi

[18] – Bar-on

[19] – morall intelligence

[20] – Borba

فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده و مباحث تئوری

2-1- دانش کلوئیدها

8

2-2- تاریخچه

10

2-3- سل، ژل و پودر

12

2-4- شیمی سیلیکا

13

2-4- خواص شیمیایی و فیزیکی سیلیکا

17

2-6- ژل شدن، کوآگولاسیون، فلوکولاسیون و کوآسرویشن

18

2-7- هسته زایی، پلیمریزاسیون و رشد سیلیکا

21

2-8- روش های تولید صنعتی

22

2-8-1-تولید پلی سیلیسیک اسید

24

2-8-2- روش سل – ژل

25

2-8-3- تئوری روش سل – ژل

26

2- 9- پایداری سل سیلیکا

31

2-10- کاربردهای سل سیلیکا

34

2-11- معایب روش مرطوب

35

2-12- روش های تف زاد

35

2-13- خواص منحصر به فرد سیلیکا

37

2-14- کاربردهای سیلیکا

38

2-14-1- بهبود خواص مكانیكی

38

2-14-2- افزودنی جهت جریان پذیری

39

2-14-3-كاربردهای آن به عنوان حمل كننده

40

2-14- 4- کاربرد به دلیل تاثیرات سطحی

41

2-14-5- استفاده به عنوان رنگدانه

41

2-15-6- استفاده به دلیل خواص الکتریکی

41

2-14-7- استفاده به عنوان جاذب

42

2-14-8- استفاده به عنوان کاتالیزور

42

2-14-9- استفاده های دیگر

42

2-14-10- مصرف جهانی

45

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه

52

3-2- ساخت نانو ذرات سیلیکون دی اکسید SAS به روش آئروسل از ضایعات روغن سیلیکون و ارگانو سیلان ها

52

3-2-1- روش تف زاد

52

3-2-2- مراحل آزمایش

53

3-2-3- طراحی و ساخت سیستم

54

3-2-3-1- اجزای دستگاه

55

3-2-3-1-1- سیستم پمپاژ روغن سیلیکون ضایعاتی

55

3-2-3-1-2- فیلتر

56

3-2-3-1-3- پمپ

56

3-2-3-1-4- روتامتر

58

3-2-3-1-5- مشعل

60

3-2-3-1-6- محفظه احتراق

61

3-2-3-1-7- نظیف کننده مرطوب

62

3-2-4- مواد روش تف زاد

63

3-2-4-1- شیمی سیالات سیلیکونی

63

3-2-5- شرح آزمایش

68

3-2-6- روش کار

68

3-3- 6- سنتز سیلیکا به روش سل – ژل از طریق هیدرولیز TEOS

70

3-3-1- مواد روش سل – ژل

70

3-3-2-لوازم مورد استفاده روش سل – ژل

70

3-3-3- روش کار سل – ژل

70

فصل چهارم: بحث و نتایج

4-1- مقدمه

74

4-2- تاثیر دما در روش تف زاد

74

4-4- تاثیر غلظت ماده اولیه در روش تف زاد

79

4-5- تاثیر مایع نظیف کننده در روش تف زاد

83

4-2- بررسی نتایج روش سل – ژل

85

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1- نتیجه گیری

91

5-2- پیشنهادات

92

5-2-1- روش تف زاد

92

5-2-2- روش سل – ژل

92

منابع

94

فهرست جداول

شماره و عنوان	صفحه
جدول (2-1). خواص شیمیایی و فیزیکی سیلیکا	17
جدول (2-2). کاربردهای SAS به عنوان ماده رئولوزیک	40
جدول (2-3). کاربردهای SAS در نیم کره جنوبی در سال 1990	44
جدول (4-1). نتایج تغییرات اندازه بر حسب دما	78
جدول (4-2). نتایج تغییرات اندازهبر حسب غلظت	82

فهرست شکل ها و تصاویر

شماره و عنوان	صفحه
شکل (2-1). ساختار کریستالی و آمورف سیلیکا	9
شکل(2-2). روش های نشان دادن همسایگی اتم های اکسیژن و سیلیسیوم (a) مدل گوی و میله (b) مدل جامد © مدل شبکه ای (d) مدل فضایی	13
شکل (2-3). (a) سل (b) ژل © رسوب و توده شده	19
شکل (2-4). تشکیل سل، ژل و پودر سیلیکا از منومر	21
شکل (2-5). مدل لامر و دینگار	28
شکل (2-6). تاثیر زمان بر اندازه ذرات	29
شکل (2-7). تاثیر دما بر اندازه ذرات	30
شکل (2-8). تاثیر سرعت افزودن ماده اولیه بر اندازه ذرات	30
شکل (2-9). فلوچارت روش کلوئید سازی	31
شکل (2-10). فلوچارت روش خنثی سازی توسط اسید جهت تهیه سل سیلیکا	32
شکل (2-11). فلوچارت روش تبادل یونی برای تولید سل سیلیکا	32
شکل (2-12). تصاویر میکروسکوپ الکترونی سل سیلیکای تولید شده به روش سل – ژل	33
شکل (2-13). شماتیک تولید صنعتی سیلیکا بروش تف زاد	37
شکل (2-14). کاربردهای SAS در حوزه های گوناگون	38
شکل (2-15). افزایش کششی در دمای اطاق برای فیلرهای مختلف در لاستیک سیلیکون	39
شکل (2-16). مصرف SAS در سال 2000 میلادی در اروپا	45
شکل (2- 17). شماتیک روش مادلر	47
شکل (2-18). تصاویر SEM از نانو ذرات سیلیکا تصاویر a و b بدون گروه های عاملی و تصاویر c و d با گروه های عاملی	48
شکل (3-1). فیلتر روغن سیلیکون	56
شکل (3-2). نمودار مشخصه پمپ	57
شکل (3-3). پمپ مدل AN47	58
شکل (3-4). روتامتر	59
شکل (3-5). نازل مشعل	60
شکل (3-6). دریچه تنظیم هوا و نازل سوخت	61
شکل (3-7). محفظه احتراق در حال ساخت	62
شکل (3-8). شماتیک سیستم نظیف کننده مرطوب	63
شکل (3-9). اسکلت کربن- کربن	65
شکل (3-10). دستگاه اندازه گیری نقطه اشتعال	69
شکل (3-11). حمام آب گرم	71
شکل (4-1). تاثیر دما:˚C 600 ، اندازه نانوذرات 4/13 نانومتر	75
شکل (4-2). تاثیر دما: ˚C800 ، اندازه نانوذرات 3/10 نانومتر	75
شکل (4-3). تاثیر دما: ˚C900 ، اندازه نانوذرات 5/9 نانومتر	76
شکل (4-4). تاثیر دما: ˚C 1000 ، اندازه نانوذرات 2/9 نانومتر	76
شکل (4-5). تاثیر دما: ˚C 1200 ، اندازه نانوذرات 5/15 نانومتر	77
شکل (4-6). تاثیر دما: ˚C 1300 ، اندازه نانوذرات 2/55 نانومتر	77
شکل (4-7). نمودار تغییرات اندازه بر حسب دما	78
شکل (4-8). نمودار غلظت 2 میلی لیتر در دقیقه در دمای 1000 درجه سانتی گراد اندازه 2/9 نانومتر	80
شکل (4-9). نمودار غلظت 4 میلی لیتر در دقیقه در دمای 1000 درجه سانتی گراد، اندازه 2499 نانومتر	80
شکل (4-10). نمودار غلظت 6 میلی لیتر در دقیقه در دمای 1000 درجه سانتی گراد، اندازه 3750 نانومتر	81
شکل (4-11). نمودار غلظت 8 میلی لیتر در دقیقه در دمای 1000 درجه سانتی گراد، بای مودال	81
شکل(4-12). نمودار تغییرات اندازهبر اساس دبی روغن سیلیکون	82
شکل (4-13). مایع نظیف کننده آّب است، اندازه ذرات 2/9 نانومتر	83
شکل (4-14). مایع نظیف کننده تتراکلرید کربن است، اندازه ذرات 2/6 نانومتر	84
شکل (4-15). نمونه های تولید شده در ابعاد میکرون	85
شکل (4-16). شروع تشکیل ژل	86
شکل (4-17). ژل تشکیل شده	87
شکل (4-18). ژل آماده سازی شده جهت خشک شدن و تبدیل به زروژل شدن	87
شکل(4-19). ژل در حال خشک شدن	88
شکل(4-20). زروژل خشک شده	88
شکل (4-21). تصویر TEM زروژل	89

مقدمه

• مقدمه ای برفناوری نانو

فناوری نانو رشته ای از دانش کاربردی و فناوری است که جستارهای گسترده ای را پوشش می دهد. موضوع اصلی این رویکرد مهار ماده یا دستگاه های در ابعاد کمتر از یکمیکرومتر، معمولاً حدود ۱ تا ۱۰۰ نانومتر است. در واقع نانو تکنولوژی فهم و به کارگیری خواص جدیدی از مواد و سیستمهایی در این ابعاد است که اثرات فیزیکی جدیدی (عمدتاً متاثر از غلبه خواص کوانتومی بر خواص کلاسیک) از خود نشان می دهند. نانوفناوری یک دانش به شدت میان رشته ای است و به رشته هایی چونمهندسی مواد،پزشکی،داروسازی و طراحی دارو،دامپزشکی،زیست شناسی،فیزیک کاربردی، ابزارهاینیم رسانا،شیمی ابرمولکولو حتیمهندسی مکانیک،مهندسی برقومهندسی شیمینیز مربوط می شود. تحلیل گران بر این باورند که فناوری نانو ، فناوری زیستی[1] و فناوری اطلاعات[2] سه قلمرو علمی هستند که انقلاب سوم صنعتی را شکل می دهند [1] نانو تکنولوژی می تواند به عنوان ادامه دانش کنونی به ابعاد نانو یا طرح ریزی دانش کنونی بر پایه هایی جدیدتر و امروزی تر باشد.
بر اساس رتبه بندی پایگاه اینترنتی استیت نانو[3] ایران با رتبه 8 در تولید علم نانو، کم ترین سهم را در ‏مشارکت تولید علم در علوم نانو در سال 2012 میلادی داشته و بعد از آن به ترتیب چین، هند، تایوان و کره جنوبی قرار دارند و عربستان سعودی با انتشار 910 مقاله علمی بیشترین میزان مشارکت جهانی را در این حوزه داشته است.
به گزارش خبرگزاری مهر، پایگاه اینترنتی استیت نانو‎‏ در گزارشی سهم مشارکت کشورها در تولید علوم نانو را بر اساس شاخص همکاری بین المللی بررسی کرده است. ‏مطابق این گزارش همکاری بین المللی، راهبردی برای تسهیل شرایط جهت رسیدن به اهداف علمی است.
برای بررسی این شاخص، سایت‎ استت نانو ‎با یک عبارت جستجوی ویژه و با استفاده از بانک اطلاعات[4]، مقالات نانوی کشورهای ‏مختلف و میزان همکاری آنها را در سال 2012 استخراج کرده که نتایج آن در فهرستی که بر روی سایت منتشر شده، آمده است‎. ‏30 کشور اول جهان از نظر تعداد مقالات[5]تقریبا 82 درصد علوم نانو را در سال 2012 تولید کرده اند.
در این فهرست، چین رتبه اول و آمریکا در مقام دوم قرار دارد. هر ‏چند چین بیشترین تعداد مقالات را در سال 2012 تولید کرده است اما یکی از کم ترین مشارکت ها را در میان 30 کشور اول داشته است، به طوری که در میان 96 کشور ‏جهان از نظر مشارکت با 7/19 درصد مشارکت رتبه 93 را به خود اختصاص داده است.
آمریکا نیز با 1/41 درصد، رتبه 83 را کسب کرده است. کره جنوبی که رتبه چهارم ‏را در تولید علم نانو دارد در بخش مشارکت با 9/30 درصد مشارکت رتبه 88 جهان را اشغال کرده است. بر این اساس کشورهای برتر در تولید علم، برای تولید علم ‏کمتر به مشارکت می پردازند در حالی که کشورهای ضعیف تر، تمایل بیشتری به همکاری دارند. در میان 30 کشور اول تولید کننده علم همچنین، ایران با رتبه 8 در تولید علم نانو، کم ترین سهم را در ‏مشارکت (3/17 درصد) داشته و بعد از آن به ترتیب چین، هند، تایوان و کره جنوبی قرار دارند.‏
وجود مراکز تحقیقاتی مجهز و معتبر، موقعیت جغرافیایی، مجاورت جغرافیایی دو کشور و سابقه تاریخی تعامل کشورها می تواند به عنوان پارامترهای ‏موثر در مشارکت در زمینه تولید علوم نانو، به شمار آیند. به عنوان مثال در هر قاره یک یا چند کشور پیشرو در عرصه نانو وجود دارند که کشورهای دیگر آن ها را به عنوان ‏همکار پروژه های تحقیقاتی خود انتخاب می کنند. همچنین سهولت رفت و آمد، نزدیک بودن فرهنگ و مشترکات فرهنگی و اجتماعی از جمله مزایای همکاری با یک ‏کشور همسایه است. مصداق بارز این موضوع در کشور آذربایجان دیده می شود که به دلیل همسایگی با ایران بیشترین همکاری را با ایران دارد.
به نظر می رسد درصورتی که مسیر همکاری ایران با کشورهای دیگر هموار شود، ایران آمادگی مشارکت در تولید علوم نانو با دیگر کشورها را دارد. مصداق بارز این ‏موضوع کشور مالزی است که در سال های گذشته همکاری قابل توجهی با ایران داشته است. مالزی قوانین و مسیر تبادل دانشجو با ایران را هموار کرده است؛ ‏به طوری که مقصد تعداد زیادی از دانشجویان ایرانی شده است. این امر موجب شده تا ایران اولین گزینه مشارکت برای مالزی در تولید علوم نانو باشد [2] و از این رو اهمیت این رشته در کشور بارز می گردد و امید است که ایران بتواند رتبه خود را ارتقا دهد.
از دید تاریخی در حدود ۴۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، دموکریتوس فیلسوف یونانی، برای اولین بار واژه اتم را که در زبان یونانی به معنی تقسیم نشدنی است، برای توصیف ذرات سازنده مواد به کار برد. از این رو شاید بتوان او را پدر فناوری و علوم نانو دانست [1] و در دوران جدید اولین بار ریچارد فاینمن برندهجایزه نوبلفیزیک در سال 1965 و یکی از مشهورترین فیزیکدان های دهه 60 میلادی که ملقب به پدر نانو فناوری است، در سال 1960 در همایش جامعه فیزیک آمریکا طی سخنرانی، پیش بینی انقلابی و جذابی را بیان کرد. وی گفت که فضای زیادی در پایین وجود دارد. همین مطلب پایه علم نانو فناوری شد، وی در آن سخنرانی این نکته را مطرح ساخت که اصول علم فیزیک چیزی جز امکان ساختن اتم به اتم اشیاء را بیان نمی کنند. فاینمن پیشنهاد کرد که می توان اتم های مجزا را دستکاری کرده تا مواد و ساختارهای کوچکی تولید نمود که خواص متفاوتی داشته باشند [3].
واژه فناوری نانو، اولین بار در سال 1974 توسط نوریو تانیگوچی استاد علوم دانشگاه توکیو مطرح شد. او این واژه را برای توصیف ساخت مواد (وسایل) دقیقی که ابعاد آن ها در حد نانومتر می باشد، به کار برد. پیشوند نانو در اصل یک کلمه یونانی است. معادل لاتین این کلمه، دوارف[6] که به معنی کوتوله و قد کوتاه است.
دو تعریف استاندارد را می توان برای فناوری نانو ارائه داد که عبارتند از :

1. به طراحی، تعیین ویژگی ها، تولید و کاربرد مواد، ابزار آلات و سیستم ها با کنترل شکل و اندازه در مقیاس نانو می گویند [1، 3].

1. به دستکاری کنترل شده، جاگیری دقیق، اندازه گیری، مدلسازی و تولید مواد در مقیاس نانو می گویند و هدف آن تولید مواد، ابزار و سیستم هایی با ویژگی های بنیادی و عملکردهای جدید می باشدپس علم نانو علمی برای زندگی است [1، 4].

یک نانومتر (nm) یک میلیاردم متر است. برای سنجشطول پیوندهایکربن-کربن، یا فاصله میان دو اتم بازه 12/0 تا 15/0 نانومتر به کار می رود؛ همچنین طول یک جفتِ دی ان ای نزدیک به ۲ نانومتراست و از سوی دیگر کوچک ترین باکتری سلول دار ۲۰۰ نانومتر است. اگر بخواهیم برای دریافتن مفهوم اندازه یک نانومتر نسبت به متر، سنجشی انجام دهیم می توانیم اندازه آن را مانند اندازه یک تیله شیشه ای به کره زمین بدانیم یا به شکلی دیگر یک نانومتر اندازه رشد ریش یک انسان در طول زمانی است که برای بلند کردن تیغ از صورتش باید بگذرد [4].
شاخه های اصلی که می توان به عنوان زیر را شاخه های بنیادین فناوری نانو دانست عبارتند از:

• نانو روکش ها

• نانو مواد

• نانو پودرها

• نانو لوله ها(نانو تیوب ها)

• نانو کامپوزیت ها

• مهندسی مولکولی

• موتورهای مولکولی(نانو ماشین ها)

• نانو الکترونیک

• نانو سیم ها

• نانو حسگرها

• نانو ترانزیستورها

• نانو مواد نرم

• لیپید نانوفناوری

2-2- تعیین درصد فراوانی گونه های لارینوس و شاخص تنوع گونه­ای 30

33

38

2-6- تجزیه آماری 39

از مراتع و مزارع استان کرمان 41

در منطقه کرمان 41

3-3- توصیف مختصر ویژگی های ریخت شناسی و پراكنش گونه های جمع آوری شده 42

روی گیاهان میزبان مختلف 52

در مراحل مختلف رشدی گیاهان میزبان 56

روی شش گونه گیاه میزبان 60

روی شش گونه گیاه میزبان 60

در بین گیاهان میزبان 61

در منطقه كرمان 63

67

70

در منطقه کرمان 71

روی گیاهان میزبان مختلف 72

در منطقه كرمان 77

80

5-

فهرست شکل­ها

شکل 1-1- سر از نمای پهلویی در سرخرطومی­ها…………………………………………………………………………….5

شکل 1-2- ساق و پنجه پا در سرخرطومی­ها………………………………………………………………………………….6

شکل 1-3- شکل­های مختلف ناخن­های پنجه در سرخرطومی­ها……………………………………………………………..6

شکل 1-4- شکم در سرخرطومی­ها……………………………………………………………………………………………6

شکل 1-5- ناخن پنجه­پا در زیر­خانواده Lixinae…………………………………………………………………………….7

شکل 1-6- خرطوم در زیر­خانواده Lixinae…………………………………………………………………………………7

شکل 1-7- شیارشاخکی در قبیله Cleonini…………………………………………………………………………………8

شکل 1-8- شیارشاخکی در قبیله Lixini…………………………………………………………………………………….8

شکل 1-9- جنسLarinusبا بدن تخم مرغی شکل…………………………………………………………………………9

شکل 1-10- جنسLixusبا بدن کشیده و سیلندری………………………………………………………………………….9

شکل 2-1- نقشه استان کرمان………………………………………………………………………………………………..29

شکل 2-2- تصاویری از رویشگاههای گیاهان میزبان………………………………………………………………………..30

شکل2 -3- شکم در جنس ماده سرخرطومیLarinus affinis……………………………………………………………30

شکل 2-4- شکم در جنس نر سرخرطومیLarinusaffinis……………………………………………………………..30

شکل 2-5- ظروف پرورش تخم­های سرخرطومیL. affinis……………………………………………………………..35

شکل 2-6- ذربین X30 برای مشاهده دقیق تخم­ها………………………………………………………………………….35

شکل 2-7- قفس لیوانی، جهت بررسی چرخه زیستی سرخرطومیL. affinis…………………………………………….36

شکل 2-8- ظرف پرورش لارو سرخرطومیL. affinis……………………………………………………………………37

شکل 2-9- ظرف پرورش شفیره سرخرطومیL. affinis………………………………………………………………….37

شکل 2-10- قفس لیوانی، جهت بررسی تخم­گذاری سرخرطومیL. affinis……………………………………………..38

شکل 2-11- جدا کردن قفس لیوانی و انتقال دادن آن روی طبق­های گل سالم………………………………………………38

شکل 2-12- قرار دادن طبق­های گل تخم­گذاری شده درون کیسه­ی پلاستیکی……………………………………………..38

شکل 2-13- ظرف پرورش پارازیتوئیدها…………………………………………………………………………………….38

شکل 2-14- قراردادن پارازیتوئیدهای درون الکل 75درصد جهت شناسایی…………………………………………………38

شکل 3-1- حشره کامل جوانL. nidificans……………………………………………………………………………..43

شکل 3-2- حشرات کامل مسنL. nidificans……………………………………………………………………………43

شکل 3-3- گیاه میزبان سرخرطومیL. nidificans……………………………………………………………………….44

شکل 3-4- حشره کامل جوان سرخرطومیL. onopordi…………………………………………………………………45

شکل 3-5- حشره کامل مسنL. onopordi……………………………………………………………………………….45

شکل 3-6- حشره کامل جوان سرخرطومیL. affinis…………………………………………………………………….46

شکل 3-7- حشره کاملL. affinisاز نمای پهلویی………………………………………………………………………..46

شکل 3-8- گیاه میزبان سرخرطومیL. affinis…………………………………………………………………………….47

شکل 3-9- حشره کامل جوانL. grisescensروی گیاه میزبان…………………………………………………………..47

شکل 3-10- نمای پشتی از خرطومL. grisescens……………………………………………………………………….47

شکل 3-11- خارهای انتهای ساق پا در سرخرطومیL. grisescens……………………………………………………..47

شکل 3-12- گیاه میزبان سرخرطومیL. grisescens……………………………………………………………………..48

شکل 3-13- حشره کاملLarinus sp.……………………………………………………………………………………49

شکل 3-14- سطح شکمی بدن در سرخرطومیLarinus sp.……………………………………………………………..50

شکل 3-15- خارهای روی ساق پا در سرخرطومیLarinus sp..………………………………………………………..50

شکل 3-16- شاخک و شیار شاخکی در سرخرطومیLarinus sp..………………………………………………………50

شکل 3-17- گیاه میزبان سرخرطومیLarinus sp.……………………………………………………………………….51

شکل 3-18- سطح پشتی بدن در سرخرطومیL. liliputanus……………………………………………………………51

شکل 3-19- حشرات­کامل سرخرطومیL. syriacusاز نمای پشتی………………………………………………………51

شکل 3-20- حشره­کاملL. syriacusاز نمای شکمی…………………………………………………………………….51

شکل 3-21- گیاه میزبان سرخرطومیL. syriacus………………………………………………………………………..52

شکل 3-22- درصد فراوانی گونه­های سرخرطومی جنسLarinusروی گیاه میزبانE. aucheri.……………………..54

شکل 3-23- درصد فراوانی گونه­های سرخرطومی جنسLarinusروی گیاه میزبانE. lalesarensis………………..54

شکل 3-24- درصد فراوانی گونه­های سرخرطومی جنسLarinusروی گیاه میزبانE. longipenicillatus………….54

شکل 3-25- درصد فراوانی گونه­های سرخرطومی جنسLarinusروی گیاه میزبانC. stocksii………………………55

شکل 3-26- درصد فراوانی گونه­های سرخرطومی جنسLarinusروی گیاه میزبانC. oxyachantha……………….55

شکل 3-27- درصد فراوانی گونه­های سرخرطومی جنسLarinusروی گیاه میزبانO. leptolepis……………………55

شکل 3-28- شاخص تنوع و یکنواختی شانون روی گیاهE. aucheriدر سال 1389…………………………………….56

شکل 3-29- شاخص تنوع و یکنواختی شانون روی گیاهE. aucheriدر سال1390……………………………………..56

شکل 3-30- شاخص تنوع و یکنواختی شانون روی گیاهE. lalesarensisدر سال 1389……………………………….57

شکل 3-31- شاخص تنوع و یکنواختی شانون روی گیاهE. lalesarensisدر سال 1390……………………………….57

شکل 3-32- شاخص تنوع و یکنواختی شانون روی گیاهE. longipenicillatusدر سال 1389………………………..57

شکل 3-33- شاخص تنوع و یکنواختی شانون روی گیاهE. longipenicillatusدر سال1390…………………………57

شکل 3-34- شاخص تنوع و یکنواختی شانون روی گیاهCousinia stocksiiدر سال 1389……………………………58

شکل 3-35- شاخص تنوع و یکنواختی شانون روی گیاهCousinia stocksiiدر سال1390…………………………….58

شکل 3-36- – شاخص تنوع و یکنواختی شانون روی گیاهCarthamus oxyachanthaدر سال 1389……………….58

شکل 3-37- – شاخص تنوع و یکنواختی شانون روی گیاهCarthamus oxyachanthaدر سال 1390……………….58

شکل 3-38- – شاخص تنوع و یکنواختی شانون روی گیاهOnopordun leptolepisدر سال 1389…………………..59

شکل 3-39- – شاخص تنوع و یکنواختی شانون روی گیاهOnopordun leptolepisدر سال 1390…………………..59

شکل 3-40- حشره­کامل جوان و مسن سرخرطومیL. affinis……………………………………………………………65

شکل 3-41- استقرار حشره­کامل خارج شده از پناهگاه زمستانی روی بوته­های گیاه میزبان…………………………………66

شکل 3-42- حشره­کامل در حال تغذیه از گیاه میزبان……………………………………………………………………….66

شکل 3-43- جفت­گیری حشرات­کامل روی گیاه میزبان…………………………………………………………………….66

شکل 3-44- حشره ماده در حال سوراخ کردن جوانه طبق گل جهت تخم گذاری………………………………………….66

شکل 3-45- تخم­گذاری حشره ماده روی جوانه طبق گل…………………………………………………………………..66

شکل 3-46- محل تخم­گذاری و پوشش ترشحات سیاه رنگ روی تخم…………………………………………………….66

شکل 3-47- تخم…………………………………………………………………………………………………………….67

شکل 3-48- لارو سن اول…………………………………………………………………………………………………..67

شکل 3-49- لارو سن آخر…………………………………………………………………………………………………..67

شکل 3-50- اوایل مرحله شفیرگی…………………………………………………………………………………………..67

شکل 3-51- اواخر مرحله شفیرگی………………………………………………………………………………………….67

شکل 3-52- خروج حشره­کامل نسل جدید از درون طبق گل……………………………………………………………….67

شکل 3-53- مورچه در حال شکار تخم……………………………………………………………………………………..70

فهرست جدول­ها

ی نوشته‌ها

2-2.2. سیستم های هوش تجاری… 30

2-2.3. ابزارهای هوش تجاری… 33

2-2.4. علت وجودی و مزایای هوش تجاری… 34

2-3. سیستم هوش تجاری و مولفه های آن.. 36

2-3.1. انباره داده ها 37

2-3.2. ابزارهای استخراج و انتقال داده. 38

2-3.3. تکنیک های فرایند تحلیل برخط… 39

2-3.4. داده کاوی… 40

2-3.5. معماری فنی هوش تجاری… 40

2-4. مزایا و چالش های هوش تجاری… 42

2-4.1. مزایای هوش تجاری… 42

2-4.2. معایب و چالش های هوش تجاری… 43

2-5. داشبوردهای مدیریتی و ارتباط آن با هوش تجاری… 44

2-6. ویژگی سازمان های کوچک و متوسط… 45

2-6.1. نقش بنگاه های اقتصادی کوچک در توسعه اقتصادی… 46

2-6.1. مشکلات بنگاه های اقتصادی کوچک از جنبه مالی… 49

2-7. مزایا و معایب هوش تجاری در سازمان های کوچک و متوسط… 50

2-8.عوامل حیاتیموفقیت در هوش تجاری… 55

2-9. برخی از عوامل حیاتی موفقیت شناسایی شده در پیاده سازی سیستم های هوش تجاری… 57

2-10. دسته بندی عوامل حیاتی موفقیت…. 61

2-11. نتیجه گیری… 63

فصل سوم روش تحقیق… 64

3-1. مقدمه. 65

3-2. روش جمع آوری داده. 65

3-3. جامعه و نمونه آماری… 66

3-4. روش ها و ابزار جمع آوری داده ها 66

3-5. متغییرهای مستقل و وابسته تحقیق… 70

3-5.1. متغییرهای مستقل تحقیق:. 71

3-5.2. متغییرهای وابسته تحقیق:. 76

3-6. فرضیه ها و مدل پیشنهادی تحقیق… 77

3-6.1. مدل پیشنهادی تحقیق… 78

3-6.2. انطباق الگوریتم و مدل پیشنهادی… 79

3-6.3. معیارها و شاخص های تحقیق… 80

3-7. مراحل انجام پژوهش….. 82

3-8. روش تجزیه و تحلیل داده ها 84

3-9. نتیجه گیری… 85

فصل چهارم محاسبات و یافته های تحقیق… 86

4-1. مقدمه. 88

4-2. تحلیل های توصیفی… 89

4-2.1. مشخصه های جمعیت شناختی… 89

4-3. آمار استنباطی… 91

4-3.1. فرضیه اول.. 91

4-3.2. نتایج.. 91

4-3.3. جدول توزیع فراوانی… 91

4-3.4. روش حل فرضیه اول.. 92

4-3.5. الویت بندی عوامل سازمانی بر مبنای روش تاپسیس…. 94

4-3.6. فرضیه دوم. 95

4-3.7. نتایج.. 95

4-3.8. جدول توزیع فراوانی… 95

4-3.9. روش حل فرضیه دوم. 97

4-3.10. الویت بندی عوامل فرآیندی بر مبنای روش تاپسیس…. 98

4-3.11. فرضیه سوم. 99

4-3.12. نتایج.. 99

4-3.13. جدول توزیع فراوانی… 100

4-3.14. روش حل فرضیه سوم. 101

4-3.15. الویت بندی عوامل فنی بر مبنای روش تاپسیس…. 102

فصل پنجم نتایج و پیشنهادات…. 104

5-1. مقدمه. 105

5-2. مرور مختصر بر مساله و هدف تحقیق… 105

5-3. نتایج و یافته ها 107

5-4. پیشنهادات…. 108

… 108

5-4.1. پیشنهادات تحقیقات آینده. 109

5-5. نتیجه گیری… 110

پیوست 1- پرسش نامه. 111

پیوست 2- نمودار فراوانی… 116

پیوست 3 – محاسبات فرضیه اول.. 123

پیوست 4 – محاسبات فرضیه دوم. 128

پیوست 5 – محاسبات فرضیه سوم. 132

فهرست منابع و مآخذ.. 137

 

فهرست جداول و اشکال

شکل 2-1: زنجیره ارزش هوش تجاری… 29

شکل 2-2: سیستم های مرتبط با هوش تجاری… 31

شکل 2-3: ابزارهای هوش تجاری برای مدیریت…. 34

شکل 2-4: کاربران هوش تجاری… 36

شکل 2-6: ساختار رابط کاربری داشبورد. 44

جدول 2-1: عوامل حیاتی موفقیت از دیدگاه نویسندگان مختلف….. 58

جدول 2-2: عوامل حیاتی موفقیت از دیدگاه نویسندگان مختلف 2.. 59

2-……….. جدول 2-3 : عوامل حیاتی موفقیت از دیدگاه نویسندگان مختلف 3.. 60

جدول 2-4 : دسته بندی عوامل حیاتی موفقیت…. 61

جدول 2-5 : عوامل حیاتی موفقیت و تعداد نقل قول ها 63

شکل 3-1 : مدل پیشنهادی تحقیق… 78

جدول 3-1 : شاخص ها- عوامل سازمانی… 80

جدول 3-2 : شاخص ها – عوامل فرایندی… 81

جدول 3-3 : شاخص ها – عوامل فنی… 82

جدول 4-1 : آلفای کرنباخ… 89

جدول 2-4 : میزان تحصیلات…. 90

نمودار 1-4 : میزان تحصیلات…. 90

جدول 3-4 : سابقه آشنایی با هوش تجاری… 90

نمودار 2-4 : سابقه آشنایی با هوش تجاری… 90

جدول 4-4 : زمینه فعالیت…. 90

نمودار 3-4 : زمینه فعالیت…. 90

جدول 4-5 : جدول توزیع فراوانی… 92

4-……….. جدول 4-8 : فاصله بر اساس نرم اقلیدسی… 94

جدول 4-9 : الویت بندی عوامل سازمانی… 95

جدول 4-13 : اندازه فاصله نرم اقلیدسی… 98

جدول 4-14 : الویت بندی عوامل فرآیندی… 99

جدول 4-15 : جدول توزیع فراوانی… 101

جدول 4-18 : اندازه فاصله نرم اقلیدسی… 102

جدول 4-19 : الویت بندی عوامل فنی… 103

1-1. مقدمه

آنتونی پادالینو در پایان نامه خود [1] هوش تجاری را این گونه تعرف می نماید: هوش تجاری واژه ای است که دارای تعاریف متعدد می باشد اما به طور عام می توان گفت هوش تجاری فرایند تبدیل داده ها به اطلاعات مفید و مورد استفاده سازمان است، به گونه ای که این اطلاعات بتواند در پشتیبانی از تصمیم سازی در سازمان مورد استفاده قرار گیرد. همچنین هوش تجاری عمدتا می تواند به عنوانمعماری سازمانیبرای برنامه های کاربردی پشتیبان تصمیم و عملیاتی تعریف شود. سیستم های هوش تجاری به عنوان بسته های نرم افزاری استاندارد از طریق شرکت های مختلف ارائه می شوند مانند Cognos, SAS, Microsoft, Oracle که به مشتریان خود این امکان را می دهند تا این بسته ها را مطابق با نیازمندی های خود سازگار سازند [2].

هوش تجاری شامل مجموعه ای از برنامه های کاربردی و تحلیلی است که به استناد پایگاه های داده عملیاتی و تحلیلی به اخذ تصمیم بهینه برای فعالیت های مدیریتی می پردازد. به عبارت دیگر هوش تجاری به فرایند تبدیل داده های خام به اطلاعات تجاری و مدیریتی اطلاق می گردد که به تصمیم سازان سازمان کمک می کند تا تصمیمات خود را بهتر و سریع تر گرفته و بر اساس اطلاعات صحیح، عمل نمایند. داده ها با ورود به سیستم هوش تجاری مورد پردازش قرار گرفته و تبدیل به دانش می شوند، سپس دانش بدست آمده مورد تحلیل قرار گرفته و از نتایج تحلیلی آن، مدیران در تصمیم گیری خود بهره مند شده و اقداماتی را جهت بهبود عملکرد سازمان انجام می دهند.

هوشمندی سازمانی را می توان استفاده موثر، به جا و سریع از داده ها، اطلاعات، دانش و خرد افراد داخل و خارج از سازمان در تصمیم گیری های سطوح مختلف سازمان دانست. امروزه از هوشمندی سازمانی به عنوان یکی از اصلی ترین مزیت های رقابتی سازمان نام برده می شود.

دو عامل مهم که انگیزه به کارگیری یک فناوری جدید در سازمان را ایجاد می کنند عبارت اند از:

1. برطرف سازی برخی از مشکلات که با راه حل های پیشین قابل ردیابی و حل نیستند.

1. ایجاد فرصت های جدید تجاری برای سازمان

هوش تجاری متشکل از 3 فرایند کلی می باشد[3]:

1. جمع آوری اطلاعات

1. پردازش اطلاعات

1. توزیع اطلاعات تحلیل شده به کاربران هوش تجاری

ابزار هوش تجاری به طور عمده به عنوان ابزار جدید واسطه ای بین کارهای اجرایی و کارهای پشتیبان تصمیم گیری پذیرفته شده است. قابلیت هوش تجاری شامل تایید تصمیم گیری، فرایند تحلیل بلادرنگ، تحلیل آماری، پیش بینی و داده کاوی است. اجزای اصلی تشکیل دهنده هوش تجاری شامل موارد زیر است[4] :

1. انباره داده: مخزن یا انبار داده جزء مهمی از هوش تجاری است که بر پایه موضوع خاصی شکل می گیرد. انبار داده، انتشار فیزیکی داده را با کنترل ثبت، ایجاد، پاک کردن و وظایف جستجو امکان پذیر می نماید.

1. منابع داده: منابع داده می تواند پایگاه داده (سبد اطلاعاتی)، داده گذشته (به طور مثال اطلاعات خارجی،از اینترنت و…) یا اطلاعات از محیط انبار داده کنونی باشد.

1. مرکز عرضه داده

1. ابزار سوال و گزارش

چالش اصلی که سیستم های مدیریت دانش در مواجه با آن باعث ایجاد رویکرد جدیدی به نام هوش تجاری گشت، توسعه سریع فناوری اطلاعات و حجم گسترده دانش در سازمان ها بود که مدیران سازمان را در بازیابی و به کارگیری دانش و اطلاعات با مشکل مواجه ساخته بود [5]. ویژگی اصلی که سیستم های هوش تجاری را از سایر سیستم های پشتیبان تصمیم متمایز می سازد ایجاد یک پایگاه اطلاعاتی تحلیلی هوشمند می باشد که دانش و اطلاعات در آن به صورت موضوعی و با استفاده از متدولوژی های خاص طبقه بندی شده است تا کاربران بتوانند در کوتاه ترین زمان به درست ترین اطلاعات دسترسی داشته باشند. سیستم های هوش تجاری اطلاعات را به صورت خام در اختیار نمی گذارند بلکه آن را تحلیل نموده و در قالب بسته های تصمیم یا گزارش های تحلیلی هوشمند در اختیار مدیران می گذارند [1].

حجیم بودن داده ها، پیچیدگی در تحلیل ها و ناتوانی در ردگیری نتایج و پیامدهای تصمیمات اتخاذ شده سازمان هایی که از هوش تجاری استفاده نمی کنند را با مشکل مواجه می سازد و در اغلب موارد پیروزی و یا شکست این گونه از پروژه ها را نمی توان به شخص یا دلیل مشخصی نسبت داد [6]. بنابراین در مواردی که پیاده سازی موفقیت آمیز نباشد سوالی که مطرح می شود این است که عوامل حیاتی موفقیت و یا شکست در پیاده سازی این سیستم ها کدام اند.

هوش تجاری امکانی را به سازمان به عنوان یک سیستم می دهد تا بتواند تشخیص دهد که چه اتفاقی افتاده و چه چیزی در حال رخ دادن است. هوش تجاری از تکنیک ها و برنامه های کاربردی از قبیل پردازش تراکنش برخط، پردازش تحلیلی برخط، پایگاه داده تحلیلی و داده کاوی بهره می گیرد و هدف آن تحلیل و ارتقای کیفیت عملیات است [3]. در خصوص هوش تجاری دو رویکرد عمده را می توان مطرح کرد:

1. رویکرد مدیریتی: این رویکرد هوش تجاری را به عنوان فرایندی در نظر می گیرد که در آن داده های جمع آوری شده از منابع داخلی و خارجی به منظور تولید اطلاعات مرتبط با فرایند تصمیم گیری یکپارچه و ادغام می گردد. نقش هوش تجاری در این رویکرد ایجاد سیستمی است که در آن داده ها از منابع مختلف گردآوری، یکپارچه و ادغام می شود و پس از تجزیه و تحلیل به شکل گزارش ها و یا یک داشبورد اطلاعاتی در اختیار مدیر قرار می گیرد.

1. رویکرد فنی: رویکرد فنی هوش تجاری را به عنوان مجموعه ای از ابزارها و نرم افزارهایی توصیف می کنند که از فرایند مربوط به رویکرد مدیریتی مطرح شده، پشتیبانی کند. در این رویکرد، تاکید بر فرایند نیست بلکه تاکید بر فناوری هایی است که ذخیره و تجزیه و تحلیل اطلاعات را امکان پذیر می سازد [3].

بسیاری از سازمان ها که امروزه سیستم های سازمانی مانند سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان را پیاده سازی نموده اند، هنوز از کمبود هوش تجاری در فرآیندهای تصمیم گیری خود رنج می برند. مدل ها و روش های ارزیابی و سنجش هوش تجاری در سیستم های سازمانی می تواند در تشخیص سطح هوش سیستم ها و ایجاد فضای مناسب پشتیبانی تصمیم گیری مفید باشند. در واقع، ارتباط اصلی هوش تجاری با سیستم های سازمانی در این نکته نهفته است که هدف ثانویه این سیستم ها ایجاد فضای پشتیبانی تصمیم گیری برای مدیریت بوده و هوش تجاری می تواند در بطن این سیستم ها قرا گرفته و این هدف را برآورد [4].

هفت مسأله عمده که توسط راهکار هوش تجاری هدف قرار گرفته اند:

1. سازمان نیازهای اطلاعاتی ضروری و حساس خود را تشخیص نمی دهد یا نمی شناسد.

1. سیگنال های ضعیف از فضا و محیط کسب و کار دریافت نمی شود یا قابل تشخیص نیستند.

1. اطلاعات و داده هایی که از برخی منبابع بیرونی می رسند بهینه جمع آوری نشده اند.

1. اطلاعات و دانش پرسنل سازمان به صورت بهینه مورد استفاده قرار می گیرد.

1. حجم اطلاعاتی که باید ذخیره، دسته بندی، پردازش و تحلیل شوند بسیار زیاد است.

1. ابزارها سیستم های اطلاعاتی و محاسباتی ناکارآمد به نظر می رسند.

1. از اطلاعات و داده های موجود در سازمان درست استفاده نمی شود.