7-1 خلاصه ای از پژوهش های گذشته. 6

8-1 چارچوب نظری کلی پژوهش… 9

9-1 شرح واژگان و اصطلاحات به کار رفته در پژوهش… 10

10-1 خلاصه فصل اول. 10

1-2 مقدمه. 13

2-2 بخش اول: ادبیات نظری پژوهش… 14

1-2-2 نگاهی بهصنعت گردشگری.. 14

2-2-2 تاریخچه محدودیت در ادبیات گردشگری.. 17

3-2-2 تعریف محدودیت.. 18

4-2-2 مقایسه محدودیت و مانع. 20

4-2-2 محدودیت های درون فردی.. 21

5-2-2 تعریف محدودیت های میان فردی.. 22

6-2-2 تعریف محدودیت های ساختاری.. 22

7-2-2 رفتار گردشگری و محدودیت های سفر. 23

8-2-2 تعدیل یا تخفیف محدودیت های فراغت.. 25

3-2 بخش دوم: صنعت گردشگری ایران. 27

1-3-2 تحلیل SWOT برای صنعت گردشگری در ایران. 27

2-3-2 صنعت گردشگری در ایران: نگاهی بر محدودیت های پیش روی گردشگران خارجی.. 29

3-3-2 رسانه های جهان، ایران واقعی و برنامه گردشگری ایران. 35

4-3-2 گردشگری و سیاست در وضعیت کنونی ایران. 37

بر پژوهش های گذشته. 38

1-4-2 پژوهش های داخلی.. 39

2-3-2 پژوهش های خارجی.. 41

5-2 مدل مفهومی پژوهش… 55

1-5-2 متغیرهای پژوهش… 55

6-2. مختصری درباره کشور کره جنوبی.. 57

7-2 خلاصه فصل دوم. 59

60

1-3 مقدمه. 61

2-3 نوع پژوهش… 61

3-3 جامعه آماری.. 61

4-3 تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 61

2-4-3 روش نمونه گیری.. 62

5-3 تکنیک ها و ابزارهای گردآوری داده ها 63

1-5-3 داده های اولیه: پرسشنامه. 64

6-3 روایی و پایایی ابزار گردآوری داده ها 66

1-6-3 روایی.. 66

2-6-3 پایایی پرسشنامه. 66

7-3 آزمون های آماری و ابزارهای تجزیه و تحلیل داده ها 67

1-7-3 مدل معادلات ساختاری.. 67

2-7-3 روش حداقل مربعات جزئی (PLS) 68

8-3 خلاصه فصل سوم. 69

70

1-4 مقدمه. 71

2-4 بررسی توصیفی ویژگی های جمعیت شناختی.. 72

3-4 تحلیل استنباطی یافته ها 79

1-3-4 نتایج تحلیل عاملی تاییدی (اعتبارسنجیمدل های اندازه گیری) 79

1-1-3-4 بررسی دیاگرام های تحقیق.. 84

2-3-4 تحلیل سوال های تحقیق.. 87

1-2-3-4 گردشگران خارجی در ایران با چه محدودیت هایی مواجه هستند؟. 87

2-2-3-4 آزمون تحلیل واریانس فریدمن جهت رتبه بندی محدودیت های پیش روی گردشگران خارجی 89

9-4 خلاصه فصل چهارم. 91

92

1-5 مقدمه. 95

بر فرآیند پژوهش… 95

بر یافته های آماری.. 96

4-5 پیشنهادهای اجرایی.. 96

6-5 محدودیت های پژوهش… 103

7-5 پیشنهادهایی جهت انجام پژوهش های آتی.. 104

8-5 خلاصه فصل پنجم. 104

منابع فارسی.. II

منابع لاتین.. III

منابع الکترونیکی.. XIII

XIV

 

فهرست جداول

 

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش………………………………………………………………………………………………. 12

جدول 1-2: خلاصه­ای از تعاریف محدودیت­های گردشگری …………………………………………………………………………… 20

جدول 2-2: تحلیل SWOT صنعت گردشگری ایران ……………………………………………………………………………………… 27

فصل سوم: روش شنـاسـی پـژوهش …………………………………………………………………………………………………… 60

جدول 2-3: ترکیب سوالات پرسشنامه……………………………………………………………………………………………………………… 65

جدول 3-3: محاسبه آلفای کرونباخ به منظور سنجش پایایی ابزار اندازه­گیری ……………………………………………… 67

فصل چهارم: چهارم: تجـزیـه و تحلیـل یـافته هـای آمـاری پـژوهـش ………………………………………………. 70

جدول 1-4: نتایج توصیفی ویژگی های جمعیت­شناختی (اندازه نمونه=351) ………………………………………………… 72

جدول 2-4: معیارهای اعتبارسنجی مدل های اندازه گیری ………………………………………………………………………………. 80

جدول 3-4: شاخص های روایی، پایایی و برازش ……………………………………………………………………………………………… 81

جدول شماره 4-4: ضرایب همبستگی پیرسون و شاخص روایی منفک …………………………………………………………. 83

جدول 5-4: نتایج آزمون تی تک نمونه ای ……………………………………………………………………………………………………… 88

جدول 6-4: نتایج آزمون فریدمن …………………………………………………………………………………………………………………….. 90

فهرست نمودارها

 

فصل اول: کلیات پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………….. 1

نمودار 1-1: مدل مفهومی پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………… 9

جدول 2-1: نقاط قوت و نقاط ضعف پژوهش­های پیشین جایگاه­یابی در صنعت هتلداری از منظر آژانس­های مسافرتی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………13

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش………………………………………………………………………………………………. 18

نمودار 1-2: مدل محدودیت­های فراغتی هندرسون و همکاران ……………………………………………………………………… 43

نمودار 2-2: مدل جایگزین محدودیت­های مشارکت جکسون ………………………………………………………………………… 44

نمودار 3-2: مدل سلسله مراتب محدودیت­های فراغت …………………………………………………………………………………… 45

نمودار 4-2: مشارکت در فراغت، برآیند محدودیت­ها و انگیزه­ها …………………………………………………………………….. 47

نمودار 5-2: مدل مفهومی پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………. 56

نمودار 1-3 انواع روش­های نمونه­گیری …………………………………………………………………………………………………………….. 63

نمودار 1-4: نمودار میله ای (برحسب درصد) جنسیت پاسخ دهندگان …………………………………………………………… 73

نمودار 2-4: نمودار میله ای (برحسب درصد) جنسیت پاسخ دهندگان …………………………………………………………… 73

نمودار 3-4: نمودار میله ای (برحسب درصد) سن پاسخ دهندگان ………………………………………………………………….. 74

نمودار4-4: نمودار میله ای (برحسب درصد) تحصیلات پاسخ دهندگان …………………………………………………………. 75

نمودار5-4: نمودار میله ای (برحسب درصد) درآمد ماهیانه خانواده ………………………………………………………………… 75

نمودار 6-4: نمودار میله ای (برحسب درصد) تعداد اعضای خانواده …………………………………………………………………. 76

نمودار 7-4: نمودار میله ای (برحسب درصد) تعداد دفعات سفر به ایران ………………………………………………………… 77

2-3-1- دوره اول: قبل از سال 1960 میلادی 13

2-3-2-دوره دوم: بین سالهای 1960 و 1970 میلادی 14

2-3-3-دوره سوم: بین سالهای 1970 و 1980 میلادی 15

2-3-4-دوره چهارم: بین سالهای 1980 و 1990 میلادی 15

2-3-5-دوره پنجم: بین سالهای 1990 و 2000 میلادی و پس از آن 16

2-4- ارتباط ERP و سیستم های اطلاعاتی.. 17

2-4-1- سطح عملیاتی 18

2-4-1-1- سیستم های پردازش تراکنش…. 18

2-4-2- سطح دانش 18

2-4-2-1- سیستم های مدیریت دانش…. 18

2-4-3- سطح مدیریت 18

2-4-3-1- سیستم های اطلاعات مدیریت… 19

2-4-3-2- سیستم های پشتیبان تصمیم. 19

2-4-4- سطح استراتژیک 19

2-4-4-1-سیستم های اطلاعات اجرایی.. 19

2-5- معماریERP. 20

2-5-1- کاربر 21

2-5-2- مرورگر وب 21

2-5-3- سرویس دهنده 21

2-5-4- لایه پرس و جو / گزارشگیری 22

2-5-5- لایه برنامه های کاربردی 22

2-5-6- لایه دسترسی به پایگاه داده 22

2-6- چارچوب چرخه حیات سیستم ERP. 22

2-6-1- مراحل چرخه حیات سیستم ERP 23

2-6-1-1- مرحله اول- تصمیم گیری.. 23

2-6-1-2- مرحله دوم- انتخاب (فراگیری) 23

2-6-1-3- مرحله سوم -پیاده سازی.. 24

2-6-1-4- مرحله چهارم – كاربرد و نگهداری.. 24

2-6-1-5- مرحله پنجم- تكامل.. 24

2-6-1-6- مرحله ششم – بازنشستگی.. 24

2-6-2- ابعاد چرخه حیات سیستم ERP 24

2-6-2-1- بعد محصول. 25

2-6-2-2- بعد فرآیند. 25

2-6-2-3- بعد افراد. 25

2-6-2-4- بعد مدیریت تغییر. 25

2-7- مرحله پیاده سازی ERP. 26

2-8- رویکردهای پیاده سازی ERP. 26

2-8-1- رویکردهای پیاده سازی ERP از منظر وسعت عملیات 26

2-8-1-1- رویکرد انفجاری.. 26

2-8-1-2- رویکرد پایلوت… 27

2-8-1-3-رویکرد فازی(مرحله ای) 27

2-8-2- رویکردهای پیاده سازی ERP از منظر حجم منابع و ماژول ها 28

2-8-2-1- رویکرد جامع.. 28

2-8-2-2- رویکرد میانه. 28

2-8-2-3- رویکرد وانیلا.. 28

2-9- مزایای پیاده سازی ERP. 29

2-10- معایب سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان. 29

2-11- چالش های پیاده سازی سیستم برنامه ریزی منابع سازمان. 30

2-12- مطالعات خارجی و داخلی.. 34

فصل سوم: روش تحقیق.. 48

3-1- مقدمه. 49

3-2- روش تحقیق.. 49

3-3- الگوریتم اجرای تحقیق.. 49

گام اول: شناسایی معیارها و شاخص های مدل 50

گام دوم: پالایش و غربال شاخص ها با تکنیک دلفی فازی 51

گام سوم: دسته بندی و تعیین الگوی ارجحیت و اولویت متغیرها 53

گام چهارم: شناسایی الگوی روابط درونی متغیرها با تکنیک DEMATEL فازی 54

گام پنجم: رتبه بندی نهایی متغیرها با تکنیک ANP فازی 58

3-4- جامعه و نمونه مورد بررسی.. 59

3-5- روش و ابزار گردآوری اطلاعات… 59

3-6- روایی و پایایی ابزار گردآوری داده ها 60

3-7- محاسبه نرخ ناسازگاری.. 60

3-8- نرم افزارهای تجزیه و تحلیل داده ها 62

فصل چهارم: محاسبات و یافته های تحقیق.. 63

4-1- مقدمه. 64

4-2- معرفی شرکت پلیمر آریاساسول. 64

4-3- شناسایی، پالایش و غربال شاخص ها با تکنیک دلفی فازی.. 65

4-4- دسته بندی و تعیین الگوی ارجحیت و اولویت معیارها و شاخص ها 70

4-4-1- تعیین ارجحیت و اولویت معیارهای اصلی موفقیت پیاده سازی ERP براساس هدف 72

4-4-2- تعیین ارجحیت و اولویت شاخصهای موفقیت پیاده سازی ERP براساس معیار مربوطه 75

4-5- شناسایی و تعیین الگوی روابط درونی معیارهای اصلی موفقیت پیاده سازی ERP. 79

گام اول: محاسبه ماتریس ارتباط مستقیم 79

گام دوم: قطعی سازی ماتریس ارتباط مستقیم 81

گام سوم: محاسبه ماتریس ارتباط مستقیم نرمال 81

گام چهارم: محاسبه ماتریس ارتباط کامل 82

گام پنجم: رسم نقشه روابط شبکه 82

4-6- رتبه بندی نهایی شاخص های موفقیت ERP با تکنیک ANP فازی.. 85

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات… 90

5-1- مقدمه. 91

5-2- تحلیل یافته های تحقیق و پیشنهادات… 91

5-3- پاسخ سوالات تحقیق.. 102

5-4- محدودیت های تحقیق.. 103

5-5- اقدامات آتی.. 104

پیوست… 105

پرسشنامه 1.. 106

پرسشنامه 2.. 107

پرسشنامه 3.. 111

منابع و مآخذ. 112

Abstract 119

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

جدول 2- 1 چارچوبعوامل حیاتیموفقیت 35

جدول 2- 2 عوامل شکست پروژه های ERP 38

جدول 2- 3 معیارهای انتخاب بسته نرم افزار ERP 40

جدول 2- 4 موانع پیاده سازی سیستمهایERP 40

جدول 2- 5 عوامل موفقیت پیاده سازی ERP 45

جدول 3- 1 متغیرهای کلامی و اعداد فازی متناظر در تکنیک دلفی 52

جدول 3- 2 متغیرهای کلامی و اعداد فازی متناظر در تعیین ارجحیت 54

جدول 3- 3 متغیرهای کلامی و اعداد فازی متناظر در تکنیک دیمتل 55

جدول 3- 4 سوپرماتریس نهایی مدل تحقیق 58

جدول 3- 5 شاخص ناسازگاری تصادفی 62

جدول 4- 1 شاخص های موفقیت پیاده سازی ERP 66

جدول 4- 2 دیدگاه خبرگان برای هریک از شاخص های موفقیت ERP 67

جدول 4- 3 فازی سازی دیدگاه خبرگان برای هریک از شاخص های موفقیت ERP 68

جدول 4- 4 میانگین فازی و مقدار قطعی هریک از شاخص های موفقیت ERP 69

جدول 4- 5 دسته بندی شاخص های به درون معیارهای اصلی موفقیت ERP 71

جدول 4- 6 اولویت معیارهای اصلی از دیدگاه خبرگان 72

جدول 4- 7 میانگین فازی اولویت معیارهای موفقیت پیاده سازی ERP 73

جدول 4- 8 فازی زدایی و بردار ویژه اولویت معیارهای اصلی موفقیت ERP 75

جدول 4- 9 اولویت شاخص های هر معیار از دیدگاه خبرگان 76

جدول 4- 10 میانگین فازی اولویت شاخص های C1 77

جدول 4- 11 فازی زدایی و بردار ویژه اولویت شاخص های هر معیار اصلی 78

جدول 4- 12 روابط درونی معیارهای اصلی از دیدگاه خبرگان 79

جدول 4- 13 ماتریس ارتباط مستقیم معیارهای موفقیت پیاده سازی ERP 80

جدول 4- 14 ماتریس ارتباط مستقیم معیارهای اصلی با مقادیر قطعی 81

جدول 4- 15 ماتریس ارتباط مستقیم نرمال معیارهای اصلی 81

جدول 4- 16 ماتریس ارتباط کامل معیارهای اصلی 82

جدول 4- 17 الگوی روابط معنی دار معیارهای اصلی موفقیت ERP 83

جدول 4- 18 الگوی روابط علی معیارهای اصلی موفقیت ERP 84

جدول 4- 19 رتبه بندی نهایی شاخص های موفقیت پیاده سازی ERP 88

 

 

 

فهرست تصاویر و نمودارها

شکل 2- 1 مفهوم شماتیک ERP 11

شکل 2- 2 انواع سیستم ها و سطوح مختلف اطلاعاتی 17

شکل 2- 3 معماری ERP 20

شکل 2- 4 چارچوب چرخه حیات ERP 23

شکل 2- 5 ساختار سلسله مراتبی ریسک های فرآیند نگهداری ERP 36

شکل 2- 6 مدل عوامل حیاتی موفقیت پیاده سازی ERP 37

شکل 2- 7 ساختار شکست ریسک پروژه ERP 39

شکل 2- 8 چارچوب ANP ارزیابی آمادگی سازمان در ERP 42

شکل 3- 1 الگوریتم اجرای تحقیق 50

شکل 3- 2 عدد فازی مثلثی 52

شکل 3- 3 اعداد فازی مثلثی در تکنیک دلفی 52

شکل 3- 4 اعداد فازی مثلثی در تعیین ارجحیت 54

شکل 3- 5 اعداد فازی مثلثی در تکنیک دیمتل 55

شکل 3- 6 مدل ANP عوامل پیاده سازی موفقیت آمیز ERP 58

شکل 4- 1 نقشه روابط شبکه 83

شکل 4- 2 نمودار مختصات دکارتی خروجی DEMATEL برای معیارهای اصلی 85

1-2-1. معنای لغوی اخلاق……………………………… 13

1-2-2. معنای اصطلاحی اخلاق……………………………… 14

1-3. علم اخلاق……………………………… 17

1-4. معنا و مفهوم سیره…………………………….. 18

1-4-1. معنای لغوی سیره…………………………….. 18

1-4-2. معنای اصطلاحی سیره…………………………….. 19

1-4-3. تفاوت سیره با آموزه…………………………….. 19

1- 5. واژه های مرادف و مخالف وفای به عهد………………………. 20

1- 5-1. واژه های مرادف وفای به عهد…………………………….. 20

1- 5-1-1. میثاق……………………………… 20

1- 5-1-2. وعد…………………………….. 21

1- 5-1-3. عقد…………………………….. 23

1-5-1-4. إصر…………………………….. 23

1-5-1-5. حلف………………………………. 24

1-5-1-6. نحب………………………………. 25

1-5-2. واژه های مخالف وفای به عهد…………………………….. 25

1- 5-2-1. نقض عهد…………………………….. 25

1- 5-2-2. نَکث عهد…………………………….. 27

1-5-2-3. نَبذ عهد…………………………….. 27

1- 5-2-4. غدر…………………………….. 28

1-4-2-5. غَزْل عهد…………………………….. 28

1- 5-2-6. خلف وعده…………………………….. 29

1-6. اهمیت وفای به عهد و ارزش وفاداری در اسلام……………. 29

فصل دوم: اقسام وفای به عهد……………………………. 35

2-1. عناصر عهد……………………………… 36

2-1-1. عهد بما هو عهد…………………………….. 36

2-1-1-1. به صورت کتبی……………………………… 36

2-1-1-2. به صورت شفاهی……………………………… 37

2-1-2. متعلق عهد…………………………….. 37

2-1-2-1. به صورت قول…………………………….. 37

2-1-2-2. به صورت فعل……………………………… 37

2-1-3. متعهِّد و متعهَّد…………………………….. 38

2-2. اقسام عهد……………………………… 38

2-2-1. عهد خداوند با انسان…………………………….. 38

2-2-1-1. عهد خداوند با انسان­های عادی(عموم انسان­ها)…………… 40

2-2-1-2. عهد خداوند با انبیاء و اولیاء…………………………….. 42

2-2-2. عهد انسان…………………………….. 44

2-2-2-1. عهد انسان با خدا……………………………. 44

الف) قسم……………………………… 46

ب) نذر…………………………….. 47

2-2-2-2. عهد انسان با انسان…………………………….. 48

2-2-2-2-1. پیمان­های اقتصادی……………………………… 49

2-2-2-2-2. پیمان­های سیاسی……………………………… 49

2-2-2-2-3. پیمان های نظامی……………………………… 51

2-2-2-2-4. پیمان­های اجتماعی……………………………… 52

2-2-2-3. عهد انسان با خود…………………………….. 55

2-3. مراتب وفا……………………………. 56

فصل سوم: وفای به عهد در اخلاق………………………… 36

3-1. تعریف فضیلت……………………………….. 60

3-2. اقسام فضایل……………………………… 62

3-2-1. فضایل عقلانی……………………………… 62

3-2-2. فضایل اخلاقی……………………………… 63

3-3. رابطه­ی وفای به عهد با فضایل………………………….. 64

3-3-1. رابطه ی وفای به عهد با حکمت……………………….. 66

3-3-1-1. رابطه­ی وفای به عهد با حکمت در قرآن…………………. 66

3-3-1-2. رابطه­ی وفای به عهد با حکمت در نظر فیلسوفان و علمای اخلاق…….. 66

3-3-2. رابطه­ی وفای به عهد و عدالت………………………………. 68

3-3-2-1. رابطه­ی وفای به عهد و عدالت در قرآن……………….. 69

3-3-2-2. رابطه­ی وفای به عهد و عدالت در آموزه­ ها و سیره­ی نبوی…………. 70

3-3-2-3. رابطه­ی وفای به عهد و عدالت از منظر فیلسوفان و علمای اخلاق…….. 71

3-3-3. رابطه­ی وفای به عهد و صداقت………………………………. 74

3-3-3-1. رابطه­ی وفای به عهد و صداقت در قرآن……………….. 75

3-3-3-2. رابطه­ی وفای به عهد و صداقت در آموزه ها و سیره نبوی……….. 77

3-3-3-3. رابطه­ی وفای به عهد و صداقت از منظر فیلسوفان و علمای اخلاق……. 79

3-3-4. رابطه­ی وفای به عهد با امانت داری……………………………… 82

3-3-4-1. رابطه­ی وفای به عهد و امانت داری در قرآن……………….. 83

3-3-4-2. رابطه­ی وفای به عهد و امانت داری در آموزه و سیره……. 84

3-4-5. رابطه­ی وفای به عهد با دیگر فضایل…………………………. 85

فصل چهارم: شرایط و احکام وفای به عهد…………………………. 87

4-1. شرایط وفای به عهد……………………………… 88

4-1-1. شرایط وفای به عهد در کتب فقهی………………………….. 88

4-1-1-1. انشاء صیغه…………………………….. 89

4-1-1-2. عاقل بودن……………………………..90

4-1-1-3. بالغ بودن…………………………….. 90

4-1-1-4. مختار بودن…………………………….. 90

4-1-1-5. قصد جدی داشتن……………………………… 91

4-1-1-6. حلال و مباح بودن معهود………………………92

4-1-1-7. عمل به عین نیت……………………………… 92

4-1-1-8. محال نبودن…………………………….. 92

4-1-1-9. قدرت و توانایی…………………………….. 93

4-1-2. شرایط وفای به عهد در کتب حقوقی…………….. 93

4-1-2-1. عدم مخالفت با کتاب و سنت…………………….. 93

4-1-3. شرایط فعل اخلاقی در کتب علمای اخلاق و فیلسوفان مسلمان…… 94

4-1-3-1. عزم و اراده…………………………….. 95

4-1-3-2. نیت (حُسن فاعلی) …………………………….96

4-1-3-2-1. صدق و راستی……………………………… 98

4-1-3-2-2. عدم خیانت……………………………… 99

4-1-3-2-3. عدم زیان به افراد…………………………….. 100

4-1-3-3. مطلوبیت فعل (حُسن عمل)……………………………. 100

4-1-3-4. ملکه نفسانی……………………………… 102

4-1-3-5. نتیجه­ی عمل……………………………… 102

4-2. احکام وفای به عهد……………………………… 104

4-2-1. احکام وفای به عهد در کتب فقهی و حقوقی……………. 104

4-2-2. احکام اخلاقی وفای به عهد…………………………….. 109

4-2-2-1. تعارض اخلاقی……………………………… 112

4-2-2-1-1. تعریف تعارض اخلاقی……………………………… 113

4-2-2-1-2. انواع تعارض اخلاقی……………………………… 114

4-3. افراد واجد شرایط برای عهد بستن…………………………. 116

4-4. حق وفای به عهد با دشمن………………………………. 117

4- 5. استثنائات در وفای به عهد……………………………… 122

4-6. شرایط درست بودن نقض عهد…………………………….. 123

4-7. ثمرات وفای به عهد و زیان های عهدشکنی………………. 125

4-7 – 1. ثمرات وفای به عهد…………………………….. 125

4-7-1 – 1. نظم اجتماعی و ثبات جامعه………………………… 125

4-7-1 – 2. جلب اعتماد دیگران…………………………….. 125

4-7-1 – 3. حب الهی……………………………… 126

4-7-1-4. لطف الهی……………………………… 127

4-7- 1 – 5. برخورداری از برکات و پاداش الهی……………… 127

4-7 – 2. زیان­های عهدشکنی……………………………… 128

4-7-2 – 1. رواج بی اعتمادی در جامعه و از هم گسیختگی آن……… 128

4-7- 2 – 2. تسلط دشمنان…………………………….. 129

4- 7-2-3. عهدشکنی و عقوبت سریع…………………………….. 130

4-7-2- 4. خشم خدا و عذاب الهی……………………………… 131

4-7 – 2- 5. محرومیت از الطاف الهی……………………………… 132

4-8. دلایل وفا و عدم وفای به عهد……………………………… 132

4-8-1. دلایل وفای به عهد…………………………….. 133

4 – 8 – 2. دلایل عدم وفای به عهد…………………………….. 133

4-9. طرق درمان عدم وفای به عهد……………………………… 135

نتیجه­گیری………………………………. 138

پیشنهادات………………………………. 140

فهرست منابع و مآخذ……………………………… 141

چکیده:

وفای به عهد یکی از ارزش­های مطرح شده در نظام اخلاقی اسلام دارای جایگاه والایی در روابط اجتماعی است، در این تحقیق با عنوان «وفای به عهد دراخلاق اسلامیبا تاکید بر آموزه­ها و سیره­­ی نبوی» تلاش شده تا معنا و جایگاه وفای به عهد در اخلاق اسلامی به ویژه در آموزه­ها و سیره­ی نبوی بیان شود. در این راستا ثمرات وفای به عهد، زیان­های عدم آن، اقسام و جایگاه وفای به عهد به عنوان یک فضیلت اخلاقی و رابطه­ی آن با دیگر فضایل اخلاقی از جمله حکمت، عدالت، صداقت و امانت­داری مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین علاوه بر بیان شرایط و احکام وفای به عهد در سه حوزه­ی اخلاقی، فقهی و حقوقی، به تعارض وفای به عهد با برخی از ارزش های اخلاقی اشاره شد و مشخص گردید در شرایطی که وفای به عهد در مقام عمل با دیگر ارزش­ها در تعارض باشد می­توان نقض عهد کرد. ایمان راستین و بهره­مندی از عقلاز جمله عوامل وفای به عهد و در مقابل ضعف ایمان و خود­خواهی و عدم آگاهی از وجوب وفای به عهد از جمله عوامل عدم وفای به عهد می­باشند که در بخش پایانی پایان نامه به آن پرداخته شده است. از مهم­ترین یافته­های این پژوهش، اثبات لزوم وفای به عهد به عنوان یک فضیلت اخلاقی و یکی از احکام اساسی اسلام در عهدهای الهی و عهدهایی است که با مردم بسته می­شود؛ خواه طرف عهد دوست باشد یا دشمن و خواه مسلمان باشد یا کافر.

مقدمه:

1- بیان مسأله

حمد و سپاس خدای را که نعمت های بیکرانش را بر ما ارزانی نمود و قرآن را برای هدایت بشر نازل فرمود و درود فراوان بر اشرف پیامبران، نبی گرامی اسلام (ص) و خاندان پاکش (ع) و یاران و پیروان آن حضرت باد.

مسئله­ی وفای به عهد یکی از کاربردی­ترین آموزه­های دین مبین اسلام بوده و از مهم­ترین واجبات الهی به شمار می­رود. پایبندی به عهد و پیمان یک اصل جهانی بوده و از امهات فضایل به شمار می­رود و همه­ی مردم جهان از هر قاره و اقلیمی با تمام اختلافاتی كه در افكار و تمایلات دارند در این اصل ریشه­دار و عمیق وفای به عهد اتفاق نظر دارند و عهدشکنی را خیانت و رعایت عهد و پیمان را فضیلت می­شمارند. از آنجا که زندگی در اجتماع و جامعه جزء لاینفك حیات بشری است و برای آنكه از قوام و دوام برخوردار باشد نیازمند مجموعه­ای از قوانین و اصول است كه برخی از آن­ها در قالب قوانین مصوب و مكتوب جای می­گیرند و برخی دیگر اگر چه در قانون مدون و مصوبی ثبت و ضبط نشده­اند ولی قوانین فطری­ای هستند كه در نهاد آدمی قرار داشته و آدمی بالفطره خود را ملزم به رعایت آن­ها دانسته و تجاوز از آن­ها را برای خود جایز نمی­داند زیرا می­داند كه هرگونه تخطی از این قوانین فطری می­تواند حیات توأم با آرامش او را در دنیا به مخاطره انداخته و با نابودی مواجه سازد. قوانینی همچون راستگویی، ادای امانت، احترام به حقوق دیگران و غیره. از جمله این قوانین فطری یكی هم قانون «وفاء به عهد» است. قانونی الهی و انسانی كه همه­ی انسان­ها فارغ از هر دین و آیینی خود را ملزم به رعایت آن می­دانند تا جایی كه بنا به فرموده بزرگان دین حتی مشركان جاهلی نیز خود را ملزم به رعایت آن دانسته و تجاوز از آن را برای خود گناهی نابخشودنی می­دانستند. دین اسلام که کامل­ترین دین آسمانی است، تمام جوانب زندگی بشر در دنیا و آخرت را مورد توجه قرار داده و مسیر صحیح تکامل را فرا روی بشر قرار داده است. از این روست که دین اسلام به عنوان اکمال و اتمام اخلاق بشر معرفی شده است. منابع دین اسلام (قرآن، آموزه­ها و سیره و کتب علمای اخلاق و فیلسوفان مسلمان) منبع عظیم مسائل اخلاقی است و سرچشمه اصلی احکام و مسائل اخلاقی در میان مسلمانان محسوب می­شود و دلیل اینکه در این پژوهش به آموزه­ها و سیره نبوی استناد شده است این است که آموزه ها و سیره­ی نبوی به عنوان یکی از منابع اصلی اخلاق اسلامی مطرح است.

یکی از مسائل مهمی که در اخلاق اسلامی مطرح است، مسئله­ی وفای به عهد است که در منابع دینی ما نمونه­های فراوانی از آن وجود داشته و همواره مورد تاکید دین اسلام بوده است. لذا این تحقیق بر آن شده است تا مسئله­ی وفای به عهد و جایگاه آن در اخلاق اسلامی از حیث اقسام و جایگاه آن در قرآن و آموزه­ها و همچنین در فیلسوفان مسلمان بررسی کند و به شرایط و احکام وفای به عهد و دلایل وفاداری و عهدشکنی و ثمرات و زیان­های آن بپردازد.

گفتنی است پرداختن به وفای به عهد در اخلاق اسلامی، فراتر از تحقیق حاضر بوده و نیازمند تحقیقات گسترده­تری است. بنابراین پایان نامه حاضر را باید تنها به عنوان درآمدی بر این موضوع دانست.

2- سوالات تحقیق

آنچه در این پایان نامه در صدد آن هستیم جواب دادن به سوال­های زیر است.

سوال اصلی:

1- وفای به عهد در اخلاق اسلامی با تأکید بر آموزها و سیره ی نبوی چیست؟

سوال­های فرعی:

1- معانی مرادف و مخالف عهد کدام­اند؟

2- آیا وفای به عهد اقسامی دارد؟ چه نوع اقسامی دارد؟

3- آیا وفای به عهد یک فضیلت است؟ چه نوع فضیلتی است؟ با کدام یک از فضایل ارتباط بیشتری دارد؟

4- وفای به عهد در جنبه­ های مختلف اخلاقی و فقهی و حقوقی چه حکمی دارد و اگر در مقام عمل با دیگر ارزش­ها تعارض داشته باشد چه باید کرد؟

3- فرضیات تحقیق

در مقام پاسخ­گویی به پرسش­های فوق، می­توان پاسخ زیر را مطرح کرد:

1- وفای به عهد دارای یک معنای عام است و شامل مجموعه گسترده­ای از واژه­های دیگری مثل میثاق و پیمان و وعده می­شود.

2- عهد در رابطه خدا و انسان­ها و حتی با خود نیز بسته به اهداف عهد دارای اقسامی است وبه تبع وفای به عهد نیز اقسام مختلفی پیدا می­کند.

3- وفای به عهد از فضایلی است که با دیگر فضایل اخلاقی همچون عدالت، صداقت و امانت­داری ارتباط دارد.

4- وفای به عهد در همه جنبه ­ها حکم وجوبی دارد و با بعضی از ارزش ها در مقام عمل تعارض دارد لذا باید با اولویت­بندی مسائل بر مبنای قرآن کریم و آموزه ­های نبوی، این تعارض را برطرف کرد.

4- پیشینه تحقیق

امروزه در زمینه «وفای به عهد» کتاب­ها، پایان نامه ها و مقالات متعددی به نگارش در آمده است که حاکی از توجه محقّقان به این امر است. با این وجود، تحقیق و پژوهش درباره­ی «وفای به عهد در اخلاق اسلامی» و حتّی مرتبه­ای کلی تر، در «بعد اخلاقی وفای به عهد» سابقه چندانی ندارد و بیشتر به جنبه دینی و حقوقی این موضوع در جامعه پرداخته شده است.

در حال حاضر، با توجّه به بررسی­های انجام شده کتاب یا پایان­نامه و یا حتی مقاله­ای مستقل تحت عنوان «وفای به عهد در اخلاق اسلامی با تكیه بر آموزه­ها و سیره­ی نبوی» یافت نشد. با این حال تحقیقاتی چند در ارتباط با این موضوع صورت گرفته است که به صورت پراکنده مطالبی نقل نموده­اند و با موضوع بی ارتباط نیست. از جمله آن­ها می­توان به کتاب­هایی نظیر معراج السعاده از ملا احمد نراقی ، گناهان کبیره از آیت الله دستغیب و نقطه های آغاز در اخلاق عملی از مهدوی کنی و غیره اشاره کرد که صفحاتی را به توضیح این موضوع مهم اختصاص داده­اند و پایان­ نامه ­ها و مقالاتی در این مورد البته نه به این صورت که مورد بحث ما است، به نگارش در آمده است از جمله:

1- «عهد و پیمان در قرآن و روایات» نوشته­ی راضیه قربانی.

2- «وفای به عهد در قرآن و سنت و نتایج فردی و اجتماعی آن در جامعه» نوشته­ی صدیقه نظری.

ها……………………………………………………………………………………………………43

11-3 ملاحظات اخلاقی……………………………………………………………………………………………………………………44

فصل چهارم: (نتایج تحقیق)

1-4 یافته های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………..46

2-4 جداول……………………………………………………………………………………………………………………………………..47

فصل پنجم: (بحث و بررسی یافته ها)

1-5 بحث و بررسی یافته ها………………………………………………………………………………………………………………84

2-5 نتیجه گیری نهایی………………………………………………………………………………………………………………………95

3-5 کاربرد یافته ها در پرستاری…………………………………………………………………………………………………………97

4-5 سایر پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………………98

منابع………………………………………………………………………………………………………………………………………………..99

پیوست ها………………………………………………………………………………………………………………………………………..104

فهرست جداول:

جدول شماره (1) : توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب مشخصات دموگرافیک…………………………………………………….47

جدول شماره (2) : توزیع فراوانی وضعیت اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک سوالات درحیطه ارزشگذاری وشناخت ازحرفه………………………………………………………………………………………………………………………………..50

جدول شماره (3): توزیع فراوانی وضعیت اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک سوالات درحیطه مهارت های حرفه ای………………………………………………………………………………………………………………………………………………………51

جدول شماره (4) : توزیع فراوانی وضعیت اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک سوالات درحیطه مدیریت وسیاست های سازمانی…………………………………………………………………………………………………………………………….54

جدول شماره (5): توزیع فراوانی وضعیت اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک سوالات درحیطه ارتباطات بین فردی………………………………………………………………………………………………………………………………………………55

جدول شماره (6) : توزیع فراوانی سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها………………..56

جدول شماره (7) : بررسی سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش…………………………………………………….57

جدول شماره (8) :مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب جنس…………………………………………………………………………………………………………………..58

جدول شماره (9) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب وضعیت تاهل……………………………………………………………………………………………………….59

جدول شماره (10) : ضریب همبستگی پیرسون سن و ترم تحصیلی با نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به طور کلی و به تفکیک حیطه ها……………………………………………………………………………………………………………..60

جدول شماره (11) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب محل سکونت دانشجو……………………………………………………………………………………………61

جدول شماره (12) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب محل سکونت خانواده…………………………………………………………………………………………….62

جدول شماره (13) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب ساختارخانواده…………………………………………………………………………………………………….63

جدول شماره (14) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب شغل پدر و مادر………………………………………………………………………………………………….64

جدول شماره (15) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب سطح تحصیلات پدر و مادر…………………………………………………………………………………65

جدول شماره (16) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب کاردانشجویی……………………………………………………………………………………………………..67

جدول شماره (17) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب داشتن مدرکی بالاترازدیپلم متوسطه قبل از ورود به این رشته…………………………………….68

جدول شماره (18) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب مناسب ترین الگوی حرفه ای………………………………………………………………………………..69

جدول شماره (19): مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب داشتن اطلاعات راجع به حرفه پرستاری قبل از ورود به این رشته……………………………..71

جدول شماره (20) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب تطابق واقعیت های موجود و تصویر ذهنی مرتبط با حرفه………………………………………..72

جدول شماره (21) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب دلیل انتخاب رشته پرستاری به عنوان حرفه…………………………………………………………….73

جدول شماره (22) : ضریب رگرسیون و شانس نسبی عوامل مرتبط با سطح اجتماعی شدن حرفه ای بیشتر از میانگین برحسب مدل رگرسیون لجستیک به روش Backward L-R……………………………………………………………………………………………..75

جدول شماره (23) : ضریب همبستگی پیرسون بین حیطه های چهارگانه اجتماعی شدن حرفه ای ……………………..76

فصل اول

زمینه پژوهش:

اجتماعی شدن فرایندی است که در سرتاسر زندگی انسان ها جریان دارد(1)طی این فرایند که حاصل تعامل فرد، محیط و ارتباطات بین فردی است(2)افرادامکان می یابند؛ نقش ها، ارزش ها و موقعیت های لازم برای حضور در سازمان های اجتماعی را فرا گیرند.فرایند اجتماعی شدن با یادگیری هنجارها و نقش های خانواده و خرده فرهنگ های آن آغاز می گردد و طی این فرایند، فرد خود را درون اعضای یک گروه و با فرهنگ خاص آن گروه تطبیق می دهد(1).

ازجمله مفاهیم مطرح که دربسیاری از موارد به جای مفهوم اجتماعی شدن بکارگرفته می شود مفهوم اجتماعی شدن حرفه ای است(3).اجتماعی شدن حرفه ای فرایندی است که طی آن، افراد هویت شخصی خود را بدست می آورند و ارزش ها، هنجارها، رفتارها و مهارت های اجتماعی مناسب و مرتبط با یک حرفه را از طریق دانش، نگرش و مهارت ها کسب می نمایند و حس هویت و تعهد نسبت به یک رشته تخصصی را درونی می سازند (4).به بیانی دیگر اجتماعی شدن حرفه ای زمانی تحقق می یابد که هر فردی برای موفقیت در هر حرفه ای از دانش و مهارت کافی و موردنیاز آن حرفه برخوردار باشد(5).

چاو[1] باتوجه به اهمیت و نقش فرایند اجتماعی شدن حرفه ای؛ بر لزوم برخورداری از یکچهارچوب اولیه برای توسعه حیطه های مشخص این فرایند تاکید نموده و از حیطه های زیر به عنوان اضلاع اصلی این چهارچوب نام برده است: الف) حیطه ارزش گذاری و شناخت از حرفه: اجتماعی شدن حرفه ای در این حیطه به معنای درک قوانین و اصولی است که تمامیت سازمان را حفظ می کند. ب) حیطه مهارت های انجام کار : یعنی هر فرد وظایف مرتبط با شغل خود را یاد می گیرد. ج) حیطه ارتباطات بین فردی: بر نقش تعاملات و ارتباطات بین فردی در فرایند اجتماعی شدن حرفه ای تاکید دارد. د) حیطه مدیریت و سیاست های سازمانی: تاکید آن بر موفقیت فرد در به دست آوردن اطلاعات مرتبط با ارتباطات رسمی و غیر رسمی شغلی و ساختار قدرت درون سازمانی است.تشخیص محتوی و مضمون اجتماعی شدن حرفه ای منجر به شفاف سازی ارتباط بین حیطه های اجتماعی شدن و نتایج حاصل از آن می گردد.بعنوان مثال افرادی که در حیطه مدیریت و سیاست های سازمانی به طورکامل اجتماعی شده اند، نسبت به افرادی که دراین حیطه به درستی اجتماعی نشده اند، شانس پیشرقت و ترقی بالاتری دارند.لذا اگر فردی در همه حیطه های اجتماعی شدن حرفه ای به جز در یکی، نمره بالایی کسب نماید، ممکن است با مشکل بزرگی روبرو گردد، بنابراین ممکن است فرد به درستی وظیفه خود را انجام دهد و با دیگران نیز به خوبی ارتباط برقرار نماید، اما نقص در یادگیری اهداف و ارزش های سازمانی، چالش بزرگی را در مسیر پیشرفت شغلی آن فرد قرار می دهد(6).

در نظام سلامت که نیروی انسانی پایه و اساس آن را به خود اختصاص می دهد، پرستاران بزرگترین گروه ارائه دهنده خدمات را تشکیل می دهند.از اینرو توانمندی حرفه ای آنها نقش مهمی در تحقق رسالت این نظام ایفا می کند.بدین لحاظ در عصر حاضر یکی از دغدغه های متولیان سلامت در کشورهای مختلف ، میزان توانمندی حرفه ای پرستاران می باشد(2).از آنجائیکه توانمندی حرفه ای فرایندی است که در جریان تعامل با دیگران و روابط کاری مشترک شکل می گیرد و مستلزم درک و شناخت نسبت به نقش ها، ارزش ها و رفتارهای مربوط به حرفه یا گروه اجتماعی جدیدی است که فرد از طریق یادگیری و درونی سازی آنها بدان دست می یابد(1). لذا می توان اذعان داشت كه پدیده توانمندی حرفه ای/ حرفه ای شدن نه تنها از مفاهیم بنیادی پرستاری است(7)، بلکه بخشی از فرایند «اجتماعی شدن» حرفه نیز قلمداد می شود و باید در طول دوره تحصیل تقویت و تثبیت گردد(2).زیرا دانشجوی پرستاری با اجتماعی شدن حرفه ای می تواند تعهد لازم در این حرفه را به دست آورد و با مشکل گشایی و رعایت مقررات و تفکر انتقادی لازم، مانند یک پرستار عمل کند(2). بررسی های مرتبط با فرایند اجتماعی شدن حرفه ای دانشجویان پرستاری بیانگر این است که، اولین و حساس ترین مرحله زمانی است كه فرد به عنوان دانشجوی پرستاری وارد محیط آموزشی و یا محیط كارآموزی خود می شود(7).

در این رابطه دین محمدی اظهار می دارد؛ اجتماعی شدن حرفه ای پیامد خواسته یا ناخواسته فرایند آموزشی و فرایند های محیط کار است(8).از اینرو جنبه حیاتی تکامل دانشجویان پرستاری را تشكیل می دهد.وی می افزاید این فرایند با ورود افراد به برنامه آموزش پرستاری آغاز می شود و با اتمام دوره آموزش پرستاری و ورود به محیط های کاری ادامه می یابد(1).بدین ترتیب شکل گیری پرستاری به عنوان یک حرفه از طریق اجتماعی شدن حرفه ای دانشجویان پرستاری صورت می گیرد.بنابراین لازم است که فرایند اجتماعی شدن حرفه ای، در زمانی که فارغ التحصیلان جدید کار خود را به عنوان پرستار در یک مرکز مراقبت سلامتی شروع می کنند، مورد توجه قرار گیرد.زیرا این امر بر روی پایداری سازمان، تعهد، رضایت شغلی، ارتباط موثر، توافق با همکاران و علایق آنان تاثیر گذار خواهد بود(9).درهمین راستا دین محمدی مهم ترین پیامدهای مثبت اجتماعی شدن حرفه ای دانشجویان پرستارای را کسب هویت حرفه ای، سازگاری با نقش های حرفه ای، تعهد حرفه ای و سازمانی و در نتیجه بهبود کیفیت مراقبت از مددجویان عنوان می کند(1).

شهیم در مطالعه خود عدم آگاهی دانشجویان پرستاری برای ورود به محیط بالین و ایفای نقش حرفه ای شان را بعنوان یکی از علل بروز واکنش های نامطلوب در ابعاد جسمانی و روانی آنها عنوان می کند(2).حریریان نیز معتقد است : هرگونه کمبود و نارسایی در گروه فوق موجب تاثیرات ناخوشایند بر انگیزه حرفه ای آنان و افت کیفیت و کمیت مراقبت های پرستاری و درنهایت سلامت افراد جامعه خواهد شد(10).بنابراین برنامه های آموزش دانشجویان پرستاری باید به نحوی طراحی شوند تا زمینه های علمی و مهارت های بالایی را مطابق با نیازهای جامعه و حرفه در دانش آموختگان پرستاری ایجاد نمایند(2).

درهمین راستا لیگبرتو و تیلور[2] معتقدند که هرگونه کاستی در راستای اجتماعی شدن حرفه ای پرستاران با درخواست ترک کار یا جابجایی در بیمارستان همراه است.وعلاوه بر آن مدیریت ضعیف در اولین تجارب حرفه ای فارغ التحصیلان پرستاری نیز می تواند منجر به کاهش علاقه، سودمندی، تضعیف روحیه و کاهش مراقبت از بیماران شود(11و12).

همچنین رنجبر و میرفرهادی بر این اعتقادند که مدیریت غیر موثر و عدم رضایت پرستاران از جمله عوامل تاثیرگذار بر غیبت از کار آنان بوده و در بسیاری از موارد به ترک خدمت پرستاران منجر می شود که بالطبع این امر در کاهش کیفیت مراقبت های ارائه شده نقش عمده ای را ایفا می کند(13و14).

فصل سوم: مواد و روش کار………………………………………………………………………………………………………. 15

فصل چهارم: نتایج……………………………………………………………………………………………………………………. 20

فصل پنجم: بحث……………………………………………………………………………………………………………………… 66

فصل ششم: نتیجه گیری و پیشنهادات………………………………………………………………………………………….. 73

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 75

پیوست ها……………………………………………………………………………………………………………………………….. 79

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………… 93

 

 

 

 

 

فهرست جداول :

عنوانصفحه

1. جدول 4-1- فراوانی سلامت روانی بر حسب جنس در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم…………………………………………………………………………………………………………………………. 20

1. جدول 4-2- فروانی سلامت روانی بر حسب وضعیت تأهل در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 20

1. جدول 4-3- فراوانی سلامت روانی برحسب بومی وغیر بومی بودن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 21

1. جدول 4-4- فراوانی سلامت روانی بر حسب رشته تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 21

1. جدول 4=5- فراوانی سلامت روانی بر حسب مقطع تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 23

1. جدول4-6- فراوانی سلامت روانی بر حسب ترم تحصیلی در دانشچویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 24

1. جدول 4-7 مقایسه ی نتایج آزمون GHQ وSCL…………………………………………………….. 26

1. جدول 4-8- مقایسه ی نتایج آزمون های GHQ و خرده مقیاس های SCL……………………………………………………………………………………………………………………. 27

1. جدول 4-9- فراوانی علایم جسمانی برحسب جنسیت در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم…………………………………………………………………………………………………………………………. 27

1. جدول 4-10- فراوانی اضطراب و بی خوابی بر حسب جنسیت در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 28

1. جدول 4-11- فراوانی اختلال کارکرد اجتماعی بر حسب جنسیت در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 28

1. جدول4-12- فراوانی افسردگی بر حسب جنسیت در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم…………………………………………………………………………………………………………………………. 28

1. جدول 4-13- فراوانی علایم جسمانی بر حسب وضعیت تأهل در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 29

1. جدول 4-14- فراوانی اضطراب و بی خوابی بر حسب وضعیت تاهل در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 29

1. جدول 4-15- فراوانی اختلال کارکرد اجتماعی بر حسب وضعیت تاهل در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم………………………………………………………………………………………….. 30

1. جدول 4-16- فراوانی افسردگی بر حسب وضعیت تاهل در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 30

1. جدول 4-17- فراوانی علایم جسمانی بر حسب بومی وغیر بومی بودن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 30

1. جدول 4-18- فراوانی اضطراب وبی خوابی بر حسب بومی وغیر بومی بودن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم………………………………………………………………………………………….. 31

1. جدول 4-19- فراوانی اختلال کارکرد اجتماعی برحسب بومی وغیر بومی بودن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم………………………………………………………………………………………….. 31

1. جدول 4-20- فراوانی افسردگی برحسب بومی وغیر بومی بودن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 31

1. جدول 4-21- فراوانی علایم جسمانی بر حسب رشته تحصیلی در داشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 32

1. جدول 4-22- فراوانی اضطراب و بی خوابی برحسب رشته تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 33

1. جدول4-23- فراوانی اختلال کارکرد اجتماعی برحسب رشته تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم………………………………………………………………………………………….. 34

1. جدول4-24- فراوانی افسردگی برحسب رشته تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم…………………………………………………………………………………………………………………………. 36

1. جدول 4-25- فراوانی علایم جسمانی بر حسب مقطع تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 39

1. جدول 4-26- فراوانی اضطراب وبی خوابی بر حسب مقطع تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 40

1. جدول 4-27- فراوانی اختلال کارکرد اجتماعی بر حسب مقطع تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم………………………………………………………………………………………….. 40

1. جدول 4-28- فراوانی افسردگی بر حسب مقطع تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 42

1. جدول 4-29- فراوانی علایم جسمانی برحسب ترم تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 44

1. جدول 4-30- فراوانی اضطراب وبی خوابی بر حسب ترم تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 46

1. جدول 4-31- فراوانی اختلال کارکرد اجتماعی برحسب ترم تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 47

1. جدول 4-32- فراوانی افسردگی بر حسب ترم تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم…………………………………………………………………………………………………………………………. 48

1. جدول 4-33- فراوانی خرده مقیاس های مختلف آزمون SCL-90 دربین 100 نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………………… 50

1. جدول 4-34- فراوانی افسردگی درآزمون SCL-90 بر حسب مقطع تحصیلی در 100 نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 51

1. جدول 4-35- فراوانی اضطراب در آزمون SCL-90 بر حسب مقطع تحصیلی در 100 نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 52

1. جدول 4-36- فراوانی خصومت در آزمون SCL-90 بر حسب مقطع تحصیلی در 100نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 53

1. جدول 4-37- مقایسه فراوانی GHQ-28 وscl-90 در 100نمونه مورد بررسی…………….. 54

1. جدول 4-38- فراوانی سوماتیزاسیون در آزمونSCL-90 بر حسب GHQ-28 در 100نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 56

1. جدول4-39- فراوانی وسواس در آزمون SCL-90 بر حسب GHQ-28 در 100نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 57

1. جدول 4-40- فراوانی حساسیت درآزمون SCL-90 بر حسب GHQ -28 در100 نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 58

1. جدول 4-41- فراوانی افسردگی در آزمون SCL-90 برحسب GHQ-28 در آزمون در 100نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………….. 58

1. جدول 4-42- فراوانی اضطراب در آزمون SCL-90 برحسب 28 GHQ-در 100نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 58

1. جدول 4-43- فراوانی خصومت در آزمون SCL-90 برحسب GHQ-28 در 100نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 59

1. جدول4-44- فراوانی اضطراب فوبیک در آزمون SCL-90 برحسب GHQ-28 در 100 نمونه مورد بررسی………………………………………………………………………………………………….. 59

1. جدول 4-45- فراوانی افکار پارانوئید در آزمون SCL-90 بر حسب GHQ-28 در 100 نمونه مورد بررسی………………………………………………………………………………………………….. 59

1. جدول 4-46- فراوانی حالات سایکوتیک در آزمون SCL-90 بر حسب GHQ-28 در 100نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………….. 60

فهرست نمودارها :

عنوان صفحه

1. نمودار 4-1 رابطه ی آزمون GHQ با رشته ی تحصیلی…………………………………………………….. 22

1. نمودار 4-2 : مقایسه ی میانگین نمرات آزمون GHQ در رشته های تحصیلی مختلف………….. 23

1. نمودار 4-3 : رابطه ی آزمون GHQ با ترم تحصیلی…………………………………………………………. 25

1. نمودار 4-4 : مقایسه ی میانگین نمرات آزمون GHQ در ترم های تحصیلی مختلف ……………. 26

1. نمودار 4-5 رابطه بین اختلال کارکرد اجتماعی با رشته تحصیلی…………………………………………. 35

1. نمودار 4-6 : مقایسه ی میانگین نمرات خرده مقیاس اختلال کارکرد اجتماعی در رشته های تحصیلی مختلف…………………………………………………………………………………………………………… 36

1. نمودار 4-7 : رابطه بین افسردگی با رشته تحصیلی……………………………………………………………. 38

1. نمودار 4-8 : مقایسه ی میانگین نمرات خرده مقیاس افسردگی در رشته های تحصیلی مختلف………………………………………………………………………………………………………………………… 39

1. نمودار 4-9 : رابطه بین اختلال کارکرد اجتماعی با مقطع تحصیلی………………………………………. 41

1. نمودار 4-10 : مقایسه ی میانگین نمرات خرده مقیاس اختلال کارکرد اجتماعی در مقاطع تحصیلی مختلف………………………………………………………………………………………………………………………… 42

1. نمودار 4-11 رابطه بین افسردگی با مقطع تحصیلی…………………………………………………………… 43

1. نمودار 4-12 : مقایسه ی میانگین نمرات خرده مقیاس افسردگی در مقاطع تحصیلی مختلف….. 44

1. نمودار 4-13 : رابطه ی بین علایم جسمانی با ترم تحصیلی……………………………………………….. 45

1. نمودار 4-14 : مقایسه ی میانگین نمرات خرده مقیاس علایم جسمانی در ترم های تحصیلی مختلف………………………………………………………………………………………………………………………… 46

1. نمودار 4-15 : رابطه ی بین افسردگی با ترم تحصیلی………………………………………………………… 49

1. نمودار 4-16 : مقایسه ی میانگین نمرات خرده مقیاس افسردگی در ترم های تحصیلی مختلف…50

1. نمودار 4-17 : رابطه افسردگی در آزمون SCL-90 با مقطع تحصیلی……………………………….. 52

1. نمودار 4-18 رابطه اضطراب در آزمون SCL-90 با مقطع تحصیلی……………………………………. 53

1. نمودار4-19 : رابطه خصومت درآزمون SCL-90 با مقطع تحصیلی………………………………….. 54

1. نمودار 4-20 : رابطه نمرات GHQ-28 با SCL-90……………………………………………………….. 55

1. نمودار 4-21 : مقایسه ی میانگین نمرات آزمون GHQ-28 با SCL-90…………………………… 56

فهرست پیوست ها :

عنوان صفحه

1. پرسشنامه طرح تحقیقاتیبررسی سلامت روانی و عوامل موثر بر آن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم در رشته­ها و مقاطع تحصیلی مختلف (سال تحصیلی90-1389)……………. 75

1. پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ -28)…………………………………………………………………… 76

1. آزمون SCL- 90…………………………………………………………………………………………………… 80

 

 

 

فصل اول

معرفی پژوهش

• مقدمه (بیان مسئله):

یکی از محورهای سلامتی جوامع مختلف بهداشت روانی آن جامعه است. سلامت روانی نقش مهمی در تضمین پویایی هر جامعه ایفا می کند(1) .

سازمان بهداشت جهانی سلامت را عبارت از رفاه کامل جسمی، روانی واجتماعی می داند. هنگامی انسان در وضعیت سلامت کامل است که بهداشت در هر سه بعد وجودی آدمی تامین شده باشد(2) .