اسیدیته……………………………………………………………………….26

2-2-4- 2-3 – نور…………………………………………………………..27

2-2-4-3- ژنتیک …………………………………………………………………….27

2-2-4-3-1- گروه­های سازگار رویشی……………………………..27

2-2-4-3-2- استرین، پاتوتیپ و نژاد……………………………………………………….29

2-2-4-3-3-جنبه های مولکولی تشخیص………………………………………30

2-2-4-3-4-میزبان­ها……………………………………………………………………………………..32

2-2-4-3-4-1- میزبان­های ورتیسیلیوم در جهان………………………………….32

2-2-4-3-4-2- میزبان­های ورتیسیلیوم در ایران………………………………………….36

2-2-5- نحوه آلودگی گیاه …………………….37

2-2-5-1- زهرابه­ها………………………………………………………………37

2-2-5-2- آنزیم­های پكتولیتیك…………………………………………………….38

2-2-5-3- آلودگی آوندها……………………………………………………………….38

2-2-6-تاثیر بیماری روی صفات کمی و کیفی موثر در عملکرد…………………………………39

2-2-7- چرخه زندگی………………………………………………………………..39

2-2-8- عوامل موثر در همه­گیری بیماری…………………………..41

2-2-9- کنترل بیماری……………………………………………………….43

2-2-9-1- کنترل زراعی………………………………………………………44

2-2-9-2- کنترل شیمیایی………………………………………………………44

2-2-9-3- ارقام مقاوم…………………………………………………………46

2-2-9-4- کنترل بیولوژیکی………………………………………………………………47

2-2-9-4- 1-Trichoderma sp……………………………………………………………….49

2-2-9-4-1-2- تریکودرما بعنوان عامل کنترل بیولوژیک……………………………………………50

2-2-9-4- 1-2- مکانیسم القای مقاومت در گیاهان توسط تریکودرما………………………………..54

2-2-9-4- 1-3 – القای مقاومت از طریق فعال کردن آنزیم پراکسیداز………………………………………..56

2-2-9-4- 1-4- القای مقاومت از طریق فعال کردن آنزیم بتا- 1و3 گلوکاناز و تولید فنل……………………..57

فصل سوم : مواد و روش

3-1- مواد مورد نیاز…………………………………………………………………………….60

3-2- روش تحقیق……………………………………………………………………….60

3-2-1- تهیه محیط های کشت مورد استفاده جهت جداسازی و رشد جدایه ها………………………………….60

3-2-1-1- محیط کشت آب آگار (WA)………………………………………………………………………………….60

3-2-1-2- محیط کشتسیب زمینی، دگستروز آگار (PDA)………………………………………………..60

3-3- نمونه برداری بوته های آلوده به قارچVerticillum daheliae…………………………………………………………………60

3-4- جداسازی قارچ عامل بیماری……………………………………………………………….61

3-5- آزمون بیماریزائی جدایه­ها ………………………………………………………………..61

3-6- جداسازی و شناسایی قارچ تریکودرما………………………………………………………..62

3-7- بررسی تاثیر جدایه­های تریکودرما روی قارچ عامل بیماری ………………………………………….64

3-8- بررسی تاثیر ترکیبات گازی فرار کشت 96 ساعته آنتاگونیست­ها روی رشد میسلیومی قارچ ورتیسلیوم………………65

3-9-تهیه مایه تلقیح عامل بیماری و آنتاگونیست­ها …………………………………………………………………………………………..66

3-10- اثر جدایه­های تریکودرما در کنترل بیماری در شرایط گلخانه……………………………………………………………………..66

فصل چهارم : نتایج

4-1- مزرعه………………………………………………………………………….70

4-1-1- جمع آوری نمونه……………………………………………………………………….70

4-2- آزمایشگاه…………………………………………………………………………….70

4-2-1-شناسائی جدایه های تریکودرما ………………………………………………70

4-2-1-1- مشخصات قارچTrichoderma harzianum……………………………………………………………………………….70

4-2-1-2- مشخصات قارچTrichoderma virens……………………………………………………………………………………………71

4-2-2- قارچ عامل بیماری…………………………………………………………………………..75

4-2-3- اثبات بیماریزایی……………………………………………………………………76

4-2-4- بررسی تاثیر آنتاگونیستی جدایه های تریکودرما بر قارچ عامل بیماری……………………………..76

4-5-4- آزمون کشت متقابل جهت بررسی قدرت رقابت بین جدایه های آنتاگونیست و قارچ عامل بیماری…………77

4-5-4- آزمون تولید مواد بازدارنده فرار…………………………………..86

6-4- بررسی تاثیر جدایه های مختلف قارچ تریکودرما بر روی پژمردگی ورتیسلیومی پنبه در شرایط گلخانه………….88

1-6-4- اندازه گیری درصد آلودگی …………………………………………………………..88

2-6-4- اندازه گیری طول گیاهچه(ریشه و ساقه)…………………………………………….89

فصل پنجم : بحث

پیشنهادات…………………………………………………………………………………………….97

منابع……………………………………………………………………………………………98

چكیده

پژمردگی در اثر گونه­های مختلفVerticiliumایجاد شده و از مهم­ترین بیماری­های پنبه در اغلب مناطق جهان می باشد. در بین گونه­های عامل بیماری،V. dahliaeگونه غالب در اغلب نقاط جهان است. قارچ عامل بیماری خاکزی بوده و موجب خسارت کمی و کیفی محصول می­گردد. از این­رو کنترل بیماری اهمیت زیادی دارد.

در ارتباط با کنترل بیماری، گرچه استفاده از ارقام مقاوم از مهمترین و اقتصادی­ترین روش­های مبارزه با این بیماری می باشد، ولی تهیه ارقام مقاوم نیاز به زمان نسبتا طولانی دارد. استفاده از قارچ­کش­ها نیز تاثیر چندانی در کاهش خسارت بیماری ندارد. از این­رو یافتن روش­های دیگر کنترل بیماری، به­خصوص استفاده از عوامل بیولوژیک از اهمیت زیادی برخودار است.

دراین بررسی تعداد پنج جدایه تریکودرما از کشت 18 نمونه خاک جمع آوری شده از مزارع مختلف پنبه گنبد در محیط کشت اختصاصی رزبنگال بدست آمد. از این تعداد سه جدایه در جلوگیری از رشد قارچ عامل بیماری(Verticilium dahliae)در شرایط آزمایشگاهی موثر بودند. از بین پنج جدایه، سه با دارا بودن بیشترین قابلیت بازداری از رشد پاتوژن و تولید مواد فرار، به عنوان جدایه های برتر برای انجام همه آزمون های انتخاب شدند.

بر اساس خصوصیات بررسی شده در این تحقیق و مقایسه با صفات گزارش شده در منابع معتبر، جدایه ها به عنوان گونه­هایTrichoderma harzianum،T. virensوT. asperallum.شناسائی شدند. در کشت متقابل جدایه12و 6،1T. harzianum،7T. virensو4T. asperallumدارای بیشترین قدرت بازدارندگی رشد قارچ عامل بیماری بودند. هیچیک از جدایه ها قادر به پارازیته کردن میسلیوم­هایV. dahliaeنبودند. از نظر متابولیت­های فرار، سه جدایهT. harziamum 1, T. virens 7 and T. asperallum 4بیشترین تاثیر را نشان دادند. همچنین جدایهTrichoderma harziamum 1در افزایش ارتفاع گیاهچه و همچنین اثرات کنترل کنندگی برخوردار بود.

• مقدمه

پنبه از محصولات مهم و بومی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان ازجمله آمریکا، استرالیا، ازبکستان، برزیل، پاکستان، چین، مصر، مکزیک و هند می­باشد.

این گیاه به­خاطر ارزش اقتصادی و تجاری در جهان، به طلای سفید معروف می­باشد. خصوصیات ویژه الیاف آن موجب گردیده كه علی­رغم توسعه سریع و فراگیر الیاف مصنوعی، این الیاف همچنان حدود 48% از مصرف جهانی را به خود اختصاص دهد و حتی در برخی موارد هیچ فرآورده دیگری، قابلیت جایگزینی با آن را نداشته باشد. قابلیت شستشو، دوام، استحكام، قابلیت هدایت بخار آب، دوام شیمیایی، نرمی، قابلیت انعطاف، تغییر دادن رنگ الیاف پنبه با رنگ­های شیمیایی و سهولت آب رفتن یا تجمع اولیه از جمله خصوصیات الیاف پنبه می­باشند (ناصری، 1374).

جدا از اهمیت نساجی، در بین نباتات روغنی، پنبه مقام دوم را در جهان دارا بوده و كنجاله باقیمانده آن پس از روغن كشی نقش مناسبی درتغذیه دامدارد. این ویژگی­ها همراه با افزایش روز افزون جمعیت بشر، موجب شده كه پنبه در بین گیاهان زراعی از اهمیت خاصی برخوردار باشد. به همین دلیل، توجه به افزایش تولید آن از درجه اهمیت بالایی برخوردار است (رجبی، 1379).

پنبه به­علت داشتن موارد مصرف گوناگون، از نظر اقتصادی و تجارتی دارای اهمیت فوق العاده­ای بوده و به علت احتیاج به انواع وسایل و لوازمی که از فرآورده­های این گیاه تهیه می­گردد، روز به روز بر اهمیت آن افزوده می­شود.

الیاف پنبه به عنوان محصول اصلی و دانه آن به عنوان محصول فرعی، نقش مهمی در صنعت و تجارت دارند (عالیشاه و همکاران، 1382؛ عالیشاه و محمدی، 1389؛ رضایی و همکاران، 1385).