2-2-4- ویژگی های زبانی…………………………………………………………………………………………………. 21

2-2-5- ویژگی های ادبی…………………………………………………………………………………………………. 23

2-2-6- پیام اخلاقی………………………………………………………………………………………………………… 24

2-3- داستان درخت مراد…………………………………………………………………………….. 25

2-3-1- نمای کلی…………………………………………………………………………………………………………….. 25

2-3-2- درون مایه ها…………………………………………………………………………………………………………. 25

2-3-3- شخصیّت ها………………………………………………………………………………………………………….. 26

2-3-4- ویژگی های زبانی…………………………………………………………………………………………………. 26

2-3-5- ویژگی ادبی…………………………………………………………………………………………………………. 27

2-3-6- پیام اخلاقی…………………………………………………………………………………………………………. 28

2-4- داستان پیاده و سوار…………………………………………………………………………….. 28

2-4-1- نمای کلی…………………………………………………………………………………………………………….. 28

2-4-2- درون مایه ها…………………………………………………………………………………………………………. 29

2-4-3- شخصیّت ها………………………………………………………………………………………………………….. 29

2-4-4- ویژگی های زبانی…………………………………………………………………………………………………. 29

2-4-5- ویژگی ادبی…………………………………………………………………………………………………………. 30

2-4-6- پیام اخلاقی…………………………………………………………………………………………………………. 31

2-5- داستان گربه و موش…………………………………………………………………………….. 31

2-5-1- نمای کلی…………………………………………………………………………………………………………….. 31

2-5-2- درون مایه ها…………………………………………………………………………………………………………. 32

2-5-3- شخصیّت ها………………………………………………………………………………………………………….. 33

2-5-4- ویژگی های زبانی…………………………………………………………………………………………………. 33

2-5-5- ویژگی های ادبی………………………………………………………………………………………………….. 34

2-5-6- پیام اخلاقی…………………………………………………………………………………………………………. 36

2-6- داستان شغال خرسوار………………………………………………………………………….. 36

2-6-1- نمای کلی…………………………………………………………………………………………………………….. 36

2-6-2- درون مایه ها…………………………………………………………………………………………………………. 37

2-6-3- شخصیّت ها………………………………………………………………………………………………………….. 38

2-6-4- ویژگی های زبانی…………………………………………………………………………………………………. 38

2-6-5-ویژگی های ادبی…………………………………………………………………………………………………… 39

2-6-6-پیام اخلاقی …………………………………………………………………………………………………………. 40

2-7-داستان موش و مار……………………………………………………………………………….. 40

2-7-1-نمای کلی …………………………………………………………………………………………………………….. 40

2-7-2-درون مایه ها………………………………………………………………………………………………………….. 41

2-7-3-شخصیت ها……………………………………………………………………………………………………………. 41

2-7-4-ویژگی های زبانی…………………………………………………………………………………………………… 42

2-7-5-ویژگی های ادبی……………………………………………………………………………………………………. 43

2-7-6-پیام اخلاقی………………………………………………………………………………………………………….. 44

2-8-داستان زشت و زیبا………………………………………………………………………………. 44

2-8-1-نمای کلی……………………………………………………………………………………………………………… 44

2-8-2-وجوه تفاوت…………………………………………………………………………………………………………… 45

2-8-3-درون مایه ها………………………………………………………………………………………………………….. 46

2-8-4-ویژگی های زبانی…………………………………………………………………………………………………… 46

2-8-5-ویژگی های ادبی……………………………………………………………………………………………………. 47

2-8-6-پیام اخلاقی………………………………………………………………………………………………………….. 48

2-9-داستان حاضر جوابی بزرگ مهر……………………………………………………………… 48

2-9-1-نمای کلی……………………………………………………………………………………………………………… 48

2-9-2-وجوه تفاوت…………………………………………………………………………………………………………… 48

2-9-3-درون مایه ها………………………………………………………………………………………………………….. 50

2-9-4-ویژگی های زبانی…………………………………………………………………………………………………… 50

2-9-5-ویژگی های ادبی……………………………………………………………………………………………………. 52

2-9-6-پیام اخلاقی………………………………………………………………………………………………………….. 53

2-10-داستان رسم راسویی………………………………………………………………………….. 53

2-10-1-نمای کلی…………………………………………………………………………………………………………… 53

2-10-2-وجوه تفاوت……………………………………………………………………………………………………….. 54

2-10-3-شخصیت ها…………………………………………………………………………………………………………. 55

2-10-4-ویژگی های زبانی………………………………………………………………………………………………… 55

2-10-5-ویژگی های ادبی…………………………………………………………………………………………………. 56

2-10-6-پیام اخلاقی……………………………………………………………………………………………………….. 57

فصل سوم: تحلیل و بررسی بازگردانی داستان های کلیله و دمنه در آثار مهدی آذریزدی

3-1-درآمد…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 60

3-2-داستان خرچنگ و مرغ ماهی خوار…………………………………………………………. 60

3-2-1-نمای کلی……………………………………………………………………………………………………………… 60

3-2-2-درون مایه ها………………………………………………………………………………………………………….. 61

3-2-3-شخصیّت ها……………………………………………………………………………………………………………. 62

3-2-4-ویژگی های زبانی…………………………………………………………………………………………………… 62

3-2-5-ویژگی های ادبی……………………………………………………………………………………………………. 63

3-2-6-پیام های اخلاقی…………………………………………………………………………………………………… 64

3-3-داستان اشتباه اردک…………………………………………………………………………….. 64

3-3-1-نمای کلی……………………………………………………………………………………………………………… 64

3-3-2-درون مایه ها………………………………………………………………………………………………………….. 65

3-3-3-شخصیت ها……………………………………………………………………………………………………………. 66

3-3-4-وجوه تفاوت…………………………………………………………………………………………………………… 66

3-3-5-ویژگی های زبانی…………………………………………………………………………………………………… 67

3-3-6-ویژگی ادبی…………………………………………………………………………………………………………… 68

3-3-7-پیام اخلاقی………………………………………………………………………………………………………….. 68

3-4- داستان سنگ پشت پرحرف…………………………………………………………………. 68

3-4-1-نمای کلی……………………………………………………………………………………………………………… 68

3-4-2-شخصیّت ها……………………………………………………………………………………………………………. 70

3-4-3-ویژگی های زبانی…………………………………………………………………………………………………… 71

3-4-4-درون مایه……………………………………………………………………………………………………………… 72

3-4-5-ویژگی های ادبی……………………………………………………………………………………………………. 72

3-4-6-پیام های اخلاقی…………………………………………………………………………………………………… 72

3-5-داستان شغال سیاستمدار………………………………………………………………………. 73

3-5-1-نمای کلی……………………………………………………………………………………………………………… 73

3-5-2-شخصیت ها……………………………………………………………………………………………………………. 74

3-5-3-ویژگی های زبانی…………………………………………………………………………………………………… 74

3-5-4-ویژگی ادبی…………………………………………………………………………………………………………… 75

3-5-5- مقایسه كلی میان دو نثر…………………………………………………………………………………….. 75

3-5-6- پیام اخلاقی…………………………………………………………………………………………………………. 76

3-6- داستان خرگوش باهوش……………………………………………………………………….. 77

3-6-1-نمای کلی……………………………………………………………………………………………………………… 77

3-6-2-درون مایه ها………………………………………………………………………………………………………….. 77

3-6-3-شخصیّت ها……………………………………………………………………………………………………………. 77

3-6-4-وجوه تفاوت…………………………………………………………………………………………………………… 78

3-6-5- ویژگی های زبانی…………………………………………………………………………………………………. 80

3-6-6-ویژگی ادبی…………………………………………………………………………………………………………… 82

3-6-7-پیام اخلاقی………………………………………………………………………………………………………….. 82

3-7-داستان آدم خیال باف……………………………………………………………………………. 83

3-7-1-نمای کلی……………………………………………………………………………………………………………… 83

3-7-2-درون مایه ها………………………………………………………………………………………………………….. 83

3-7-3-ویژگی های زبانی…………………………………………………………………………………………………… 84

3-7-4-ویژگی ادبی…………………………………………………………………………………………………………… 84

3-7-5-پیام اخلاقی………………………………………………………………………………………………………….. 84

3-8-داستان موش آهن خور…………………………………………………………………………. 85

3-8-1-نمای کلی……………………………………………………………………………………………………………… 85

3-8-2-درون مایه ها………………………………………………………………………………………………………….. 86

3-8-3-ویژگی های زبانی…………………………………………………………………………………………………… 86

3-8-4-ویژگی های ادبی……………………………………………………………………………………………………. 86

3-8-5-پیام اخلاقی………………………………………………………………………………………………………….. 87

3-9-داستان شتر خوش باور………………………………………………………………………….. 87

3-9-1-نمای کلی……………………………………………………………………………………………………………… 87

3-9-2-شخصیّت ها……………………………………………………………………………………………………………. 87

3-9-3-وجوه تفاوت…………………………………………………………………………………………………………… 88

3-9-4-ویژگی های زبانی…………………………………………………………………………………………………… 88

3-9-5-ویژگی ادبی…………………………………………………………………………………………………………… 89

3-9-6-پیام اخلاقی………………………………………………………………………………………………………….. 89

3-10-داستان همکاری موش و زاغ و آهو و سنگ پشت……………………………………. 90

3-10-1-نمای کلی…………………………………………………………………………………………………………… 90

3-10-2-وجوه تفاوت……………………………………………………………………………………………………….. 91

3-10-3-درون مایه ها……………………………………………………………………………………………………….. 92

3-10-4-ویژگی های زبانی………………………………………………………………………………………………… 93

3-10-5-ویژگی ادبی………………………………………………………………………………………………………… 95

3-10-6-پیام های اخلاقی………………………………………………………………………………………………… 95

3-11-داستان کبوتر بی صبر………………………………………………………………………… 96

3-11-1-نمای کلی…………………………………………………………………………………………………………… 96

3-11-2-شخصیّت ها…………………………………………………………………………………………………………. 96

3-11-3-ویژگی های زبانی………………………………………………………………………………………………… 97

3-11-4-ویژگی های ادبی…………………………………………………………………………………………………. 98

3-11-5-پیام های اخلاقی………………………………………………………………………………………………… 99

فصل چهارم: نتیجه گیری

نتیجه گیری و پیشنهادها…………………………………………………………………………………………………………………… 101

فهرست منابع و مآخذ………………………………………………………………………………………………………………………….. 103

چكیده ی انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 105

چکیده

ادبیّات کودک و نوجوان به آثاری اطلاق می شود که هم از نظر درون مایه و ساختار و هم از نظر زبان و شیوه ی بیان، با نیازها، علاقه مندی ها و توانایی های درک و خواندن کودکان و نوجوانان متناسب باشد.

مهدی آذریزدی یکی از نویسندگانی است که در حوزه ی ادبیات کودک و نوجوان به خوبی درخشیده است و مجموعه ی آثارش به لحاظ بهره جستن از متون کهن و امهّات کتب فارسی، قابل تحلیل و بررسی می باشد. این پژوهش؛ به تحلیل ساختار و محتوای داستان هایی که این نویسنده، به تأسّی از کتاب های کلیله و دمنه و مرزبان نامه نگاشته است، اختصاص یافته و در چهار فصل تنظیم گردیده است. در فصل نخست، ضمن نگاهی اجمالی به تاریخچه ی ادبیات کودک و نوجوان، به معّرفی نویسنده و آثار او پرداخته شده است.

در فصل های دوم و سوم با توجّه به تأثیر پذیری نویسنده از کتب کلیله و دمنه ی نصرالله منشی و مرزبان نامه ی سعدالدین وراوینی و ذکر مأخذهایی که مورد استفاده ی نویسنده بوده است؛ داستان ها به دو فصل جداگانه تقسیم شده اند که در این میان به تحلیل و بررسی نمادینگی شخصیّت های داستان، ساختار و ویژگی های زبانی، ادبی، درون مایه ها؛ پیام ها و نکات اخلاقی در هر قصّه به تفکیک، پرداخته شده است و برای هر کدام از ویژگی های مورد بحث نمونه هایی از هر دو نوع نثر به جهت مقایسه و تطبیق و ذکر شاخص سبکی نویسنده و بیان وجوه تفاوت این دو آورده شده و در فصل چهارم به تحلیل و بررسی نتایج بدست آمده از این پژوهش پرداخته شده است. دستاورد این تحقیق، نشانگر این است که آذریزدی در آثار خود با بازنویسی های ساده از داستان های متون کهن به ذکر مضامین اخلاقی و اجتماعی و پند و اندرز پرداخته است و برای بیان مفاهیم مورد نظر خود به شیوه ای بسیار ساده و عامیانه و به دور از آرایه های ادبی و واژگان دشوار و نزدیک به ذهن و زبان مخاطبان خود از هیچ کوششی دریغ نورزیده است.

کلید واژگان:ادبیات کودکان، کلیله و دمنه، مرزبان نامه، مهدی آذریزدی، ساختار و محتوا.

مقدمه

ادبیّات كودك و نوجوان شامل بخشی از ادبیات است كه برای كودكان از سنین پیش دبستانی تا پایان دوران نوجوانی، مناسب تشخیص داده شده است. كتابهای تصویری، قصّه­های فرهنگ عامّه، داستان های رئالیستی، دانستنی­های علمی، شعر و بسیاری نوشته های دیگر كه مناسب برای این گروه سنی است.

«در یك تقسیم بندی كلّی ادبیّات كودك را می توان به دو دسته تقسیم كرد:

الف: كتاب­ها، نوشته­ها و سروده­هایی كه به طور مشخص و از ابتدا برای كودكان با توجّه به كیفیّت ذهنی و نیاز آن ها آفریده شده است.

ب: كتاب­ها، نوشته­ها و سروده­هایی كه در اصل برای كودكان آفریده نشده است، ولی به دلیل كیفیت خاص برای كودكان نیز مناسب است كه شامل ادبیّات متعلّق به فرهنگ عامّه می شود و آفریننده­ی خاصّی ندارد و هم نوشته هایی كه مخاطب آن در اصل، بزرگسالان بودند ولی برای كودكان نیز مناسب از كار درآمده، مورد استقبال آن­ها قرار گرفته است.» (پولادی، 1387: 23)

توجّه نویسندگان و پژوهشگران به شناسانیدن امهّات كتب فارسی مانند كلیله و دمنه و مرزبان نامه و دیگر متون كهن به كودكان و نوجوانان این مرز و بوم سبب گردیده كه نویسندگان برجسته ای چون مهدی آذریزدی در زمینه ادبیّات كودك گام بردارند و در جهت اعتلای رشد فرهنگی و فكری نسل معاصر خود همواره به توفیقاتی نائل گردند.

بنابراین، پیشبرد و بهبود كیفیّت و گستردگی ادبیات كودك، مستلزم تحقیق و پژوهش است. در این پژوهش، كه به منظور دستیابی به سبك نوشتاری مطلوب در حوزه­ی ادبیّات كودك و نوجوان، صورت پذیرفته است؛ سعی شده است تا ضمن تحلیل ساختار و محتوای كتاب های كلیله و دمنه و مرزبان
نامه­ی آقای آذریزدی؛ كه با تأسی از متون كهن بازنویسی شده است و معّرفی جایگاه این نویسنده ی ادبیّات كودك، در بین دیگر نویسندگان این شاخه از ادبیّات به تفاوت های میان ادبیّات كودك با ادبیّات بزرگسال، بازنویسی آثار كهن و تفاوت آن با باز آفرینی، معرفی ادبیّات داستانی و قصّه گویی نیز، پرداخته شود.