1 فصل اول مقدمه………………………….. 2
1- 1 تاریخچه ساخت كابل در جهان. 3
1-2 ویژگی های الکتریکی و خواص فیزیکی و شیمیایی مواد عایق.. 3
1-2-1 رفتار مکانیکی ماده عایق.. 4
1-2-2 رفتارهای گرمایی ماده ی عایق.. 4
1-2-3 رفتار شیمیایی.. 4
1-2-4 خصوصیات الکتریکی.. 5
1-2-5 عوامل اقتصادی.. 5
1-3 کابل بر پایه ی پلی اتیلن اتصال عرضی شده. …………..5
1-4 کامپوزیت های پلیمری.. 6
1- 5 نانو کامپوزیت های پلیمری.. 7
2 فصل دوم مروری بر مطالعات انجام شده. 8
2-1 پلی اتیلن.. 8
2-1-1 معرفی پلی اتیلن.. 8
2-1-2 تاریخچه تولید پلی اتیلن.. 9
2-1-3 انواع پلی اتیلن.. 9
2-2 ایجاد اتصالات عرضی در پلی اتیلن.. 10
2-2-1 روش های ایجاد اتصالات عرضی در پلی اتیلن.. 11
2-2-2 اثر ساختار مولکولی پلی اتیلن بر ایجاد اتصالات عرضی به روش پراکسیدی 16
2-2-3 بررسی خواص پلی اتیلن اتصال عرضی شده. 18
2-3 آنتی اکسیدانت ها 19
2-4 نانو کامپوزیت­ها ی پلیمری.. 22
2-4-1 تعاریف اولیه. 22
2-4-2 نانو رس ها 23
2-4-3اصلاح نانو رس… 25
2-4-4 انواع نانو کامپوزیت های پلیمر- نانو رس… 27
2-4-5 روش تهیه نانو کامپوزیت های پلیمر-نانورس… 29
2-4-6 بررسی مورفولوژی و برخی خواص نانو کامپوزیت پلی اتیلن- نانو خاک رس… 32
2-5 عایق های الکتریکی پلیمری.. 35
2-5-1 ثابت دی الکتریک…. 36
2-5-2 تانژانت زاویه اتلاف دی الکتریک…. 38
2-5-3 استحکام دی الکتریک…. 40
2-5-4 بررسی خواص الکتریکی نانو کامپوزیت ها 41
اهداف پروژه……………….43
3 فصل سوم مواد و روش ها… 44
3-1 مواد اولیه. 44
3-2 تجهیزات… 47
3-2-1 اکسترودر دو مارپیچه. 47
3-2-2 دستگاه قالب گیری فشاری.. 47
3-3 آزمون های انجام شده. 48
3-3-1 اندازه گیری محتوای ژل. 48
3-3-2 آزمون تفرق زاویه پاییناشعه ایکس…. 48
3-3-3 میکروسکوپ الکترونی عبوری.. 49
3-3-4 آزمون رئولوژی.. 49
3-3-5 تجزیه دینامیکی – مکانیکی – گرمایی) DMTA ( 50
3-3-6 آزمون گرماسنجی پویشی تفاضلی(DSC) 50
3-3-7 آزمون گرما وزن سنجی ) ( TGA.. 50
3-3-8 آزمون کشش…. 50
3-3-9 آزمون های الکتریکی.. 51
3-4 نحوه ی تهیه ی نمونه ها 52
4 فصل چهارم نتایج و بحث 54

4-1 آزمون تعیین درصد ژل. 54
4-2 آزمون رئولوژی.. 57
4-3 آزمون SAXS. 61
4-4 آزمون میکروسکوپ الکترونی عبوری(TEM ) 63
4-5 آنالیز دینامیک مکانیکی(DMTA) 65
4-6 آزمون آنالیز حرارتی(DSC) 70
4-7 آزمون گرما وزن سنجی (TGA ) 73
4-8 آزمون کشش…. 75
4-9 خواص الکتریکی.. 76
5 فصل پنجم نتایج و پیشنهاد ات 80
5-1 نتیجه گیری.. 80
5-2 پیشنهاد ات جهت ادامه ی کار. 82
مراجع…83
فهرست شکل ها
شکل ‏2‑1ساختار یک کابل ولتاز قوی با عایق پلی اتیلن اتصال عرضی شده. 11
شکل ‏2‑2 مکانیزم ایجاد اتصالات عرضی در پلی اتیلن به روش تشعشع. 12
شکل ‏2‑3 مکانیزم ایجاد اتصالات عرضی در پلی اتیلن به روش سیلانه. 13
شکل ‏2‑4 مکانیزم ایجاد اتصالات عرضی در پلی اتیلن به روش پراکسیدی.. 14
شکل ‏2‑5 سهم هر نوع از نقاط اتصال عرضی در سیستم پلی اتیلن اتصال عرضی شده حاوی 2% پراکسید 16
شکل ‏2‑6 مکانیزم مصرف گروههای وینیلی در طول واکنش ایجاد اتصلات عرضی 17
شکل ‏2‑7 یک شبکه شامل پلی اتلن خطی و یک شبکه شامل زنجیرهای پلی اتیلن دارای LCB.. 18
شکل ‏2‑8 نمودار تنش-کرنش برای HDPE اتصال عرضی نشده و اتصال عرضی شده . 18
شکل ‏2‑9 نمودارDSC پلی اتیلن اتصال عرضی نشده و اتصال عرضی شده با 5/2% پراکسید. 19
شکل ‏2‑10 تغییرات مدول با درصد پراکسید(DCP ) برای آنتی اکسیدانت های فنولی.. 22
شکل ‏2‑11 ساختار سیلیکات های لایه ای. 24
شکل ‏2‑12 آلی دوست شدن نانو رس توسط واکنش تبادل یونی.. 26
شکل ‏2‑13 نمودار XRD پلی اتیلن مالئیک شده با اصلاح کننده دارای تعداد گروه های متیلنی متفاوت… 27
شکل ‏2‑14 سه مورفولوزی مختلف نانو کامپوریت های شامل سیلیکات های لایه ای. 28
شکل ‏2‑15 شماتیکی از نانو کامپوزیت بدست آمده با روش پلیمریزاسیون درجا. 30
شکل ‏2‑16 شماتیکی از نانوکامپوزیت بدست آمده از روش جا دهی حلال. 31
شکل ‏2‑17 قرارگیری زنجیرهای پلیمر در بین صفحات نانو رس اصلاح شده به روش اختلاط مذاب.. 31
شکل ‏2‑18 نمودار XRD مربوط به نانو کامپوزیت پلی اتیلن-نانوذرات خاک رس… 33
شکل ‏2‑19 تصاویر TEM نانو کامپوزیت PE-g-MAH/Org-MMT. 33
شکل ‏2‑20 نمودارTGAمربوط به PE-g-MAH/Org-MMT. 34
شکل ‏2‑21 نمودار DSC نانو کامپوزیتPE-g-MAH/Org-MMT. 35
شکل ‏2‑22 مکانیزم های مختلف قطبش…. 37
شکل 3-1 ساختار شیمیایی101 Trigonox ……………………………………………………………………………….45
شکل ‏3‑2 ساختار شیمیایی Irganox 1010. 46
شکل ‏3‑3 ساختار شیمیایی یون الکیل آمونیوم در Cloisite 30B. 47
130. 58
130. 58
150. 60
150. 60
شکل ‏4‑5 مقایسه ی الگوی SAXS نانو کامپوزیت های حاوی 3% خاک رس. 61
شکل ‏4‑6 مقایسه ی الگوی SAXS نانو کامپوزیت های حاوی 6% خاک رس. 62
شکل ‏4‑7 مقایسه ی الگوی SAXS نانو کامپوزیت های حاوی 9% خاک رس. 63
شکل ‏4‑8 تصویر TEM نانو کامپوزیت حاوی 3% خاک رس. 64
شکل ‏4‑9 تصاویر TEM مربوط به نمونه حاوی 6درصد خاک رس. 64
شکل ‏4‑10 نتایج آزمون DMTAبرای نمونههای تهیه شده به روش اول و ماتریس…. 67
شکل ‏4‑11 نتایج آزمون DMTAبرای نمونه های تهیه شده به روش دوم و ماتریس…. 68
شکل ‏4‑12 مقایسه ی تغییرات : الف ) مدول ذخیره و ب) مدول اتلاف در نمونه های C61 وC62 . 69
شکل 4-13 نمودار DSC نانو کامپوزیت های تهیه شده به روش اول…………………………………………………71
شکل 4-14 نمودار DSC نانو کامپوزیت های تهیه شده به روش دوم………………………………………………..72
شکل 4-15 نمودار TGA نمونه های تهیه شده به روش اول…………………………………………………………….73
شکل 4-16 نمودار TGA نمونه های تهیه شده به روش دوم…………………………………………………………….74
فهرست جدول ها
جدول ‏2‑1 پراکسیدهای مورد استفاده برای ایجاد اتصالات عرضی درترموپلاستیکها …15
جدول ‏2‑2- نام و ساختار شیمیایی برخی آنتی اکسیدانت ها. 21
جدول ‏3‑1 مشخصات LDPE استفاده شده. 45
جدول ‏3‑2 مشخصات پراکسیدهای استفاده شده. 45
جدول ‏3‑3 مشخصات آنتی اکسیدانت استفاده شده. 46
جدول ‏3‑4 درصد وزنی اجزای تشکیل دهنده ی نانو کامپوزیت ها. 52
جدول 3‑5 نام گذاری نمونه ها…………………………………………………………………………………………………..53
جدول ‏4‑1 نتایج آزمون تعیین درصد ژل برای نانو کامپوزیت ها و ماتریس پخت نشده. 55
جدول ‏4‑2 نتایج آزمون تعیین درصد ژل برای نانو کامپوزیت ها ی پخت شده و تهیه شده به روش اول . 55
جدول ‏4‑3 نتایج آزمون تعیین درصد ژل برای نانو کامپوزیت ها ی پخت شده و تهیه شده به روش دوم . 56
جدول ‏4‑4 درصد ژل نمونه ها ی تهیه شده به روش اول پس از 10، 15 و 20 دقیقه حرارت دهی. 56
جدول ‏4‑5 درصد ژل نمونه ها ی تهیه شده به روش دوم پس از 10، 15 و 20 دقیقه حرارت دهی. 57
جدول ‏4‑6 دمای انتقال شیشه ای برای نانو کامپوزیت های تهیه شده به روش اول با آزمون DMTA.. 65
جدول ‏4‑7 دمای انتقال شیشه ای برای نانو کامپوزیت ها ی تهیه شده به روش دوم با آزمون DMTA.. 66
جدول ‏4‑8 نتایج آزمون DSC برای نانو کامپوزیت های تهیه شده به روش اول و ماتریس XLPE . 70
جدول ‏4‑9 نتایج آزمون DSC برای نانو کامپوزیت ها ی تهیه شده به روش دوم و ماتریس XLPE. 72
جدول ‏4‑10 نتایج آزمون TGAبرای نانو کامپوزیت های تهیه شده به روش اول و ماتریس XLPE.. 73
جدول ‏4‑11 نتایج آزمون TGAبرای نانو کامپوزیت های تهیه شده به روش دوم و ماتریس XLPE. 74
جدول ‏4‑12 نتایج آزمون کشش برای نانو کامپوزیت های تهیه شده به روش اول و ماتریس XLPE.. 75
جدول ‏4‑13 نتایج آزمون کشش برای نانو کامپوزیت های تهیه شده به روش دوم و ماتریس XLPE . 76
جدول ‏4‑14 نتایج آزمون های الکتریکی برای نانو کامپوزیت های تهیه شده به روش اول و ماتریس . 77
جدول ‏4‑15 نتایج آزمون های الکتریکی برای نانو کامپوزیت های تهیه شده به روش دوم و ماتریLPE . 77

• …………………………………………………………………………………….. 19

فصل سوم : آسیب های وارده به موی سر

• 3-1 بررسی انواع آسیب های وارد شده به تار مو ………………………………………………………… 21

فصل چهارم : شامپو

• 4-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………. 29

• 4-2 فرمول بندی شامپو ……………………………………………………………………………………………. 30

• 4-3 انواع شامپو ………………………………………………………………………………………………………. 31

• 4-4 بررسی حالت دهنده ها ……………………………………………………………………………………… 33

• 4-5 مکانیسم اثر ترمیمی حالت دهنده ها ……………………………………………………………………. 36

• 4-6 طراحی فرمولاسیون حالت دهنده ها ……………………………………………………………………..37

• 4-6-1 حالت دهنده های چهار جزئی ………………………………………………………………………… 37

• 4-6-2 حالت دهنده های تشکیل دهنده لایه نازک بر روی مو …………………………………….. 37

• 4-6-3 حالت دهنده های دارای پروتئین …………………………………………………………………… 38

• 4-6-4 حالت دهنده های سیلیـــکونی …………………………………………………………………….. 39

• 4-6-5 گوناگونی حالت دهــــــنده ها ……………………………………………………………………. 40

• 4-6-5 حالت دهنده های فوری ………………………………………………………………………………. 41

• 4-6-6 حالت دهنده های عمیق ……………………………………………………………………………….. 41

• 4-6-7 حالت دهنده های بدون نیاز به آبکشی ……………………………………………………………. 42

• 4-7 پاک کردن مو توسط شامپو ………………………………………………………………………………… 43

• 4-8 مروری بر خواص پاک کنندگی شامپو …………………………………………………………………. 44

• 4-9 کف کنندگی شامپــــو ها …………………………………………………………………………………. 44

• 4-10 اجزای شامپو…………………………………………………………………………………………………… 46

• 4-10-1 مواد فعال در سطح ……………………………………………………………………………………… 47

• 4-10-1-1دسته بندی مواد فعال در سطح……………………………………………………………………. 49

• 4-10-1-2 سورفکتان های آنــیونی ………………………………………………………………………….. 50

• 4-10-1-3 سورفکتان های غیر یونی …………………………………………………………………………. 54

• 4-10-1-4 سورفکتان های آمفوتری…………………………………………………………………………… 55

• 4-10-1-5 سورفکتان های کاتـــیونی ………………………………………………………………………. 55

• 4-10-1-6 سورفکتان های چند عاملی ………………………………………………………………………. 56

• 4-11 افزودنی های ساختـــمانی ………………………………………………………………………………. 57

• 4-12 افزودنی های عملـــکردی ………………………………………………………………………………. 58

• 4-13 بررسی پلی کواترنیوم های محلول در آب …………………………………………………………. 60

• 4-14 افزودنی های سیلیـــکونی ………………………………………………………………………………. 61

فصل پنجم : بررسی پلیمرها و شیمی پلیمرها در محصولات مراقبت از مو

• 5- 1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………… 63

• 5-2 اتصال پلیمر به تار مو ………………………………………………………………………………………. 64

• 5-3 پیوند های شیمـــیایی ……………………………………………………………………………………… 64

• -4 نقطه ایزوالکتریک مو دوام پلیمر ………………………………………………………………………. 66

• 5-5 نفوذ پلیمر به درون تار مو ……………………………………………………………………………….. 67

• 5-6 پلیمرهای کاتیونی و واکنش آنها با مو ………………………………………………………………. 68

• 5-7 واکنش پلیمر های چهارتایی سلولزی با موی انسان ……………………………………………. 69

• 5-7-1 جذب سطحی و جذب به مو ……………………………………………………………………… 70

• 5-7-2اثر وزن مولکولی …………………………………………………………………………………………70

• 5-7-3 تاثیر بار …………………………………………………………………………………………………… 70

• 5-7-4 تاثیر pH ………………………………………………………………………………………………….. 71

• 5-7-5 تاثیر نمک ………………………………………………………………………………………………….71

• 5-7-6 تاثیر آسیب به مو ………………………………………………………………………………………. 71

• 5-8 تاثیر سورفکتانت بر جذب پلیمر …………………………………………………………………….. 72

• 5-9 پلیمر خنــــثی و آنیونی ……………………………………………………………………………….. 73

• 5-10 مطالعات آزمایشگاهی ………………………………………………………………………………… 74

مراجع……………………………………………………………………………………………………………………………94

فهرستاشکال

• شکل 1-1 (سبک­های مختلف مو زنان در مصر باستان) ……………………………………………. 2

• شکل 1-2 (طاسی سر سقراط) ……………………………………………………………………………… 3

• شکل 1-3 (آرایش­های مختلف مو در دوران باستان) ……………………………………………….. 4

• شکل 1-4 (استفاده از کلاه گیس بین پادشاهان فرانسوی) ………………………………………… 4

• شکل 1-5 (استفاده از کلاه گیس توسط لوئی چهاردهم و ملکه الیزابت ) ……………………. 5

• شکل 2-1 (ساختمان پیاز مو) ………………………………………………………………………………. 10

• شکل 2-2 (ساختمان تار مو) ……………………………………………………………………………….. 12

• شکل 2-3 (ساختمان پوست سر) …………………………………………………………………………. 14

• شکل 2-4 (مراحل رشد مو) ………………………………………………………………………………… 15

• شکل 2-5 (نمایش پیوند دی سولفیدی) ………………………………………………………………… 19

• شکل 3-1 (آسیب های وارد شده به تار مو) …………………………………………………………….. 22

• شکل 3-2 (اسیب وارد شده به تار مو در اثر موخوره) ……………………………………………….. 23

• شکل 3-3 (آسیب وارد شده به تار مو در اثر تیغ نامناسب ………………………………………….. 24

• شکل 3-4 (آسیب وارد شده به تار مو در اثر قیچی نامناسب). …………………………………….. 24

2-1-3- تعریف توانمند سازی……………………………………….. 20

2-2- گرایشات شهرنشینی و سكونتگاههای غیررسمی………… 20

2-2-1- گرایشات جهانی……………………………………….. 20

2-2-2- گرایشات شهرنشینی و سكونتگاه های غیررسمی در ایران……..28

2-3- ویژگیهای اسکانهای غیررسمی……………………….. 30

2-4- علل پیدایش سكونتگاههای غیررسمی……………… 32

2-4-1- عوامل ساختاری جامعه……………………………….. 32

2-4-2- علل سازمانی……………………………………… 33

2-4-3- فقدان سیستم‎های حمایتی و مشاركتی………….. 33

2-4-4- فعالیت‎های باندهای (مافیایی) نامشروع زمین………….. 34

2-5- رویکردها و رهیافتهای مداخله در اسکانهای غیررسمی…… 34

2-5-1- رویکردهای مداخله در اسکانهای غیررسمی در قالب دیدگاههای مختلف…….35

2-5-2- بررسی تاریخی رویکردهای مداخله در اسکانهای غیررسمی………..48

2-5-2-1- مقطع اول (دهه 1960)……………………………………… 48

2-5-2-2- مقطع دوم (دهه 1970)……………………………………… 49

2-5-2-3- مقطع سوم (دهه 1980)……………………………………… 52

2-6- فرآیند توانمند سازی……………………………………….. 55

2-7- ساختار و ابعاد توانمندسازی……………………………………….. 57

2-8- جایگاه و اهمیت مشارکت با تأكید بر توانمندسازی سكونتگاه های غیررسمی………60

2-8-1- مشارکت توسعه ای……………………………………….. 61

2-8-2- الگوی مشارکت ساکنین سکونت گاه های غیر رسمی……….. 62

2-8-3- موانع و مشکلات مشارکت متشکل مردمی در کشور…………. 64

2-8-3-1- محدودیت های ساختاری و سیستمی ( نبود سازماندهی و زیر ساخت های مناسب)……65

2-8-3-2- محدودیت های فرهنگی و اجتماعی ( نبود یکپارچگی فرهنگی ، زبانی و …)…………66

2-8-3-3- محدودیتهای نهادی……………………………………… 66

2-8-3-4- محدودیت های قانونی ………………………………………67

2-8-3-5- محدودیت های مالی ……………………………………… 67

2-8-3-6- محدودیت های مربوط به حرکت جدید سازمان های غیر دولتی………67

2-8-3-7- محدودیت های تکنولوژی……………………………………… 68

2-8- نتیجه گیری و ارائه رویکرد نظری تحقیق……………………………. 68

فصل سوم :

روش شناسی تحقیق……………………………………….. 69

مقدمه………………………………………. 70

3-1- روش تحقیق……………………………………….. 70

3-1-1- روش پیمایش…………………………………………. 70

3-1-2- جامعه آماری……………………………………….. 71

3-1-3- تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری………………… 71

2-تعیین حجم نمونه به روش تخمینی………………………… 71

3-1-4- شیوه و موقعیت جمع آوری اطلاعات…………………….. 72

3-1-5- روش تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………72

3-2- شاخص های تحقیق و عناصر تشكیل دهنده آن…………. 72

3-2-1- شاخصهای کالبدی……………………………………….. 74

3-2-2- شاخصهای اجتماعی- اقتصادی………………………… 76

3-2-3- عناصر و زیر بخشهای تشکیل دهنده شاخصها………. 78

3-2-3-1- شاخص کالبدی……………………………………….. 78

3-2-3-2- شاخص اجتماعی _ اقتصادی………………………. 78

3-2-3-4- شاخص طبیعی و زیست محیطی…………………. 80

3-2-3-5- شاخص مشارکت………………………………………… 81

3-2-4- جمع بندی بررسی شاخصها…………………………… 81

فصل چهارم :

شناخت محدوده مطالعاتی……………………………………….. 82

مقدمه………………………………………. 83

4-1- شناخت اجمالی شهر ساوه……………………………….. 83

4-1-1- بررسی مراحل و جهت های توسعه کالبدی شهر با تاکید بر موقعیت سکونتگاههای غیررسمی……84

4-1-2- بررسی رشد جمعیتی، تغییرات فعلی آن و تحلیل تقاضا برای مسکن……..87

4-1-3- نحوه توزیع خدمات شهری……………………………………….. 89

4-1-4- بررسی الگوهای کاربری زمین و نسبت های آن……………… 89

4-1-5- بررسی نوع مالكیت واحدهای مسكونی………………………. 94

4-1-6- تراکم (خالص و ناخالص)……………………………………… 95

4-1-7- مالکیت اراضی شهر ساوه………………………………………. 97

4-1-8- شناخت کانونهای فعالیتهای اقتصادی (رسمی – غیررسمی) برحسب گروههای عمده فعالیت و شغلی در محدوده شهر و پیرامون شهر………………..99

4-1-8- اطلاعات اقتصادی – اجتماعی و تحلیل آنها………….. 101

4-1-9- قیمت اراضی در شهر ساوه………………………….. 101

4-1-10- اطلاعات زیست محیطی و تحلیل آنها از جملهسوانح طبیعی………… 102

4-1-11- موقعیت جغرافیایی و ارتباطی و نحوه کاربری اراضی در ناحیه 1 در وضع موجود……….103

4-2- معرفی محدوده مطالعاتی (محله سوركان)………………………. 105

4-2-1- موقعیت و سیر تحول شكل گیری محله سوركان……………….. 105

4-2-2- مطالعات فضایی و کالبدی……………………………………… 107

4-2-2-1- کاربری اراضی موجود………………………………………. 107

4-2-2-2- کیفیت بنای ساختمانها……………………………………… 110

4-2-2-3- تعداد طبقات ساختمانها……………………………………… 111

4-2-2-4- دانهبندی قطعات مسکونی…………………………………. 113

4-2-2-5- نوع مصالح ساختمانها ………………………………………114

4-2-2-6- بررسی خدمات عمومی موجود و کیفیت آنها…………….. 115

4-2-2-7- نوع پوشش معابر در محله سوركان………………………. 116

4-2-3- ویژگیهای جمعیتی……………………………………….. 117

4-2-3-1- نسبت جنسی……………………………………….. 117

4-2-3-2- ترکیب سنی……………………………………….. 117

4-2-3-3- بعد خانوار………………………………………. 117

4-2-3-4- مبدأ مهاجرت ساکنین……………………………………….. 117

4-2-4- ویژگی های اجتماعی- اقتصادی………………………………. 118

4-2-4-1- وضعیت سواد………………………………………. 118

4-2-4-2- نرخ مشارکت زنان……………………………………….. 119

4-2-4-3- بررسی نوع فعالیت، منبع و میزان درآمد و اشتغال خانوار….. 119

4-2-4-4- مسئله مالکیت زمین……………………………………….. 120

4-2-5- مطالعات طبیعی و زیست محیطی…………………………… 120

4-2-5-1- نحوه استقرار نسبت به بلایای طبیعی و موقعیت خطرپذیر……. 120

4-2-5-2- نحوه دفع آبهای سطحی، فاضلاب و زباله……………………… 121

4-2-6- بررسی زیرساخت ها……………………………………… 121

4-3- نتیجه گیری……………………………………….. 122

فصل پنجم :

تجزیه و تحلیل……………………………………….123

مقدمه………………………………………. 124

5-1- یافته های توصیفی تحقیق……………………………………….. 124

5-1-1- مشخصات عمومی پاسخگویان……………………………………….. 124

5-1-2- سؤالات توصیفی مرتبط با فرضیه تحقیق……………………….. 128

5-1-3- جمع بندی و نتیجه گیری از یافته های توصیفی………………….. 131

5-2- یافته های استنباطی تحقیق……………………………………….. 132

5-2-1- آزمون فرضیه اول……………………………………….. 132

5-2-2- آزمون فرضیه دوم………………………………………. 135

5-4- جمع بندی……………………………………….. 139

فصل ششم :

نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات………………………………… 140

مقدمه………………………………………. 141

6-1- نتایج تحقیق………………………………………141

6-1-1- نتایج تئوریك………………………………………… 141

6-1-2- نتایج تجربی و اثبات فرضیات تحقیق…………….. 143

6-2- ارائه راهبردها و سیاستهای پیشنهادی…………….. 144

6-2-1- راهبردها و سیاست های مرتبط با مسكن…………….. 145

6-2-2- اهبردها و سیاست های مرتبط با مبحث اجتماعی ـ اقتصادی………146

6-2-3- راهبرد و سیاست های مرتبط با مبحث كاربری زمین…………….147

6-2-4- راهبرد و سیاست های مرتبط با مبحث حمل و نقل……………..148

6-2-5- راهبرد و سیاست های مرتبط با مبحث محیط زیست………………..149

6-2-7- راهبردها و سیاستهای مرتبط با مبحث مدیریت و مشاركت………..149

چكیده انگلیسی………………………………….152

منابع………………………………………..153

چکیده:

اسكان غیر رسمی كه با عناوین دیگری همچون حاشیه نشینی، زاغه نشینی، كپر نشینی و …. نیز مترادف است، از پیامدهای نامطلوب شهرنشینی در جهان معاصر به ویژه نتیجه صنعتی شدن شتابان و نا برابری های منطقه ای است این پژوهش مبادرت به بررسی اسكان غیر رسمی و علل شكل گیری آن در شهرساوه، محله سوركان نموده و سپس راهبرد هائی جهت ساماندهی و توانمند سازی آن ارائه كرده است. فرضیه های پژوهش بر پایه مولفه های اجتماعی، اقتصادی، مدیریتی، خدماتی، كالبدی در راستای این پدیده و ساماندهی و توانمند سازی آن در محله سوركان بوده است. در این پژوهش از روش های علمی تحقیقی بهره گیری و جهت جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه، مصاحبه و بررسی های اسنادی استفاده گردیده است.

نتایج تحقیق حاكی از آن است علت شكل گیری این پدیده در محله سوركان نتیجه صنعتی شدن شتابان شهر ساوه و مهاجرت بی رویه از یك سو و مسائل و مشكلات اقتصادی و عدم وجود مدیریت واحد و هماهنگ در زمینه مسائل مهاجرتی و اسكان مناسب اولیه از سوی دیگر بوده است.

برای بررسی و تحلیل داده های آماری در كنار بررسی های كیفی از نرم افزار SPSS استفاده شده است كه شاخص های كالبدی در اولویت اول، شاخص های اجتماعی و اقتصادی در اولویت دوم و شاخص های زیست محیطی در اولویت سوم قرار گرفته است.

در این تحقیق به روشنی نشان داد كهمدیریت شهریمی تواند با عملكرد مطلوب خود، اعتماد مردم را جلب نموده و زمینه های مشاركت فزاینده مردم را فراهم سازد.

در پایان متناسب با یافته های پژوهش راهبردهای مناسب جهت ساماندهی و توانمند سازی این ساكنین ارائه گردیده است.

فصل اول: طرح تحقیق

مقدمه:

هدف از ارایــه این فصل ، طرح مسأله و ضرورت انجام تحقیق، ارائه فرضیه و تعیین اهداف تحقیق است که متعاقب آن ادبیات موضوع و روش انجام تحقیق مورد بحث قرار می گیرد و در نهایت مــشکلات پیش روی تحــقیق عنوان می گردد. این فصل، در حقیقت، هدایت و جــهت گیری پــایان نامه را تا نتیجه گیری بعهده دارد.

1-1- طرح مسأله و ضرورت تحقیق

مسأله اسكان های غیررسمی درمناطق شهری كشورهای جهان سوم یكی از عوارض رشد فزآینده شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرها و فقدان نظام یكپارچه و موثر مدیریت شهری تلقی می شود. آمارهای ارائه شده از جانب سازمان های بین المللی نشان می دهد كه حدود یك ششم از جمعیت جهان در مناطق زاغه ای و حاشیه ای زندگی می كنند.(هادیزاده، 1382، ص10) در آخرین گزارش مركز اسكان بشر ملل متحد آورده شده است كه بین یك سوم تا یك چهارم جمعیت شهری جهان در فقر مطلق به سر می برند.در همین ارتباط كمیسیون جهانی آینده شهرها در قرن بیست و یكم میلادی نیز هشدار داده است كه به موازات رشد ابر شهرها[1] فقر شهری در كشورهای جهان سوم افزایش یافته و این درحالی است كه بخش عمده ای از شهرنشینی بر پایه اقتصاد غیررسمی و همراه با گسترش سكونتگاه های غیررسمی صورت گرفته و در آینده نیز صورت خواهد گرفت. این گرایش را غیررسمی شدن شهرنشینی[2] می نامند(صرافی، 1381، ص5) كه بدنبال خود موجب بروز سكونت غیرقانونی در زمین، كمبود مسكن، خدمات شهری، بیكاری و مسائل دیگرگردیده است.

شكست سیاست های مبتنی بر خانه سازی اجتماعی (دهه 1960) و طرح زمین ـ خدمات (دهه 1970) و نیز افزایش تعداد زاغه ها و سكونتگاه های تصرفی و غیرقانونی در حاشیه شهرها، سر آغاز شكل گیری “رهیافت توانمندسازی” در اواخر دهه 1980 می باشد. (هادیزاده،1382، ص 28) براساس این رهیافت، روش های مقابله ای و ستیزه جویانه با اسكان های غیررسمی و حاشیه نشینی، راه حل مناسبی برای رفع مشكلات موجود در پیدایش اسكان های غیررسمی نیست و حل آن نیازمند مشاركت های مردمی و توسعه ظرفیت های اجتماعات محلی در همه جنبه های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و انسانی است. در ایران نیز اسكانهای غیرقانونی و ناهنجار، نوعی اسكان درون یا مجاور شهرها هستند كه دارای سیمایی ناخوشایند و بافتی نا متعارف با شهر بوده و با نام هایی چون حاشیه نشینی[3]، اسكان غیررسمی[4]، سکونتگاههای خودرو[5]، بدون برنامه، نامنظم و فاقد مقررات از آنها نام برده می شود. ساكنان این سکونتگاهها را اقشار كم درآمد و گاه مهاجرینی رانده شده از سوانح طبیعی و انسانی مانند جنگ و یا مهاجرینی روستایی با سابقه كم شهرنشینی تشكیل می­دهند.(کاتو ، 1381، ص110) برآورد می شود كه یك هشتم جمعیت شهری كشور (حدود چهار و نیم میلیون نفر) در اینگونه سكونتگاه های غیررسمی مستقر باشند و تداوم روند موجود نسبت آن را در ابتدای دهه آینده به یك چهارم و تعداد آن را به بیش از دو برابر خواهد رساند.(خبر نامه بن، 1383، ص26 )

این پدیده امروز نه تنها در شهرهای بزرگ بلکه در شهرهای متوسط نیز در کشور ما مشاهده می شود. شهر متوسط ساوه با جمعیت حدود 150 هزار نفر یکی از بزرگترین مشکلاتش اسکان غیررسمی است که مشکلات عدیده ای را برای مدیران و دست اندر کاران شهری بوجود آورده است. با این اوصاف توانمندسازی اسکان غیررسمی در شهر ساوه نه تنها ضرورتی برآمده از ارزشهای انسانی بلکه سازگار با منافع اجتماعی و پایداری سکونتگاهها است. محله سوركان شهر ساوه به عنوان یكی از سكونتگاههای غیررسمی این شهر به عنوان محدوده مورد مطالعه این تحقیق انتخاب گردید.

این محله با مشکلات عدیده ای به لحاظ کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی دست به گربیان است که در فصل چهارم تحقیق به تفصیل مورد بررسی قرار مـی گیرد. با توجه به وسعت قابل توجه سکونتگاه های غیر رسمی در سطح شهر ساوه و لزوم چاره اندیشی برای اینگونه اسکان ها، تحقیق حاضر بر آن است به سئوالات زیر پاسخ گوید:

الف- مهاجرین روستایی تا چه اندازه در شکل گیری وگسترش اسکان غیررسمی شهر ساوه نقش داشته است؟

ب- عدم مدیریت یکپارچه شهری چقدردر شکل گیری وگسترش اسکان غیررسمی شهر ساوه نقش داشته است؟

ج- راه حل بهبود مساله چیست ؟

2-1- فرضیات تحقیق

الف- بنظر می رسد مهاجرتهای شهری وروستایی یکی از دلایل شکل گیری وگسترش اسکان غیررسمی در شهر ساوه می باشد.

ب- بنظر می رسد نبود مدیریت یکپارچه شهری یکی از دلایل شکل گیری وگسترش اسکان غیررسمی در شهر ساوه می باشد.

ج- بنظر می رسد برنامه ریزی جهت ساماندهی و توانمندسازی با استفاده از مشارکتهای مردمی بهترین راه حل برای حل مسئله اسکان غیررسمی در شهر ساوه می باشد.

3-1- اهداف تحقیق (شامل اهداف آرمانی، کلی، اهداف ویژه و كاربردی):

1- اهداف کلان : دستیابی به فضاهای شهری در خور و مناسب جامعه ایرانی است .

2- اهداف خرد:

الف: شناسایی مشکلات ، محدودیت ها و قابلیتهای موجود (شناخت وضع موجود بافت های اسکان غیر رسمی شهر ساوه)

ب: ارزیابی بر مبنای معیارهای مورد نظر.

ج: انتخاب مناسب ترین گزینه جهت کمک به تصمیم گیری آگاهانه و خردمندانه مدیران ( تدوین راهبردهای ساماندهی وتوانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی شهر ساوه)

4-1- ادبیات موضوعی

پس از سال­های 1341 و 1342 رشد اسکان غیررسمی به حدی رسید که لزوم تحقیقات و پژوهش های مختلف در باب اسکانهای غیررسمی توسط مراجع دولتی، دانشگاهها و پژوهشگران اجتماعی مورد تاکید قرار گرفت و از آن زمان به بعد پژوهش ها و تحقیقات متعددی جمع آوری شده است. در ایران منابع و تحقیقات موجود درباره اسکان غیررسمی به طور کلی به 5 گروه تقسیم می شوند.

گروه اول: منابعی که به بررسی اسکان غیررسمی پرداخته است، تحقیقات و بررسی هایی می باشد که توسط دانشگاه ها تهیه گردیده و قابل اتکاترین منابع و تحقیقات به شمار می رود، در بررسی ها و تحقیقات دانشگاهی دو نوع اثر به چشم می خورد. دسته ای از تحقیقات به بحث های نظری مربوط به اسکان غیررسمی و سرپناههای نامناسب و یا به طور کلی آلونک و زاغه نشینی پرداخته اند و گرچه از بنیانی علمی برخوردارند لیکن در سطح تئوریک باقی مانده و با بررسی های میدانی همراه نیستند که از جمله این تحقیقات به قرار زیر می باشند:

کریم زنده دل؛ تعریف و مفهوم حاشیه نشینی، تهران، سازمان برنامه و بودجه، 1361.

ابوالحسن دانش؛ مقدمه ای به تئوری حاشیه نشینی و مهاجرت های بی رویه در کشورهای جهان سوم، تهران، سازمان برنامه و بودجه، 1362.

حسین زاده دلیر، کریم؛ حاشیه نشینی در جستجوی معنا و مفهوم، محله اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره 8 و 9، خرداد و تیر 1370.

سعید زاهد زاهدانی ؛ حاشیه نشینی، انتشاراتدانشگاه شیراز، 1369

هادی زاده بزاز، مریم؛ حاشیه نشینی و راهکارهای سامامدهی آن در جهان، شهرداری مشهد، 1382

دسته دوم که ضمناً شمار بیشتری از بررسی ها را در بر می گیرند به بحث های نظری چندان رغبت نشان نداده، عمدتاً مکان خاصی را مورد بررسی میدانی قرار داده اند و با انتخاب نمونه ای کوشیده اند تا خصایص اجتماعات غیررسمی را گزارش کنند. که اینگونه تحقیقات به قرار زیر می باشند:

1- کریم حسین زاده دلیر؛ طرح تحقیقی حاشیه نشینان تبریز، تبریز، موسسه تحقیقات شهری دانشگاه تهران، 1361.

2- سعید زاهد زاهدانی؛ بررسی اجمالی حاشیه نشینان شهر کرمان، تهران، سازمان برنامه و بودجه، 1355.

3- حسین شکویی، حاشیه نشینان شهر تبریز، منطقه شمال تبریز، مرکز هماهنگی مطالعات محیط زیست،دانشگاه تبریزو انجمن ملی حفاظت منابع طبیعی و انسانی، 1354.

4- مصطفی نیرومند؛ حاشیه نشینان اهواز، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، 1352.

5- کریم منصوریان و علیرضا آیت الهی؛ بررسی حاشیه نشینی و علل و نتایج آن در استان فارس، شیراز، مرکزجمعیت شناسیدانشگاه شیراز، 1356.

گروه دوم: مربوط به منابع و یا گزارش های کارشناسی است که بیشتر توسط کارشناسان واحدهای دولتی که به نوعی، با مسأله اسکان غیررسمی و مسکن نابهنجار در ارتباط هستند تهیه شده است. این قبیل گزارش ها و تحقیقات معمولا خلاصه و جمع بندی تحقیقات موجود به شمار می رود و فقط معدودی از آنها پس از جمع بندی یافته های موجود، خود راسا به بررسی اسکان غیررسمی خاص پرداخته اند. اینگونه منابع و پژوهش ها که توسط کـــارشناسان دولتی انجام شده است به دلیل ضرورت امر و ماهیت تحقیقات معمولا راه حلهایی نیز برای حل مسأله اسکان غیررسمی ارائه می شوند و از این لحاظ کاربردی تر از سایر تحقیقات به نظر می رسند، از جمله این تحقیقات می توان نمونه های زیر را مثال زد :

1- انجمن راهنمای بهداشت خانواده، بررسی اوضاع اجتماعی و اقتصادی و بهداشتی ساکنان شهر حلب، تهران، انجمن راهنمایی بهداشت خانواده.

2- سازمان بهسازی و عمران جنوب پایتخت، سیمای هاشم آباد، نشریه شماره 2 تهران، گروه تحقیقات اجتماعی سازمان بهسازی و عمران جنوب پایتخت، 1356.

3- سیمای مسعودیه، نشریه شماره 5، تهران، گروه تحقیقات اجتماعی سازمان بهسازی و عمران جنوب پایتخت، 1357.

4- وزارت مسکن و شهرسازی،مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، حاشیه نشینی در ایران، علل و راه حل ها، گزارش مرحله اول، دوم، سوم و چهارم.

گروه سوم منابع و تحقیقات به رساله­های تحصیلی دانشجویان دانشگاهها اختصاص دارد. در این رابطه پایان نامه ها به رشته های جغرافیا و علوم اجتماعی و برنامه ریزی شهری و منطقه ای در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکترا تعلق دارد که از میان آنها می توان به رساله دکتری آقای دکتر محمد شیخی تحت عنوان « تبیین فرایند شکل گیری و دگرگونی سکونتگاه های خودرو پیرامون کلان شهر تهران » با مورد پژوهی اسلام شهر، اکبرآباد و سلطان آباد اشاره کرد که سال 1380 در دانشگاه تهران انجام یافته است.

و بررسی اثرات اجتماعی ،اقتصادی و کالبدی شهر صنعتی کاوه بر شهر ساوه ، تسلیمی پور مصطفی ، پایان نامه کارشناسی ارشد ،دانشگاه شهید بهشتی ،1383.

٣ -۵ – آب و هوا (اقلیم)…………………………………… ۴٨

٣ – ۵– ۱- بررسی وضعیت دمایی ایستگاه گنبد………………. ۴٩

٣- ۵- ۲- متوسط حداقل و حداکثر دما………………………….. ۴٩

٣ – ۵ -٣- متوسط دمای روزانه……………………………………. ۵۱

٣ – ۵- ۴ – متوسط حداکثر و حداقل مطلق دما………………….. ۵٣

٣ – ۵- ۵ – یخبندان……………………………………. ۵۵

٣ – ۵- ٦- بررسی وضعیت بارش در ایستگاه گنبد کاووس…………. ۵٧

٣- ۵- ٧ – حداکثر بارش های ۲۴ ساعته گنبد………………………. ٦۱

٣- ۵ – ٨- بررسی رطوبت نسبی ایستگاه گنبد……………………. ٦٣

٣- ۵- ٩ – متوسط رطوبت نسبی حداکثر و حداقل در گنبد…………. ٦٦

٣-۵-۱۰- بررسی وضعیت تابش…………………………………… ٧۰

٣-۵-۱۱- بررسی وضعیت باد در ایستگاه گنبد………………… ٧۴

٣-٦- طبقه بندی اقلیمی گنبد……………………………………. ٨۴

٣-٦-۱- تعیین اقلیم منطقه به روش کوپن……………………….. ٨۴

٣-٦-٢- تعیین اقلیم منطقه به روش دومارتن……………………. ٨۵

فصل چهارم: ویژگی های بیوکلیمایی گنبد (روش تحقیق)

۴ – ۱- مقدمه……………………………………. ٨٧

۴- ٢- ارزیابی بیوکلیمای انسانی…………………………………….. ٨٧

۴-٢-۱- شاخص پن واردن……………………………………. ٨٧

۴-٢-۲- شاخص الگی…………………………………….. ٩۱

۴-٣- نیازهای حرارتی فضاهای آزاد گنبد………………………… ٩٣

۴ – ۴ – ارزیابی بیوکلیمای ساختمان ……………………………. ٩٦

۴-۴-۱- شاخص ماهانی…………………………………….. ٩٦

۴-۴-٢- شاخص گیونی…………………………………….. ۱۰۴

فصل پنجم: ویژگی های سکونتگاهی منطقه

۵-۱- مقدمه……………………………………. ۱۰٧

۵-٢- گونه شناسی مسکن در گنبد…………………………. ۱۰٧

۵-٢-۱- مساکن قدیمی…………………………………….. ۱۰٧

۵-٢-٢- مساکن نیمه قدیمی…………………………………….. ۱۰٨

۵-٢-٣- مساکن جدید……………………………………. ۱۰٨

۵-٣- بررسی نمونه هایی از بناهای قدیمی و جدید……………. ۱۰٨

۴-۵- نتیجه گیری…………………………………….. ۱٢۰

فصل ششم: نتیجه گیری و پیشنهادات

٦-۱- مقدمه……………………………………. ۱٢٣

٦-٢- فرم کالبدی ساختمان……………………………………. ۱٢٣

٦-٣- بافت مجموعه های ساختمانی………………………….. ۱٢۴

٦-۴- الگوی اشغال زمین…………………………………….. ۱٢۴

٦-۵- جهت استقرار ساختمان……………………………………. ۱٢٩

٦-۵-۱- جهت استقرار ساختمان و تابش آفتاب……………….. ۱٣۰

٦-۵-٢- جهت استقرار ساختمان در رابطه با تاثیر باد………….. ۱٣٣

٦-٦- طراحی اقلیمی پنجره ها…………………………………… ۱٣۴

٦-٧- مصالح ساختمانی مناسب با اقلیم منطقه………………. ۱٣۴

آزمون فرضیات……………………………………۱٣٦

منابع و ماخذ……………………………………۱۴۰

چکیده انگلیسی (Abstract)……………………………………۱۴٣

چکیده:

شهر گنبد کاووس به دلیل واقع شدن در یک موقعیت جغرافیایی خاص، شرایط توپوگرافی و سامانه های اقلیمی موثر بر منطقه از اقلیم نسبتا سردی برخوردار است. به طوری که دمای هوا در سردترین ماه سال به ٩.٢درجه سانتیگراد می رسد و بیشترین ضریب تغیرات به میزان ٩.۵٩ را داراست و گرمترین ماه سال نیز از ٣٦ درجه سانتیگراد فراتر نمی رود و کمترین ضریب تغییرات (٢.۵) را دارا می باشد. به همین جهت شرایط زیست اقلیمی ویژه ای را به خود اختصاص داده است. براساس نتایج حاصل از روشهای زیست اقلیمی از جمله روشهای الگی، پن واردن، ماهانی و گیونی در طول ٦ ماه از سال شرایط زیست اقلیمی سردی بر منطقه حاکم است، به این ترتیب مشکل اصلی در ساماندهی سکونتگاههای شهری در گنبد کاووس مقابله با سرما و ایجاد شرایطی است که بتواند از پتانسیل های اقلیمی محیط در جهت گرمایش مساکن استفاده شود. بدین منظور نمونه ای از بناهای سنتی و جدید گنبد در رابطه با میزان انطباق هر کدام با شرایط اقلیمی مورد بررسی قرار گرفتند، با مقایسه آنها مشخص شد که مساکن سنتی در ارتباط با بهره گیری از تابش آفتاب، پلان و جهت استقرار بازشوها سازگاری کاملی با شرایط اقلیمی منطقه دارند در حالیکه مساکن جدید با توجه به افزایش سطوح شیشه ای، پلان نامنظم و مصالح بکار رفته در آنها از شرایط اقلیمی منطقه تبعیت نمی کنند. براساس روشهای بیوکلیمای ساختمانی مشخص شد که ساختمان در شهر گنبد باید در امتداد محور شرقی- غربی قرار گیرد به طوریکه نما در جهت رو به جنوب باشد. و براساس نتایج بدست آمده از روش های طراحی اقلیمی مشخص گردید که جهت استقرار بهینه ساختمان، جهت جنوب می باشد و در مراحل بعدی جهت جنوب غرب و جنوب شرق می باشد.

فصل اول: کلیات

1-1- مقدمه

اقلیم به عنوان یکی از عوامل موثر درطراحی معماریهمواره مورد توجه طراحان بوده و در گذشته دور نقش مهمی در معماری ساختمان ها داشت. در دوران مدرن تکنولوژی و صنعت روند استفاده از اقلیم را در معماری کند نمود، امروزه با آلودگی های به وجود آمده و شرایط و مشکلات اقتصادی که در مورد استفاده از انرژی به وجود آمده است، باید به فکر کاهش مصرف سوخت های فسیلی در ساختمان بود. بنابراین توجه به اقلیم در همه ابعاد، خصوصا در معماری ساختمان ها امری بدیهی است. لذا اولین قدم جهت معماری صحیح شناخت عوامل و عناصر اقلیمی می باشد. آب و هوا یکی از عناصر تاثیر گذار بر زندگی انسانهاست و مطالعه ویژگی های آب و هوا به عنوان یکی از اجزای اثر گذار طبیعت در زندگی انسان ضرورت دارد. در برنامه ریزی های معماری، یکی از مطالعات ضروری، مطالعات اقلیمی می باشد. برای بهبود راحتی و آسایش شهروندان، معماری باید با آگاهی از شرایط آب و هوایی منطقه طراحی شود. معماری و طراحی ساختمان همساز با اقلیم عبارت است از: نگهداری وضعیت میکروکلیماهای مسکن در محدوده آسایش. اما از زمانی که به دلیل پیشرفت های صنعتی امکان استفاده از تجهیزات مکانیکی برای سرمایش و گرمایش ساختمانها فراهم شد، معماری ایران نیز دچار تحول گردید و از حدود ۵۰ سال پیش در طراحی و اجرای ساختمانها به مسائل اقلیمی کمتر توجه شد. با شروع بحران انرژی در دنیا، در ایران نیز از حدود ٢۰ سال پیش لزوم توجه به مسائل اقلیمی در ساخت و ساز بناها مجددا مطرح گردید.

روشهایی که امروزه برای تحلیل وضیعت اقلیمی و تعیین ضوابط معماری همساز با اقلیم مورد استفاده قرار می گیرند توسط افرادی چون پن واردن، گیونی، ماهانی و… ارائه شده که غالبا متکی به آمارهواشناسیاست اما در همه جای نقاط کشور ایستگاه هواشناسی موجود نمی باشد. در هر صورت ساختمانی که با محیط طبیعی خود هماهنگ یا به اصطلاح همسازی اقلیمی داشته باشد در بسیاری از مناطق کشور می تواند بدون نیاز به مصرف سوخت فسیلی و استفاده از وسایل کنترل مکانیکی، شرایط حرارتی مناسبی را در تمام طول سال به ساکنان خود عرضه نماید که تغییرات دما، رطوبت، جریان هوا و تغییر مداوم روشنایی فضاهای چنین ساختمانهایی محیط مطبوع و دلپذیری را در طول فصلهای سال برای ساکنان این ساختمانها فراهم می سازد، از نظر کنترل فضاهای داخل ساختمان، اولین گام در استفاده از انرژی های طبیعی، هماهنگ سازی ساختمان و به طور کلی محیط مسکونی، با شرایط اقلیم حاکم بر آن است (کسمایی، ۱٣٦٨). این هماهنگ سازی به دلایل زیر در حیطه کار جغرافیدانان قرار می گیرد:

۱ – اطلاعات اقلیمی مورد نیاز، اطلاعاتی است که اقلیم شناسان با آن آشنایی و سرو کار دارند.

٢ – اکثر محاسبات مورد نیاز همچون زاویه تابش، موقعیت خورشید و. . . در حیطه جغرافیای ریاضی است.

٣ – فرآیندهای طراحی ساختمانها حداقل از نظر مکانیابی در حیطه کار اقلیم شناسان قرار دارد.

3-2-3- جایگاه اسکان موقت در مدیریت بحران………………………….. 28

3-2-4- برنامه ریزی اسکان موقت در مدیریت بحران……………………… 28

3-2-5- مراحل کلی فرآیند بهینه­سازی اسکان موقت……………………. 29

3-3- مفاهیم تخصیص و مکان­یابی………………………… 30

3-3-1- مکانیابی در GIS………………………….

3-3-2- مسئله مکان­یابی و تخصیص……………………………. 31

3-4- روش­های حل مسئله مکان­یابی و تخصیص………………………. 35

3-5- بهینه یابی………………………….. 37

3-5-1- الگوریتمهای فراابتکاری …………………………38

3-6- هوش مصنوعی………………………….. 39

3-6-1- شاخههای هوش مصنوعی ………………………… 39

3-6-2- سیستم اطلاعات جغرافیایی و ارتباط آن با هوش مصنوعی…….. 40

3-6-3- نقش هوش مصنوعی در مدیریت بحران زلزله……………. 41

3-6-4- هوش جمعی…………………………41

3-7- الگوریتم بهینه سازی کلونی مورچه………………………… 42

3-7-1- منشاء زیست شناسانه الگوریتم کلونی مورچه­ ها…….. 42

3-7-2- ساختار مسائل قابل مدلسازی برای حل با مجموعه الگوریتم­های مورچه……45

3-7-3- شبیه­سازی رفتار مورچه ها در ACO…………………………..

3-7-4- ساختار عمومی الگوریتم های ACO…………………………..

3-7-5- حل مسئله TSP با استفاده از الگوریتمACO…………………..

3-7-6- ترکیبات مختلف و …………………………… 53

3-7-7- مجموعه الگوریتم های ACO…………………………..

4- فصل چهارم: مواد و روش ها …………………………57

4-1- مقدمه…………………………. 57

4-2- داده ­های مورد نیاز…………………………. 58

4-2-1- معیارهای ناسازگاری………………………….. 58

4-2-2- معیارهای سازگاری………………………….. 61

4-2-3- بلوکهای جمعیتی(نقاط تقاضا)………………………… 64

4-2-4- مکانهای امن(نقاط عرضه) …………………………65

4-3- محاسبه تناسب مکانی………………………….. 66

4-4- اجرای گام­های مکان­یابی و تخصیص در تحقیق حاضر………….. 69

4-4-1- گام اول: انتخاب مکان­های امن………………………….. 69

4-4-2- گام دوم: انتخاب مسیر انتقال بلوک­های جمعیتی به مکان­های امن……. 74

4-4-3- گام سوم: تخصیص جمعیت…………………………… 75

4-4-4- بروزرسانی فرومون………………………….. 81

4-5- جمع­بندی………………………….. 83

5- فصل پنجم: نتایج و بحث…………………………… 86

5-1- مقدمه…………………………. 86

5-2- ارزیابی عملکرد الگوریتم ACO با در نظر گرفتن مقادیر مختلف و ……86

5-2-1- بررسی تغییرات پارامتر ………………………… 87

5-2-2- بررسی تغییرات پارامتر ………………………… 90

5-3- بررسی تغییرات ضریب تبخیر بروی تابع هدف………… 92

5-4- بررسی نمودار همگرایی نهایی مدل………………………….. 92

5-5- ارزیابی پایداری نتایج………………………….. 94

5-6- بررسی نتایج تخصیص بلوک­های جمعیتی به مکان­های انتخاب شده….. 94

5-7- بررسی تاثیر محدودیت تعداد مکان حداکثر در نتایج تابع هدف………. 100

6- فصل ششم: جمع­بندی و پیشنهادات………………………….. 104

6-1- مقدمه…………………………104

6-2- جمع­بندی………………………… 104

6-3- آزمون فرضیات………………………….. 105

6-3-1- فرض اول………………………….. 105

6-3-2- فرض دوم………………………… 106

6-3-3- فرض سوم………………………… 106

6-4- پیشنهادات………………………… 107

فهرست منابع………………………… 110

پیوست شماره 1: …………………………………..116

چکیده:

ازجمله مسائل مهم در مدیریت بحران حوادث غیرمترقبه طبیعی به ویژه زلزله، مکان یابی بهینه به منظور اسکان شهروندان در هنگام و یا پس از بروز حادثه می باشد. یكی از مشكلات بزرگ سازمان های درگیر در مدیریت بحران شهری، فقدان یك مدل مكانی جامع به منظور اعمال مدیریت واحد در انتقال ساكنین شهر به مکان های اسكان موقت از پیش تعیین شده پس از وقوع حادثه می باشد. بهینه­سازی فرآیند اسکان موقت در سه فاز تعیین مکان­های بهینه امن، تعیین مسیرهای بهینه و تخصیص جمعیت به اماکن امن صورت می گیرد. هدف از انجام این تحقیق پیاده سازی و بررسی نتایج الگوریتم بهینه سازی کلونی مورچه (ACO ) در مکان­یابی پناهگاه اسکان موقت با تعیین مسیرهای بهینه و تخصیص جمعیت به مکان­های امن در شهر کرمان بعنوان منطقه مورد مطالعه می­باشد.

با ایجاد تغییرات لازم در اجرای الگوریتم ACO در حل مسئله فروشنده دوره­گرد، مراحل مربوط به مکانیابی و تخصیص در قالب یک مدل مکانی طراحی شده است. این مدل بر اساس یک تابع هدف به منظور کمینه کردن هزینه انتقال جمعیت بلوک های ساختمانی و سه محدودیت میانگین سرریز/کمریز، حداکثر تعداد مکان­های انتخاب شده و میانگین تناسب مکانی، به گونه­ای طراحی شده است که قیود مسئله تضمین کننده کیفیت جواب­های مدل می­باشد. برای تصمیم گیری در مورد بهینه بودن راه حل ها در ACO از روش ارزیابیچند معیارهاستفاده شد.

به منظور بهبود نتایج، حساسیت مدل نسبت به تغییر پارامترهای فرومون و تابع ابتکاری الگوریتم ACO مورد ارزیابی قرار گرفت و مقادیر مناسب و بهینه آنها تعیین شد. با در نظر گرفتن قیود تعیین شده و همچنین نمودار همگرایی تابع هدف، بهترین عملکرد در کاهش نهایی تابع هدف توسط مدل مشخص شد و علاوه بر آن، نتایج حاصل از تست تکرارپذیری نشان دهنده پایداری و ثبات جواب­های الگوریتم مورد بررسی می­باشد. نتایج تخصیص جمعیت به مکان­های امن، وابستگی انکارناپذیری به نحوه توزیع اماکن امن و ظرفیت آنها و همچنین پراکندگی و جمعیت بلوک­های ساختمانی دارد. میانگین فاصله طی شده تا نزدیکترین مکان امن در مدل نهایی تخصیص برابر با 1200 متر می باشد اما به دلیل عدم توزیع مناسب این مکان­ها با توجه به توزیع جمعیت در سطح شهر، بیش از 40 درصد جمعیت فاصله ایی بیش از 1500 متر را تا نزدیکترین مکان امن انتخاب شده باید طی کنند. در نتیجه جستجو و تاسیس مراکز امن جدید برای کاهش این فاصله ضرورت دارد. نتایج نشان می­دهند که استفاده از الگوریتم ACO، قابلیت­های زیادی برای ترکیب با سیستم­های اطلاعات جغرافیایی برای حل مسئله مکان­یابی و تخصیص که نیازمند محیط شبیه­سازی پویا (تغییر ترکیب مکانهای امن – تغییر ظرفیت) می­باشند، دارا می با­شد.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- طرح مسأله

علیرغم پیشرفت های شگرف در تكنولوژی و دست یابی به ناممکن های قرون گذشته، هنوز انسان در برابر حوادث غیر مترقبه طبیعی چون زلزله، سیل و … درمانده است و گاه و بی گاه در معرض تلفات و خسارت های مالی بسیاری قرار می گیرد .در دهه ای كه گذشت بیش از 200 میلیون نفر در سال به علت بروز بلایای طبیعی دچار صدمات جانی و مالی شده اند .در این میان ساخت و سازهای غیر اصولی و بی توجهی به قدرت خطر زایی یك منطقه، رعایت نكردن فاصله كاربری­های حساس و مناطق مسكونی از حریم گسل ها و رودخانه­ها و …، موجبات تشدید فجایع را فراهم می آورند (اسدی نظری , 1383). زلزله از جمله پدیده های طبیعی است که در اکثر مناطق جهان از جمله ایران به وقوع می پیوندد. در طی سال های 1900 تا 1990 میلادی، 1100 زلزله مرگبار در 75 کشور جهان رخ داده و بیش از 80 درصد مرگ و میرهای حاصله در شش کشور جهان اتفاق افتاده است. ایران با 120 هزار نفر تلفات انسانی در زمره این کشورهاست. همچنین در سال های 1361 تا 1370 کشور ایران بیشترین تعداد زلزله را تجربه کرده است. (عبدالهی، 1381)