……………………. 51

فهرست منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………… 63

پیوست

برنامه شبیه سازی………………………………………………………………………………………………………… 67

مقدمه

فرض کنید جامعه داریم که جامعه -ام دارای توزیع نمایی دوپارامتری با تابع چگالی زیر باشد

جائیکه ها پارامترهای مقیاس و ها پارامترهای مکان می باشند. فرض کنید از کل جامعه ، جامعه مربوط به گروه تیمار و جامعه مربوط به گروه کنترل باشند . در این فصل به بررسی کاربرد توزیع نمایی دوپارامتری، تاریخچه، نتایج موردنیاز، نمونه گیری دومرحله ای وآزمون نمایی بودن ونابرابری پارامترهای مقیاس به همراه مفاهیم اولیه می پردازیم.

1-1- کاربرد توزیع نمایی

توزیع نمایی دارای کاربردهای متعددی در زمینه های آزمایشگاهی شیمی ، داروسازی و کشاورزی می باشد که در زیر به چند نمونه از آن ها اشاره می کنیم :

1-درقابلیت اعتمادپارامتر مکان توزیع نمایی دوپارامتری به عنوان زمان گارانتی قطعه الکتریکی و پارامتر مقیاس به عنوان متوسط طول عمر استفاده می شود.

2-در نظریه صف ، توزیع نمایی برای زمان بین مراجعه کنندگان استفاده می شود .

3-در مطالعات زیست شناسی پارامتر مکان ، دوره پنهان بیماری و پارامتر مقیاس مدت زمان بیماری علاوه بر مدت زمان پنهان بیماری نامیده می شود.

1-2-تاریخچه

در سال روش مقایسه چندگانه با کنترل تحت نابرابری را برای حالتی که در آن پارامتر مقیاس نامعلوم و نابرابر باشندرا پیشنهاد دادند. وهمکاران در سال روش مقایسه چندگانه با کنترل را برای حالتی که پارامتر مقیاس با هم برابر باشند یعنی پیشنهاد دادند.برای مقایسه چندین پارامترمکان توزیع نمایی با بیش از یک کنترل، با فرض برابری پارامترهای مقیاس، در سال روش هایی برای تشکیل فواصل اطمینان یک طرفه و دوطرفه را ارائه دادند.

1-3-نتایج مورد نیاز

در ادامه نتایج و مباحثی که در ادامه پایان نامه مورد نیاز می باشد را مورد بررسی قرار
می دهیم .

قضیه(1-1)

اگر یک نمونه تصادفی تایی از جامعه نمایی دوپارامتری با پارامتر مکان و پارامتر مقیاس

باشد در این صورت داریم :

الف : دارای توزیع کای اسکور با درجه آزادی است .

ب : دارای توزیع نمایی استاندارد می باشد.

پ : از یکدیگر مستقل هستند.

ج : دارای توزیع با درجه آزادی است.

جائیکه :

اثبات :

ابتدا با استفاده از روش تابع توزیع نشان می دهیم که (کوچکترین آماره

ترتیبی) دارای توزیع نمایی دوپارامتری می باشد.

ابتدا تابع توزیع متغیر تصادفی را بدست می آوریم.

بنا به مستقل و هم توزیع بودن داریم.

با مشتق گیری از نسبت به داریم :

بنابراین :

درنتیجه :

در این قسمت توزیع را بدست می آوریم .

از قبل می دانیم که اگر یک نمونه تصادفی تایی از توزیع نمایی دوپارامتری باشد

آن گاه متغیرهای تصادفی دارای توزیع نمایی می باشند . داریم :

برای پیداکردن توزیع ابتدا توزیع ها را بدست می آوریم.اگر یک نمونه تصادفی تایی از توزیع جاییکه باشد،آن گاه داریم :

برای اثبات رابطه فوق (رجوع شود به فصل اول پارسیان قسمت (ط))

فرض کنید آماره های ترتیبی نمونه تصادفی باشند. چگالی آماره های ترتیبی به صورت زیر است .

نشان می دهیم متغیرهای تصادفی

مستقل و هم توزیع با توزیع می باشند.

ژاکوبین تبدیل فوق برابر است با:

و به سادگی داریم :

پس

با توجه به اینکه حدود ها به یکدیگر بستگی ندارد و تابع چگالی توأم آنها به صورت حاصل ضرب تابع

چگالی نمایی با پارامتر در آمده است ، بنابراین ها از یکدیگر مستقل و هم توزیع ( با توزیع )

می باشند .

به سادگی داریم :

با توجه به مطلب فوق

ویا

در نتیجه :

بنابراین :

در نتیجه توزیع به صورت زیر خواهد بود .

برای اثبات قسمت (ب) داریم :

با استفاده از روش تابع توزیع داریم :

جائیکه :

با استفاده از روابط بین توزیع ها داریم :

پس:

یعنیwدارای توزیع نمایی استاندارد می باشد.

برای اثبات قسمت (پ) داریم :

در قسمت های قبل نشان دادیم که برای یک ثابت دارای توزیع کای اسکور با درجه

آزادی است پس یک آماره فرعی می باشد که توزیع آن به پارامتر مجهول بستگی ندارد . همچنین برای ثابت

می توان نشان داد که یک آماره بسنده کامل برای می باشد . پس برای یک ثابت از

(طبق قضیه باسو) مستقل می باشند . حال چون دلخواه می باشد پس می توان گفت

از نیز مستقل می باشد .

برای اثبات قسمت (ج) داریم :

در اینجا صورت و مخرج عبارت را بر تقسیم می کنیم :

در قسمت های قبل نشان دادیم که و طبق قضیه باسو از یکدیگر مستقل می باشد و همچنین

و

در نتیجه :

فرض کنید دو متغییر تصادفی و دو مقدار ثابت مثبت باشند، آنگاه :

اثبات :

فرض کنید باشد. برای اثبات لِمِ (1-1) از روش عضو گیری استفاده می کنیم. فرض کنید که

عضوی از ناحیه ی باشد، ثابت می کنیم که این نقطه عضوی از ناحیه ی است.

اگر داشته باشیم ، آنگاه به راحتی می توان به نتایج زیر رسید :

می دانیم که هستند. اکنون دو حالت مختلف را در نظر می گیریم :

حالت اول :

با استفاده از رابطه (1-1) داریم :

از طرفی با توجه به این که است و در این حالت می باشد، بنابراین داریم :

در نتیجه داریم :

بنابراین به راحتی نتیجه می گیریم :

حالت دوم :

می دانیم که در این حالت است . حال اگر باشد، با توجه به این که در این حالت

است و رابطه ی (1-1) نتیجه می گیریم :

بنابراین داریم :

و در نتیجه :

پس در حالتی که است، ثابت کردیم که :

حال اگر در حالت ، فرض کنیم که باشد ، در این صورت با توجه به این که در رابطه ی (1–1)

داریم است می توان به نتایج زیر رسید :

بنابراین داریم :

و در نتیجه :

پس در حالتی که است نیز ثابت کردیم که :

بنابراین برای هر دو حالت و در حالتی که است ، در اینجا اثبات کامل می شود. برای

حالتی که است ، اثبات به طور مشابه به دست می آید .

نامساوی بانفررونی :

فرض کنید ، تا پیشامد باشند آن گاه داریم :

Halperin و همکاران در سال (1955) روش بانفرونی را در حالت نمونه گیری دو مرحله ای به صورت زیر بیان کردند

…15

2-1-3. اطلاق لفظی و مقامی ……………………………………………………………………………………..17

2-1-3-1. اطلاق لفظی …………………………………………………………………………………………….17

2-1-3-2. اطلاق مقامی ……………………………………………………………………………………………18

2-1-4. اطلاق الفاظ مفرد و اطلاق جملات ………………………………………………………………….22

2-1-4-1. تحقیق مطلب ……………………………………………………………………………………………24

2-2. انواع قید …………………………………………………………………………………………………………24

2-2-1. قید متصل و انواع آن ……………………………………………………………………………………..25

2-2-2. قید منفصل …………………………………………………………………………………………………..26

2-3. الفاظ مطلق ……………………………………………………………………………………………………..26

2-3-1. اسم جنس ……………………………………………………………………………………………………27

2-3-2. علم جنس ……………………………………………………………………………………………………29

2-3-2-1. تحقیق مطلب ……………………………………………………………………………………………30

2-3-3. مفرد محلی به ال …………………………………………………………………………………………..31

2-3-3-1. حکم جمع محلی به ال ……………………………………………………………………………….32

2-3-3-2. تحقیق مطلب ……………………………………………………………………………………………33

2-3-4. نکره …………………………………………………………………………………………………………..34

2-3-4-1. تحقیق مطلب ……………………………………………………………………………………………36

2-4. نحوه دلالت لفظ مطلق بر اطلاق ………………………………………………………………………….36

2-5. نسبی بودن اطلاق و تقیید ……………………………………………………………………………………39

2-6. رابطه اطلاق و تقیید …………………………………………………………………………………………..39

2-7. اعتبارات طبیعت و ماهیت …………………………………………………………………………………..42

2-8. تفاوت عام و مطلق ……………………………………………………………………………………………45

2-8-1. تحقیق مطلب ……………………………………………………………………………………………….48

2-9. حقیقت یا مجاز بودن استعمال مطلقی که مقید شده …………………………………………………49

2-9-1. تحقیق مطلب ……………………………………………………………………………………………….49

2-10. اجتماع مطلق و مقید ………………………………………………………………………………………..50

2-10-1. صورت عدم تنافی بین مطلق و مقید ………………………………………………………………..50

2-10-2. صورت تنافی بین مطلق و مقید ………………………………………………………………………51

2-10-2-1. هر دو ایجابی باشند ………………………………………………………………………………….52

2-10-2-2. یکی سلبی و دیگری ایجابی باشد ………………………………………………………………54

2-10-2-3. هر دو سلبی باشند ……………………………………………………………………………………55

جمع بندی ………………………………………………………………………………………………………………55

فصل سوم: مقدمات حکمت و کاربرد آن……………………………………………………………59

3-1. دلالت قرائن بر اطلاق و جایگاه آن­ها……………………………………………………………………60

3-2. مقدمات حکمت ………………………………………………………………………………………………61

3-2-1. امکان اطلاق و تقیید ……………………………………………………………………………………..62

3-2-1-1. اقوال در زمینه مقدمه امکان …………………………………………………………………………63

3-2-1-2. تحقیق مطلب ……………………………………………………………………………………………65

3-2-2. عدم نصب قرینه بر تقیید …………………………………………………………………………………66

3-2-2-1. مقصود از قرینه …………………………………………………………………………………………66

3-2-2-2. برخی اقوال درمقدمه عدم نصب قرینه …………………………………………………………..68

3-2-2-3. بیان شهید صدر ………………………………………………………………………………………..68

3-2-2-4. شک در احتمال وجود قرینه و قرینیت موجود ………………………………………………..72

3-2-2-5. تحقیق مطلب ……………………………………………………………………………………………73

3-2-3. احراز در مقام بیان بودن متکلم ………………………………………………………………………..74

3-2-3-1. منظور از بیان ……………………………………………………………………………………………77

3-2-3-2. بیان آیت الله حائری …………………………………………………………………………………..78

3-2-3-3. اصل عقلایی و تردید در مقام بیان بودن ………………………………………………………..79

3-2-3-4. تحقیق مطلب ……………………………………………………………………………………………80

3-2-4. عدم قدر متیقن در مقام تخاطب ……………………………………………………………………….81

3-2-4-1. انواع قدر متیقن …………………………………………………………………………………………82

3-2-4-1-1. قدر متیقن خارجی …………………………………………………………………………………82

3-2-4-1-2. قدر متیقن در مقام تخاطب ………………………………………………………………………83

3-2-4-2. اشکال به آخوند ……………………………………………………………………………………….84

3-2-4-3. تحقیق مطلب ……………………………………………………………………………………………85

3-2-5. عدم انصراف ……………………………………………………………………………………………….86

3-2-5-1. معنای انصراف ………………………………………………………………………………………….87

3-2-5-2. اقسام انصراف …………………………………………………………………………………………..87

3-2-5-2-1. انصراف بدوی ……………………………………………………………………………………..88

3-2-5-2-2. انصراف تیقنی ………………………………………………………………………………………88

3-2-5-2-3. انصراف ظهوری …………………………………………………………………………………..88

3-2-5-2-4. انصراف اشتراکی ………………………………………………………………………………….89

3-2-5-2-5. انصراف نقلی ……………………………………………………………………………………….89

3-2-5-3. انصراف از یک نگاه ………………………………………………………………………………….90

3-2-5-3-1. انصراف بدوی ……………………………………………………………………………………..90

3-2-5-3-2. انصراف ناشی از کثرت استعمال ………………………………………………………………91

3-2-5-4. تداخل دو انصراف ……………………………………………………………………………………92

3-2-5-5. تحقیق مطلب ……………………………………………………………………………………………92

3-3. نتیجه مقدمات حکمت ………………………………………………………………………………………93

3-4. شمار مقدمات حکمت از نظر برخی اصولیان ………………………………………………………….94

3-5. کاربرد مقدمات حکمت …………………………………………………………………………………….95

3-5-1. کاربرد اصولی ……………………………………………………………………………………………..96

1-3-2-3- استقرار شیعیان مهاجر و شکل گیری شهر مقدس قم……………………………………29

1-3-2-4- ورود حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها به قم……………………………………………….29

1-3-2-5- برگزاری مجالس مذهبی بعد از شهادت حضرت امام رضاعلیه السلام……………………………..30

1-3-2-6- دوران آل بویه؛ رسمیت یافتن مجالس مذهبی در ایران…………………………………30

1-3-2-7- دوران سلجوقیان؛ حیات مخفی…………………………………………………………………32

1-3-2-9- دوران تیموریان؛ پیدایش مجالس مذهبی “روضه”……………………………………….33

1-3-2-10- دوران صفویه؛ اوج تعظیم شعائر……………………………………………………………..34

1-3-2-11- دوران افشاریان و زندیان؛ عصر افول و رکود……………………………………………34

1-3-2-12- دوران قاجار؛ غلبه ی زواید و حواشی بر اصل………………………………………….35

1-3-2-13- دوران پهلوی؛ سیاست دوگانه………………………………………………………………..37

1-3-2-14- نقش مجالس مذهبی در پیروزی انقلاب اسلامی……………………………………….38

جمع­بندی……………………………………………………………………………………………………………………………..39

فصل دوم……………………………………………………………………………………………………………………………..40

کارکردهای مجالس مذهبی در احیای دین با استفاده ازآیات و روایات…………………………………………40

2-1- اهمیت جماعت و مجالس در اسلام………………………………………………………………………………..41

2-2- برپایی مجالس مذهبی از دیدگاه قرآن و روایات………………………………………………………………44

2-2-1- برپایی مجالس مذهبی از دیدگاه قرآن………………………………………………………………….45

2-2-1-1- انواع شعائر با توجه به آیات قرآن کریم………………………………………………………50

2-2-2- برپایی مجالس مذهبی از دیدگاه روایات………………………………………………………………56

2-3- جایگاه مجالس مذهبی مطلوب در حفظ و تداوم حیات دینی جامعه……………………………………62

2-3-1- کارکرد عبادی:………………………………………………………………………………………………….62

2-3-1-1- تبیین معارف دینی:…………………………………………………………………………………..64

2-3-1-2- فراهم سازی زمینه تهذیب نفس:………………………………………………………………..65

2-3-1-3- بیان روایات و معارف اهل بیت:……………………………………………………………….67

2-3-2- کارکرد سیاسی………………………………………………………………………………………………….68

2-3-2-1- مجالس مذهبی ابزار مبارزه سیاسی اهل بیت (علیهم السلام)…………………………………………………69

2-3-2-2- رزمایش سیاسی………………………………………………………………………………………71

2-3-2-3- افزایش روحیه جهاد و شهادت طلبی و ظلم ستیزی در برابر دشمنان………………73

2-3-2-4- افزایش معرفت و بصیرت در مخاطبان………………………………………………………75

2-3-2-5- افزایش روحیه تولی و تبری……………………………………………………………………..77

2-3-3- کارکرد تربیتی…………………………………………………………………………………………………..81

2-3-3-1- ذکر خدا…………………………………………………………………………………………………82

2-3-3-2- معرفی الگو های برتر و نمونه های ناپسند………………………………………………….84

2-3-3-3- یادآوری نعمت های الهی…………………………………………………………………………86

2-3-3-4- یادآوری مرگ و قیامت…………………………………………………………………………….88

2-3-4- کارکرد فرهنگی………………………………………………………………………………………………..90

2-3-4-1- حفظ و استمرار هویت و فرهنگ دینی……………………………………………………….90

2-3-4-2- تقویت و گسترش ادبیات و هنرهای مذهبی……………………………………………….91

2-3-4-3- شکل گیری مراکز دینی-فرهنگی………………………………………………………………92

2-3-5- کارکرد اجتماعی……………………………………………………………………………………………….94

2-3-5-1- افزایش وحدت و همبستگی اجتماعی………………………………………………………..94

2-3-5-2- از میان رفتن طبقات اجتماعی ظاهری………………………………………………………..96

2-3-5-3- تقویت ارتباطات دینی………………………………………………………………………………98

2-3-6- کارکرد روانشناختی…………………………………………………………………………………………..99

2-3-6-1- برانگیختن عواطف دینی…………………………………………………………………………..99

2-3-6-2- تکرار و تلقین……………………………………………………………………………………….101

2-3-6-3- برقراری ارتباط مستقیم و چهره به چهره…………………………………………………..104

2-3-6-4- ایجاد آرامش روحی…………………………………………………………………………….108

جمع بندی………………………………………………………………………………………………………………………….112

فصل سوم: آسیب شناسی مجالس مذهبی……………………………………………………………………………….113

3-1- واعظان و ذاکران………………………………………………………………………………………………………..114

3- 1-1- عدم تجهیز به اندیشه های ناب و مستدل…………………………………………………………..117

3- 1-2- غفلت از تهذیب نفس…………………………………………………………………………………..118

3- 1-3- غلو…………………………………………………………………………………………………………….121

3- 1-5- خرافات در مجالس مذهبی……………………………………………………………………………124

3-1-6- تشدید اختلافات فرقه ای در بین مسلمین………………………………………………………….126

3- 1-7- افراط و تفریط در طرح مسایل سیاسی…………………………………………………………….127

3- 1-8- برخورد کاسبکارانه………………………………………………………………………………………..128

3- 1-9- استفاده از آهنگ های نامناسب و سبک های مبتذل(غنا)………………………………………129

3-2- آسیب های مربوط به متولیان مجالس مذهبی…………………………………………………………………..132

3-2-1- اکتفا به مداحی و کاستن از برنامه های محتوایی شعورمحوری……………………………….132

3-2-2- طولانی شدن برنامه مجالس مذهبی…………………………………………………………………..135

3-2-3- بی توجهی به نماز اول وقت…………………………………………………………………………….135

3-2-4- اسراف و چشم و هم‏چشمی…………………………………………………………………………….136

3-3-1- فراهم آوردن زمینه آزار و اذیت برای

17

2-1-1-3-2- ماضی نقلی با کمک «استن» در مرزبان­نامه…………………………………………. 17

2-1-1-3-3- استعمال ماضی نقلی با فعل معین «باشیدن» در مرزبان­نامه……………… 17

2-1-1-3-4- استعمال ماضی نقلی با افعالی معادل آن در مرزبان­نامه………………………. 18

2-1-1-4- ماضی التزامی………………………………………………………………………………………………….. 18

2-1-1-4-1- ماضی التزامی به همان شیوه­ی امروزی در مرزبان­نامه………………………… 18

2-1-1-4-2- ماضی التزامی مختصر در مرزبان­نامه…………………………………………………….. 18

2-1-1-5- ماضی بعید………………………………………………………………………………………………………. 19

2-1-1-5-1- ماضی بعید به شیوه­ی امروز در مرزبان­نامه…………………………………………… 19

2-1-1-5-2- استعمال ماضی بعید با افعالی معادل آن در مرزبان­نامه………………………. 19

2-1-1-6- ماضی بعید استمراری ……………………………………………………………………………………. 19

2-1-1-7- ماضی ابعد ………………………………………………………………………………………………………. 19

2-1-2- انواع فعل مضارع و شیوه­های مختلف آن در مرزبان­نامه………………………………………. 20

2-1-2-1- مضارع اخباری در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………. 20

2-1-2-1-1- مضارع اخباری بدون پیش جزء در مرزبان­نامه……………………………………… 20

2-1-2-1-2- مضارع اخباری با تکواژ «ب» در مرزبان­نامه………………………………………….. 21

2-1-2-2- مضارع التزامی در مرزبان­نامه………………………………………………………………………….. 21

2-1-2-2-1- مضارع التزامی بدون پیش جزء فعلی در مرزبان­نامه……………………………. 21

2-1-2-2-2- مضارع التزامی با پیش جزء فعلی «می» در مرزبان­نامه………………………. 21

2-1-3- مستقبل …………………………………………………………………………………………………………………… 22

2-1-4- افعال دعایی در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………………… 22

2-1-4-1- افعال دعایی به شیوه­ی بن مضارع+ ا+ شناسه در مرزبان­نامه……………………… 23

2-1-4-2- افعال دعایی با افزودن الفی بعد از فعل دعا………………………………………………….. 23

2-1-4-3- فعل دعایی با پسوند « ا» در مرزبان­نامه……………………………………………………….. 24

2-1-5- شیوه­ی ساخت فعل امر در مرزبان­نامه…………………………………………………………………… 24

2-1-5-1- فعل امر بدون پیش جزء مثبت ساز در مرزبان­نامه………………………………………. 24

2-1-5-2- فعل امر با پیش جزء «می» در مرزبان­نامه……………………………………………………. 24

2-1-5-3- ساختن افعال نهی با استعانت از تکواژ «مَ» در مرزبان­نامه………………………….. 25

2-1-6- فعل آغازی در مرزبان­نامه………………………………………………………………………………………… 25

2-1-7- مصدر به جای افعال دیگر در مرزبان­نامه……………………………………………………………….. 26

2-1-7-1- به کار بردن مصدر به جای مضارع التزامی در مرزبان­نامه……………………………. 26

2-1-7-2- به کار بردن مصدر به جای امر در مرزبان­نامه……………………………………………….. 26

2-2- زمان­های تقویمی (نجومی) و دستوری در مرزبان­نامه …………………………………………………. 27

2-2-1- کاربرد ماضی مطلق به جای مضارع التزامی در مرزبان­نامه………………………………….. 27

2-2-2- کاربرد ماضی مطلق به جای مضارع اخباری در مرزبان­نامه………………………………….. 28

2-2-3- کاربرد ماضی استمراری به جای مضارع التزامی در مرزبان­نامه…………………………… 29

2-2-4- کاربرد ماضی استمراری به جای ماضی مطلق در مرزبان­نامه………………………………. 29

2-2-5- کاربرد مضارع به جای ماضی در مرزبان­نامه…………………………………………………………… 29

2-2-6- کاربرد فعل خبری به جای التزامی در مرزبان­نامه…………………………………………………. 30

2-2-7- کاربرد فعل مضارع التزامی به جای مضارع اخباری در مرزبان­نامه………………………. 30

2-3- فعل­های ناگذر یک شخصه (مرکب ضمیری) و فعل­های غیر شخصی در مرزبان­نامه… 30

2-3-1- فعل­های ناگذر یک شخصه در مرزبان­نامه……………………………………………………………… 31

2-3-2- فعل­های غیر شخصی در مرزبان­نامه………………………………………………………………………. 32

2-4- وجه افعال در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………………………………. 33

2-4-1- وجه اخباری در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………………… 33

2-4-2- وجه التزامی……………………………………………………………………………………………………………… 34

2-4-3- وجه امری در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………………………. 35

2-4-4- وجه تأکیدی در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………………….. 35

2-4-5- وجه مصدری در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………………….. 36

2-4-6- وجه وصفی در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………………….. 36

2-4-7- وجه شرطی در مرزبان­نامه………………………………………………………………………………………. 37

فصل سوم: کارکردهای مختلف فعل در مرزبان­نامه (تقدیم، حذف و تکرار افعال، تام و ناقص، معین و شبه معین، مطابقت فعل و فاعل، افعال مثبت و منفی)

3-1- تقدیم فعل بر سایر اجزای جمله در مرزبان­نامه…………………………………………………………….. 40

3-1-1- تقدیم فعل قبل از همه اجزای جمله در مرزبان­نامه …………………………………………… 41

3-1-2- تقدیم فعل بر متمم در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………. 41

3-1-3- تقدیم فعل بر نهاد در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………. 42

3-1-4- تقدیم فعل بر مسند در مرزبان­نامه………………………………………………………………………… 42

3-1-5- تقدیم فعل بر بدل در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………. 43

3-1-6- قرار گرفتن فعل در میان موصوف و صفت در مرزبان­نامه…………………………………….. 43

3-1-6-1- قرار گرفتن فعل در میان نهاد و صفتش در مرزبان­نامه………………………………… 43

3-1-6-2- قرار گرفتن فعل در میان مفعول و صفتش در مرزبان­نامه……………………………. 44

3-1-6-3- قرار گرفتن فعل در میان مسند و صفتش در مرزبان­نامه…………………………….. 44

3-1-7- تقدیم فعل بر قید در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………. 44

3-1-8- تقدیم فعل بر نهاد و مفعول در مرزبان­نامه…………………………………………………………….. 45

3-1-9- تقدیم فعل بر منادا در مرزبان­نامه………………………………………………………………………….. 45

3-1-10- تقدیم فعل بر مفعول در مرزبان­نامه…………………………………………………………………….. 45

3-2- حذف و تکرار افعال و وابسته­های آن در مرزبان­نامه…………………………………………………….. 45

3-2-1- شیوه­ی کاربرد حذف به قرینه­ی معنوی در مرزبان­نامه………………………………………… 46

3-2-1-1- حذف رابطه بعد از صفت تفضیلی به قرینه­ی معنوی در مرزبان­نامه………….. 46

3-2-1-2- حذف افعال به قرینه­ی معنوی در مرزبان­نامه………………………………………………. 48

3-2-1-3- حذف فعل­های معین به قرینه­ی معنوی در مرزبان­نامه………………………………. 48

3-2-2- حذف فعل به قرینه لفظی در مرزبان­نامه………………………………………………………………. 48

3-2-2-1- حذف رابطه به قرینه­ی لفظی در مرزبان­نامه………………………………………………… 49

3-2-2-2- حذف افعال دعایی به قرینه­ی لفظی در مرزبان­نامه……………………………………… 49

3-2-2-3- حذف همکرد در مرزبان­نامه به قرینه لفظی در مرزبان­نامه………………………….. 50

3-2-2-4- حذف جمله به قرینه­ی لفظی در مرزبان­نامه………………………………………………… 51

3-2-2-5- حذف فعل معین به قرینه لفظی در مرزبان­نامه……………………………………………. 52

3-2-2-6- حذف فعل معین به قرینه آخرین فعل در مرزبان­نامه…………………………………. 53

3-2-2-7- حذف فعل معین با دو قرینه در مرزبان­نامه………………………………………………….. 53

3-2-2-8- حذف فعل معین به قرینه­ی غیر معین در مرزبان­نامه………………………………… 54

3-2-3- تکرار افعال در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………………….. 54

3-3- افعال تام و ناقص، افعال معین و شبه معین در مرزبان­نامه…………………………………………. 55

3-3-1- افعال ناقص در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………………….. 55

3-3-1-1- فعل­های ناقص یا فعل­های ربطی لازم در مرزبان­نامه ………………………………….. 55

3-3-1-2- فعل ناقص متعدی در مرزبان­نامه…………………………………………………………………… 56

3-3-2- فعل معین………………………………………………………………………………………………………………… 58

3-3-2-1- فعل­های معین مجهول ساز در مرزبان­نامه…………………………………………………….. 58

3-3-2-2- افعال معین زمان ساز در مرزبان­نامه……………………………………………………………… 59

3-3-2-3- افعال معین نمودساز در مرزبان­نامه……………………………………………………………….. 59

3-3-2-4- فعل معین مرکب در مرزبان­نامه…………………………………………………………………….. 59

3-3-3- کاربرد افعال­ شبه معین در مرزبان­نامه…………………………………………………………………… 60

3-4- شیوه­ی مطابقت فعل و فاعل در مرزبان­نامه…………………………………………………………………… 60

3-4-1- مطابقت فعل و فاعل از نظر شمار در مرزبان­نامه…………………………………………………… 61

3-4-1-1- فاعل جاندار……………………………………………………………………………………………………… 61

3-4-1-1-1- مطابقت داشتن فعل و فاعل در مرزبان­نامه…………………………………………… 61

3-4-1-1-2- مطابقت نداشتن فعل و فاعل برای احترام در مرزبان­نامه …………………… 62

3-4-1-1-3- آوردن فعل جمع با فاعل مفرد در مرزبان­نامه………………………………………. 62

3-4-1-1-4- آوردن فعل جمع و مفرد با فاعل جمع در مرزبان­نامه…………………………. 62

3-4-2- فاعل غیر جاندار………………………………………………………………………………………………………. 63

3-4-2-1- مطابق داشتن فعل با فاعل در مرزبان­نامه……………………………………………………… 63

3-4-2-2- مطابقت نداشتن فعل با فاعل در مرزبان­نامه…………………………………………………. 63

3-4-3- آوردن فعل جمع برای اسم­های معطوف در مرزبان­نامه……………………………………….. 63

3-4-3-1- کسان………………………………………………………………………………………………………………… 64

3-4-3-2- غیر کسان از جانداران…………………………………………………………………………………….. 64

3-4-3-2-1- مطابقت داشتن فعل و فاعل در مرزبان­نامه …………………………………………. 64

3-4-3-2-2- مطابقت نداشتن فعل و فاعل در مرزبان­نامه…………………………………………. 64

3-4-3-3- غیر جانداران ………………………………………………………………………………………………….. 65

3-4-3-3-1- مطابقت داشتن فعل و فاعل در مرزبان­نامه…………………………………………… 65

3-4-3-3-2- مطابقت نداشتن فعل و فاعل در مرزبان­نامه…………………………………………. 65

3-4-4- واقع شدن عدد و معدود به عنوان نهاد در مرزبان­نامه………………………………………….. 65

3-4-4-1- کاربرد عدد جای معدود در مرزبان­نامه………………………………………………………….. 66

3-4-4-2- کاربردعدد و معدود در مرزبان­نامه………………………………………………………………….. 66

3-4-5- عطف کردن افعال در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………. 66

3-4-5-1- مطابقت داشتن فعل و فاعل در مرزبان­نامه…………………………………………………… 67

3-4-5-2- عطف شدن افعال بدون علامت عطف در مرزبان­نامه…………………………………… 67

3-4-5-3- عطف شدن دو فعل با زمان­های متفاوت در مرزبان­نامه……………………………….. 67

3-4-6- فاعل مقدر در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………………………. 67

3-4-7- شیوه­ی آوردن فعل برای اسم جمع در مرزبان­نامه………………………………………………. 69

3-4-7-1- مردم…………………………………………………………………………………………………………………. 69

3-4-7-1-1- مردم با فعل مفرد……………………………………………………………………………………. 69

3-4-7-1-2- مردم با فعل جمع…………………………………………………………………………………… 69

3-4-7-2- لشکر…………………………………………………………………………………………………………………. 70

3-4-7-2-1- لشکر با فعل مفرد……………………………………………………………………………………. 70

3-4-7-2-2- لشکر با فعل جمع…………………………………………………………………………………… 70

3-4-7-3- گروه با فعل جمع……………………………………………………………………………………………. 70

3-4-7-4- امت با جمع…………………………………………………………………………………………………….. 70

3-4-8- عدم مطابقت فعل و فاعل از نظر شخص در مرزبان­نامه (التفات) ……………………….. 71

3-5- شیوه­ی نفی افعال در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………………….. 71

3-5-1- جدا شدن علامت نفی از فعل در مرزبان­نامه………………………………………………………… 72

3-5-2- افزودن علامت نفی بر قسمت آخر فعل در مرزبان­نامه………………………………………… 72

3-5-3- آمدن علامت نفی بر سر قرینه در هنگام مقارنه در مرزبان­نامه…………………………… 73

3-5-4- «نه» به صورت کلمه­ای مستقل…………………………………………………………………………….. 73

3-5-5- نفی افعال با تکواژ «مَ» در مرزبان­نامه……………………………………………………………………. 74

3-5-6- نفی افعال با تکواژ «نا» در مرزبان­نامه…………………………………………………………………….. 75

فصل چهارم: نظام معنایی و مشتقات فعل در مرزبان­نامه (افعال در معانی دیگر،
فعل­های کم کاربرد و متروک، ترکیب و کاربردهای خاص قدیمی افعال، اسم مصدر و حاصل مصدر)

4-1- کارکرد افعال با معانی دیگر در مرزبان­نامه……………………………………………………………………… 77

4-1-1- معانی دیگر آمدن در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………….. 77

4-1-2- معانی دیگر افتادن در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………. 79

4-1-3- معانی دیگر یافتن در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………….. 82

4-1-4- معانی دیگر نقل کردن در مرزبان­نامه……………………………………………………………………… 82

4-1-5- معانی دیگر گردیدن در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………. 83

4-1-6- معانی دیگر گردانیدن و گردیدن در مرزبان­نامه ……………………………………………………. 84

4-1-6-1- گردانیدن………………………………………………………………………………………………………….. 84

4-1-6-2- گردیدن …………………………………………………………………………………………………………… 84

4-1-7- معانی دیگر شدن در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………… 85

4-1-8- معانی دیگر رفتن در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………… 85

4-1-9- معانی دیگر ساختن در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………. 86

4-1-10- معانی مختلف ماندن در مرزبان­نامه……………………………………………………………………… 87

4-1-11- معانی مختلف گشتن در مرزبان­نامه…………………………………………………………………….. 87

4-1-12- معانی مختلف نمودن در مرزبان­نامه…………………………………………………………………….. 88

4-1-13- معانی مختلف داشتن در مرزبان­نامه……………………………………………………………………. 89

4-1-14- معانی مختلف کردن در مرزبان­نامه……………………………………………………………………… 90

4-1-15- معانی مختلف دیدن در مرزبان­نامه………………………………………………………………………. 90

4-1-16- معانی دیگر دمیدن، زدن، دیدن، دادن، باشیدن، تسلم کردن، پرسید، مرتب گردانیدن، رسیدن و پیداکردن در مرزبان­نامه………………………………………………………………………………………………………………………………… 91

4-2- فعل­های کم کاربرد یا متروک در مرزبان­نامه ……………………………………………………………….. 92

4-2-1- به کارگیری افعال به شیوه کهن در مرزبان­نامه…………………………………………………….. 93

4-2-2- افعال کم کاربرد در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………….. 93

4-2-3- افعال با شکلی متفاوت با امروز در مرزبان­نامه……………………………………………………….. 97

4-2-4- افعال متروک یا کم کاربرد در مرزبان­نامه………………………………………………………………. 98

4-3- ترکیب و کاربرد خاص و قدیمی افعال در مرزبان­نامه…………………………………………………… 111

4-3-1- ترکیب افعال در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………………….. 111

4-3-1-1- ترکیب افعال فارسی با مصادر عربی در مرزبان­نامه………………………………………. 111

4-3-1-2- ساختن افعال مرکب با کلمات قدیمی فارسی در مرزبان­نامه………………………. 113

4-3-2- افعال ساده­ی قدیمی فارسی در مرزبان­نامه…………………………………………………………… 118

4-3-3- ساختن مصدر مرکب از اسم مفعول یا اسم فاعل در مرزبان­نامه…………………………. 119

4-3-3-1- ساختن مصدر مرکب از اسم مفعول……………………………………………………………… 119

4-3-3-2- ساختن مصدر مرکب از اسم فاعل………………………………………………………………… 121

4-3-3-3- ساختن مصدر مرکب از بن مضارع با پسوند«ه» اسم ساز…………………………… 122

4-4- کارکرد اسم مصدر و حاصل مصدر در مرزبان­نامه…………………………………………………………. 123

4-4-1- انواع اسم مصدر در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………….. 123

4-4-1-1- اسم مصدر مختوم به «ش» در مرزبان­نامه……………………………………………………. 123

4-4-1-1-1- اسم مصدر شینی از کلمه­های مفرد (به قیاس امروز) در مرزبان­نامه…. 124

4-4-1-1-2- اسم مصدر با ریشه­ی فعل در مرزبان­نامه (که منطبق با دوم شخص مفرد امر حاضر است) 124

4-4-1-2- اسم مصدر با افزودن «آر» بر ریشه­ی فعل……………………………………………………. 125

4-4-1-2- اسم مصدر مرخّم در مرزبان­نامه…………………………………………………………………….. 126

4-4-2- حاصل مصدر در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………………….. 126

4-4-2-1- حاصل مصدر با افزودن «ی» در مرزبان­نامه………………………………………………….. 126

4-4-2-1-1- حاصل مصدر با افزودن «ی» بر آخر اسم در مرزبان­نامه…………………….. 127

4-4-2-1-2- حاصل مصدر با افزودن «ی» بر آخر صفت بسیط در مرزبان­نامه……….. 127

4-4-2-1-3- حاصل مصدر با افزودن «ی» بر آخر صفت مرکب در مرزبان­نامه……….. 127

4-4-2-1-4- حاصل مصدر در کلمه­های مختوم به الف و هاء…………………………………… 127

4-4-2-2- حاصل مصدر با افزودن (- گی) در مرزبان­نامه………………………………………………. 128

4-4-2-3- به کارگیری حاصل مصدرهای عربی در مرزبان­نامه………………………………………. 128

فصل پنجم: شیوه متعدی و مجهول نمودن افعال در مرزبان­نامه

5-1- شیوه­های متعدی کردن افعال در مرزبان­نامه………………………………………………………………… 131

5-1-1- متعدی کردن افعال با تکواژ سببی «ان» در مرزبان­نامه………………………………………. 131

5-1-2- افزودن نشانه­ی متعدی به آخر افعال متعدی……………………………………………………….. 132

5-1-3- ساختن افعال متعدی با افزودن الف یا فتحه قبل از علامت مصدری در مرزبان­نامه 133

5-1-4- متعدی نمودن افعال با به کارگیری معادل در مرزبان­نامه……………………………………. 133

5-2- کارکرد افعال لازم و متعدی در مرزبان­نامه……………………………………………………………………. 134

5-2-1- فعل­های دوگانه (لازم و متعدی) در مرزبان­نامه…………………………………………………….. 134

5-3- شیوه­های مجهول کردن افعال در مرزبان­نامه………………………………………………………………… 137

5-3-1- فعل مجهول با صفت مفعولی بلند در مرزبان­نامه………………………………………………….. 138

5-3-1-1- فعل مجهول به استعانت از فعل شدن در مرزبان­نامه…………………………………… 138

5-3-1-2- ساختن فعل مجهول با استعانت از فعل معین آمدن در مرزبان­نامه…………… 139

5-3-1-3- آوردن نقش نمای «را» همراه نایب فاعل فعل مجهول در مرزبان­نامه………… 139

5-3-1-4- افعال مجهول به کمک گشتن و گردیدن در مرزبان­نامه………………………………. 140

5-3-1-4-1- گردیدن …………………………………………………………………………………………………… 140

5-3-1-4-2- گشتن………………………………………………………………………………………………………. 140

5-3-1-5- همراه شدن فعل مجهول با فاعل در مرزبان­نامه…………………………………………… 140

5-3-1-6- فعل مجهول مرکب با همکرد «کردن»………………………………………………………….. 141

5-3-2- فعل مجهول با صفت مفعولی کوتاه در مرزبان­نامه………………………………………………… 141

5-3-3- فعل مجهول کوتاه یا فعل مجهول بدون صفت مفعولی در مرزبان­نامه………………… 142

5-3-4- به کار رفتن فعل مجهول به جای فعل معلوم در مرزبان­نامه……………………………….. 142

فصل ششم: ساختمان و ریشه­ی افعال در مرزبان­نامه (ساختمان افعال، حروف و ادواتی که پس و پیش فعل می­آید، حروف اضافه اختصاصی و ریشه­ی و ماده افعال)

6-1- ساختمان افعال در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………………………. 144

6-1-1- فعل ساده (بسیط) در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………. 144

6-1-2- فعل­های پیشوندی مرزبان­نامه…………………………………………………………………………………. 146

6-1-2-1- پیشوندها با افزودن معنای جدید در مرزبان­نامه در مرزبان­نامه……………………. 147

6-1-2-2- افعال با پیشوندهای مختلف در مرزبان­نامه……………………………………………………. 148

6-1-2-3- پیشوندها بدون هیچ تأثیری در افعال مرزبان­نامه…………………………………………. 150

6-1-2-4- فاصله گرفتن پیشوند از فعل در مرزبان­نامه …………………………………………………. 152

6-1-3- افعال مرکب پیشوندی مرزبان­نامه…………………………………………………………………………… 152

6-1-4- انواع عبارت­های فعلی در مرزبان­نامه……………………………………………………………………… 153

6-1-4-1- عبارت­های فعلی طولانی مرزبان­نامه………………………………………………………………. 154

6-1-4-2- عبارت­های فعلی کوتاه مرزبان­نامه………………………………………………………………….. 155

6-1-4-2-1- قرار گرفتن پیشوند قبل از دیگر اجزا در عبارت فعلی ……………………….. 155

6-1-4-2-2- همراه شدن دو پیشوند با هم در مرزبان­نامه…………………………………………. 156

6-1-5- فعل­های مرکب مجازی و کنایی و عامیانه­ی مرزبان­نامه……………………………………….. 157

6-1-5-1- فعل­های مرکب مجازی و کنائی مرزبان­نامه…………………………………………………… 157

6-1-5-2- فعل مرکب عامیانه…………………………………………………………………………………………… 159

6-1-6- فعل مرکب در مرزبان­نامه………………………………………………………………………………………… 159

6-1-6-1- فعل مرکب استوار……………………………………………………………………………………………. 160

6-1-6-2- فعل مرکب نا استوار………………………………………………………………………………………… 161

6-1-6-3- جدا شدن اجزای فعل مرکب در مرزبان­نامه………………………………………………….. 162

6-1-6-4- فعلیار نیمه کلمه در مرزبان­نامه……………………………………………………………………… 163

6-1-6-5- همراه شدن فعلیار افعال مرکب با «ت» عربی در مرزبان­نامه………………………. 163

6-1-6-5-1- رفتن فعلیار به باب مفاعله در مرزبان­نامه………………………………………………. 164

6-1-6-5-2- همراه شدن فعلیار با «ت» زاید در مرزبان­نامه……………………………………… 164

6-1-6-6- همکردهای به کار رفته در مرزبان­نامه……………………………………………………………. 165

6-1-7- تراکم افعال در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………………….. 173

6-2- آوردن حروف و ادواتی پیش یا پس از فعل در مرزبان­نامه ………………………………………… 174

6-2-1- الف اطلاق (اشباع) در مرزبان­نامه …………………………………………………………………………. 175

6-2-2- پسوند فعلی «ی» در مرزبان­نامه…………………………………………………………………………….. 176

6-2-2-1- یای شرطی در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………….. 176

6-2-2-2- یاء بیان خواب در مرزبان­نامه………………………………………………………………………….. 176

6-2-2-3- یاء استمراری در مرزبان­نامه …………………………………………………………………………. 177

6-2-2-4- یاء بیان نوع یا مبالغه در مرزبان­نامه ……………………………………………………………… 177

6-2-3- باء تأکید (زینت) در مرزبان­نامه …………………………………………………………………………….. 177

6-2-3-1- افزودن پیش جزء «ب» بر سر فعل ماضی مطلق در مرزبان­نامه ……………….. 178

6-2-3-2- افزودن پیش جزء «ب» بر سر فعل شبه کمکی بایستن در مرزبان­نامه ……. 178

6-2-3-3- افزودن پیش جزء «ب» بر سر افعال مضارع در مرزبان­نامه…………………………. 179

6-2-3-4- افزودن پیش جزء «ب» بر سر فعل امر در مرزبان­نامه…………………………………. 179

6-2-4- افزودن پیش جزء «بر» بر سر فعل در مرزبان­نامه ……………………………………………….. 180

6-2-4-1- افزودن پیش جزء بر سر فعل ماضی در مرزبان­نامه …………………………………….. 180

6-2-4-2- افزودن پیش جزء بر سر فعل مضارع در مرزبان­نامه ……………………………………. 180

6-3- افعال با حروف اضافه­ی اختصاصی متفاوت با امروز در مرزبان­نامه………………………………. 181

6-3-1- افعال با حروف متفاوت با امروز در مرزبان­نامه……………………………………………………….. 181

6-3-2- حذف حرف اضافه از آغاز متمم در مرزبان­نامه…………………………………………………….. 183

6-3-3- حذف حرف اضافه از آغاز متمم در مرزبان­نامه…………………………………………………….. 183

6-3-4- جا به جایی حرف اضافه و متمم در جمله……………………………………………………………. 184

6-3-4-1- جدا ساختن اجزای فعل مرکب با حروف اضافه و متمم در مرزبان­نامه……… 184

6-3-4-2- قرار گرفتن حرف اضافه بعد از فعل در مرزبان­نامه ……………………………………… 185

6-3-5- آوردن را به جای حروف اضافه در مرزبان­نامه ……………………………………………………… 185

6-4- ریشه و ماده­ی فعل­ها در مرزبان­نامه……………………………………………………………………………….. 186

6-4-1- اشتقاق از بن مضارع نه ماضی………………………………………………………………………………… 187

6-4-2- فعل­های بی­قاعده و باقاعده در مرزبان­نامه……………………………………………………………… 187

6- 4-2-1- فعل­های باقاعده در مرزبان­نامه……………………………………………………………………… 187

6-4-2-2- فعل­های بی­قاعده­ی مرزبان­نامه………………………………………………………………………. 188

6-4-2-3- فعل­های بی­قاعده­ی منظم مرزبان­نامه……………………………………………………………. 189

6-4-3- ساختمان فعل­های ساده در مرزبان­نامه………………………………………………………………….. 190

6-4-3-1- فعل ماضی با حروف پایانی «- ید»……………………………………………………………….. 190

6-4-3-2- فعل ماضی با حرف پایانی «د» در مرزبان­نامه ……………………………………………… 191

6-4-3-3- فعل ماضی با حروف پایانی «- ست» در مرزبان­نامه …………………………………… 191

6-4-3-4- فعل ماضی با حروف پایانی «اد»……………………………………………………………………. 192

6-4-3-5- فعل ماضی با حروف پایانی «خت» در مرزبان­نامه ………………………………………. 193

6-4-3-6- فعل ماضی با حروف پایانی «ود» در مرزبان­نامه……………………………………………. 193

6-4-3-7- فعل ماضی با حروف پایانی «-شت» در مرزبان­نامه …………………………………….. 194

6-4-3-8- فعل ماضی با حروف پایانی «- فت» در مرزبان­نامه………………………………………. 195

3ـ2ـ3ـ نقش آموزه­های مانوی در نجات­بخشی انسان……………………………………………………… 42

3ـ2ـ3ـ1ـ مانی در پیشگاه پادشاهان………………………………………………………………………………… 43

3ـ2ـ3ـ2ـ متونی در ستایش مسیح…………………………………………………………………………………. 45

3ـ3ـ پایان جهان از منظر مانی ………………………………………………………………………………………… 48

3ـ3ـ1ـ رهایی از جهان مادی……………………………………………………………………………………………. 51

3ـ3ـ2ـ توصیف بهشت از منظر مانویان ………………………………………………………………………….. 54

فصل چهارم : اشعاری در باب جهان پس از مرگ

4ـ1ـ.هویدگمان…………………………………………………………………………………………………………………… 59

4ـ2ـ انگدروشنان………………………………………………………………………………………………………………… 66

4ـ3ـ سرودهای ستایش……………………………………………………………………………………………………… 79

4ـ3ـ1ـ ستایش ایزدان ……………………………………………………………………………………………………… 79

4ـ3ـ2ـ ستایش مانی و بزرگان دین مانوی………………………………………………………………………. 83

4ـ3ـ3ـ ستایش عیسی………………………………………………………………………………………………………. 88

4ـ4ـاشعاری در وصف جهان تاریکی………………………………………………………………………………… 94

4ـ4ـ1ـ زبور مانوی……………………………………………………………………………………………………………… 94

4ـ4ـ2ـ سرودنامة سغدی…………………………………………………………………………………………………… 95

4ـ5ـ سرودهایی برای درگذشت مانی و یاران او………………………………………………………………. 96

نتیجه­­گیری………………………………………………………………………………………………………………………….. 102

منابع­ ومآخذ………………………………………………………………………………………………………………………….. 104

فصل اول

مقدمه

آیین مانویت یکی از ادیان ایران باستان می­باشد که توسط مانی(متولد به­سال 215م.) در سال 239 یا 240میلادی در بابل بنیانگذاری­شد. امّا در آنجا طرفداران چندانی نیافت، بنابراین وی در زمان سلطنت شاپور اول به­ایران سفر­کرد و تا پایان فرمانروایی هرمزداول، به­راحتی دین خود را در این کشور ترویج نمود. مانویت ترکیبی از ادیان مسیحی، زرتشتی و گنوسی است. بگونه­ای­که ثنویت و تعارض میان خدای ناشناخته و خدای جهان­آفرین را از کیش گنوسی وام­گرفت. به­عقیده مانی هنگامی­که اهریمن، آفریده­های زروان را مشاهده­کرد، آنها را بسیار پسندید امّا چون نمی­توانست به­آنها دسترسی داشته­باشد، همانند آنها را با ذات تاریکی آفرید. به­همین دلیل آفرینش انسان از نظر مانی اهریمنی است. مانی از تثلیث پدر، مادر و فرزند در نوشته­هایش استفاده­کرده­است، همانند تثلیث پدر، پسر و روح­القدس در مسیحیت؛ و در جایی دیگر به­اسارت روح مهریزد اشاره­کرده که به­نظر می­رسد این اسارت مصلحتی و عمدی بوده، همانند عیسی که خود را قربانی کرد تا انسان­ها را نجات­دهد. مانی شاعر توانایی بود. او تلاش­می­کرد اندیشه­ها و عقاید خود را در قالب شعر و به­خصوص با استفاده از صور­خیال ترویج­دهد. مانی سرایندة قطعات شاعرانه و مزامیر بود و دو زبور به­نام ” آفرین بزرگان” و ” آفرین تقدیس” سروده­بود. سرودنامه­ها نقش مهمی در ادبیات مانوی دارند که مهم­ترین آنها انگدروشنان، هویدگمان و مهرنامگ است. قسمت زیادی از متون دینی مانوی را داستان­های تمثیلی، زندگی­نامه و … تشکیل می­دهند. ادبیات منظوم مانوی دربارة مانی و تاریخچة کیش او، دستورهای دینی، روح رستگاری، نیایش عیسی­مسیح و … است. براین اساس نگارنده در نظر­دارد که در این پایان­نامه و در طی چهارفصل به­بررسی آرایه­های ادبی در متون و اشعار مانوی بپردازد. در فصل اول پس از ذکر کلیاتی پیرامون موضوع، به­اهمیت و ضرورت تحقیق، پیشینة تحقیق، هدف و روش تحقیق پرداخته­شده­است. فصل دوم به­شرح زندگی مانی و آثار او اختصاص دارد که شامل زندگینامة مانی، آثار مانی و مانویان، ویژگی­های شعر مانی، خصوصیات جامعة مانوی، هنر مانی، سرانجام دین مانی و عقاید مانی می­باشد. فصل سوم به­تحلیل آرایه­های ادبی در متون مانوی اختصاص دارد، اما پیش از آن، آرایه­های ادبی در دو بخش صنایع­لفظی و صنایع­معنوی معرفی­خواهند­شد. سپس متون مانوی با توجه به­مفاهیم آنها در این قالب­ها خواهندآمد: متونی درباره آفرینش جهان مادی، ویژگیهای جهان مادی، نقش آموزه­های مانی در نجات­بخشی انسانها که خود شامل متونی در باب مانی در پیشگاه پادشاهان و نیز متونی در ستایش مسیح خواهد­بود. در ادامه، پایان جهان از منظر مانی، رهایی از جهان مادی و در آخر، توصیف بهشت از نگاه آیین مانویت خواهد­آمد. فصل چهارم به­تحلیل آرایه­های ادبی در اشعار مانوی می­پردازد. اشعار نیز با توجه به­مفاهیم­شان به­چند دسته تقسیم­خواهند­شد: اشعاری در باب جهان پس از مرگ، سرودهای ستایش که شامل سرودهایی در ستایش ایزدان، سرودهایی در ستایش مانی و بزرگان دین مانی واشعاری در ستایش عیسی مسیح می­شود. سپس اشعاری در وصف جهان تاریکی که شامل پاره­هایی از زبور­مانوی و بخش­هایی از یک سرودنامه می­باشند. در انتها اشعاری برای درگذشت مانی و یاران او خواهد­آمد. در پایان این فصل، نتایج نگارنده از این تحقیق خواهد­آمد.

1 ـ2ـاهمیت و ضرورت تحقیق

اهمیت پژوهش و تحقیق بر هیچ­کس پوشیده­نیست و همگان در این نکته اتفاق­نظر دارند که برای پیشرفت در علم و کشف حقایق در هر زمینه­ای، تحقیق امری ضروری است؛ به­گونه­ای که نمی­توان انتهایی برای نیاز به­مطالعه متصور­شد. در حوزة متون مانوی نیز، تحقیقات بسیاری انجام ­شده که در زمینة ترجمه متون و اشعار مانوی، بررسی ساختار دستور زبان در نوشته­های مانوی، ریشه­شناسی و همچنین مطالعاتی در مورد ویژگی­های شعر مانوی مانند بررسی وزن اشعار بوده­است. در مورد مانی و عقاید او نیز کتابهای ارزشمند زیادی توسط نویسندگان و دانشمندان ایرانی و غیر­ایرانی نوشته­شده­است. اما در بررسی این آثار به­شیوة ادبی، به­گونه­ای که هدف این پایان­نامه است، یعنی بررسی آرایه­های ادبی کار چندانی انجام­نگرفته­است. شاید این تحقیق نگاهی نو به­این آثار باشد.