4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………… 39

4-2- استراتژی های رد کردن در شرایط و موقعیت های مختلف………………………………………………. 40

4-2-1- ردکردن تقاضا…………………………………………………………………………………………………… 40

4-2-2- رد کردن دعوت………………………………………………………………………………………………. 47

4-2-3- ردکردن پیشنهاد…………………………………………………………………………………………. 53

4-2-4- ردکردن تعارف…………………………………………………………………………………………….. 59

4-3 تاثیر جنسیت بر استراتژی های ردکردن………………………………………………………………… 63

4-3-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………….. 63

4-3-2- ردکردن تقاضا………………………………………………………………………………………………….. 64

4-3-3- رد کردن دعوت………………………………………………………………………………………….. 73

4-3-4- ردکردن پیشنهاد…………………………………………………………………………………………. 82

4-3-5- ردکردن تعارف…………………………………………………………………………………………….. 91

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………. 101

5-2- خلاصه مطالب…………………………………………………………………………………………………. 101

5-3 پاسخ به پرسش های تحقیق …………………………………………………………………………………….. 102

5-4 پیشنهاداتی برای پژوهش های بعدی………………………………………………………………….. 105

فهرست منابع و ماخذ

منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………. 106

منابع انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………… 107

• طرح موضوع تحقیق

…………….. 25

2-4-3-اهمیت حروف جر………………………………………………………………………………………………… 27

2-5-تعدد معانی حروف…………………………………………………………………………………………………….. 28

فصل سوم:مقایسه ی تطبیقی حروف جر عربی و حروف اضافه ی ساده ی فارسی

3-1-گزینش حروف اضافه ی ساده ی فارسی در تطبیق با حروف جر عربی………………. 31

3-2-نمایندگان اصلی یک معنای مشترک در حروف جر عربی و حروف اضافه ی

ساده ی فارسی………………………………………………………………………………………… 32

3-2-1-مقایسه ی حرف جر «من» در زبان عربی و حرف اضافه ی «از» در زبان

فارسی …………………………………………………………………………………………………. 32

3-2-1-1-حرف جر «من»……………………………………………………………………………………………….. 32

3-2-1-1-1- “من” جاره زائده……………………………………………………………………………………….. 32

3-2-1-1-2-«من» جاره غیر زائده…………………………………………………………………………………. 33

3-2-1-1-2-1-ابتدای غایت……………………………………………………………………………………………. 33

3-2-1-1-2-1-1-ابتدای غایت مکانی…………………………………………………………………………. 34

3-2-1-1-2-1-1-2-ابتدای غایت زمانی………………………………………………………………………… 37

3-2-1-1-2-1-1-2-3-ابتدای غایت در اشخاص:…………………………………………………………. 39

3-2-1-1-2-1-1-2-4-ابتدای غایت در رویدادها: ………………………………………………………. 39

3-2-1-1-2- تبعیض………………………………………………………………………………. 40

3-2-1-1-3- بیان جنس…………………………………………………………………………………….. 41

3-2-1-1-4- تعلیل ……………………………………………………………………………………………… 43

3-2-1-1-5- تعویض ………………………………………………………………………………………… 45

3-2-1-1-6-استعلا…………………………………………………………………………………………….. 46

3-2-1-1-7- مجاوزت ……………………………………………………………………………………. 50

3-2-1-1-8- انتساب…………………………………………………………………………………….. 53

3-2-1-1-9- استعانت …………………………………………………………………………………. 55

3-2-1-1-10- تعریف …………………………………………………………………………………… 56

3-2-1-1-11- تفصیل………………………………………………………………………………….. 58

3-2-1-1-12- تفضیل…………………………………………………………………………….. 60

3-2-1-1-13- تباعُد……………………………………………………………………………….. 61

3-2-1-1-14-بیان منشأ یک امر…………………………………………………………….. 62

3-2-1-1-15-موافقت و مطابقت……………………………………………………………………. 63

3-2-1-1-16- تعاقب…………………………………………………………………………………. 65

3-2-1-1-17- ظرفیت………………………………………………………………………………. 66

3-2-1-3-معانی غیر مشترک موجود در حرف اضافه ی «از»………………………….. 67

3-2-1-3-1-اختصاص………………………………………………………………………………. 68

3-2-1-3-2-احتوا…………………………………………………………………………………………. 69

3-2-1-3-3-تکثیر در وصف ………………………………………………………………………. 69

3-2-1-4-معنای غیر مشترک موجود در حرف جر «من»…………………………. 70

3-2-1-4-1-مشابهت…………………………………………………………………………………… 70

3-2-2-حرف جر «باء » در عربی و حرف اضافه ی «به» در فارسی……………………………. 71

3-2-2-1- معانی مشترک حرف جر «باء» و حرف اضافه ی «به» ……………………………… 71

3-2-2-1-1-الصاق……………………………………………………………………………………….. 72

3-2-2-1-2-استعانت…………………………………………………………………………………. 74

3-2-2-1-3-استعلا…………………………………………………………………………………………… 75

3-2-2-1-4-تعویض و بدل………………………………………………………………………. 78

3-2-2-1-5-تعلیل………………………………………………………………………………………… 79

3-2-2-1-6- مجاوزت…………………………………………………………………………….. 80

3-2-2-1-7-انتهای غایت……………………………………………………………………………. 81

3-2-2-1-8-موافقت و مطابقت………………………………………………………………… 86

3-2-2-1-9-ظرفیت مکانی………………………………………………………………….. 87

3-2-2-1-10- ظرفیت زمانی………………………………………………………………………….. 88

3-2-2-1-11- مصاحبت…………………………………………………………………………. 90

3-2-2-1-12- مقابله………………………………………………………………………………………… 92

3-2-2-1-13- قسم…………………………………………………………………………………… 93

3-2-2-1-14- دلالت بر مقدار……………………………………………………………………… 94

3-2-2-1-15-«باء» مترادف «من» و «به» مترادف «از»……………………………………………… 96

3-2-2-2-معانی غیر مشترک موجود در حرف اضافه ی «به»……………………………………… 97

3-2-2-1-توضیح…………………………………………………………………………………………… 97

3-2-2-2-صیرورت………………………………………………………………………………………… 98

3-2-2-3-بیان حال…………………………………………………………………………………….. 98

3-2-2-4-استغراق………………………………………………………………………………….. 99

3-2-2-5- تعاقب و ترتیب…………………………………………………………………………. 100

3-2-2-6-مشابهت………………………………………………………………………………………. 100

3-2-2-7-مقاربت………………………………………………………………………………………… 101

3-2-3- معانی غیر مشترک موجود در حرف جر «باء»………………………………. 102

3-2-3-1-باء النقل…………………………………………………………………………. 102

3-2-3-2-تفدیه ( فدا کردن )………………………………………………………………….. 102

3-2-3-4-بمعنای « تجاه ، أمام » …………………………………………………………………. 103

3-2-3-5-باء الزائد………………………………………………………………………………. 103

3-2-3-6-تبعیض…………………………………………………………………………………… 105

3-2-4-حرف جر «عن» و حرف اضافه ی « از »……………………………………….. 105

3-2-4-1-معانی مشترک حرف جر «عن» و حرف اضافه ی «از»:………………… 106

3-2-4-1-1-مجاوزت………………………………………………………………………………. 106

3-2-4-1-2- تعویض………………………………………………………………………………….. 107

3-2-4-1-3- استعلا…………………………………………………………………………… 107

3-2-4-1-4-تعلیل………………………………………………………………………………… 109

3-2-4-2-معانی غیر مشترک موجود در حرف اضافه ی «از»………………….. 109

3-2-4-3-معنای غیر مشترک موجود در حرف جر «عن»…………………………. 110

3-2-4-3-1-مرادف با معنای «بَعد»…………………………………………………………….. 110

3-2-5-حرف جر «إلی» و حرف اضافه ی «تا»…………………………………………….. 110

3-2-5-1-معنای مشترک حرف جر «إلی» و حرف اضافه ی «تا»………………… 111

3-2-5-1-1-انتهای غایت……………………………………………………………… 111

3-2-5-1-1-1-انتهای غایت حقیقی مکانی در حرف جر «عن»……………….. 111

3-2-5-1-1-2-انتهای غایت مجازی مکانی…………………………………………………………… 112

3-2-5-1-1-3-انتهای غایت حقیقی در زمان………………………………………………………………… 113

3-2-5-1-1-4-انتهای غایت مجازی زمانی…………………………………………………………………….. 113

3-2-5-1-1-5-انتهای غایت حقیقی در اشخاص…………………………………………………………… 114

3-2-5-1-1-6-انتهای غایت مجازی در رویدادها…………………………………………………………… 114

3-2-5-2-معانی غیر مشترک موجود در حرف جر «إلی»……………………………………………. 115

3-2-5-2-1-مصاحبت…………………………………………………………………………………… 115

3-2-5-2-2-تعلیل……………………………………………………………………………………….. 116

3-2-5-2-3-ظرفیت زمانی …………………………………………………………………………… 116

3-2-6-حرف جر «فی» و حرف اضافه ی « در »……………………………………………. 117

3-2-6-1-معانی مشترک حرف جر «فی» و حرف اضافه ی «در»……………….. 117

3-2-6-1-1- ظرفیت…………………………………………………………………………… 117

3-2-6-1-2-تعلیل…………………………………………………………………………………… 120

3-2-6-1-3-انتهای غایت…………………………………………………………………………… 121

3-2-6-1-4-توضیح:………………………………………………………………………………………… 122

3-2-6-1-5- بیان حالت…………………………………………………………………………………. 123

3-2-6-2-معانی غیر مشترک موجود در حرف جر «فی»……………………………… 124

3-2-6-2-1-استعلا…………………………………………………………………………………………… 124

3-2-6-2-2-مقایسه…………………………………………………………………………………….. 125

3-2-6-2-3-مصاحبت……………………………………………………………………………….. 125

3-2-6-3-معانی غیر مشترک موجود در حرف اضافه ی «در»…………………………………….. 126

3-2-6-3-1-مجاوزت………………………………………………………………………………………. 126

3-2-6-3-2-تعاقب………………………………………………………………………………………… 127

3-2-7-حرف جر «علی» و حرف اضافه ی «بر»……………………………………………………………. 127

3-2-7-1-معانی مشترک حرف جر «علی» و حرف اضافه ی «بر»……………………………… 127

3-2-7-1-1-استعلا………………………………………………………………………………………. 128

3-2-7-1-2-مجاوزت………………………………………………………………………………………. 129

3-2-7-1-3-مصاحبت………………………………………………………………………………… 130

3-2-7-1-4- تعلیل……………………………………………………………………………………….. 131

3-2-7-1-5- مطابقت……………………………………………………………………………………….. 132

3-2-7-1-6-الزام ………………………………………………………………………………………… 133

3-2-7-1-7- مخالفت…………………………………………………………………………………… 133

3-2-7-2-معانی غیر مشترک موجود در حرف جر «علی»:………………………………………….. 134

3-2-7-2-1-بیان حالت………………………………………………………………………… 134

3-2-7-2-2-به معنای «مِن»…………………………………………………………………… 135

3-2-7-2-3-ظرفیت زمانی……………………………………………………………………………..135

3-2-7-3-معانی غیر مشترک موجود در حرف اضافه ی «بر»……………………………………… 136

3-2-8-حرف جر «لام» و حرف اضافه ی «بهر» و «برای»…………………………………………… 136

3-2-8-1-معانی مشترک حرف جر «لام» و حرف اضافه ی «بهر» و «برای»:……………. 137

3-2-8-1-1- تعلیل…………………………………………………………………………………….. 137

3-2-8-1-2-مالکیت ……………………………………………………………………………………. 139

3-2-8-2-معانی غیر مشترک موجود در حرف جر «لام»…………………………………………….. 140

3-2-8-2-1-اختصاص………………………………………………………………………………………………………. 140

3-2-8-2-2-انتهای غایت…………………………………………………………………………………………………. 140

3-2-8-2-3-استحقاق………………………………………………………………………………………………………. 140

3-2-8-2-4-صیرورت……………………………………………………………………………………………………….. 141

3-2-8-2-5-ظرفیت…………………………………………………………………………………………………………. 141

3-2-8-2-6-تملیک………………………………………………………………………………………………………….. 142

3-2-8-2-7-تبلیغ…………………………………………………………………………………………………………….. 142

3-2-8-2-8-مقاربت………………………………………………………………………………………………………….. 143

3-2-8-2-9-تبعیض…………………………………………………………………………………………………………. 143

3-2-8-2-10-لام زائده…………………………………………………………………………………………………….. 144

3-2-8-2-11-برای تاكید نفی ………………………………………………………………………………………. 144

3-2-8-2-12-برای قسم………………………………………………………………………………………………….. 144

3-2-9-حرف جر «کاف» و حرف اضافه ی «چون»………………………………………………………. 145

3-2-9-1-معنای مشترک حرف جر «کاف» و حرف اضافه ی «چون»……………………….. 145

3-2-9-1-1- مشابهت ……………………………………………………………………………………………….. 145

3-2-9-1-1-1- شباهت از لحاظ هیئت…………………………………………………………………………. 145

3-2-9-1-1-2- شباهت از لحاظ جنس…………………………………………………………………………. 146

3-2-9-1-1-3-شباهت از لحاظ حالت……………………………………………………………………………. 147

3-2-9-1-1-4-شباهت از لحاظ مقدار……………………………………………………………………………. 147

3-2-9-2-معانی غیر مشترک موجود در حرف جر «کاف»:………………………………………….. 148

3-2-9-2-1-تعلیل……………………………………………………………………………………………………………. 148

3-2-9-2-2-تاکید …………………………………………………………………………………………………………… 149

3-2-9-2-3-در معنای اسمی ( به معنای مثل ): …………………………………………………………. 149

3-2-10-3-معنای غیر مشترک موجود در حرف اضافه ی «چون»…………………………….. 149

3-2-10-3-1-تفصیل……………………………………………………………………………………………………….. 150

3-2-11-حرف جر «حتی» و حرف اضافه ی «تا»:……………………………………………………….. 150

3-2-11-1-معانی مشترک حرف جر «حتی» و حرف اضافه ی «تا»:…………………………. 150

3-2-11-1-1-انتهای غایت………………………………………………………………………………………………. 151

3-2-11-1-2- تعلیل………………………………………………………………………………………………………… 152

3-2-12-دو حرف جر «مُذ ، مُنذُ» و حرف اضافه ی «از »…………………………………………… 152

3-2-13-حروف جر « حاشَ ، خَلا ، عَدا» و حروف اضافه ی « جز ، بجز»………………… 153

3-3-بررسی حروف اضافه ای که در جایگاه نماد اصلی یک معنی، معادلی در میان

حروف جر عربی ندارند………………………………………………………………………………………………………. 154

3-3-1-حرف اضافه ی «با»………………………………………………………………………………………………. 155

3-3-1-1-مصاحبت…………………………………………………………………………………………………………… 155

3-3-1-2-بیان حالت…………………………………………………………………………………………………………. 156

3-3-1-3-به معنای صاحب و دارنده ی صفت……………………………………………………………….. 156

3-3-1-4-تبلیغ…………………………………………………………………………………………………………………. 156

3-3-1-5-مخالفت……………………………………………………………………………………………………………… 157

3-3-1-6-مقابلت ………………………………………………………………………………………………………………. 157

3-3-1-7-استعانت…………………………………………………………………………………………………………….. 158

3-3-1-8-استدراک…………………………………………………………………………………………………………… 158

3-3-1-9-تعویض………………………………………………………………………………………………………………. 159

3-3-1-10-اختصاص………………………………………………………………………………………………………… 159

3-3-1-11-الصاق………………………………………………………………………………………………………………. 159

3-3-1-12-ظرفیت مکانی………………………………………………………………………………………………… 159

3-3-2-حرف اضافه ی «بی»……………………………………………………………………………………………. 160

3-3-2-1-نفی مصاحبت……………………………………………………………………………………………………. 160

3-3-2-2-نفی صفت…………………………………………………………………………………………………………. 160

3-3-2-3-بیان حالت…………………………………………………………………………………………………………. 161

3-3-3-حرف اضافه ی «را»……………………………………………………………………………………………… 161

3-3-3-1-علامت مفعول بی واسطه یا مستقیم……………………………………………………………… 162

3-3-3-2-قسم……………………………………………………………………………………………………… 162

3-3-3-3-تبلیغ…………………………………………………………………………………………………………………. 162

3-3-3-4- صیرورت………………………………………………………………………………………………………….. 163

3-3-3-5- فک اضافه………………………………………………………………………………………………………… 163

3-3-3-6-مقایسه»…………………………………………………………………………………………………………….. 163

3-3-3-7-مالکیت………………………………………………………………………………………………………………. 164

3-3-3-8-انتهای غایت……………………………………………………………………………………………………… 164

3-3-3-9- مترادف حرف اضافه ی «برای»…………………………………………………………………….. 164

3-3-3-10- تملیک…………………………………………………………………………………………………………… 165

3-3-3-11-مترادف حرف اضافه ی «به»……………………………………………………………………….. 165

3-3-3-12-مترادف حرف اضافه ی «از»………………………………………………………………………… 165

3-3-3-13-مترادف گروه حرف اضافه ای « از نظرِ »……………………………………………………. 165

3-3-3-14-: مترادف « صاحبِ ، دارنده ی ِ»…………………………………………………………………. 166

3-3-3-15- مترادف با « درباره ی »………………………………………………………………………………. 166

3-3-3-16-مترادف « به نظرِ »……………………………………………………………………………………….. 166

3-3-3-17- مترادف «برایِ، نزدِ »…………………………………………………………………………………… 166

3-3-3-18-مترادف حرف اضافه ی «بر»………………………………………………………………………… 167

3-3-3-19-مترادف « نسبت به، با»………………………………………………………………………………… 167

3-3-3-20-مترادف « بینِ ، میانِ……………………………………………………………………………………. 167

3-3-3-21-به معنای « سزاوارِ ، شایسته یِ»………………………………………………………………… 167

3-3-3-22- به منظور تخصیص مسندالیه………………………………………………………………………. 168

3-3-4-حروف جری که در جایگاه نماد اصلی یک معنی، معادلی در حروف

اضافه ی فارسی ندارند……………………………………………………………………………………………………… 168

3-3-4-1-«رُبَّ»………………………………………………………………………………………………………………… 168

3-3-4-1-1-تکثیر…………………………………………………………………………………………………………….. 168

3-3-4-1-2-تقلیل…………………………………………………………………………………………………………….. 169

3-3-4-2-حرف جر «تاء» و «واو» مفید معنای قسم……………………………………………………. 169

فصل چهارم:بررسی تفاوت های حروف در افاده ی یک معنای مشترک

4-1-مسأله ی نیابت حروف از یکدیگر…………………………………………………………………………….. 172

4-2-معانی مشترک حروف جر عربی و حروف اضافه ی فارسی…………………………………… 172

4-2-1-تعلیل …………………………………………………………………………………………………………………… 172

4-2-1-1-تعلیل در زبان عربی…………………………………………………………………………………………. 172

4-2-1-1-1-تعلیل در «من»…………………………………………………………………………………………… 173

4-2-1-1-2-تعلیل در «باء»…………………………………………………………………………………………….. 173

4-2-1-1-3-تعلیل در « ل »…………………………………………………………………………………………… 173

4-2-1-1-4-تعلیل در «علی»………………………………………………………………………………………….. 174

4-2-1-1-5-تعلیل در «عن»…………………………………………………………………………………………… 174

4-2-1-1-6-تعلیل در «فی»……………………………………………………………………………………………. 174

4-2-1-2-تعلیل در زبان فارسی………………………………………………………………………………………. 175

4-2-1-2-1-تعلیل در «برای»…………………………………………………………………………………………. 175

4-2-1-2-2-تعلیل در «به»……………………………………………………………………………………………… 175

4-2-1-2-3-تعلیل در «از »: ………………………………………………………………………………………….. 176

4-2-1-2-4-تعلیل در «بر»……………………………………………………………………………………………… 176

4-2-1-2-5-تعلیل در حرف اضافه ی «در»…………………………………………………………………… 176

4-2-استعلا …………………………………………………………………………………………………………………… 177

4-2-1-استعلاء در زبان عربی…………………………………………………………………………………………… 177

4-2-1-1-استعلا در «علی»…………………………………………………………………………………………….. 177

4-2-1-2-استعلا در «باء»………………………………………………………………………………………………… 177

4-2-1-3-استعلا در «عن»………………………………………………………………………………………………. 177

4-2-1-4-استعلا در «من»………………………………………………………………………………………………. 178

4-2-1-5-استعلا در «فی»………………………………………………………………………………………………. 178

4-2-2-استعلاء در زبان فارسی ……………………………………………………………………………………… 178

4-2-2-1-استعلا در «به»………………………………………………………………………………………………… 178

4-2-3-ظرفیت……………………………………………………………………………………………………………. 179

4-2-3-1-ظرفیت در زبان عربی………………………………………………………………………………………. 179

4-2-3-1-1-ظرفیت در «من»………………………………………………………………………………………… 179

4-2-3-1-2-ظرفیت مکانی در «باء»:……………………………………………………………………………… 179

4-2-3-1-3-ظرفیت زمانی در «باء»……………………………………………………………………………….. 180

4-2-3-1-4-ظرفیت زمانی در «إلی»……………………………………………………………………………… 180

4-2-1-3-5-ظرفیت زمانی در «علی»…………………………………………………………………………….. 180

4-2-3-1-6-ظرفیت در « لام»……………………………………………………………………………………….. 180

4-2-3-2-ظرفیت در زبان فارسی……………………………………………………………………………………. 181

4-2-3-2-1- ظرفیت در «از»………………………………………………………………………………………….. 181

4-2-3-2-2-ظرفیت مکانی در «به»……………………………………………………………………………….. 181

4-2-3-2-3-ظرفیت زمانی در «به»:……………………………………………………………………………….. 181

4-2-3-2-4-ظرفیت زمانی در «بر»………………………………………………………………………………… 182

4-2-3-2-5-ظرفیت در «با»……………………………………………………………………………………………. 182

4-2-4-مجاوزت……………………………………………………………………………………………………… 182

4-2-4-1-مجاورت در عربی……………………………………………………………………………………………… 182

4-2-4-1-1-مجاوزت در حرف «من»…………………………………………………………………………….. 182

4-2-4-1-2-مجاوزت در حرف «باء»………………………………………………………………………………. 183

4-2-4-1-3-مجاوزت در «علی» …………………………………………………………………………………….. 183

4-2-4-2-مجاورت در زبان فارسی…………………………………………………………………………………… 184

4-2-4-2-1-مجاوزت در حرف «از»……………………………………………………………………………….. 184

4-2-4-2-2-مجاوزت در حرف «بر»……………………………………………………………………………….. 184

4-2-5-مصاحبت…………………………………………………………………………………………………………….. 184

4-2-5-1-مصاحبت در زبان عربی ………………………………………………………………………………….. 184

4-2-5-1-1- مصاحبت در حرف «باء»…………………………………………………………………………… 185

4-2-5-1-2-مصاحبت در حرف «علی» ………………………………………………………………………… 185

4-2-5-2-مصاحبت در زبان فارسی ……………………………………………………………………………….. 185

4-2-5-2-1-مصاحبت در حرف « به »………………………………………………………………………….. 186

4-2-5-2-2-مصاحبت در حرف «بر»……………………………………………………………………………… 186

4-2-6-استعانت………………………………………………………………………………………………… 187

4-2-6-1-استعانت در زبان عربی ………………………………………………………………………………….. 187

4-2-6-1-1-استعانت در حرف «باء»………………………………………………………………………………. 187

4-2-6-1-2-استعانت در حرف «من»…………………………………………………………………………….. 187

4-2-6-2-استعانت در زبان فارسی …………………………………………………………………………………. 188

4-2-6-2-1-استعانت در حرف «با»………………………………………………………………………………… 188

4-2-6-2-2-استعانت در حرف «از» ……………………………………………………………………………… 188

4-2-6-2-3-استعانت در حرف «به»………………………………………………………………………………. 188

4-2-7-موافقت……………………………………………………………………………………………………… 189

4-2-7-1-در زبان عربی…………………………………………………………………………………………………… 189

4-2-7-1-1-موافقت در حرف «علی»…………………………………………………………………………….. 189

4-2-7-1-2-موافقت در حرف «من»………………………………………………………………………………. 189

4-2-7-1-3-موافقت در حرف «باء»……………………………………………………………………………….. 190

4-2-7-2-موافقت در زبان فارسی……………………………………………………………………………………. 190

7-2-7-2-1-موافقت در حرف «بر»………………………………………………………………………………… 190

4-2-7-2-2-موافقت در حرف «از»…………………………………………………………………………………. 190

4-2-7-2-3-موافقت در حرف «به»………………………………………………………………………………… 191

4-2-8-انتهای غایت……………………………………………………………………………………………………….. 191

4-2-8-1-انتهای غایت در حرف جر «إلی» و «حتی»………………………………………………….. 192

4-2-8-2-انتهای غایت در «باء»………………………………………………………………………………………. 193

4-2-8-3-انتهای غایت در «فی»……………………………………………………………………………………… 194

4-2-8-4-انتهای غایت در حرف «لام» جر…………………………………………………………………….. 194

فصل پنجم :بحث و نتیجه گیری

بحث ونتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………… 196

منابع …………………………………………………………………………………………………………………………………… 200

1-1-بیان مسأله

«حرف»، در لغت به معانی گوناگونی به کار می رود و از آن ها: طرف، جانب، لبه، کناره، تیزی شمشیر می باشد. (دهخدا، 1377: 8845. ج6 ) و در اصطلاح بر یکی از موارد زیر اطلاق می گردد:

2-3-3- رویکرد روان­شناسی…………………………………………………………………….. 21

فصل سوم: بررسی محتوایی قصه­ها

3-1-اسکندر و آب­حیات……………………………………………………………………….. 24

عنوان صفحه

3-2-آجیل مشکل­گشا………………………………………………………………………………. 31

3-3-آخروس …………………………………………………………………………………………….. 35

3-4-آخرین سفر حج…………………………………………………………………………………….. 39

3-5-آخرین شتر میر حمید ………………………………………………………………………… 41

3-6-آدم بدبخت……………………………………………………………………………………. 45

3-7-آدمی زاد ………………………………………………………………………………………………… 47

3-8-آدمی گرگ صورت………………………………………………………………………………. 49

3-9-آدی و بودی………………………………………………………………………………………… 54

3-10-آرزو……………………………………………………………………………………………………………… 56

3-11-آرش کمان گیر…………………………………………………………………………………… 59

3-12-آستر رویه را نگاه می­دارد، نه رویه آستر را…………………………………………….. 63

3-13-آسک……………………………………………………………………………………………….. 68

3-14-آسکه بوچلگه…………………………………………………………………………………….. 73

3-15-آسوکه­ی مد تنبل…………………………………………………………………………… 74

3-16-آسوکه­ی مرد تاجر…………………………………………………………………….. 77

3-17-آسه نی……………………………………………………………………….. 80

3-18-آسیابان و روباه…………………………………………………………………………… 81

3-19-آفتاب و مهتاب………………………………………………………………………. 83

3-20-آقا تنلگو………………………………………………………………………………….. 85

3-21-آقا جغده و خانم کبکه…………………………………………………………….. 87

3-22-آقا حسنک……………………………………………………………………… 89

3-23-آقا قلی …………………………………………………………………. 93

3-24-آقا موریز………………………………………………………………………………… 95

3-25-آقا موشه……………………………………………………………………………….. 96

3-26-آق تنلگی……………………………………………………………………………. 97

3-27-آکچل………………………………………………………………………………………………… 99

3-28-آکچلک…………………………………………………………………………………………. 101

3-29-آگبوری………………………………………………………………………………………………… 106

3-30-آلبرزنگی……………………………………………………………………………………………. 108

3-31-آلتین توپ…………………………………………………………………………………………. 113

عنوان صفحه

3-32-آلمانجیر……………………………………………………………………………………… 117

3-33-آنخودک……………………………………………………………………………………………………… 119

3-34-آوچی محمد………………………………………………………………………………….. 121

3-35-آه…………………………………………………………………………………………………….. 124

3-36-آه دختر کوچک بازرگان ……………………………………………………………………… 127

3-37-آهووک…………………………………………………………………………………………… 131

3-38-آهوی لنگ……………………………………………………………………………………….. 135

3-39-ابراهیم………………………………………………………………………………….. 138

3-40-ابراهیم گاو چران………………………………………………………………………. 140

3-41-ابن ملیح……………………………………………………………………………… 144

3-42-احمد پادشاه……………………………………………………………………………… 146

3-43-احمد تجار……………………………………………………………………… 148

3-44-احمد خان و علی ولی…………………………………………………………………… 151

3-45-احمد صیاد……………………………………………………………………………… 156

3-46-احمد لمتی ……………………………………………………………………………………….. 159

3-47-احمد و گلعذار………………………………………………………………….. 161

3-48-اذان گو…………………………………………………………………………………. 163

3-49-اسب ………………………………………………………………………………………… 167

3-50-اسب ابر و باد……………………………………………………………………. 169

3-51-استاد اصیب ……………………………………………………………………….. 172

3-52-استاد بو علی …………………………………………………………………………………. 175

3-53-استخاره کن……………………………………………………………………………… 177

3-54-اسداله که هم دختر عموشو گرفت و هم دختر پادشاهو………………………… 178

3-55-اسرار خونه­ی داروغه­ی نا­نجیب……………………………………………………………………. 180

3-56-اسکندر کبیر ………………………………………………………………………………………. 182

3-57-اسکندر و آب حیات………………………………………………………………………… 185

3-58-اشکر سره خاوا بو را دبنه آو…………………………………………………………….. 188

3-59-اصفهانی و شهمیرزادی………………………………………………………………………. 190

3-60-افراد ساده­لوح……………………………………………………………………….. 192

3-61-افسانه…………………………………………………………………………………………. 194

عنوان صفحه

3-62-افسانه­ی لری ………………………………………………………………………….. 196

3-63-الاغ آوازه خوان و شتر رقاص…………………………………………………………… 198

3-64-الله وار دیوانی یوخ……………………………………………………………………………….. 200

3-65-امتحان رفقا………………………………………………………………………………………….. 202

3-66-امتحان سه پسر پادشاه در اصفهان………………………………………………………. 204

3-67-امدک یگن…………………………………………………………………………………………… 206

3-68-ام زر زور……………………………………………………………………………………… 208

3-69-امیر­زاده و عرب زنگی…………………………………………………………………………. 210

3-70-امیر زن است نه مرد، چشم­های امیر تو را کشت……………………………………. 214

3-71-امیر هنرمند………………………………………………………………………………………… 218

3-72-انار خاتون………………………………………………………………………………… 220

3-73-اندرز­های حکیمانه………………………………………………………………………… 223

3-74-انگشتری شاه عباس کبیر…………………………………………………………….. 227

3-75-انگله من، دنگله من، منگله من…………………………………………………. 229

3-76-اوستا ابراهیم…………………………………………………………………………. 230

3-77-اوغچه پرین………………………………………………………………………………. 232

3-78-این بز است یا خر……………………………………………………………….. 234

3-79-این رو می­گند بخیل ……………………………………………………………….. 236

3-80-این نمی­ماند………………………………………………………………………………….. 237

3-81-ای وای……………………………………………………………………………………………. 239

3-82-ای وای های………………………………………………………………………………. 242

3-83-بابا خار­کن …………………………………………………………………………………. 244

3-84-بادی که از ورامین نرمه­ی آردو می­برد……………………………………………… 246

3-85-بازرگان…………………………………………………………………………………… 248

3-86-بازرگان و قاضی و بهلول………………………………………………………… 250

3-87-باغبان و پرنده­ی کوچک…………………………………………………………… 252

3-88-باغبان و دختر پادشاه………………………………………………………………………. 253

3-89-باغ سیب………………………………………………………………………………………… 255

3-90-باغ گل زرد و باغ گل سرخ………………………………………………………………….. 258

3-91-باقر آهنگر…………………………………………………………………………………………… 261

عنوان صفحه

3-92-باوه بیل به­ته………………………………………………………………………………… 263

3-93-باهوشان………………………………………………………………………………………………. 265

3-94-بچه درویش………………………………………………………………………………. 267

3-95-بدکار به سزای خودش می­رسد………………………………………………………. 269

3-96-برادر عاقل و برادر دیوانه…………………………………………………………………… 271

3-97-برادر عوض نداره……………………………………………………………………………… 273

3-98-برادر ناتنی و گنج آقا موشه……………………………………………………………….. 275

3-99-برا شیت و برا عاقل………………………………………………………………… 278

3-100-برزگر و خرس…………………………………………………………………………….. 280

3-101-برگ ظلمات…………………………………………………………………………………………. 282

3-102-برگ مروارید…………………………………………………………………………………… 285

3-103-بز بزکان…………………………………………………………………………………………… 288

3-104-بز دروغ­گو……………………………………………………………………………………. 290

3-105-بزرگمهر………………………………………………………………………………………….. 292

3-106-بز ریش سفید……………………………………………………………………….. 294

3-107-بز زنگوله پا…………………………………………………………………….. 296

3-108-بز فضول……………………………………………………………………………………………… 298

3-109-خر و گوساله و قوچ……………………………………………………………… 300

3-110-بللئوک، آوا­انداز، شلنگ انداز………………………………………………………. 301

3-111-بلال آقا…………………………………………………………………………………………… 303

3-112-بلبل………………………………………………………………………………………….. 307

3-113-بلبل………………………………………………………………………………………………….. 310

3-114-بلبل خیارک………………………………………………………………………………… 312

3-115-بلبل سر گشته………………………………………………………………………………. 315

3-116-بمونی و اسکندر………………………………………………………………….. 317

3-117-بنه­کی…………………………………………………………………………………….. 320

3-118-بوته­ی گل محمدی و هفت سرو……………………………………………………… 322

3-119- بوذرجمهر و خزانه­دار انوشیروان………………………………………………………… 324

3-120-بوعلی………………………………………………………………………………………….. 326

3-121-بوعلی سینا……………………………………………………………………….. 329

عنوان صفحه

3-122-بوعلی سینا و استاد…………………………………………………………….. 331

3-123- به دنبال فلک…………………………………………………………………………………… 333

3-124-بهرام قهرمان………………………………………………………………………………………… 335

3-125-بهلول و موش­های آهن­خوار…………………………………………………………….. 339

3-126-بهلول دانا……………………………………………………………………………………… 341

3-127-بهلول دانا و بازرگان………………………………………………………………………………. 343

3-128-بهلول دانا و خلیفه…………………………………………………………………. 345

3-129-بهلول دانا و خلیفه­ی بغداد………………………………………………….. 347

3-130-بهلول داننده و بهلول دیوانه…………………………………………………………… 350

3-131-بی­بی­له و چی­چی­له………………………………………………………………….. 352

3-132-بی­بی­لی­لی جان……………………………………………………………………………………. 353

3-133-بی­بی­ ناردونه………………………………………………………………………………… 356

3-134-بی­بی نگار و می­سس قبار………………………………………………………. 359

3-135-بی­غم دنیا……………………………………………………………………………………………. 363

فصل چهارم: نتیجه­گیری…………………………………………………… 365

منابع و مآخذ……………………………………………………………………… 380

کلیات

­

­1-1-مقدمه

بررسی و مطالعه در هر امری، ابتدا نیاز به شناخت جامع و دقیق از آن امر دارد. برای بررسی فرهنگ عامه به عنوان بخشی از فرهنگ هر جامعه­ای ابتدا باید تعریفی از فرهنگ ارائه داد. تعریف « فرهنگ» کار دشواری است و هرگز اتفاق نظری درباره­ی آن وجود نداشته است.

در واژه­نامه­های فارسی به­طور ضمنی به دو مفهوم اساسی فرهنگ که «ریشه» و «چشمه» باشد، اشاره شده است. این دو نکته دریافت و برداشتی از اندیشه­ها و تلقی عامه در بیان کاربرد این کلمه است. در این مورد در بعضی از این واژه­نامه­ها از قبیلفرهنگ جهانگیری،مجمع­ الفرس،لطایف اللغات،برهان قاطع،برهان جامع،نفیسیو … فرهنگ به شاخه­ی درختی اطلاق شده است که آن را می­خوابانند و روی قسمتی از آن خاک می­ریزند، به­طوری که سر شاخه از خاک بیرون باشد. مدتی به همین طریق می­گذرد تا شاخه بیخ برآورد و ریشه بدواند. آن­گاه آن شاخه را می­کنند و در جای دیگری می­نشانند و با این روش درختی ریشه­دار و مستقل آماده­ی بهره­برداری می­شود. در بعضی دیگر از کتب لغت، فرهنگ را به معنی کاریز و قنات گرفته­اند، علاوه بر این­ها، فرهنگ به معنی ادب، عقل، دانش، بزرگی، حکمت، معرفت، علم، فضیلت و هم­چنین به کتابی که مشتمل بر لغات و معانی باشد نیز فرهنگ می­گویند (بیهقی،1367 :10 و9).

در آغاز سده­ی حاضر فرهنگ مفهوم تازه­ای یافت. ابتدا به مفهوم آموزش و پرورش و برابر کلمه­­یeducation، اما رفته رفته به مفهوم اصلی خود، یعنی آن­چه انگلیسی­ها culture می­گویند، به کار رفت. امروزه کلمه­ی فرهنگ معادل دقیقی برای کلمه­ی culture است و تمام سطوح معنایی آن را در بر­می­گیرد. با این حال در ارائه­ی تعریفی دقیق از آن و این­که چه مواردی شامل فرهنگ می­شود، همواره اختلاف نظر وجود داشته است. شاید بتوان یکی از جامع­ترین تعریف­ها را این دانست که

فرهنگ مجموعه­ی پیچیده­ای است شامل معارف، معتقدات، هنرها، صنایع، فنون، اخلاق، قوانین، آیین­ها و بالاخره تمام عادات، رفتارها و ضوابطی که فرد به عنوان عضو جامعه از جامعه­ی خود فرامی­گیرد و در برابر آن جامعه وظایف و تعهداتی را برعهده دارد (روح­الامینی، 1380: 6).

52

3-2-4 علت وقوع فرایند پالایش در اساطیر بین النهرینی ……………………………………………………. 53

3-2-5 ابزار نجات نسل بشر در اساطیر بین النهرینی……………………………………………………………… 55

3-2-6 زمان وقوع فرایند پالایش در اساطیر بین النهرینی ……………………………………………………. 56

3-2-7 جغرافیای اسطوره ای فرایند پالایش در اساطیر بین النهرینی …………………………………. 58

3-2-8 سرانجام فرایند پالایش در اساطیر بین النهرینی…………………………………………………………. 58

3-3 بررسی فرایند پالایش جهان در اساطیر یونانی…………………………………………. 61

3-3-1 ترجمه ی متن باستانی فرایند پالایش جهان در اساطیر یونانی ……………………………….. 62

3-3-2 فرد نجات دهنده ی نسل بشر در اساطیر یونانی…………………………………………………………. 63

3-3-3 عامل به وجود آورنده ی فرایند پالایش جهان در اساطیر یونانی……………………………….. 65

3-3-4 علت وقوع فرایند پالایش در اساطیر یونانی ………………………………………………………………… 68

3-3-5 ابزار نجات نسل بشر در اساطیر یونانی ………………………………………………………………………… 72

3-3-6 زمان وقوع فرایند پالایش در اساطیر یونانی…………………………………………………………………. 73

3-3-7 جغرافیای اسطوره ای فرایند پالایش جهان در اساطیر یونانی……………………………………. 74

3-3-8 سرانجام فرایند پالایش در اسطوره های یونانی ………………………………………………………….. 75

3-4 بررسی فرایند پالایش جهان در اساطیر هندی ……………………………………….. 76

3-4-1 ترجمه متن باستانی فرایند پالایش در اساطیر هندی ………………………………………………. 77

3-4-2 فرد نجات دهنده ی نسل بشر در اساطیر هندی ……………………………………………………….. 77

3-4-3 عامل به وجود آورنده ی فرایند پالایش جهان در اساطیر هندی………………………………. 79

3-4-4 علت وقوع فرایند پالایش در اساطیر هندی…………………………………………………………………. 82

3-4-5 ابزار نجات نسل بشر در اساطیر هندی ……………………………………………………………………….. 83

3-4-6 زمان وقوع فرایند پالایش جهان در اساطیر هندی …………………………………………………….. 84

3-4-7 جغرافیای اسطوره ای فرایند پالایش در اساطیر هندی………………………………………………. 86

3-4-8 سرانجام فرایند پالایش جهان در اساطیر هندی………………………………………………………….. 87

3-5 بررسی فرایند پالایش جهان در اساطیر سامی…………………………………………. 87

3-5-1 توفان نوح و فرایند پالایش جهان به روایت تورات………………………………………………………. 88

3-5-2 فرد نجات دهنده ی نسل بشر در اساطیر سامی…………………………………………………………. 91

3-5-3 عامل به وجود آورنده ی فرایند پالایش جهان در اساطیر سامی………………………………. 92

3-5-4 علت وقوع فرایند پالایش در اساطیر سامی ………………………………………………………………… 92

3-5-5 ابزار نجات نسل بشر از توفان و سیل بزرگ در اساطیر سامی……………………………………. 93

3-5-6 زمان وقوع فرایند پالایش در اساطیر سامی ………………………………………………………………… 94

3-5-7 جغرافیای اسطوره ای فرایند پالایش جهان در اساطیر سامی …………………………………… 94

3-5-8 سرانجام فرایند پالایش جهان در اساطیر سامی …………………………………………………………. 95

فصل چهارم: نتیجه گیری

4-1 نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………… 98

4-2 محدودیت ها………………………………………………………………………………………………………………………. 102

4-3 پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………………….. 102

4-4 جدول تفاوت ها و شباهت های عناصر دخیل در فرایند پالایش جهان در اساطیر ایرانی، بین النهرینی، یونانی، هندی و سامی ………………………………………… 103

فهرست منابع

منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 105

منابع انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 109

مقدمه

1-1 کلیات

از آن جایی که موضوع مطرح شده در این پژوهش، جنبه ای اسطوره ای دارد، توضیح مختصری در مورد واژه ی اسطوره و اسطوره شناسی در این بخش ضروری می نماید.

ای برادر قصه چون پیمانه ای است

معنی اندر وی مثال دانه ای است

دانه ی معنی بگیرد مرد عقل

ننگرد پیمانه را گر گشت نقل(مولوی)

اسطوره ها آیینه هایی هستند که تصویرهایی را از ورای هزاره ها به نمایش می گذارند و آن جا که تاریخ وباستان شناسیراه به جایی نمی برند، اسطوره ها به کمک می آیند و فرهنگ بشر را از دوره ی باستان به زمان معاصر می آورند و اندیشه های بلند و منطق گسترده ی انسان هایی ناشناخته، اما صاحب اندیشه را در اختیار ما قرار می دهند (هینلز ، 1386: 9 ) .

در دنیای باستان، خدایان به ندرت موجوداتی فرا طبیعی و غیر ملموس و یا با موجودیت فرا طبیعی کاملاً جداگانه تلقی می شوند. مردم دنیای باستان بر این باور بودند که خدایان، انسان ها و طبیعت پیوندی ناگسستنی دارند و از قوانین یکسانی پیروی می کنند. بدین گونه است که در ابتدا میان دنیای خدایان و دنیای انسان ها، هیچ گونه جدایی از حیث هستی شناسی وجود نداشت. نفس وجودی خدایان باستانی از یک رودخانه، یک دریا، یک توفان و یا عواطف و احساسات بشری مانند عشق و خشم فراتر نبود. به گونه ای می توان چنین تلقی کرد که اسطوره به انسان ها کمک می کرد تا موقعیت خود را در جهان هستی بیابند. در دنیای امروزی واژه ی اسطوره اغلب برای توصیف و بیان موضوعی که واقعیت بیرونی ندارد به کار برده می شود اما در دنیای پیشا مدرن اسطوره رویدادی بود که به تعبیری زمانی اتفاق افتاده بود و همواره نیز تکرار می شد. اسطوره صورتی هنری است که به فراسوی تاریخ و آن چه در وجود بشر بی زمان است اشاره می کند. اسطوره شناسی واقعیت های عینی را بیان نمی کند اما در عین حال باورهای بشری را مدنظر دارد و به گونه ای باور ساز است (آرمسترانگ، 1390: 4).

واژه ی اسطوره، “myth”، برگرفته از واژه ی یونانی “mythos”، به معنی واژه یا داستان است. گاهی اوقات این واژه برای بیان موضوعی که بنا بر باور مردم نادرست و غیر واقعی است به کار می رود، اما اسطوره شناسی مجموعه ای از غیر واقعیات و دروغ ها نیست، بلکه مجموعه ای از واقعیت ها است.

1-8-7 زیست آشفتگی.. 16

1-9 زمین شیمی محیط های ساحلی و دریایی.. 17

1-9-1 زمین شیمی رسوبات دریایی.. 18

1-9-2 چرخه زیست زمین شیمیایی عناصر در محیط دریا 21

1-10 توزیع شیمیایی (گونه پذیری) فلزات سنگین در رسوبات… 23

1-10-1 تکنیک های استخراج ترتیبی.. 24

1-10-2 انواع روش های استخراج ترتیبی.. 25

1-10-3 یکدست کردن روندهای استخراج ترتیبی: روش BCR.. 28

1-10-4 انتقادهای وارد بر روشهای استخراج ترتیبی.. 29

1-10-5 اجزای استخراج پذیر در روش های رایج استخراج ترتیبی.. 29

1-10-5-1 کسر تبادل پذیر. 29

1-10-5-2 فاز کربناتی.. 30

1-10-5-3 فاز اکسیدهای آهن و منگنز، یا فاز کاهش پذیر. 30

1-10-5-4 فازهای آلی یا فاز اکسایش پذیر. 31

1-10-5-5 کسر قابل استخراج با اسید قوی یا فاز بازماندی.. 32

1-11 تأثیر شوری بر تحرک فلزات سنگین در رسوبات ساحلی.. 32

1-12 ارزیابی رسوبات آلوده 33

1-13 ضرورت انجام پژوهش در ارتباط با رسوبات آلوده 34

1-14 مطالعات پیشین.. 35

1-15 اهداف پژوهش…. 38

فصل دوم

2- ویژگی های عمومی، و زمین شناسی منطقه…. 42

2-1 مقدمه. 42

2-2 ویژگی های عمومی خلیج گواتر. 43

2-3 زمین شناسی.. 45

2-3-1 زمین شناسی محدوده مورد مطالعه. 45

2-3-1-1 واحد M^sm.. 46

2-3-1-2 واحد MP1^m.. 46

2-3-1-3 واحد P1^sc47

2-3-1-4 نهشته های ساحلی قدیمی کواترنر(Q^mt1) 48

2-3-1-5 واحد QP^l48

2-3-1-6 واحد Q^t1. 48

2-3-1-7 واحد Q^t2. 49

2-3-1-8 واحد Q^m.. 49

2-3-1-9 واحد Q^es49

2-3-1-10 واحد Q^Id. 49

2-4 جغرافیای دیرینه مکران ساحلی.. 50

2-5 زمین ریخت شناسی مکران ساحلی.. 50

2-5-1 رشته های ماسهای.. 52

2-5-2 رودخانه ها 53

2-5-3 پادگانه های دریایی.. 54

2-6 پارامترهای اقلیم شناختی منطقه. 57

2-6-1 دما 57

2-6-2 رطوبت… 57

2-6-3 بارش…. 57

2-6-4 باد. 58

2-7 ویژگی های عمومی دریای عمان.. 58

2-7-1 منشا رسوبات بستر دریای عمان.. 60

2-7-2 پدیده اقلیمی مونسون در دریای عمان.. 60

2-7-3 اقیانوس شناسی فیزیکی دریای عمان.. 62

2-7-4 توده های آبی.. 62

2-8 سوابق تاریخی مطالعات اقیانوس شناختی در دریای عمان.. 64

فصل سوم

3- روش های نمونه برداری، آماده سازی، تجزیه نمونه ها، و تحلیل آماری داده ها……. 68

3-1 انتخاب نقاط نمونه برداری.. 68

3-2 روش نمونه برداری از رسوبات… 73

3-3 آماده سازی نمونه ها 74

3-3-1 آماده سازی اولیه نمونه ها 74

3-3-2 مرحله دوم آماده سازی.. 76

3-4 اندازه گیری پارامترهای کیفی آب… 76

3-4-1 pH، EC، شوری، و دما 76

3-5 اندازه گیری پارامترهای کیفی رسوب… 77

3-5-1 دانه بندی رسوبات… 77

3-5-2 تعیین درصد رطوبت، ماده آلی، و کربنات در نمونه های رسوب… 79

3-5-3 اندازه گیریpH و EC رسوب… 81

3-5-4 اندازه گیری ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) 81

3-6 تجزیه های شیمیایی.. 83

3-6-1 تعیین غلظت کل عناصر در نمونه های رسوب… 83

3-6-2 تعیین غلظت سدیم در آزمایش تعیین CEC رسوب… 83

3-6-3 تعیین غلظت عناصر در هر کسر رسوب… 83

3-7 کسرپذیری عناصر جزئی رسوب بااستفاده از تجزیه استخراج ترتیبی.. 84

3-7-1 دستورالعمل استخراج ترتیبی.. 84

3-7-2 هضم با تیزاب سلطانی.. 84

3-7-3 مراحل استخراج ترتیبی.. 85

مرحله اول (قابل استخراج در اسید/ کسر تبادل پذیر) 85

مرحله دوم (کسر به آسانی کاهش پذیر) 85

مرحله سوم (کسر اکسایش پذیر) 85

مرحله چهارم (کسر بازماندی) 86

3-7-4 بازیابی روند استخراج ترتیبی.. 86

3-8 تحلیل داده ها 86

3-8-1 روش های آماری تحلیل داده ها 86

3-8-1-1 تحلیل توصیفی داده ها و تعیین ضرایب همبستگی.. 86

3-8-1-2 آنالیزهای چندمتغیره 87

الف) تحلیل مؤلفه اصلی (PCA) 87

ب) تحلیل خوشه ای (CA) 88

3-8-2 روش های آماری مرتبط با تحلیل زمین شیمیایی داده ها 88

3-8-2-1 مقایسه با غلظت های استاندارد جهانی و محلی.. 88

الف) استفاده از ترکیب شیل میانگین و پوسته قارهای بالایی به عنوان ماده مرجع.. 88

ب) استفاده از ترکیب زمینه طبیعی منطقه به عنوان ماده مرجع محلی.. 89

3-8-2-2 محاسبه شاخص های زمین شیمیایی.. 89

الف) ضریب غنی شدگی.. 90

ب) ضریب زمین انباشت… 91

ج) ضریب آلودگی (C_f) و درجه آلودگی (C_d). 92

د) شاخص بار آلودگی.. 93

ه) خطر بالقوه بوم شناختی (Erⁱ) و ضریب ریسک (RI) 93

و) استانداردهای کیفیت رسوب… 94

3-8-2-3 روش های محاسبه تحرک، زیست دسترس پذیری، و ریسک عناصر. 95

الف) ضریب تحرک عناصر. 95

ب) ضریب آلودگی انفرادی.. 96

ج) ضریب آلودگی کلی.. 96

د) کد ارزیابی ریسک… 96

فصل چهارم

4- ارزیابی زیست محیطی آلودگی رسوبات خلیج گواتر…. 100

4-1 مقدمه. 100

4-2 ویژگی های فیزیکوشیمیایی رسوبات خلیج گواتر. 100

4-2-1 بررسی پارامترهای فیزیکوشیمیایی در نمونه های رسوب سطحی.. 101

4-2-1-1 بافت نمونه های رسوب… 101

4-2-1-2 دما 103

4-2-1-3 شوری.. 104

4-2-1-3-1 نقش پارامترهای دما و شوری در توزیع فلزات سنگین در خلیج.. 104

4-2-1-4 EC نمونه های رسوب و آب روی رسوبات… 105

4-2-1-5 pH نمونه های رسوب سطحی و آب بالای رسوبات… 106

4-2-1-6 محتوای ماده آلی نمونه های رسوب… 107

4-2-1-7 محتوای کربنات نمونه های رسوب سطحی.. 108

4-2-1-8 ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) نمونه های رسوب سطحی.. 109

4-2-2 بررسی پارامترهای فیزیکوشیمیایی در مغزه های رسوبی.. 110

4-2-2-1 pH مغزه های رسوبی.. 110

4-2-2-2 EC مغزه های رسوبی.. 111

4-2-2-3 محتوای ماده آلی در مغزه های رسوبی.. 112

4-2-2-4 درصد کربنات مغزه های رسوبی.. 113

4-2-2-5 ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) مغزه های رسوبی.. 114

4-3 توزیع سطحی فلزات جزئی در نمونه های رسوب سطحی.. 115

4-3-1 روابط بین غلظت فلزات و پارامترهای فیزیکوشیمیایی آب و رسوب در نمونه های رسوب سطحی 118

4-4 بررسی غلظت فلزات سنگین در مغزه های رسوبی.. 123

4-4-1 روابط بین پارامترهای فیزیکوشیمیایی و توزیع فلزات در مغزه های رسوبی.. 127

4-5 زمین شیمی عناصر جزئی در رسوبات سطحی منطقه. 129

الف) آمار توصیفی.. 129

ب) مقایسه میانگین غلظت فلزات سنگین رسوبات سطحی خلیج گواتر با میانگین غلظت عناصر نمونه مرجع محلی و استانداردهای جهانی 130

ج) مقایسه میانگین غلظت فلزات سنگین رسوبات سطحی خلیج گواتر با میانگین غلظت عناصر در برخی از خلیج ها و سواحل جهان 133

4-6 ارزیابی سمناکی بوم شناختی فلزات سنگین در رسوبات خلیج گواتر. 134

4-7 همبستگی بین فلزات و پارامترهای زمین شیمیایی.. 137

4-8 تحلیل مؤلفه اصلی (PCA) 140

4-9 تحلیل خوشه ای (CA) 142

4-10 ارزیابی آلودگی زیستمحیطی فلزات سنگین در رسوبات سطحی خلیج گواتر. 143

4-10-1 ضریب غنی شدگی.. 143

4-10-1-1 ضریب غنی شدگی عناصر در نمونه های رسوب سطحی.. 143

4-10-1-2 محاسبه ضریب غنی شدگی عناصر برای مغزه های رسوبی.. 145

4-10-2 ضریب آلودگی و درجه آلودگی عناصر. 147

4-10-3 محاسبه شاخص زمین انباشت رسوبات خلیج گواتر. 152

4-10-3-1 محاسبه شاخص زمین انباشت برای نمونه های رسوب سطحی.. 152

4-10-3-2 محاسبه شاخص زمین انباشت (Igeo) برای مغزه های رسوبی.. 153

4-10-4 خطر بالقوه بومشناختی (Eri)، ضریب ریسک (RI)، و شاخص بار آلودگی (PLI) نمونه های سطحی 155

فصل پنجم

5- الگوی تفکیک فلزات سنگین در رسوبات سطحی برداشته شده از بخش ایرانی خلیج گواتر با استفاده از روش استخراج ترتیبی……… 160

5-1 مقدمه. 160

5-2 بررسی صحت و دقت نتایج تجزیه استخراج ترتیبی.. 161

5-3 گونه پذیری عناصر در رسوبات سطحی خلیج گواتر. 162

5-3-1 مس…. 162

5-3-2 سرب… 164

5-3-3 روی.. 165

5-3-4 منگنز. 167

5-3-5 کبالت… 169

5-3-6 کروم. 171

5-3-7 نیکل.. 172

5-3-8 وانادیم.. 173

5-3-9 آهن.. 175

5-4 شاخص های ارزیابی تحرک عناصر در رسوبات… 177

5-4-1 ضریب تحرک عناصر. 177

5-4-2 ضریب آلودگی انفرادی و کلی عناصر. 178

5-4-3 کد ارزیابی ریسک… 179

فصل ششم

6- نتیجه گیری و پیشنهادات…….. 183

6-1 مقدمه. 183

6-2 نتایج.. 183

6-3 پیشنهاداتی برای مطالعات آتی.. 189

فهرست منابع و مأخذ

منابع فارسی.. 191

منابع انگلیسی.. 194

پیوست ها

پیوست یک… 219

پیوست دو. 220

پیوست سه. 221

مقدمه

رسوبات، بخش اساسی و جدایی­ناپذیر سامانه­های آبگین هستند، چرا که زیر لایه­ای برای اندامگان­ها فراهم کرده، و به­وسیله برهمکنش با آب­های احاطه­کننده، نقش مهمی در سامانه­های آبگین ایفا می­کنند (Burden, et al., 2002). رسوبات را می­توان حامل، و منبع آلاینده­ها در سامانه­های آبگین تلقی کرد. آلاینده­ها ضرورتا توسط رسوب تثبیت نمی­شوند، اما ممکن است به­وسیله فرآیند­های زیست­شناختی و شیمیایی، در بخش رسوبی و ستون آب بازیابی شوند. رسوب، یک گرداورنده مهم برای آلاینده­های فلزی در سامانه­های آبگین است. امروزه، بسیاری از مواد شیمیایی انسان­زاد پس از ورود به سامانه­های آبگین، بر روی سطح رسوبات انباشته می­شوند. این آلاینده­ها ممکن است به­طور مستقیم توسط واحد­های صنعتی، و تصفیه­خانه­های فاضلاب شهری، و یا به­طور غیر­مستقیم، توسط رواناب­های آلوده مناطق شهری و کشاورزی در سامانه­های آب تخلیه شوند. در نتیجه، رسوبات بسیاری از بندر­های صنعتی، و نواحی ساحلی اطراف جهان، داری غلظت بالایی از فلزات سنگین هستند، که می­تواند نشانگر­ بسیار مهم آلودگی محیط­ آب باشد (Miller et al., 2000, Chen, et al., 2001, Feng, et al., 2004, Wang et al., 2007).

رسوبات آلوده می توانند حیات آبزیان در محیط دریا را به خطر بیندازند. آلاینده­های همراه­ با رسوب ممکن است توسط آبزیان، زیست­انباشت، و به زنجیره غذایی منتقل شوند. اندامگان­های کف­زی با رسوبات تماس مستقیم دارند، و میزان آلودگی رسوب ممکن است اثر بارزتری بر حیات آنها داشته باشد (Malins, et al., 1984). برخی از آلاینده­های رسوب، توسط کف­زیان در فرآیندی به نام زیست­انباشت جذب می­شوند. هنگامی که جانوران بزرگتر، از این اندامگان­های آلوده تغذیه می­کنند، مواد سمناک را ناخواسته وارد بدن خود می­کنند، و بدین ترتیب، با ورود به جانوران رده­بالاتر در زنجیره­غذایی، طی فرآیندی موسوم به زیست­بزرگسازی، غلظتهای بسیار بالایی از آلاینده­های بالقوه­سمناک در بدن آنها انباشته می­شود. ماهی ها، صدف ها، پرندگان آبزی، و پستانداران دریایی ممکن است غلظت­های خطرناکی از مواد شیمیایی سمناک را در بدن خود انباشته کنند (Begum, et al., 2009).

1-2 فلزات سنگین، مصارف، و منابع

فلزات سنگین، زیرمجموعه ای از عناصر بالقوه­سمناک موجود در جدول تناوبی هستند، كه اغلب ویژگی های فلزی دارند. تعاریف مختلفی بر اساس چگالی، عدد اتمی، عدد جرمی، و ویژگی های شیمیایی و سمناكی برای این دسته از عناصر ارائه شده­است. از آنجا كه این اصطلاح تعاریف مختلفی را شامل می شود، امروزه اصطلاحات دیگری همچون فلزات سمناک، و یا فلزات جزئی كاربرد بیشتری دارد (Sarkar, 2002). فلزات سنگین به دلیل سمناکی بالا، قابلیت زیست­انباشت، و ماندگاری زیاد، خطرات زیست­محیطی زیادی برای زیست­بوم­ها دارند (Tam and Wong, 2000; Clark et al., 1998). برخی از عناصر بالقوه­سمناک، عناصر ریزمغذی ضروری (Fe، Co، Cu، Zn، As، Se، Mo، Mn، Cr) هستند، که كمبود و بیشبود آنها به مسمومیت موجودات زنده منجر می شود. برخی دیگر نیز عناصر ریزمغذی غیرضروری (Cd، Hg، Pb) هستند، كه عدم مصرف آنها برای موجود زنده مشكل­ساز نیست، اما بیشبود، عدم دفع، و زیست­انباشت آنها منجر به مسمومیت می شود. فلزات، نقش حیاتی و ارزشمندی در توسعه صنعت، و پیشرفت فناوری دارند. از آنجا که این فلزات پس از مصرف، تجزیه نمی­شوند، و بنابراین در محیط زیست انباشته می شوند، غلظت بالای آنها به از­بین­رفتن تعادل در بوم سامانه­ها منجر شده، و مشكلات متعددی را به همراه خواهد داشت. عناصر As، Cd، Cr، Pb، و Hg، به دلیل ویژگی­های سرطان زایی، و دیگر مشكلات سلامتی و بهداشتی، بیش از سایر عناصر بالقوه­سمناک در سال­های اخیر مورد توجه قرار گرفته اند. فجایع بزرگ انسانی، مانند آنچه كه در میناماتای ژاپن (Hg)، بنگال غربی و بنگلادش (As)، و بیماری ایتای ایتای (Cd) در ژاپن اتفاق افتاد، و یا انواع بیماری­های عصبی و کُندذهنی كودكان (Pb)، دلیلی بر اهمیت بیشتر این عناصر است (Selinus et al., 2005). علاوه بر منابع طبیعی، كاربرد این عناصر در صنعت، معدن، و كشاورزی منجر به افزایش غلظت این عناصر در بوم سامانه های مختلف شده است، و در صورت عدم كنترل، تصفیه، و جداسازی این عناصر، بوم سامانه­ها با مشكلات متعددی مواجه خواهند شد.

در طبیعت، گونه های انحلال­پذیر فلزات، فراوان، و به آسانی دسترس­پذیر هستند. فراوانی معمولا فلزات دسترس­پذیر را به آنهایی که اعداد اتمی زیر 40 دارند، محدود می­کند. از دیدگاه آلودگی زیست­محیطی، فلزات ممکن است بر اساس سه معیار زیر رده­بندی شوند (Wood, 1974):

• غیربحرانی (Rb, Li, Sr, Al, Ca, K, Fe, Mg, Na)،

• سمناک، اما بسیار انحلال­ناپذیر، و یا بسیار کمیاب (Rh, Ba, Ru, Ir, Os, La, Ga, Ta, W, Zr, Hf, Ti)،

• بسیار سمناک، و نسبتا دسترس­پذیر (Bi, Sb, Pb, Ti, Hg, Cd, Ag, Te, Se, As, Cr, Sn, Zn, Cu, Ni, Co, Be).