2-3-6- بهبود مصرف انرژی و بهره ­وری…………………….. 26

2-3-7- کارکنان و بهره­ وری…………………………………… 27

2-3-8- به روز بودن و بهره­وری………………………………. 28

2-3-9- نقش تأمین کنندگان در بهره­وری واحدها…………. 29

2-3-10- دولت وبهبود بهره­وری واحدهای تولیدی…………. 32

2-4- بهره­وری در واحدهای مرغ گوشتی…………………… 34

2-5- مطالعات داخلی و خارجی…………………………….. 36

2-5-1- مطالعات داخلی……………………………………… 36

2-5-2- مطالعات خارجی……………………………………… 39

2-6- جمع­بندی مطالعات و ارائه مدل مفهومی تحقیق……. 40

فصل سوم: روش پژوهش

3-1- مقدمه……………………………………………………. 42

3-2- روش تحقیق…………………………………………….. 42

3-3- جامعه ی آماری……………………………………………. 43

3-5- ابزار پژوهش………………………………………………. 44

3-6-1- اعتبار (روایی) و پایایی پرسشنامه…………………… 44

3-6-2- پایایی پرسشنامه……………………………………… 45

3-7- روش تجزیه و تحلیل داده ­ها…………………………….. 46

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ­ها

4-1 مقدمه………………………………………………………. 48

4-2 ضریب اطمینان پژوهش………………………………….. 48

4-3 معرفی روش­های آماری مورد استفاده…………………. 48

4-4 ارائه و تحلیل نتایج……………………………………….. 49

4-5 بررسی فرضیه ی نرمال بودن هریک از متغیرها……….. 53

4-5-1 روش توصیفی (رسم نمودار هیستوگرام)…………… 53

4-5-2 روش استنباطی (آزمون کلموگروف-اسمیرنف)………. 56

4-6 بررسی فرضیات تحقیق…………………………………… 57

فصل پنجم: نتیجه گیری، بحث و پیشنهادات

5-1- مقدمه……………………………………………………… 64

5-2- خلاصه ی تحقیق………………………………………….. 64

5-3- بحث و نتیجه­ گیری……………………………………….. 65

5-4- پیشنهادات………………………………………………….. 71

5-5- محدودیت­های تحقیق……………………………………….. 72

5-6- زمینه ی تحقیقات آتی………………………………………. 72

منابع ………………………………………………………………..73

منابع فارسی………………………………………………………. 73

منابع لاتین……………………………………………………….. 76

ضمائم……………………………………………………………. 78

چکیده:

هدف این تحقیق بررسی و شناسایی عوامل مؤثر در بهره­وری واحدهای تولید مرغ گوشتی شهرستان مراغه بوده است. این پژوهش توصیفی و از نوع پیمایشی بوده و ابزار پیمایش در این تحقیق پرسشنامه بوده است. برای جمع آوری اطلاعات مربوط به آزمون فرض­ها از پرسشنامه ی محقق ساخته استفاده شد. به این صورت که بعد از انتخاب نمونه های مورد نظر از جامعه ی آماری مورد مطالعه که شامل کلیه ی مدیران واحدهای تولید مرغ گوشتی در شهرستان مراغه بودند که به علت کمی جامعه ی آماری، نمونه­گیری انجام نشد و همه ی مدیران برای شرکت در تحقیق انتخاب شدند. پرسشنامه­ها به تعداد مورد نظر تکثیر و با مراجعه ی حضوری به هر یک از واحدها در اختیار پاسخگویان مطالعه قرار گرفت. بعد از جمع­آوری اطلاعات، داده­ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS نسخه ی 18 مورد آنالیز قرار گرفت. سپس در بخش استنباطی با استفاده از آزمون t تک نمونه­ ای و آزمون فریدمن، فرضیات پژوهش آزمون شدند. نتایج نشان داد که بهبود مصرف انرژی، سابقه ی مدیر و کارکنان، میزان سرمایه ی تولیدی، اندازه ی واحد، آموزش و ترویج، استفاده از تکنولوژی­های جدید و قیمت نهاده ها بر بهره­وری واحدهای تولیدی مرغ گوشتی مؤثر می­باشند.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

اهمیتی که صنایع کوچک در توسعه ی اقتصادی کشورها دارند، توجه روزافزون سیاست گذاران را در جوامع مختلف به دنبال داشته است. اصولاً در بیشتر کشورهای توسعه ی یافته جهان، اتخاذ سیاست های مربوط به حمایت از بنگاه های کوچک و متوسط به منظور کاهش فقر و ایجاد اشتغال، از مهمترین اولویت های توسعه ی دولت ها محسوب می شود. میزان موفقیت دولت ها در فراهم آوردن شرایط مناسب برای فعالیت بخش خصوصی که بخش اعظم آن­ها در چارچوب بنگاه های کوچک و متوسط فعالیت می کنند و در واقع ستون فقرات صنعت بیشتر کشورها را تشکیل می دهند، از عوامل تعیین کننده ی عملکرد بخش صنعت محسوب می شوند (تهامی پور و شاه مرادی، 1386).

از آنجایی که مهم ترین عامل یا اهرم اصلی کاهش یا افزایش بهره وری سازمان، منابع انسانی آن است لذا یکی از مسائلی که مدیران سازمان های پیشرو را در دهه های آینده درگیر خود خواهد ساخت، تلاش برای افزایش بهره وری شغلی کارکنان است. اندازه­گیری بهره وری یکی از اساسی ترین فعالیت هایی است که در سطوح مختلف می تواند راهگشای مدیریت در تصمیم گیری باشد. اندازه­گیری بهره وری در سطح بنگاه ها، راهنمای مدیران ارشد در زمینه ی تأمین و تخصیص منابع رشد تولید از جمله نیروی انسانی و سرمایه می باشد. مدیران به کمک نتایج حاصل از تحلیل شاخص بهره وری کل عوامل تولید می توانند بنگاه تحت مدیریت خود را از نظر سرمایه بر بودن و یا کاربر بودن بهتر شناخته و تصمیمات درستی در زمینه ی تزریق منابع جدید به بنگاه اتخاذ نمایند.

گوشت مرغ در سال های اخیر به طور وسیعی جهت تغذیه ی انسان و تأمین پروتئین مورد نیاز به کار رفته است. پرورش مرغ گوشتی به دلیل رشد سریع، سهولت تغذیه، استفاده از فضای بسته، تراکم و ضریب تبدیل بهتر نسبت به سایر محصولات پروتئینی و همچنین دارا بودن مواد مورد نیاز بدن انسان از مزایای خاصی برخوردار است؛ ولی به دلیل رعایت نشدن اصول صحیح مدیریتی و استانداردهای فنی در تولید و پرورش مرغ، خسارات قابل توجهی در وهله ی اول به تولیدکنندگان و سپس به جامعه و اقتصاد ملی وارد شده است (دشتی و یزدانی، 1375).

آنچه در این پایان نامه مورد بررسی قرار می­گیرد، بررسی و شناسایی عوامل مؤثر در بهره­وری واحدهای تولید مرغ گوشتی می­باشد. به همین جهت این تحقیق با ارائه ی مقدمه­ای کوتاه و بیان مسأله در فصل اول که کلیات نام دارد، شروع می شود، همچنین در این فصل مفاهیم کلیدی و اهداف و فرضیه­های تحقیق هم گفته می شود. در فصل دوم مبانی نظری به همراه بررسی منابع و تحقیقات پیشین در مورد موضوع صورت می­گیرد. فصل سوم این مطالعه، متدولوژی پژوهش به همراه مراحل اجرا را با ذکر جزئیات بازگو خواهد کرد. در فصل چهارم، نتایج تحقیق آورده می شود و در فصل پنجم نتیجه­گیری و بحث می­ آید و پیشنهاداتی ارائه می شود.

2-1- بیان مسأله

از دیدگاه برنامه ریزی و توسعه ی اقتصادی، غذا هم به عنوان کالای اقتصادی و هم به عنوان یکی از محورهای اصلی توسعه، نقش بنیادی در تأمین استقلال کشور و سلامت جامعه دارد. از آنجایی که محصولات دامی و طیور یکی از منابع مهم و ضروری مواد غذایی است و با توجه به اهمیت صنعت دامی در عصر حاضر، واحدهای تولیدی دامی نقش مهمی در تأمین غذا در کشور به عهده دارند. طبق بررسی­هایی که در ایران به طور پراکنده در واحدهای تولیدی دامی انجام شده است، نشان داده شده است که سطح بهره وری و راندمان در ایران پایین­تر از استاندارد می باشد (حسینی و همکاران، 1390).

بهره وری از جمله عواملی است که دوام و بقای بنگاه ها را در دنیای پررقابت فعلی تضمین می­کند. حاکم شدن فرهنگ بهره وری، موجب استفاده بهینه از کلیه امکانات مادی و معنوی سازمان­ها می شود و دائماً توان­ها، استعدادها و امکانات بالقوه ی بنگاه­ها شکوفا می شود (راکوتواریزوا، 2008).

امروزه تمام کشورهای جهان در پی بدست آوردن پیشرفت­هایی در زمینه ی بهره وری هستند، بدین معنی که بتوانند با مصرف منابع کمتر به مقدار تولید بیشتری دست یابند. بهره وری عبارتست است از استفاده ی مطلوب، مؤثر و بهینه از مجموعه امکانات، ظرفیت­ها، سرمایه­ها، منابع و فرصت­ها. به عبارت دیگر، بهره وری، استفاده ی مؤثر و بهینه از زمان و ارزش حاصل از سرمایه، عمر، فکر، اندیشیه و توان­ها و استعدادها در یک واحد زمان و استفاده ی مطلوب از همه ی امکانات است (رفیعی و همکاران، 1390).

اندازه­گیری بهره وری به دلیل اهمیت آن در ارزیابی عملكرد سازمان­ها، همواره مورد توجه محققان بوده است. ضرورت رعایت اصل بهره وری در استفاده از منابع و امکانات موجود در دستیابی به اهداف سازمانی و تلاش در جهت افزایش آنها، بر کسی پوشیده نیست. یکی از راه­های بهبود و پیشرفت اقتصادی و روزافزون یک واحد تولیدی صنعتی، اندازه گیری بهره وری آن است و براساس اندازه گیری و تجزیه و تحلیل شاخص های بهره وری، فرصت­های بهبود تعریف می شود و چرخه ی بهبود را می توان انجام داد (میری و همکاران، 1387).

بهره وری استفادة مؤثر و کارآمد از ورودی­ها یا منابع برای تولید محصول یا ارائة خروجی­هاست. ورودی­ها (نهاده ها) منابعی از قبیل مواد اولیه، ابزارآلات و تجهیزات، نیروی کار و زمین و سایر موارد هستند که برای خلق خروجی یا ستاده (محصولات تولیدی، خدمات ارائه شده) استفاده می شوند. اندازه گیری بهره وری برای هر سازمان ضروری است و این امر به حدی حائز اهمیت است که می توان با برقراری و اجرای یک سیستم اندازه گیری بهره وری به نقاط قوت و ضعف یک سازمان تولیدی پی برد (حاجی رحیمی و کریمی، 2009).

یک واحد تولیدی در واقع قسمتی از شرکت است که به تکمیل محصول نهایی، تولید محصول یا ارائه خدمت خاصی می­پردازد. این سطح از تولید می­تواند جزو واحد، گروه تولیدی، خط تولید و سالن تولید لحاظ شود. بررسی بهره­وری در این سطح علاوه به عوامل متعددی همچون مدیریت مجموعه، نیروی کار، سرمایه ی واحد، انرژی، عوامل خاص و تکنولوژیکی چون ماشین آلات و قیمت نهاده ها و محصول وابسته است (روتان، 2002).

یكی از شاخصه های بهره وری در واحدهای تولیدی استفاده ی بهینه از انرژی است. بهره وری در استفاده از انرژی در ایران تا پیش از این در حد قابل قبولی قرار نداشت، چرا كه به دلیل قیمت های پایین انرژی و هزینه ی اندكی كه واحدهای تولیدی و حتی خانوارها از این بابت متحمل می شدند، انگیزه ی چندانی برای استفاده ی بهینه از انرژی در هر دو بخش وجود نداشت. در حال حاضر نیز با افزایش قیمت حامل های انرژی، چرخه ی تولید قبلی بهره وری چندانی نداشته است و بیشتر واحدهای تولیدی تلاش می کنند تا در زمینه ی استفاده از انرژی روش­های جدیدتری را به کار گیرند تا بهره وری بالاتری بدست آورند (دشتی و شرفا، 2009).

میزان بهره ی فردی مدیر و شاغلین تحت تأثیر عوامل ملموس و غیرملموس نظیر اندازه ی تجهیزات، شرایط کار، فرآیندها، آگاهی و انگیزش قراردارد. یک مدیر باسابقه می­تواند با برخی تصمیم­های مهم بهره وری را در یک زمان حساس ارتقا بخشد (محمدنژاد و همکاران، 2008).

مدیران واحدهای تولید مرغ گوشتی هم امروزه با بهره­گیری از تکنولوژی­های جدید و روش­های جایگزین سعی در بالا بردن بهره­وری در واحدهای خود هستند. چرا که با قیمت بالای نهاده­های مصرفی در این واحدها، از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیز که واحدهای با بهره­وری پایین به کار در این زمینه ادامه بدهند (برنتسن، 2009).

آذربایجان شرقی با داشتن ظرفیت های مهم تولیدی و صنعتی، نقش اساسی در تأمین امنیت غذایی در منطقه دارد که این امر این استان را به قطب مهم اقتصادی و تولیدی تبدیل کرده است. جمعیت دامی آذربایجان شرقی بالغ بر 8/9 میلیون واحد است که از این واحدهای دامی، محصولات تولیدی بالغ بر 993 هزار تن اعم از گوشت قرمز، گوشت سفید، شیر، تخم­مرغ، عسل و آبزیان است که خوشبختانه در اکثر محصولات تولیدی خودکفا بوده و این محصولات را به سایر استان ها و خارج از کشور صادر می کند. همچنین در حال حاضر بیش از 100 هزار نفر در بخش دام و طیور و صنایع وابسته در استان به فعالیت مولد، اشتغال دارند (آمارنامه جهاد استان آذربایجان شرقی، 1390).

حال سوال اینجاست که مهم­ترین عوامل تأثیرگذار بر بهره­وری واحدهای تولیدی دامی کدام­ها هستند؟ کدام یک از عوامل نقش مهم­تری در بهره وری دارد؟ برای پاسخ به این سوالات و با توجه به اهمیت موضوع و مطالب گفته شده، هدف این مطالعه بررسی و شناسایی عوامل مؤثر در بهره­ وری واحدهای تولید مرغ گوشتی در واحدهای تولیدی شهرستان مراغه می­باشد.

3-1- اهمیت و ضرورت مسأله

امروزه تمام کشورهای جهان در پی بدست آوردن پیشرفت­هایی در زمینه ی بهره­وری هستند، بدین معنی که بتوانند با مصرف منابع کمتر به مقدار تولید بیشتری دست یابند. به منظور افزایش بهره­وری در اقتصاد ایران باید به بخش كشاورزی به عنوان یكی از بخش­های مهم و عمده فعالیت اقتصادی در كشور توجه خاص كرد، زیرا افزایش رشد بهره­وری در این بخش، با توجه به اهمیت آن، می­تواند ما را در جهت دستیابی به توسعه ی اقتصادی یاری كند. از طرفی براساس ماده ی 5 قانون برنامه ی چهارم توسعه، ارزش افزوده بخش كشاورزی در طول سال های برنامه چهارم باید سالانه 5/6 درصد رشد نماید كه 2/2 درصد از آن باید از محل رشد بهره­وری كل عوامل تولید حاصل شود.

همچنین نتایج این مطالعه می­تواند برای بهبود شاخص­های بهره­وری در واحدهای تولیدی دامی مفید باشد. در سطح منطقه نیز مدیران می­توانند با درک عوامل مؤثر بر بهره­وری، برنامه­ریزی بهتری برای واحدهای خود پیاده نمایند.

4-1- اهداف پژوهش

هدف اصلی این مطالعه بررسی و شناسایی عوامل مؤثر در بهره ­وری واحدهای تولیدی مرغ گوشتی می­باشد. همچنین این مطالعه اهداف فرعی زیر را دنبال می­کند:

– اولویت­بندی عوامل مؤثر بر بهره­وری به ترتیب اهمیت